r ._-?«*?? 20 De Groene Amsterdammer van 30 «Juni 1834 N o. 2978 Letterraadsel i. 2. 4. Uit onderstaande lettergrepen moe ten 10 woorden gevormd worden, wier Ie en.3e letters, de laatste van beneden naar boven gelezen, een versregel van J. C. Bloem vormen, (ch en ei«is n letter). 5. 6. a - dam -de-de-de-e-c-ecens gant - gar - ge - han - inch - klaps - la - lan - Ie - li - ling 7 t ; Ion - lijk - lijk - men - my - ne - nie po - ri - ri - ris - sa - sa - se - tar * tail - te - te ? ti - tier - tor - tij - va O ij - za. 8. Omschrijving: 14. 10 , 11 l. tienduizendtal,2.verschrikkelijk, 12 8. strydendèpartij. 4. Engelsche lengtemaat, 5. plaatsje in Nuord13. ....*... Holland, 6. voorbijgaand, T. loods, 8. heester, 0. bij elkaar, 10. palmsoort, "??????? ~ ..... jj heldendicht van Vergilius. 12. jg ^ reukfleschje, 13. plotseling, 14. onbe duidend mensch, 15. bezoldiging, IQ 4 16. lichaamsgestalte. Voor de inzenders van de goede oplossing zijn als prya Jbeschikbaar: Boekwerken of Grammofoonplaten Inzendingen, liefst op een brietkaart, vóór Woensdag a.s. 2 uur. Op adreszijde vermelden: Oplossing letterraadsel. Hélï'ne Swarth. I*etterraad«el. De oude herinnering komt zoo trouw terug. 1. Geuldal, 2. uitleggen, 3 rapport, 4. evolutie, 5. Toledo, 6. wervelkolotn, 7. uitheemsch, 8. order, 0. Reinier, 10. talent, 11. opponent, 12. Ontario, 13. zestig, 14. Titanen, 15. medegevoel, 16. onbekommerd. Prijswinnaar 'werd~ na loting, ,\. J. do Lange. Laren, die aan het secretariaat van de redactie, doch zonde/ vermelding Letterraadsel* gelieve op te geven wat verlangd wordt. Charivaria PAINDELUXli-BRÜOD ,,De leden treden om de 4 jaren ai en zijn aanstonds weder herbenoembaar." (Bedrijfsradenwet) ,,Concerten van Friedberg voorloopig uitgesteld. De juiste data zullen nog nader worden bekend gemaakt." (Tel.) ,,Het kunstwerk werd weer hersteld. Déminister heeft zich beijverd voor het weer in zijn oorspronkelijken staat terug brengen van het altaarstuk." (Volk) ,,De vijf burgerlijke partijen samen vereenigd." Y.V.fi.CJ GAAT DAT Z1KX, C.AAT DAT ZIEN ,,Dc Ossenaar \vett nimmer iets, zelfs al heeft hij er op den neus bij gestaan." (Tel.) Het is een griezelige sex-appealramp." (Hbl.) Wat is dat? Dat is het huwelijk, zei de verstokte vrijgezel. Londen kent zijn Pappenheimers", schrijft de N.B.C. Het is hetj>ekende barbertje voor ,,Daran erkenn* ich meine Pappenheimer'V (Wallenstein's Tod, III, 15), Wallenstein's antwoord op deze woorden (Gefretter:) Kein fremder Mund soll zwischen uns sich schiebeh, den guten Feldjherrn und die guten Truppen." Het blad heeft gelijk. Wij verlangen het zoo, en do N.B.C, kent'zrjn Pappenheimers. Drie stukken van Schiller trokken onze .aandacht: Kabalc und I-icbc en Maria Stuart.'" fB<? Res.) Vier: Kabale, Ijiebe, Maria, Stuart. WAARSCHUWING In.het gebruik zijn onze mesjes zeker zoo voordeelig als goedkoopere soorten, waarbij. uw huid niet zooveel te lijden heeft.'l. fProsp.) ,.Daar is een oud Nederlandsen' woord: ende desespereert niet," (H. D.) Integendeel, dit is vrij nieuw. Het oude is: Dispereert niet, ontsiet uwe vijanden niet, daer en is ter werelt niet dat ons kan hinderen." (Brief van J. P. Óoen, 29*Sept. 1618). CORRESPONDENTIE C. ie L. Onder Schrille tegenstellingen" noemt gij opcnsluiting. Nu gebruikt Vondel het in zijn slotrei van Lucifer. Een schoener paradijs hier tovert open sluiten." Dan is het toch goed? AniwïJa. dg hebt gelijk. Het Woordenboek zegt: De tegenstrijdig heid is slechts schijnbaar indien men eluiten hier niet opvat in den zin van dichtmaten, maar iets met een sleutel (slot) doen. Het is blijkbaar ontstaan als tegenstelling van