algemeene conjunctuur be-invloeding. En dit "ïs het fundamenteele punt van de Werkwijze van "de NRA, waarvan men après tout slechts leest dat omzetten en producties geforceerd" worden, zooals de tulpen en de narcissen die men in Holland al in den winter krijgen kan. Dit neemt niet weg, v'dat inillioenen dollars door allerlei branches van bedrijven vloeien en honderdduizenden arbeiders tegpn hoogere loonen' in korteren arbeidstijd op nieuw aan den slag geraakt zijn. ?"* Ja, dat is allemaal heel mooi, zegt gij, maar wannér deze geforceerde trek «^phoudt, dan zal de machine opnieuw moeten stoppen. Wij, hier, gelooven van niet. Want er is een hél groot verschil met de Europeesche toestanden, welk verschil gij niet kent..Amerika, het paradijs van de hooge loonen, het land waar iedere arbeider aijh eigen-Ford je zou hebben, Amerika was stukken achter in sociale wetgeving. Op enkele uiizondeSringeüna bekoinmert de Amerikaansche industrieel zich niet om zijn fabrieksvolk. Dat is voor hem .énkel en alleen koopwaar, zoodat hij den eenen dag, als de orders flush zijn, duizenden arbeiders aanneemt, om ze later, als hij weder niet genoeg orders heeft, aan den kant te zetten. Sociale ver zekeringen, pensioenen, rentekaarten, collectieve Contracten allemaal onbekende zaken, vroeger. Iri deze sociale wetgeving, socialen toestand, zou ik willen zeggen, zit een zekere buffering, een veerkracht-voor-reserve. Industrieën in Europa, schoten niet als paddenstoelen uit den grond. En verdwenen niet zoo snel. Daarom heeft, afgezien van de politieke verwikkelingen in Midden- en Oost-Europa, de depressie in Europa ook lang niet die scherpe en wanhopige vormen aangenomen, die wij in Amerika hebben waargenomen, waar wij bijvoorbeeld geen werkloozen-steun kenden. Bij u was het daarom niet nöodig codes" in te voeren, die 'Teigenlijk neerkomen op groote collectieve arbeidscontracten. Daar om, omdat gij het overeenkomstige in onze maatregelen niet zaagt, maar alleen het onderscheidende, dacht ge dat die kunstmatige creatie van bedrijvigheid alleen maar Werkverschaffing was, die gij immers ook kent, maar dan plaatselijk, in onderdeelen, al naar het te pas komt en niet volgens een groot voor opgezet plan. Maar dat is maar n kant van de kwestie, die bij ons geheel samenhangt met den anderen kant: het begin van een arbeidswetgeving, de codes, die vrijwillig reglementeering van arbeidsvoor waarden en erkenning der vakvereenigingen (als mede-contractant) als nieuwigheid bij ons invoert. Dit alles ging gepaard met een grootsch opgezet plan tot het doen uitvoeren van publieke werken. Dat is het kunstmatige element, meer dan de loonen en werktijden. Want die zijn alleen bestaanbaar, als er werk is. Goed, dat werk, de opdrachten daarvoor, werden dus geschapen. Dat wordt, althans op die schaal, in Europa hoogst sceptisch beschouwd, en daarbij vergeet men dat bij u hetzelfde geschiedt, maar Veel gedifferentieerder en minder efficiënt. Ook in Amerika werd dit van de zijde der Big Business met wantrouwen bekeken. En achter deze Big Business stond Wallstreet met zijn speculatie-zucht. Het was niet noodig om hierdoor den Dollar met wantrouwen te bejegenen, maar men deed het. Wantrouwen en koerswaardeering zijn psychologische factoren en Koosevelt wilde hierin zijn tegenstanders een beetje de vrije hand laten. Ik neem aan dat hij zelf niet voor inflatie of depreciatie was, maar hij nam de nadeelen ook niet zoo zwaar en zag er een middel in om de bedreiging van het gedeprecieerde pond af ^ te weren. Van daar dat hij tij dens de Londensche conferentie " De barbier in het werkloozen dorp zijn draai nam, tegenorders gaf, en toestond dat de dollar kel derde om het pond op eigen niveau te kunnen be kampen. De goudlanden zijn daar niet over te spreken, maar met het .voorbeeld van het machtige pond voor oogen. moet ge u in Amerikaansche zienswijze verplaatsen om dit te kunnen beoordeelen. Bovendien hielp liet de prijzen der stapelproductenen verdere engros-prijzen te doen rijzen., terwijl, bij een munt-roductie niet veel lager dan het pond, de détail-prijzen daar ternauwernood onder te lijden zouden hebben. Dit was natuurlijk allerminst een nadeel voor den (industrieelen) exporteur auto's, etc. maar dat is voor den totalen omzet in Ame rika van. geen belang; en ik ben zeker dat Koosevelt nog liever een internationale devaluatie, bij overeenkomst, had gezien, dan een zuiver birmenlandsche valutadepreciatie. Dat lag echter niet binnen zijn be reik. Men moet dat alles in Europa wel overdenken. Werkverschaffing en finaricieele steun, r.ooals men dat in Europa kent, had men vóór Koosevelt ook al geprobeerd. (Slot op pag. 14)