Margaret Sullavan en John Boles in Only Yesterday" Alexander Korda en Paul Czinner: ,.Catbarina van Rusland'', Rembrandt Historiestukken a grand spectacle loopen altijd gevaar pompeuse mas kerades te worden interessante ex perimenten voor decorateur en metteur-en-scène. Gewoonlijk draait het heele geval om de een of andere pro minente", die zich in de moeilijk te controleeren historische situatie naar hartelust kan laten gaan. Resultaat: een reeks meer of minder verdienste lijke tableaux en een solo-creatie, die het toonéelspel naar het projectiedoek transponeert. Het meest recente geval ,. ___ hebben we beleefd in The private life of Henry VIII" een knappe, rijke, maar vlakke film met een sterke rij voetlichten, die ons als de klassieke wilde dieren der jungle op een afstand houdt. Met belangstelling en niet zonder angst mocht men de evoluties van den regisseur Paul t zirmer op dit terrein afwachten. Czinner de man van Nju", Ariane" en Djr traumende Mund" met zijn psychiatrische observatie-methode en zijn bijna mani akale exploitatie van het sujet-Bergner scheen wel de laatste, wien men de neiging tot het historische costuumen paradestuk zou toeschrijven. En toch heeft hij den grooten stap ge waagd. Als wijlen Mephistopheles sloeg hij zijn toovermantel orn Bergner's ranke schoudertjes en voerde haar mee ver van de sfeer der intieme tea's, der mondaine concerten en der flir tation-schermutselingen. GeenJ milieu van decaden te intellectueelen?maar het barokke keizeishof van het halfbarbaarsche 18eeeuwsche Rusland. Geen brave, HISTORISCHE FIG Catharina van Rusland" in in De Uitkijk - Only burgerlijke echtgenoot en zijn geraf fineerde antipode, de volmaakte minnaar maar een forsche, man zieke Czarina en een krankzinnige alleenheerscher. In deze vreemde om* geving even vreemd voor haar als Londen en Elstree .na Berlijn en Babelsberg zet hij de kleine Elisabeth neer, hangt haar het koningspurper om en plant haar op den troon van het Heilige Rusland.. .{inderdaad een transformatie, waarvan het jaune fille russe" niet zal gedroomd hebben. Intusschen welk een verrijking van het conventioneele genre werd deze costuumfilm" ! Welk een ver edeling van de gangbare opvatting en welk een merkwaardige toenadering tusschen tooneel en film ! Na Juri Taritsch' fameuse Iwan de Verschrikkelijke" in ditzelfde thea ter, herinner ik mij geen historische film, die zoo in de karakters doordringt en zoo door louter menschelijke mo tieven wordt gedreven. Er leeft een spanning en een levenswarmte in dit werk, die.men zelden of nooit bij dit genre aantreft. De bonte, decoratieve pracht het breede gebaar en het luide, leege woord.... kortom, alles wat dit soort films tot een bastaardvorm van het tooneeldrama pleegt te maken, valt weg voor den heeten adem en de gefluisterde passie van de waarachtige film. Het begin is niet onbedenkelijk: een Russische slemppaitij volgens het gebruikelijke recept dier occasions even fantasieloos en clichématig als de oeufs russes" in een restauratie rijtuig. Daarna een tafereel ten hove, dat de zwartste Raspoetin- en Casanova-verdenkingen doet rijzen: een man-wijf van een tsarina, dat ons aanvankelijk vreemd dreigt te blijven als een kermisrariteit een grootvorst in het duurste Hollywood-bont en een jonge debutante, met LilianHai vey-allures. De grootvorst-troonopvolger moet een Duitsche prinses trouwen, die hij niet kent, maar noch tans verfoeit. De jonge debutante, die hij ergens in het paleis tegenkomt bevalt hem veel beter maar toe vallig is juist zij de debutante .... en als we zoover zijn houden we ons hart vast voor een nieuw Kongress tanzt". Maar dan neemt de film op forsche wijze haar draai; het is of de regisseur na dit Mbnte, pompeuse exposéeens klaps tot een gedecideerd : Apropos !" overgaat. We hebben nu blijkbaar ge noeg Hendrik VIII" gehad de camera schuift dichterbij en test de kleurige costuumpoppen op menschelijkheid. En met welk een resultaat! Dit heele bewegende panopticum be gint te ademen en te leven stuk voor stuk wolden we nader gebracht tot de figuren en zij blijken niet hoog en onbeweeglijk op hun kothurnen te staan, maar te weifelen en te aar zelen als wij zelve. Hun handel en wandel is niet meer voorgeschreven door de tradities van legende en his toriedrama, maar wordt eensklaps grillig, boeiend en spontaan als de natuurlijke reactie op honderdvoud wisselende stemmingen. Duitsche vorstinnetje, als canBIOSCOPY didaat-gemalin naar dit koude, prachtlievende hof gesleept, laat haar karak ter van operette-ingénue ten eenenmale varen, zonder nochtans te vervallen in het andere uiterste en de Catharina uit de overlevering te mimeeren. Zij Douglas Fairbanks in ontpopt zich als een gevoelige, ener gieke jonge vrouw geslingerd tus schen twee machtige polen: haar ongerept gevoel van eigenwaarde, dat haar iedere vernedering als een lijfe lijke marteling doet ondergaan en haar onberedeneerde liefde voor den ongelukkigen dwaas, waaraan het lot haar geketend heeft. Wij volgen haar in iedere situatie: in haar pogingen om, door zijn jalousie op te wekken, de dwalende genegen heid van den vorstelijkcn gemaal weer te heroveren in haar toena dering tot de regeerende keizerin en in de bloedige vernederingen, welke de troonopvolger haar doet onder gaan. En het deert ons weinig of hier al dan niet de historische waarheid wordt weergegeven, want oneindig ? meer raakt ons het lot van den leven den mensch, die thans voor ons ver rijst. Bergner geeft hier al den stillen gloed, al de verzwegen teederheid, al de tengere grootheid, waartoe zij in staat is. Geen oogeiiblik zijn wij ons bewust van het osteiitatieve spel", dat dergelijke tragedie-figuren vak kundige krachttoeren maken daartoe is dit simpele zijn" te klem mend-natuurlijk en te verheven-eenvoudig. Zelfs achter de alleenheerscheres, die zij later wordt, voelen wij de schuchtere jonge vrouw, die den zwaren last van het keizerschap op Douglas Fairbanks Jr. en Elisabeth Bergner