12 De Groene Amsterdammer van 14 Juli 1934 No. 2980 Schilderkunst Alt». Plasschaert Haairsclie Federatie bij Kleykanip, ilen Haag Het was niet te verachten, dat zelfs een gejureerde tentoonstelling der Haagsche Federatie aanleiding zou zijn tot gi'oote schokken of tot pic turale bevingen in het Haagsch domein. Wie eenigszins den Haag kent, den Haag is dan hier genomen in den zin van stad vol schilders, weet,' dat groote verrassingen daar steeds uitgesloten zijn en dat sinds Toorop stierf een krans voor den Haag iets overdreven» zou lijken, al is er hier en daar een schilder, die door kleur wel treft, maar die. bekend Haagsch gevaar! zich begint te.herhalen in niet genoeg meer eigen onderwerpen. Den Haag is in picturaal opzicht de stad der keurig heid; de bureaubacil is daar zóó triomphant tegenwoordig, dat ge bijna ieder schilder thuis kunt denken op een bureau (zat er niet meer dan n op een bureau?), >waar, als herinne ringaan een verleden, in een verlaten hoek een ezel" staat en een kleine Keulsche pot met niet meer gebruikte penseelen. Den Haag is, picturaal, een der rustigste steden in Europa; geen enkïe genialiteit brengt haar onrust, in het maatschappelijke, noch zijn er daar, in 't begin van hun loop baan, picturale straatschenners, die later, aanvaard, de roem eener periode blijken' te zijn. Deze tentoonstelling is een rustige tentoonstelling bovenal en ieder kan er zich op fatsoenlijke wijze vermeijen; zelfs het naakt is een gespiegeld naakt;1 de spiegel is hier een afleidend element tusschen .het model en den gragen toeschouwer. * * * Het is, opnieuw, een tentoonstelling voor den stillen zomerschen dag. voor een tevreden zomerschen morgen. waar geweld abnormaal zou lijken en wezentlijke diepten der schoonheid den bezoeker te inspannend. Het is. mijne heeren! een tentoonstelling. die weinig indrukken achterlaat, en die daardoor moeilijk is voor den kritikus, dat ze slechts indrukken geeft, die snel vaag worden. Ge be grijpt daaruit reeds, mijne lezers, dat ik u niet vermoeien zal met van iederen tëntoonsteller of van iedere deelneemster een uitvoerig psycho logisch pprtret te teekenen noch van ieder werk een .descriptie der hoogten en laagten zooals ik u'zei: het vlakke is hier bovenal. Ik zal dus niet dan terloops u zeggen (het is een tentoonstelling om door'te wandelen), dat de voorjaarsbloemen van mevr. Arntzenius Doorman iets opens en frisch hebben en dat ik van P. Arnt zenius stiller, inniger werk gelukkig ken. W. van den Berg (hoe keurig is hij toch!) is de schilder, die te veel kan, maar te weinig leven heeft (afin kunnen is dus herhaling), wat ge op een andere manier van J. Bogaerts ook kunt zeggen; zijn zoo geheeten LEVERT MEUBELEN STOFFEN - TAPIJTEN EN VERSIERINGEN verzorgd werk mist elke boeiende kracht. Bron zond een coquet voor jaar, iets naar het luministische heen, terwijl een Andalusisch landschap dat coquette niet opheft. Brouwer's por tret van een vrouw, zou wanneer het inniger het burgerlijke had doen zien, zeker meer beteekend hebben; 'me j. K. Dom's poppenportret zou winnen wanneer het subtieler-pervers. was geworden. Drayer's schommeltent (nieuwe -zake-lijkheid) is volledig leelijk en het portret van den heer I. v. E. is een poging tot diepzinnigheid van den afgebeelde, die niet gelukte en den indruk nalaat van iets simiésks. Het middeleeuwsch schip van Goedhart hij had beter gedaan dat weg te laten, of vertrouwde hij.t* veel op de jury, W. 11 art mans stadsgezicht had ook niet mogen glippen door het net der keuring! Mevr. M. Hartong is in een der twee werken niet-gelukkig decoratief (bloemgroepen zoo omlijnd krijgen iets van fleurige nieren!) Hendricks' hardheid verkies ik boven de gemakkelijkheid van zijn Schregelportret; de bloemen van J. Kropff zijn hier afzonderlijk te noemen om de kleur; A. M. Luyts Kaninefaat is ,,decoratief" zooals dat heet. omdat hij gedwongen gegeven is, opper vlakkig is en ge ziet, dat het paard een vermoeid hoofd kreeg van het mede-denken met den schilder wat de gedwongen vlakheid aangaat. Het opperhoofd van