dichtsluüen." De kunstenaars en de radio Vijandige houding; van kunste naar» tegenover de volmaakte teehnlMvhe hulpmiddelen van d exen tijd Er zijn van die waarheden, waarbij het frappez, frappez toUjours geldt. Een er van is deze: nWt de ontwikke ling der menschheid, schrijdt sedert duizenden jaren de techniek der schoone kunsten eveneens dermate voort, dat de kunstenaar zijn individueele aandoeningen, een steeds groo tere- collectiviteit kan mededeelen. Bepalen we ons tot de muziek. Ook al blyven de innerlijke aandoeningen, die den mensch tot het scheppen van een kunstwerk voert door de eeuwen gelijk zooals liefde, smart etc. de veranderingen, die zich hier vol trekken liggen hoofdzakelijk op het gebied van' het technisch apparaat. Om deze waarheid te constateeren, behoeven we ons slechts tot die pri mitieve volken te begeven, die nog op onzen aardbol leven. Ook zij maken muziek, al klinkt die ons vreemd in de ooren. Zeer vreemd zelfs. Zoo, dat we het veelal afschuwelijk vinden. Want onze ooren zyn gewend aan andere instrumenten, om kort te zijn, aan een ander intermediair. De oorzaak is, dat de maatschappe lijke ontwikkeling van een dergelijk natuurvolk dit voorschrijft. Want deze bepaalt op haar beurt, hoe groot de collectiviteit zal zijn, die door den kunstscheppenden mensch zal worden hereikt. """ ' ' ' * * __ * ? We zullen dit even met een paar voorbeelden toelichten. Een ieder zal moeten toegeven, dat de kunst van een middeleeuwschen minnestreel ons volmaakt vreemd is. En niettemin was deze kunst voor de maatschappe lijke ontwikkeling van Europa in dien tijd de uitdrukkingsvorm. Ook om wat verder te gaan in de geschiedenis was de technische vervolmaking van de orkest-apparaten waarvoor een Mozart of een Haydn schreven, anders dan het volmaakte medium, waarvoor heden ten dage onze componisten werken. Maar om gekeerd was de massa kleiner, waar voor deze componisten schiepen. De bezoekers van deze concerten zoover ze niet tot hofkringen beperkt bleven was een klein aantal patriciërs, want de massfl, stond grootendeels buiten het muziekleven. -De maatschappelijke ontwikkeling der menschheid heeft in den modernen tijd de millioenen-massa , dichter bij de "cultuur van dit tijdperk gebracht. Het technisch muziek-apparaat, dat in de orkesten zijn vervolmaking had gevonden, riep om andere vormen om deze massa te kunhen bereiken. Ten slotte vielen zoo, door het orkest-apparaat als het ware een ver lengstuk te geven, de muren van de concertzaal weg en kon de muziek voor het eerste maal in de geschiedenis binnendringen in de huiskamers van den mensch. -Door deze technische omwenteling werd het den kunstenaar mogelijk gemaakt tot de millioenen-massa te spreken, om zijn individueel beleven hetwelk omgekeerd wederom is eetf abstractie van het beleven der collectiviteit aan meer menschen dan,ooit-te voren mede te deelen. Deze-winstpost mag men gerust op de debetzijde van de balans boeken. ~Het tragische van het geval in deze overgangsperiode nu is, dat de door,snee-künstenaar van deze ontwikke ling niets begrijpt. Ook nu weer wordt de stelregel bewaarheid, dat de meusch met de problemen van zijn tijd geen raad weet. Of om duidelijker te zijn: hoe weinig musici zelfs de allerhyper-modernsten begrijpen iets van het technisch wonder van gram mofoon en radio. Doorgaans zijn ze niet verder ge komen, dan tot de verklaring, dat dit alles geen kunst met een groote K. is. Of erger nog: ze staan er doorgaans vijandig tegenover. In plaats van zich met de ontwikkeling er van vertrouwd te maken, trachten zij deze te remmen, zelfs tegen te werken. * * * D a zaken in de