2975 De Groene Amsterdammer van 9 Juni 1934 Wetenschappelijke varia Physisch ontwikkelen Dr. P. van^Olst Het onvercenlgbare vereenigd De vroegere fotograaf, vakman of amateur, met ontoonbare handen en nagels, wordt langzamerhand een legendarische figuur. Men heeft een dure camera, die automatisch alles doet wat een amateur gewoonlijk vergeet op het beslissend oogenblik, en laat de films ontwikkelen en afdrukken door iemand anders. Toch zijn er nog steeds menschen, die de emoties van het zelf ontwikkelen en het zelf afdrukken prefereeren als een vergoeding voor de moeite van het maken der opname en de onvermijdelijke pngezelligheid, die het fotografeeren van een gezel lige groep meebrengt. De gevoelige plaat bevat in de gelatinelaag een Bsilverzout van chloor (voor minder lichtgevoelig papier) of broom (voor gevoeliger platen) of van beide dooreen. Deze zouten worden door de belich ting veranderd, maar op een niet direct te bemerken wijze. Bij het nauwkeurigst onderzoek is er uiter lijk geen verschil te zien tusschen een onbelichte en een belichte plaat. Men spreekt daarom bij de belichte plaat van het latente" beeld. Door het ontwikkelen der plaat wordt het latente beeld zichtbaar gemaakt. Als ontwikkelaar gebruikt men verschillende baden, die zoogenaamd redueeerend" werken. In de gelatinelaag ontstaat het thans zichtbare beeld, bestaande uit fijne zilverkorreltjes. Men noemt deze methode van ontwikke len wel eens chemisch" ontwikkelen, in tegen stelling met het physisch" ontwikkelen, dat een der oude ontwikkelmethoden is. Deze methode is in onbruik geraakt door allerlei bezwaren die eraan verbonden waren, maar die thans voor een belangrijk deel ondervangen zijn zoodat er een opleving te constateerén is in het gebruik dezer methode, die belangrijke voordeelen kan hebben boven het chemisch ontwikkelen. : Het physisch ontwikkelen geschiedt door een ontwikkelaar, die uit de oplossing van een zilveraout bestaat, en een scheikundige stof die het zilver uit deze ontwikkelaar vrij maakt. Dit vrij komende zilver hecht zich op de zilverkorreltjes die in het latente beeld ontstaan. Zooals men ziet werkt deze physische" methode dus ook met scheikundige stoffen, maar behoudt den naam van physisch eigenlijk alleen om een geschikte onder scheidingsnaam te hebben voor dit apart systeem. Om deze methode mogelijk te maken moet zelfs in de ontwikkelaar ook een der gewone chemische ontwikkelaars aanwezig zijn om het latente beeld weliswaar niet geheel te voorschijn te roepen maar in ieder geval te prépareeren zoodat er zeer kleine zilverkorreltjes in de gevoelige laag optreden waarop dan het zilver uit den physischen ontwikke laar kan neerslaan. Het verschilder twee methoden is eigenlijk het beste te typeeren door erop te wijzen dat bij een chemische ontwikkeling de zilverkorrels in de gevoelige laag voor den dag komen, terwijl bij het physisch ontwikkelen de zilverkorrels hoofdzakelijk op den buitenkant van de gevoelige laag aangetroffen worden, omdat zij uit de ontwikkelvloeistof op de plaat neerslaan, dus niet in de gelatine doordringen. De nadeelen der physische ontwikkeling waren hoofdzakelijk dat de belichtingsduur der platen belangrijk (wel tien a twintig maal) langer moest zijn dan bij chemische ontwikkeling. Hier komt bij dat het ontwikkelproces veel langer duurde en varieerde van zes uur tot twee etmalen bij de gewone platen. En in dien langen tijd moest het ontwikkelbad ongeveer om de een of twee uur vernieuwd worden. Dan nog : het ontwikkelbad moest sterk zuur zijn en daardoor werd de gevoelige laag aangetast, en alleen bij zeer zorgvuldige behandeling gevrijHuis DUIN EN DAAL" - Bloemendaal RUSTIGE LIGGING ** MODERN COMFORT : ?? Speciale arrangementen voor langer verblijf waard tegen beschadiging en ten slotte maakte het neerslaande zilver de heele geschiedenis tot een ouderwetschen smeerboel. Dus nadeelen genoeg l Het is begrijpelijk dat men niet spoedig tot dit physisch ontwikkelen overgaat, vooral niet als bescheiden amateur. Waarom doet men het dan toch? Om de groote voordeelen die deze methode meebrengt. Het ontwikkelde beeld heeft een ongewoon fijne korrel, veel fijner dan bij scheikundig ontwikkelen. De fijnheid van deze korrels is zelfs onafhankelijk van de korrelgrootte der gevoelige laag. Men kan dus grofkorrelige gevoelige platen gebruiken en toch zeer fijn-korrelige beelden krijgen. Dit is een zeer belangrijk voordeel bij het maken van sterke vergrootingen van kleine negatieven. Overal waar de fotografische reproductie zoo dicht moge lijk het origineel moet benaderen, overal waar de contrasten van licht en donker zoo natuurlijk mogelijk moeten zijn, overal waar de fijnste details nog onderscheiden moeten worden en overal waar zeer scherpe details vereischt worden voor metingen is het werken met den physischen ontwikkelaar, niettegenstaande de vermelde nadeelen, te prefe reeren hoven de chemische ontwikkelmethode. Men ga maar eens na wat de eischen zijn voor de wetenschappelijke fotografie in de sterrenkunde. De daar gebruikte platen worden dikwijls uren en uren belichtom dat de hemellichamen zoo'n zwak licht uitzenden. Om dezen belichtingsduur niet al te onmogelijk groot te maken, gebruikt men dus platen die zoo gevoelig mogelijk zijn. Maar de gevoeligheid van een plaat neemt toe als men de korrelgrootte der gevoelige laag laat toenemen; men neemt zelfs zijn toevlucht tot kunstmatige korrelvergrooting om de gevoeligheid nog grooter te maken (men doet dit door de emulsie voorzichtig te koken met een beetje ammoniak). Maar als de korrel zoo extra groot is, is het maken van mooie vergrootingen zeer bezwaarlijk, terwijl, wat nog ernstiger is, het doen van metingen van de plaatbeelden, onder een microscoop, zeer bezwaarlijk wordt. Men beschouwde dan ook de twee wenschen: groote gevoeligheid" en fijne korrel" als onvereenigbaar. Met den physischen ontwikkelaar is deze moeilijk heid echter voor een belangrijk deel overwonnen. Men kan immers de korrel zoo groot mogelijk maken, dus de plaat zoo gevoelig mogelijk, want bij het ontwikkelen vormen zich de zilverkorrels van het zwarte beeld buiten op de gevoelige laag, op de kiemen" der groote korrels, zoodat het verkregen negatief toch fijn-korrelig wordt. Vooral bij het fotografeeren van spectra is het physisch ontwikkelen van voordeel; de lijnen van het spectrum moeten immers zoo scherp mogelijk zijn en bovendien moeten de contrasten tusschen de lijnen niet onnatuurlijk worden maar zoo juist mogelijk overeenkomen met de werkelijke helderheids-verschillen der lijnen. Voor B ntgen-foto's, voor microfotografische opnamen, enz. is ook het physisch ontwikkelen van groote betéekenis. Men voelt wel dat, waar dit ontwikkeisysteem zooveel voordeelen heeft, men geprobeerd heeft de vermelde nadeelen zooveel mogelijk te beperken. Het is nu gelukt inderdaad de nadeelen te verminderen. Het plotseling in te groote hoeveel heid neerslaan van zilver in het ontwikkelbad wordt tegengegaan door toevoeging van meer natrium thyosulfaat (de bekende hypo"). Deze toevceging is zóó te regelen dat het zilver neerslaat in het verloop van een paar dagen, zonder dat het bad uitgeput raakt. Het bad is neutraal en de gevoelige laag wordt zelfs na een paar uur verblijf in het bad niet beschadigd. De samenstelling van het ontwikkelbad is ook zoo te maken dat de belichtingstijd