Esher Surrey, C'hr. de Moor, kan inderdaad meer dan zijn, vierhonderd-gulden:stilleven; opnieuw mist hij hier de noodige stoutmoedig^ heid tegenover zichzelf. Wanneer gaat hij, in de figuur dan, volledig durven ? Dat toch is zijn eenig heil. Mevrouw van Pallandt's vrouweportret (hoewel in gips) verkies ik. Mevr. van Hees is een der velen, die tegenvallen; de Vries geeft niet de gezochte beklem ming. * * Ik kan u allen, die -vaag iets gevoelt Voor Hollandsche schilderkunst, deze tentoonstelling aanraden. Er is hier niets, dat u vermoeien zal; vaag ge komen gaat ge vaag weer heen; niets brengt u hier uit uw. evenwicht en ge kunt uw wandeling voortzetten, die ge reeds 'voortzette! langs deze schilde rijen en beeldhouwwerken; 'Scheve-.ningen of de ..stad", zijn vlakbij; de richting hangt van, uw ongeraakten wensch af. Het is toch inderdaad een genoegen, mijne lezers, dat zulke tentoonstellingen er nog zijn. Wat zou het wezen, bjj zulk zalig weer, de buitelingen van den geest mee te moeten maken of u zelven vragen te moeten stellen .omtrent .zielsbewe-. gingen van een schilder of van een beeldhouwer ? Het is er geen weer voor. Amsterdam, dat zóó ver van den Haag ligt, had u toch reeds boven mate verontrust. Laat uw nieuwe rust dus blijven, ik weet, dat ge haar op aangename wijze bezit. Misschien zoudt ge tegenwerpen, willen, dat deze tentoonstelling het gezag der Hollandsche kunst niet vergroot, niet handhaaft, maar dat werden haarkloverijen tegenover den zomerschen, zoeten middag! ? l , ? i Verbetering. . 1 Lees in het artikel van de X'orige week: gezindheid in plaats van ge zondheid. 't Is al Leica, wat de klok slaat! De voordeelen van de LEICA zijn ongeëve naard, 't Is de beste camara ooit gemaakt. Standaard Leica met uitwisselbaar objectief Elmar 1:3.5 Fl. 116,25 Prospectus op aanvrage bij: AMSTERDAM DEN HAAG GRONINGEN NIJMEGEN CAPI amsterdam, singel 299 - rotterdam, mauritsweg 37 den haag, noordeinde 140 - groningen, westersingel 4 Snelschrift»» DIÉTAI-re BAI T Kltn l a B AL l ZelfOnd. 95 Ct. na ln den BockhpostwteselbIJRIENTB BALT - Den Haag, DagUeprestf aat 28 DEGELIJKE OPLEIDING, mond. en schrift, aan bovenstaand adres HAMBURG-AMERIKA LINIE Zat nlian v. 1 Juli l Sipt mit t» schaptn OCEANA" ?rt MILWAUKEE" nnr Schotland, Uilind, Spltibirgm, Noordkatp, Nooraeha Fjordtn, Dtnamirfcin, Finland «n Rusland. Billijke prijzen. Mooie landultstapjes. PASSAGE naar N.- en Z.-Amerika (Oost- en Westkust); Ned. West-Ihdië, met snelle passagiersschepen; Ned. O.-Indie, O.-Azig, Mexico, enz. Billijke passageprijzen. Inlichtingen en prosp. bij: WAMBERSIE & ZOON-C.V.o.A. , Hoofdpassigeagentcn voor Hederland, Milt 108 en de erkende Relsburéaux. Amsterdam. Da RuyterZorg voor het détail Bioscopy L. J. Jordaan A. von (Wrtny: KIn Httilc mit l»r4»Uuru'r. ««?mbruntlt. Een merkwaardige samenloop van mystifi caties, dit ..Madchen nut Prokura". Om te be ginnen een titel, die de huiveringwekkendste operette-guitigheid belooft en. op den inhoud slaat als de klassieke tang op het varken. Dan verder de naam vau den regisseur, die (voorzoovei' nog weerklank vindend bij het huidige geslacht der filmliefhebbers) onverbrekelijk verbonden is aan ,.Fridericus Rex", maar die ditmaal noch met den ouden Pruisenkoning noch met den heer Otto (lebühr iet.s van doen heeft. Tenslotte de inhoud, die al de zwakheid bezit van het genre der vermoorde-bankiersverhalen. En ondanks dit alles: een uitstekende film ! Hoe dit mogelijk is? Tja - il n'y a d'originalit et de véritéque dans les détaila" zei Stendhal en er is reden om aan te nemen, dat deze waar heid nergens klemmender geldt dan bij de beoor deeling der film in liaar huidige stadium. Kr zijn bewuste pogingen genoeg gedaan om de film qua talis geestelijk te ..verheffen". Werken .als ..Nie mandsland" met zijn onmiskenbaar nobele be doeling. ..Lied des Ijebens" met zijn A. J.C.