radiowereld staan daardoor voorloopig zoo: men stelt zich er mede tevreden zoo goed mogelijk bestaande kunstwerken uit te zenden. En ten slotte verwondert zich dan een ieder, dat het concertbezoek af neemt, -indien men de studio tot concertzaal of omgekeerd de concert zaal tot studio omschept. Wil men een bewijs voor deze stelling? Daarvoor behoeft men een dag lang slechts een programma van welken omroep ook te volgen. De radio brengt op muzikaal gebied niets eigens en ook niets nieuws. Zij brengt bestaande werken der muziekliteratuur beter of slechter al naar de opstelling van het orkest en de in stelling van dirigent zich beter aan gepast heeft bij de aparte eischen, die dit verlengstuk van technisch medium stelt. Maar zoo zal men ten slotte niet door kunnen gaan. Er zal een ,,Umwertung aller Werte" ook hier moeten _ - komen. Het wachten is nu op de scheppende kunstenaars, op de com ponisten. Zij mogen zich niet langer afzijdig' houden. Zij moeten, al schrijvende voor instrumenten en_orkesten, buiten de enge sfeer van de concertzaal treden en leeren inzien, dat zij door middel van dit verlengstuk aan het technisch apparaat, thans grootere massa's tot luisteren kunnen dwingen, dan ooit te voren. Eerst dan óók zal de radio uit de impasse worden bevrijd. * * Wij weten, dat een dergelijke geestelijke omzwaai in het compo niste nwereld j e nog wel wat op zich zal laten wachten. Maar zij kan aan moediging ondervinden en deze kan komen van de kunstzinnige leiding van den omroep, die door opdrachten den componisten moet aanmoedigen. En hiermede zijn we op een ander terrein gekomen. Ook op hét gebied der leiding van 4e omroepvereenigingen zelf. En het moet ons van het hart: ook onder deze grootendeels nieuwe" -r- menschen heerscht een schrikbarend conservatisme. Ook zij zijn zich grootendeejs van de groote. cultureele missie niet bewust: kunst te brengen tot de massa en wel kunst, die zich aan de eischen van het nieuwe apparaat aanpast. Tot dusverre zien zij slechts het bedden en niet de toekomst en een dergelijke geesteshouding zal gevaar lijke gevolgen met zich meebrengen, maar dit alles is een hóofdqtuk op zichzelf, dat noodzakelijk en 'dringend om een nadere behandeling roept. J. SUIKERMAX DE GROENE AMSTERDAMMER i Weekblad voor Nederland _ Onder hoofdredactie van A. G. Josephus Jitta Redacteuren: L. J. Jordaan en M. Kann. Secretaris der redactie: G. F. v. Dam Keizersgracht 355, Amsterdam G; - Telefoon 37964 - Postglro 72880 ^ Gem. Giro G. 1000 Zaterdag 7 Juli 1934 Opgericht in 1877 No. 2979 \ Zijne Excellentie de Gangster Mr. M. Kann Caesaren-waan en Caesaren-onmacht Dat als het ware met het geweld van een lawine «de gebeurtenissen in Duitschland een zoo stormr *achtig verloop zouden nemen, was nauwelijks te voorzien. Wel heeft, zich de loop van zaken tot nog toe vrij nauwkeurig langs de door ons aan gegeven lijnen ontwikkeld. Welken kant gaat het nu echter uit? Om eenig zicht te krijgen in den blocdigen nevel die ons op dit oogenblik omringt, is het het beste een oogenblik terug te kijken op den afgelegden weg en te trachten ons te ori nteeren door te bedenken waar we waren, voordat we het spoor bijster raakten. We hadden twee dingen gezien. In de eerste plaats, dafc een dergelijk politiek streven alleen maar mogelijk was, het najagen van zulke vrijwel psychopatische illusies als het nationaal-socialisme koestert, alleen dan denkbaar was, wanneer' we te doen hadden met een geestelijk abnormaal en ?minderwaardig milieu. Hierover hoeven wij in den ?meest letterlijken zin geen woorden meer vuil te maken. Zelden is^ onze visie op het onfrissche y.uodje zoo snel