niet zoo onmogelijk lang moet zijn; met een belichting die vijf maal de normale is, kan een negatief in anderhalf a twee uur gereed zijn. Wie zich interesseert voor deze methode kan de benoodigde recepten en aanwijzingen vinden in Industrial and engineering Chemistry", deel 25, afl. 26 (Augustus 1933). Kunst en sport Het Rotterdamsch Nieuwsblad bevatte inder tijd ik hoop nu lang geleden een zonderling gecombineerde rubriek, die Kunst en Sport heette. Zulk een advertentieblad heeft niet 7,00 heel veel ruimte te missen en het redactioneele deel betee» kent toch altijd maar de keerzij van de annonces; Bovendien was het onderscheidingsvermogen in dift journalistieke sferen niet dusdanig, dat men veel verschil zag tusschen beide menschelijke prestaties en zoo verdeelde men dan in klein bestek broeder lijk zijn aandacht tusschen Sport en. Kunst, en achtte, dat het er tenslotte niet veel op aan kwam; En dat deed het inderdaad niet. ... bij zoo'n advertentieblad. ;, Sedert echter schijnt dezelfde overtuiging in de heele wereld veld gewonnen te hebben en mochten wij wel het ideaal van deze merkwaardige ver broedering beleven, het plechtige huwelijk als 't ware, in de groote Stadionmeet van gisteravond» waar Beethoveri's Negende. . . . men kan niet zeggen ten gehoore werd gebracht. Er woei een felle, koude wind en. het legioen" van het Concertt gebouw nog niet zoo getraind en gehard als hei legioen" van den Voetbal, zat te kleumen op d^ steenen banken. Maar natmirlijk: men moet in een huwelijk beiden iets toegeven. De voetbal» enthousiasten misten hun balschopjongens, di voor de eer van het vaderland plegen te strijdeni misten de spanning en het gehuil. Zij mochten daarentegen vaak koffie slurpen en den ongewonen rel beleven van een veel betere SociëtvTmeetingf in hun lokaal met prof. Mengelberg , en prinses Juliana. Het ,,Concertgebouwlegioen" zijnerzijds^ wilde zich wel genereuselijk aan zware verkond;) heden blootstellen en afzien van den eisch eenigs-i zins samenhangende muziek te hooren. Het; mocht echter ook meer dan anders' de pauze genieten (half time !) en zoo maar rooken onder: het spel en zelfs babbelen, als het heelemaal nietsj meer hoorde. l Doch beide legioenen" gingen te zamen opj in het gelukkig besef, dat zij hier een moment) van propagandistisch nationale eenheid beleefden) in het wijdschallend Wilhelmus, symbolisch; zang onzer volkssaamhoorigheid. Namelijk bij den aanvang. Tegen het eind kon men dat dan' weer vergeten en zwijmen in de grootsche gedachte,, dat van dit gelukzalig stadion een naamroep: tot alle volken uitging door middel van het slot koor der Negende: Seid umschlungen Millionen. .! "Universeele saamhoorigheid ! Dat was dan inder daad een grootsch moment en aan den jubel kwam geen einde. Het massale, het overweldigende onder een grooten Leider, ziedaar het geneucht en. het tecken des tijds. En de Kunst als Sport en dej Sport als Kunst, ter wille van God weet weltj troebel doel. ... | Moge het Concertgebouw veel zij gesponnen j hebben bij deze monstermanifestatie, maar waren i deze middelen het doel waard? En zal men nu geregeld voortgaan de muziek te vermoorden ter wille van rel en centen? F. C Bcekenveiling Liquidatie Firma R. W. P. de Vries, Amsterdam. 11-14 Juni 1034 in opdracht van den curator Mr. L Bunker door Internationaal Antiquariaat (Menno Hert/borger) en Bernard Houthakker in het perceel der firma Sinyel 146, Amsterdam C. Kijkdagen 7, 8, U Juni 10-4 uur en 7 Juni even eens van 7.30-9.150 's avonds. SANTEE LANDWEER ? KEIZERSGRACHT 463 J BIJ DE LEIDSCHE STRAAT SCHILDERIJEN EN TEEKENINGEN VAN HET KWIATKOWSKA, PARIJS. BEELDHOUWWERK VAN WILMER HOFFMAN, PARIJS, TOT 6 JULI