-tenden ties en avant-gardetierelantïjnen.. . . zij blijken voor het meerendeel poovere en tamelijk machtelooze 'dilettanten-arbeid. Het is niet prettig dit te constateeren ? maar het zou dwaas snobisme zijn het te ontkennen. Nog altijd groeit de film in al haar iiitinyen: in den kitsch zoowel als in de meer geslaagde exemplaren en het schijnt dat dit proces hardnekkig weigert zich anders dan met de normale traagheid te voltrekken. Ieder poging om het tempo te forceeren en de dertig jaar oude filmkunst te laten concurreeren met de duizend, jaar oude litteratuur of Beeldende kunst loopt op bloedarme mislukkingen uit. Een enkele maal lijkt het of de film zelf voor een 'verrassing zorgt'?' zij openbaart dan plotseling een grootheid en een diepte die voor de oudere kunsten niet onderdoen. Maar dit zijn merkwaardig genoeg bijna altijd verschijnselen, die buiten de makers om schijnen te gaan en slechts zelden gehoor zamen aan een bewust streven. Keeds tien jaar geleden waagde ik het deze waarheid als ver klaring te. geven voor het feit. dat alle films ? ..goede" en ..slechte", den filmliefhebber als studieobject welkom zijn.... er valt nog steeds niets aan toe te voegen. En zoo steekt er dan ook in dit verhaal van het .,Madchcn mit Prokura", verdacht van moord op haar patroon, den bankier Brüggemann. en na een spannende rechtszitting vrijgesproken niets uitzonderljjks. Minstens eenmaal per maand zien wij (althans in effigie) bankdirecteuren om brengen, onschuldige en nochtans schoone jonge meisjes onder verdenking staan en welwillende, rechtvaardige presidenten spannende rechtszit- ? tingen leiden. Het geval als zoodanig pleegt zelden boven de filosofie van het Gemengd Bericht uit te, stijgen en zij, die als een beter althans wijzer mensen naai' huis wenschen te gaan, dienen nog even te wachten. Maar de détails waarover Stendhal het heeft zorgen voor een voldoende compensatie. Er moet, hier een bfeer - er moeten hier menschen gescha pen worden. .. . welnu, liet is voor den filmlief hebber een genot te zien. met welk n verbluffend gemak de jonge filmkunst deze materie beheerseht. Wilt ge weten hoe de sfeer zeg: van'een, ban kierskantoor in een kwartier tijds voor u kan worden opgeroepen, zóó beklemmend juist, zóó belangwekkend dat de nietigste kleinigheden hun beteekenis hebben.:,, ga dan deze film zien. Wilt ge' menschen aanschouwen, wier karakter en per soonlijkheid zich in uw bewustzijn etsen, met de scherpe contouren van enkele feilloos geobser veerde détails.... deze film toont ze u, van den hoofdpersoon tot de kleinste bijrol.' Dat is 'dan de filmkunst die zich het hoofd nog niet breekt met hoogere problemen, maar die zich in vreugdevolle verwondering laat gaan bij het simpele genot van het creeëren. Daar is een oude kassier, gebogen en veretramd door jarenlangeri kantoordienst ? daar is een advocaat, ernstig en van een' warme menschelijkheid daar is een typiste die haar neusje poedert en. het kapitalisme critiseort -- daar is een kaslooper, onbeschaamd en uit dagend in zijn proletigen humor -?daar is een bankier, verpletterd door zorgen daar is tenslotte een procuratiehoudster, intelligent en vol toe wijding aan de zaak. Wij heb ben al die typen honderdmaal ? op het projectiedoek gezien soms ,,prachtig gespeeld" en dan neemt de filmliefheb ber overhaast de vlucht soms van een overrompelenderi eenvoud en levensechtheid.... en dan kan het hem weinig schelen in welke handeling ze betrokken zijn. Het is dikwijls een quaestie van nuance in ge baar en intonatie maar het bedriegt den goeden verstaander nooit. Eenige weken geleden viel hetzelfde te constateeren in de overigens evenmin wereldschokkende film .,Die Dame mitdem schwarzeii Schleier". Het zou de moeite loonen eens precies uit te kienen, waarin zich dit prach tige en volstrekt oorspronkelijke realisme van de film openbaart ? voorloopig moeten wij het met deze korte aanduiding stel len. Van ,.Die Dame mit dem schwarzen Schleier" gesproken ik heb bij die gelegenheid gewezen op het voortreffelijke , draaiboek, dat daar als basis diende.. .. ik kan dezelfde opmerking bij deze f ilm herhalen. T f et sce nario de totale handeling bezit al de zwakheden van het genre: het is conventioneel, onbelangrijk en niet