juist gebleken. ? In de tweede plaats ? hadden ? we gezien, dat langzaam maar zeker de zaak begon vast te loopen, dat het ook in Duitschland zelf duidelijk,werd, hoezeer het tijd begon te worden om tot de realiteit terug'te keereh en het noodig werd, het najagen van waandenkbeelden, hersenschimmen en irreëele-economische fantasieën te laten varen. De machtige, meest realistische- en tot daden in staat zijnde groep was die van rechts",, die van de groot-industrie en de Junkers. Daar bestond. .reeds Contact met het buitenland. Daar was men bereid den boedel over te nemen bij voorkeur zelfs met den in Duitschland zoo fascineerenden » persoon Hitler als hoofd, en met zijn geheele machts apparaat als steun. En deze groep vond bij Hifler ?sself gehoor, doordat het dreigend aanzwellen van den onderstroom, die radicaliseering, sociali seering en .nationaliseering eischte, de opperste leiders begon te verontrusten. Bij het plebs was jalousie gegroeid tegen de leiders, die zich vette commissariaten in groote 1 «ommercieele lichamen hadden weten te ? verzeke ren, tegen de voormannen der /Beweging, die van hun eigen kranten regèeringsorganen hadden weten te. maken, met verplichte abonnementen voor alle mogelijke officie'ele en half-officieele bureaux. Zoo bleef er voor den onderstroom niets anders open A!S platte corruptie en communistische leuzen. Wij noemden den reactionnairen koers, het streven, naar een kapitalistisch fascisme den eenigen .ö»g' begaanbaren uitweg uit den chaos. Na de gebeurte nissen van de vorige dagen moeten wij vaststellen, dat ook deze uitweg niet meer bestaat, De schakel < Von Papen, een persoonlijkheid waarin wij dit zeiden wij uitdrukkelijk geen vertrouwen stel den, was te zwak, om daaraan het anker te beves tigen waaraan het stuurloos geworden schip zou kunnen gaan liggen, totdat de loods aan boord komt, die het naar de realiteit terug zou kunnen voeren. Wat is er iutusschen uit den kapitein ge worden? Welke razernij heeft hem bevangen? ' Men, moet in Hitler's houding niet naar een bepaalde lijn zoeken. Men moet haar uitsluitend be schouwen als een psychologische reactie. En daarbij moet men eerst eens zien, of de zaak duidelijker, scherper, minder nevelachtig.wordt, als men den Fümvr ontdoet van den magischen glans, van het ijdele aureool dat__nu eenmaal iederen dictator omgeeft. Zijn dictatoren wel noodzakelijkerwijs groote mannen? Dat hoeft niet. De historie van het Bomeinsche Keizerrijk leert ons wel andere zaken en juist aan die tijden worden wij op hardhandige wijze herinnerd. Doch daarover straks. Wij hebben reeds vroeger gezien hoezeer Hitler's woorden en ideeën van werkelijken inhoud ontdaan waren en juist den grootsten weerklank vonden in de wan kele ziel van een ziek volk. Wanneer alles zóó hol is en zóó ijdel, dan is het geen wonder hoezeer machtige invloeden tijdelijk gehoor vinden bij jeen leider diéwel fantasieën ziet, maar geen weg-in-de? realiteit,.die weLwenschen heeft en daarvoor vecht. 'maar die de werkelijke (economische) moeilijkheden. slechts ziet groeien, zonder deze meester te kunnen worden. Dat is echter een wanhopige positie. Xaar ver schillende kanten getrokken door raadgevers van, verschillende richting, voelt de leider zijn beslui teloosheid rijzen. De laatste raadgever.heeft gelijk en iedere raadgever zal wel zorgen met een.recept te i komen, waarmee de meest dringende moeilijk heden heeten te zullen worden overwonnen. Maar ieder op zijn wijze en vooral: met het oog op zijn eigen belangen. Alleen gelaten, ziet de leider hoe de moeilijk- , heden met het uur rij/en. Hoe het.sombere econo mische aspect de