Jubileum der Wagnervereenigitig TANNHAUSER IN DEN PARIJSCHEN VORM Constant van Wessem Stadsschouwburg De Wagner-vereeniging viert haar 50-jarig jubileum. De naam van Henri Viotta, den op richter, den heftigen voorvechter en Wagneriaan ten onzent, zweeft weer op de lippen, van alle Hollandsche Wagner-vereerders, de naam van den man, die de Wagner-vereeniging tot die Wagnerburcht ten onzent maakte, waaraan eerst de tijd, de verandering der tijden, iets is kunnen gaan sloopen en waardoor het aanvankelijk in dienst van Wagner staande werk een uitbreiding heeft moeten ondergaan in algemeeneren zin, n.l. het in selectie doen uitvoeren van de meesterwerken der muziek-dramatische kunst in het algemeen. Naast Wagner, naast Strauss en wat zich nog bij Wagner laat aansluiten, werden ook Debussy, Bizet, Alban Berg, Mozart, Johan Strauss, Pijper, om maar enkele opvoeringen der latere jaren in her innering te roepen, uitgebracht. Hiermee deed de Wagner-vereeniging zichzelf geen oneer, integen deel zij toonde daarmee begrip voor wat het werk van een eerste klasse muziekdramatische instelling, wier waardevolle zeldzaamheid naast de misluk king van de vele nationale opera's, die hier het leven lieten, des te voelbaarder bleef, zich tot een plicht moest rekenen: ook het beste wat er 'buiten Wagner's scheppingen gecomponeerd was en gecomponeerd werd op de beste wijze uit te brengen. Nationaal in den zin van alleen met nationale krachten te werken was de Wagnervereeniging allerminst, het ging haar om de beste vertolking van een werk en wanneer de nationali teit van den componist een specifiek Fransche of een specifiek Duitsche vertolking (en voor Pijper's opera een specifiek Hollandsche, dat lag in de richting) uitwees, heeft zij terwille van de kunst, die zij wilde dienen, geen oogenblik geaarzeld de vertolkers uit die verschillende nationaliteiten te kiezen: voor Debussy en Bizet een Fransche diri gent en Fransche vertolkers, voor de Duitsche werken, Duitsche dirigenten en Duitsche ver tolkers. Thans jubileert de Wagner-vereeniging met den componist, die aan de instelling haar naam gaf: Wagner, en wel met diens Tannhauser. Doch ook hierin brengt zij ons iets nieuws, wij krijgen niet de Tannhausser zooals wij allen hem reeds jaar en dag kennen, maar de curieuse Pariser Fassung", n.l. met de meestal weggelaten complete Venusberg-muziek, de muziek, die Wagner spe ciaal voor de Parijsche opvoering componeerde en waarin de Duitschers, als een nationale schande, een soort C'anossa-gang van hun grooten componist ter wille van het succes plegen te zien (waarom zij haar ook meestal weglaten). Men kont de geschiedenis, zij wordt nog in het kort in herinnering gebracht. De Parijsche Opera talmt met de opvoering. Napoleon III beveelt haar ten slotte. Maar in het Parijs van het Tweede Keizerrijk is een opera zonder een ballet bij voor baat gedoemd te vallen, i Wagner weet, dat hij thans zijn kans krijgt hij is niet verwend nog met succes Paris vaut bien un ballet", en hij componeert het ballet van den Venusberg. Maar Wagner blijft Wagner. In plaats van een plezierige muziek voor het beminnelijke korte dansrokjesgehuppel, dat men toen ballet noemde, schreef hij een muziek gloeiend en verstikkend als de opperste wellust der zinnen zelf, een benauwende wellustdroom werd deze muziek, die reeds in de ouverture als het treffende contrast.tot het pelgrimskoor is gebruikt en die hier tot een waar hurlement" der van extase dronken zinnen wordt opgevoerd, een Elisdbeth. Maria Muller Tannhauser. -Max Lorenz der fascinceiendste stukken muziek, die Wagner, in wezen wel weinig een reine Tor", zooals hij zich in de