altijd logisch sluitend.Maar het draaiboek '?de 'gedetailleerde werkteekening der film is bewonderenswaardig. Iedere scène vertoont dat rustige evenwicht tusschen geluid en beeld waaraan men de ..zuivere film uit duizend tooneelimitaties herkent. De camera bouwt een sfeer voor u op. door een ruimte, een persoon, een situa tie van alle zijden te belichten, tot zij u een nieuwe realiteit' is geworden. In de geladenheid van dit gecreëerde milieu valt een Avoord volgt een repliek. Op papier gezien is zulk een ..dialoog" onvolledig en dikwijls absurd in de zorgvul dig afgewogen compositie der beelden krijgt hij de beteekenis van een explosie of een bevrijding. Een voorbeeld (uit dozijnen overigens!): De bejaarde kassier ' Stohp komt thuis, nadat hij op staanden A^oet ontslagen is. Het beeld vertoont de klok. die het ongewoon vroege uur aangeeft. waarop de oude man. nog niet thuis A'erwacht wordt. De caméra observeert het A'evtrek noteert het poovere, kleinburgerlijke interieur, met zijn ouderwetsche canapé, anti-makassars en ..Hausegreuel"-anno 1900 schuift naar de vrouw toe. .staart peinzend op haar zorgelijk, gerimpeld gezicht ?en wendt zich daarna om naar den. kassier gebroken, zielig mannetje met zijn actentasch en. parapju.. .. In vijf, zes fragmenten rijst,aldus dit verblijf voor u op met de zorgen en kleine 'vreugden, die een jarenlange samenleving erin achterlieten. Al dien tijd blijft het stil ~ op wat kleine, alledaagschégeluiden na: het toeslaan van de deur, het schuifelen van. een paar voeten over het tapijt, die slechts déatmosfeer van angstige spanning accentueerén. Dan vallen er twee Avoorden uit den mond der oude vrouw schijnbaar zonder samenhang, ontbloot van iedere zelfstandige be teekenis, maar in hun sqberheid en binnen het kader der omgeving van een ongelooflijke drama tische werking: ,,Mit.... Pension.... ?" vraagt zij bevend,. De man schudt mismoedig het hoofd en een tragedie in zakformaat heeft zich afgespeeld. . ? # «. ' .'.??'?'? * ? Een enkel woord oA'er de bezetting. Een verras sing is de hoofdrol van Gerda Maurus. iK'ze ont? dekking van Fritz l<ang leor-len wij nog slechts kennen in rollen van weinig bcteekehis hier Gerda Maurus als Thea Iken ji<M'ft zij, als de procuratiehmuUter-. t»en ereatle die Avi'baast door een ontroer.«nde zuiverheid en ongeAA'oon sterke 'AVerking. ('ode zij dank is zij niet de . ..bildschöne Prau" Avaarvoor men haar in de film schijnt te houden maar zij heeft in haar vermoeid, stil masker accenten van Avarmte en menschelijkheid. die dit karakter tot iets zeldzaam leA'emls maken. Haar sc'-ne in de cel. Avaar de verdediger haar tot spreken tracht oA'er te halen is A'an een prachtige en aangrijpende soberheid en deze ..Thea Iken, das Madchen mit Prokura" Avordt aldus in haar gestalte een der beste her inneringen A-an het seizoen. Uitstekend als altijd is de A'oorname. sobere Thëodor. Loos. als de adA-ocaat. Hij heeft die rust en suggestieA-e kracht in woord en expressie. Avelke iedere rol A-an dezen A-oortreffelijken speler tot een geacheA'eerd geheel maken. Naast hem dient genoemd de kaslooper Aran Veit Harlan.... eigen lijk de, groot e troef in het spel. Aam'ankelijk brengt hij de n«)te gaie aan t-n hij.dget dit zoo goed. <lat geen sterA'eling op het idee komt. 'in hem deu tragischen moordenaa'r te moeten zoeken. Het ver schil in zijn creatie A-óór en na de arrestatie is verbluf feiid.... zelden zag i k een catastrofale ineenstorting met zoo "weinig middelen uitge drukt.' '''.'? ..Kin Madchen mit Prokura" is een filhx. .waaK aan inen licht voorbij loopt.... zij heeft AAellicht tal A'an eigenschappen of gebrek aan eigenschap pen, die met de gebruikelijke normen der ..goede film1' op Aroeb A'an oorlog staan. Voor den liefhebber is zij A*an begin tot einde eon genot, omdat zij het ' voornaamste geef t, ..waarop het voorloopig aankomt: de zorg en de liefde voor het détail t , DE GROENE AMSTERDAMMER Weekblad voor Nederland kost slechts f 2.70 per kwartaal (inel. ?0.20 voor incassokosten) of ? 10.?per jaar bij vooruitbetaling