N o. 2974 De Groene Amsterdammer van 2 Juni 1934 Onrust Dr. Jac. P. Thijsse De wandeling van Onrust Texel's Eigen Stoomboot-Onderneming, de be roemde TFSO heeft een nieuwe boot in de vaart gebracht, de Doctor Wagenmaker, die tegelijk duizend passagiers en acht automobielen kan overbrengen plus nog het noodige vrachtgoed. De andere booten van de onderneming hebben ook een flink vermogen en ik voorzie weer voor den zomer een geweldigen vreemdelingenstroom naar ons wereldbekende eiland. Eigenlijk mag ik niet botweg van vreemdelingen" spreken, want er zijn nu al wel duizenden natuurVrienden, voor wie Texel althans in den zomer een tweede tehuis is geworden. Ik kom er nu al sedert vierenveertig jaren ieder jaar eenige keeren en nog is het nieuwtje er niet af. Inderdaad is het eiland altijd nieuw. Zelfs bestaat er onverkwikkelijke vernieuwing door menschelijke bemoeienis en het is wel zeer noodig, om die te beperken en te leiden. Maar bovenal boeiend en bewonderenswaardig is de natuurlijke vernieuwing door de samenwerking van wind en water en zand en de levende wezens, zoowel planten als dieren. Eoe heerlijk zou het zijn, wanneer de mensch met al zijn kennen en kunnen hier ook harmonisch kon medewerken tot verhooging van 's werelds schoonheid. ***! De meeste bezoekers van Texel komen er tegenwoordig zeker wel om de heerlijkheid van strand en zee en ruimte en de onvergelijkelijk frissche zuivere pittige lucht. De mooie duinen, de grootsche Sluftervlakte, de -Staatsbosschen, die uit de ondankbare jaren beginnen te geraken, de knusse binnenwegen op het oude eiland, de nogniet-geheel -.door - nieuwe - bebouwing - ontluisterde de dorpen verschaffen den wandelaar groot genot en voldoende afwisseling. Maar menigeen gaat ook uitzien naar bijzonderheden, de Pinkstergasten kennen de vogelwereld op hun duimpje, de zomergasten beoefenen de plantkunde met min of meer vlijt en kennen ook den weg naar de slikken achter de Eendracht, om daar den vroegen vogeltrek bij te wonen en onder den indruk te komen van de groote getallen: honderd duizenden vogels tegelijk in de lucht. En men richt ook zijn schreden Burg-waarts om daar te gaan studeeren in het Museum, dat door de toewijding van den heer Kraai en den goeden steun van Gemeentebestuur, TESO en belang stellende vrienden steeds aan belangrijkheid wint en goed op weg is om een waardig genot te worden van de locale" musea van Denekamp en Maas tricht. Langs al die bijzonderheden komt men dan als vanzelf tot de schoonste en genotrijkste studie: die van het eiland in zijn geheel en in zijn samenhang met de andere eilanden, tot Jutland toe. EIKEN D*g|^ Voor de vrienden, die herhaaldelijk op het eiland terug komen, is deze studie het belangrijkst. Ik kan u verzekeren, hoe prettig het is, om uit eigen ervaring te kunnen meepraten over de lotgevallen van ons land gedurende een halve eeuw of langer. Sommige doelen vertoonen een groote bestendigheid, andere zijn onderhevig aan sensationeele verandering. Beide uitersten liggen op sommige plaatsen dicht bij elkander. Op Texel kunt ge bij paal IX en paal X geweldige afbraak te aanschouwen krijgen, maar wandelt ge landwaarts in, dan bereikt ge al heel spoedig het landschap van het Loodsmansduin, waar een bewonderenswaardige plantengroei al reeds voor meer dan een halve eeuw een stabielen toe stand heeft geschapen, die nu nog alleen verstoord kan worden door de domheid der menschen. Bij paal X wordt de duinvoet aangetast, maar Oostwaarts daarvan, tot paal VI en verder hebben we gewonnen. Bijgaand kaartje geeft u een over zicht van de geschiedenis gedurende een halve eeuw. De stippellijnen beteekenen de hoog- en laagwaterlijnen in 1887. De volle lijnen geven den toestand in 1933. Al dadelijk merkt ge, dat de verandering afkomstig is uit de zee zelve. In 1887 lag het eilandje Onrust, eigenlijk de top van een groote zandbank, een paar kilometer van Texel af en er was een breed water tusschen, het Noordergat, waardoor de Friesche palingschepen voeren naar hun bevoorrechte ligpaats. bij London Bridge. Ik heb ze er vaak uit zien stevenen. Wat is er nu gebeurd. De heele zeebodem is in voortdurende beweging, zandkorreltje voor zandkorreltje en nu is die heele zandbank van Onrust tegen het Texelsche strand aangedreven, het Noordergat verzandend. De heuvel van Onrust die eerst wijd buitengaats lag, bevindt zich nu vlak tegenover den Helder en wie er op wil letten kan, gebruik makend van vaste punten zooals de toren van Hoorn, het Loodsmansduin, de vuurtoren van Huisduinen of torens en daken van den Helder, er zich van vergewissen dat Onrust al oostelijker en oostelijker kuiert en einde lijk wel in het Marsdiep zal verdwijnen. Zoo komt ook de Razende Bol langzaam maar zeker aanwandelen. We weten nog niet precies, waar die zal belanden, tegen Texel aan of tegen de Noordpunt van Noord-Holland. In