ontevredenheid der massa op wekt. Maar hij moet vooruit. Hij moet vechten. Hij moet kracht toonen. Het verzet steekt het hoofd op? Goed, het verzet moet neergeslagen worden. Verschillende vooraanstaande personen' hebben zich tot exponenten gemaakt Van richtingen die» zoo al geen verzet, dan toch iets aüders" wil len? Goed, we zullen ze neerslaan! . Vandaar de moed" om op hetzelfde oogeublik ?naar diverse kanten toepte slaan. Een lijn zit er niet in. Blinde drang tot zelfbehoud is de eenige drijfveer. Maar een instinctieve drijfveer; niet eens een Weloverwogen motief. Want,in werkelijkheid is Hitler's persoonlijke veiligheid n toekomstige gerustheid voor het veege lijf er allerminst grooter door geworden*. ?? ? ' ^ .Dit is de ruwe plattegrond; Laat ons nu de feiten groepeeren. Allereerst de executie" der S.A.ieiders. In een zekeren Böhm, heir onguur sujet dat tot staf-chef van de S^A. benoemd was, den verloopen veemmoordenaar, die zich tot feitelijken minister van oorlog en commandant van het ongeregelde-leger-te-velde had opgewerkt, vindt de onderstroom van het nationaal-socialisme zijn belichaming. Het kan zijn dat dit heerschap zich reeds tot tolk had gemaakt-van de radicale, drie kwart bplsjewieksche elementen en op een koers wijziging in radicale, "maar dan zeker ook in ' militaire richting had geraden. Dit is mogelijk. Dat dit streven bij hem reeds tot het stadium van den Putsch was uitgegroeid is onwaarschijnlijk. Inhoud: 3 4i. Mr. M. Kann, Zijne Excellentie de Gangster. 2. Prof. Mr. A. C. Josephus Jitta, Prins Hendrik. ' '?? ; L. J. Jordaan, De kolos met de leemen voeten. Melis Stoke, Aankomst in Indiê, Teefleningen Harmsen van Beek. 5. Constant van 'Wessem. Bruckner. B. van Vlijmen, Dititschland's dreigende economische nood. , ^ 6. Dr. P. van Olst, Wetenschappelijke i-aria. ' Madame Curie. 7. R, van Ra venbeek, Slappe pi^nch en straffe benzine. Ed. d. X,, Het Joodsche boek. 9. Euplotes, 'Ric e>r Rac. , lo-n. L. Althoff, De Dijk. 12. F. Schoonheyt, Kurhaus-concert. Mr. E. Elias, DavidS'Cabqret. Mr. F. Coenen, Kunstzinnige annexatie . L. J. Jordaan, Bioscopy. Prof. Mr. A. C. Josephus Jitta, Het Lorentsgymnasiuin. C. A. Klaasse, ^^ % leenittg. Annie Vivahti, Scher-.o, Teekening J. F. Doeve. ~ ,, ' A. Plasschaert, Schilderkunst. J. Suikerraar, Zwarte en blanke grammofoonkunstenaars. ^ Uit het kladschrift van Jantje. Alida Zevenboom, Croquante Croq\!?tïes._ Letterraadsel. Charii'aria. Omslag: S pel problemen. _ 13 M 1516. 1718. 20 Viooltjes Voortreffelijk. chocolade in den vorm van viooltfef. Een specialiteit. RINGER5 Let op den naam f Men gaat niet, vlak voor een Putsch, A-acantie hou den aan een klein bergmeertje. Nog onwaarachtiger doet de verontwaardiguig aan over Röhm's liederlijk leven en abnormalen aanleg". Dat in de nat ionaal-socialistische bewe ging een groote kern van dergelijke bomosexueelen bestond» was een hekend feit. Van, den eersten aanvang af en in de meest .oorspronkelijke kern, is dat het^ge val geweestrDegenen die deze, menschen op hun vooraanstaande posten hebben gebracht of ; geduld, of die hen, zooals in het geval Heines, hun \abject beulswerk hebben laten verrichten of van hun lichtschuwe intriges hebben geprofiteerd, zijn i daar zelf verantwoordelijk voor. v De fusUleering zonder vorm van proces van Heines heeft overigens , nog een zeer verdacht tintje. Want deze tot hoofd der politie opgeklom men vrijbuiter heeft in het proces-Van der Lubbe een belangrijke rol gespeeld. Er zijn nog meer S.A.leiders afgemaakt. Heeft men zich soms willen ? ontdoen van een stel niet langer betrouwbare agents-provocateurs? Het lijkt er veel op. \ D-