Parsifal voor doet, ooit gecomponeerd heeft en waarmee hij aan zijn Tannhauser" een des te sterker relief geeft. Doch liet redde Wagner, ondanks zijn poging den publieken smaakvan zijn tijd te voldoen, niet zijn Parijsche succes: de Parijzenaars van 1!S(H) bedankten toch voor zijn muziek. Wagner heeft Parijs de smaad van zijn mis lukking nimmer vergeven: de Tannhauser werd geheiligd in den oorspronkelijken te Dresden opgevoerden vorm, zooals wij hem thans kennen. Het was een aardig denkbeeld van de Wagne:vereeniging haar jubileumvoorstelling van ..Tann hauser" te geven in de decors van uit den begintijd. Decors en eriseeneering herinnei den aan illustraties, die omstreeks 1880 bij Wagner's drama's werden gemaakt, de oude] wetsche en gedetailleerde coulissenstukkeri, de ..perspectief". de belichting, alles rit-p een voorbijen romantiek voor ons op, die echter innig is verbonden met'het Wagneriaansche helden- en godendom. waar een tijdlang de heele muzikale wereld gek op was. Binnen dit oudeiwetsehe kader werd deze Tannhauser-opvoering tonsequent gehouden: de prent-illusie was volkomen en het mag niet ontkend worden, dat zij bevrediging gaf. Maar wat van de Venusberg scène te zeggen; zooals KO> Dirigent Erich Kleiber zij thans werd vertolkt volgens do regie vai( Yvonne Georgi? Ik geloof dat geen enkele uitbeelding, die een realiteit zoekt te benaderen zal voldoen. Deze springende faunen en vluchten»!* nymphen pasten wel bij de ouderwetsche prent" illusie van het geheel, doch misschien is In veiliger het ballet weer als droomverschijning, zooals in het derde bedrijf, op te vatten, liet werd nu wel 'eens een mal geval. Het muzikale gedeelte van. de opvoering meer dan volmaakt, ik herinner mij niet ooit zoo'n goede vertolking van Tannhauser" ti hebben gehoord. H< t heeft nauwelijks zin den eei l:overi den ander te roemen. Uit galanterie noe men wij Maria Muller als Elisabeth; maar Max J.oren/ als TannhJiuser zong als haar mannelijke partner niet minder goetl. Maar wel moeten wiji de fenomenale directie van Krich Kleiber in hetj bijzonder naar voren brengen. Kleiber hield} onder zijn leiding zoowel in liet orkest als op| het totmeel een muzikale spanning gaande, di«jj alle langdraderigheid (waaraan vooral lut 2de! bedrijf in de \Vartburg rijk is) deed vergeten, i Inderdaad, de Wa.gner-vereeniging kan mot haar] jiibileumvoorstelling op een model-opvoering terug} zien. ! Nieuwe uitgaven De Gemeente als Werkgeefster, de regeling van de rechtspositie der gemeentelijke! werknemen» in Nederland en Duitschlaiid. door Dr. F. Breedtvelt. II'. .1. Paiis. Amsterdam. Op weg naar een. Nieuwe Maatschappij, doojr Dr. S. Kozeinoud, Mr. (J. K. van Walsurn e» Dr. C. Beekenkamp. .7. M. Bredée's l'itg. Mij.,, Rotterdam. /uid-Afrika en Kngeland. Hun Staatkundige verhouding, historisch en staatreclitelijk toege licht door K. Braak. Krven J. Bijleveld. ('(recht. Bloemen van de Bossehen. door Dr. Jac. P. Thijsse. deel 2 der serie Natuur-wetenschappelijke zakboeken. Uitgaaf S. W. Melchior, Amersfoort. 1/Ksprit francais. Anthologie a l'usage de» coles de l'enseigrienient secondaire avee vocabu laire, par Robert (irémaux. W. J. Thieme & <!if., Zutphen. Verzen, door Joh. C. P. Alberts. Drukkerij Heijnes (M. va.ii Dijk). Laurierstraat SM), Amsterdam. Sonnetten, door Herman Gorter. Van Dishoeck, Bussum, HI31. Artiesten, door Leo Ott. Met teekeiüngeri van I'ieter den Besten en een voorwoord van Alexander de Haas. Uitg. van N.V. Uitg. Mij. C. A. J. van Dishoeck, Bussum. Leerboek der Oude Geschiedenis, door Dr. H. van (leider. !)de druk bewerkt door Dr. D. Cohea. .J. B. Wolteis. Groningen, Den Haag, Batavia.