het laatste geval krijgen we bij Huisduinen eenige jaren lang een breed strand. De onbestendigheid van Onrust uit zich ook in zijn plantengroei, die het niet verder kan brengen dan een beetje biestarwegras en veel helm. Eer andere planten er kunnen komen, zandhaver, zandzegge, zwenkgras, strandwinde, melkdistel, duindoorn, die hier de natuur lijke successie moesten vormen, is het zand al weer verder gerold, nog steeds in het beweeglijk stadium waarbij alleen helm een goede kans heeft. Rustiger gaat het toe bij paal XXIII, een half uurtje benoorden Koog. Daar gaat het net als in het leerboekje voor aardrijkskunde: biestarwegras al of niet met zandstaart, hooger plekje met biestaiwegras, daarna helm met biestarwegras, nog hoogerop steeds met helm en biestarwegras, maar nu op beschutte plekken ook al melk distel en eindelijk duindoorn met begin aan stabili satie: duinvorming volgens model, 't Is alleen jammer, dat de ongeduldige en over-ijverige Waterstaat het proces tracht te verhaasten met stroowisch en teenhorde. Heel in het Noorden van Texel, aan het Eijerlandsche Gat nabij den Vuurtoren vinden we kustvernieling op groote schaal. De felle vloedstroom schuurt het zand weg en bij sterke Noordelijke winden beukt de zee polderdijk en Slaperdijk te morselen en dringt landwaarts in. We zouden ons verontrusten, wanneer we niet wisten, dat de zee zelve toch weer een zandbank zal aanbrengen, die mettertijd hier weer een breed en veilig strand zal vormen. Zoo liggen al onze Waddeneilanden te kronkelen en te krimpen langs de Noordzee en Texel het onrustigst van alle. Toer h me] Naar het Zuiden van Engeland met de groote passagiersschepen van de Holland-Amerika Lijn, Koninklijke Holl. Lloyd, Kon. NeJ* Stoomboot Mij., Rotterdamsche Lloyd, Stoomvaart Mij. Nederland". Week-enduitstapjes en vacantiereizen naar de zonnige zuidkust van Engeland met de ontelbare bezienswaardigheden op allerlei gebied. Inlichtingen bij de desbetreffende stoomvaartlijnen en rei^bureaux. EEN NIEUW FABRIKAAT VAN TOOTAL De bekende fabriek der Pyramid Zakdoeken iiuodigt U uit ook eens een proef Ie nemen met haar nieuw fabrikaat TOOTAL DASSEN «160 ONKREUKBAAR - WASCHBAAR BUITENGEWOON DUURZAAM PRIJS, r 1.1.25 Oostersche kunst Oud-Japansche teekeningen en Oud-Perzische miniaturen, sieraden en uteefsels bij Kunsthandel van Meurs. De meeste prenten zijn van ± 1700, met Oost-Indische inkt en penseel geteekeiid. Nauwgezette studiën zijn aan deze meesterstukjes voorafgegaan, die meestal bloemen of vogels afbeelden en niet gesigneerd zijn. Ze zijn afkomstig uit de Kanoschool, die de vrije werk wijze van China volgde. De nuancen zijn in donkerder of lichter zwart tot grijs aangegeven, hier en daar komt slechts een enkele kleur voor. Mooi is de vlakverdeeling, bij sommigen aange vuld met de vermelding van den in Japansche letterteekens aangebrachten naam van het onder werp. Alle prenten zijn op het dunne Japansche papier geschilderd, slechts n stukje, twee reigers voorstellend, is op zijde uitgevoerd. Van de Oud-Perzische sieraden zouden velen nu nog draagbaar zijn, niettegenstaande ze reeds meer dan honderd jaar, n zelfs 3000 jaar, oud zijn. Er komen bijzonder mooie ornamenten op voor. Typisch zijn de z.g. stuba's, dat zijn de stootplaten van den degen. Geen twee ornamenten zijn gelijk en er zijn er bij van beroemde ijzer drijvers, sommigen met goud geïncrusteerd. Prach tige maskers zijn er van de Nö-spelen, de heilige spelen, die niet zonder masker gespeeld mochten worden. Ieder masker heeft zijn eigen rol en beeldt dus een karakter uit. Verder nog zijn er Koranbladen uit 1200 op papier van vegetarische vezels gemaakt en miniaturen in prachtige kleuren uit gevoerd; slechts een enkele met een religieuze voorstelling. Verscheidene kostbare lappen en andere weefsels voltooien het geheel van deze kleine, doch zeer artistieke expositie. W. Tentoonstellingen Sted. Museum, Amsterdam. Tentoonstelling Het Fransche Boek". Toonkamer Bij den Dom", Korte Jansstraat 19. Utrecht. Schilderijen en etsen van Willem Witsen, Kunstzaal W. Wagenaar. Nieuwe Gracht 25. Utrecht. Werken van Jelle Troelstra. Tot 10 Juni, Huize Statenlaan 71, Den Haag. Werken van Lucie van Dam van Isselt. Tot 17 Juni. Kunsthandel van Meurs, Keizersgracht 578, Amsterdam. Oud-Japansche teekeningen en OudPerzische miniaturen, weefsels ,en sieraden. Tot 17 Juni. Sted. Museum, Amsterdam. Uitgevoerde en in voorbereiding zijnde werken der leden architecten van de Club II. B. O. Tot 18 Juni. Toonkamer Ad. Donker, W, de Withstraat 22, Rotterdam. Het Naaktfiguur" van een vijftiental bekende Nederlandsche schilders. Tot 18 Juni. Museum Fodor, Keizersgracht 509, Amster dam. Werken van Mendes da Costa, Teixeira do Mattos, Nijland en Raedecker. Tot 23 Juni. Museum WilU-t-Holthuysen, Amsterdam. Fran sche prenten uit de l De eeuw. Tot 23 Juni.