r 6 De Groene Amsterdammer van 28 Juli 1934 N o. 2982 Duitsche boeken Feitenromans Boekbespreking Nico Rost linino f rei, Kin Jterit'ht. Sclxmtian lirtinlVcrlag, &tra#nbnury. liruno Adler, ..A*<j//i/>/ tnn Polna." Kin Tuimifhai-ntnmn. Kachfi-1 'crhtt.i, IV«f/. liernard voii Brentano schreef on langs ineen essai: . bcr die Stellumj des Sfhriffsicller-i in nnscrct' Gesellsctuiftsordnutiy": ..een letterkundige snoet weten, wat er aan de hand is. aindcrs weet- hij niets. Weet hij het niet. dan kan hij ook niet schrijven. doch alleen fantaseeren. Wat is fantasoeren eigenlijk voor oen vreemd soortige kunst?" Men behoeft deze opvattingen natuurlijk niet te deelen Om toe te geven, dat /e in ieder geval waard zijn om ter d'seus-sie te worden Er zijn immers mensehen gein de wereld., er gebeurt eerder te veel dan te weinig, waarom zou men dan nieuwe figuren eu gebeurtenissen moeten uitdenken?. Waarom zou men zich .bekommeren om de zielsproble men van uitgedachte figuren, terwijl we aan on zo eigen reeds meer dan genoeg hebben? Maar ? zal men onwillekeurig vragen wat moet een letterkundige dan doen als hij geen figuren en toestanden'mag uitdenken, niet meer mag fantaseeren ? Misschien is het zijn taa;k iu de periode, waarin we loven pamfletten te schrijven. Hij kan'deze pamfletten schrijven in, den vorm van een gedicht, eeli roman, een tooiieelstuk, een essay. In ieder geval dient naar. mijn meeiiing ook een letter kundige nuttig werk te verrichten. hetgeen wederom in het geheel niet beteekent. dat hij alleen t end enz werk moet .schrijven. Is Caudide" van Vpltaire niet ook een pamflet? En liet meeste wat Swift schreef? En twee der belangrijkste werken van het laatste jaar Walter Kohde's boek Deutschland ist C'aliban" en Wernèr Hegemaun's, Entlarvte Geschichte'-, zijn immers ook pamfletten hoogst nuttige pamfletten. De wereld waarin we leven is een zoo gecompliceerd mechanisme, dat geen raad j e al is bet nog zoo klein -?iets anders mag doen. dan nuttig zijn. tëlko paadje moet tevens weten wat voor functie het verricht en waai'om met welk doel OP in wiens belang het zijn fimctie verricht. Het is nu toch langzamer hand geen geheim meer, dat de maat schappij, waarin we leven, zich in geen bloeiende gezondheid verheugt. Het is ontoelaatbaar te doen, alsof ze niet ziek is, doch blosjes cp haar wangen heeft van geluk en wel stand. Wij mogen ons zelf en ande ren niet wijs maken, dat het ..al boter tot den boom" is, doch dienen te onderzoeken, waarom haar gezond heid zoo slecht is. Al? we haar gezond LEVERT MEUBELEN STOFFEN - TAPIJTEN EN VERSIERINGEN willen niak-'U moeten we. in de eerste plaats weten, wat haar scheelt, daar we haar anders niet de juiste genees middelen kunnen voorschrijven. Ook do letterkundige moet dus op zijn beurt een diagnose stellen. Misschien doet hij dit hot best in den vorm van oen pamflet. Jiruno Frei schreef een pamflet over Haiiusson den wouderrabbi van het Derde Rijk. Hij behoefde niets te fantaseeren, ook hier was de werke lijkheid bonter en kleuriger dan de fantasie vanden srhnjvei-had kunnen uitdenken. Een der merkwaardigste figuren der laatste jaren vindt in Frei /ijn biograaf. Geen loopbaan was afwisse lender, geen leven opzienbarender. Hauusseii was een baanbreker voor Hitler en word, toen hij zijn taak had volbracht, en het volk door zijn tooverkunsten voorbereid op de komst van den allergrootsten wonderdokter eveuorbarmingloos geslacht als zoovele andoren. Frei toont ons, Waarom deze zoon van eou rabbi uitverkoren was de rel te spelen, die hij gespeeld hooft on hoe het mogelijk was, dat hij onder dozo maatschappelijk? omstandig heden ' deze ' rol kon spclon. Hitler kwam na Hanussetl aan do macht, maar drie jaren lang had de ..llells.-her" telkens in den treure herhaald, dat do Verlosser op komst was. ..Frei's boek. dat geschreven werd voor de laatste gebeurtenissen in Duitschland, geeft ons een beeld van Hit lor's ondankbaarheid, zooals hij ze de laatste weken ook tegen- andere vroegere 'handlangers aan don dag legde. Plotseling na er jaren lang van geprofiteerd te hebben, had hij genoeg van Hanussen's ..joodsche en verderfelijke geschriften, die er op uit waren de onnoozelen te bedriegen" evenals hij thans verontwaardi ging huichelt over R ohm's' levens wandel en de champagnefuiven van vele S.A'.-leiders. Het bericht van Bruno Frei over Ilanussen, dat spannender is. dan de meest spannende roman, is geschreven aan de hand van documenten. Elke medcdeeling en beschrijving er in be rust op werkelijkheid en de waarheid er van kan door den schrijver bewezen worden. De schrijver probeerde tevens den sociologischen achtergrond van het geval Ilanussen te analyseeren, waar door zijn werk een pamflet werd in don bosten zin van het woord. *?"*?-.? . * Hoe ontstaat de legende van een ritueelen moord? In wat voor tijden duiken deze legenden steeds op ? Welk belang heeft men er bij deze verhalen weer op te disschen? Bruno Adler, die reeds vroeger een verdienste lijke reportage over den aanslag van {?ferajewo schreef, 'publiceerde thans een feitenroman" Kampf urn Polna", dat de beruchte Hilsneraffaire tot onderwerp heeft. Nu Julius Streicher opnieuw probeert het sprookje van den ritueelen moord als wapen voor weerlopze joden te benutten, is de herinnering aan de schande van de Hilsner-affaire hoogst actueel en Adler's minutieuse be schrijving van dit proces en liaar 't Is al Leica, wat de klok slaat! De voordeden van de LEICA zijn ongeëve naard, 't Is de beste camera ooit gemaakt. Standaard Leica met uitwisselbaar objectief Elmar 1:3.5 . F 1.116,25 Prospectussen enz. gratis op aanvrage bij den fqtohandel, of wel bij den Hoofd vertegenwoordiger voor Nederland: ITv.Berchenstraat -f* JOH f N IJ M E G E N CAP Honing met Rijksmerk van OUD-BUSSEM f 1.40 per K.G. '« <*en Boekh. en na RIFMTC RAI f?*postwfssel bij RIENT8 KI t mi d CAL. l <nrY «~_ / ^^""N BALT Den Haag, ZelfOnfJ. 95 Ct. ft.?-? ^~\.L^^t**~ Daguerrestraat 28 DEGELIJKE OPLEIDING, mond. en schrift, aan bovenstaand adres de uitkijk" P rlnstngracht 27 juli y d' >-eld*ch«»trBit Tilef. 37460 Ie million met atina bella eiken leeftijd regie retiéclair . ._. ,?_._ 0 Dagelijks 2.30, T.lïin N.v. Meubelmagazijn Eden' Molsteeg ??Amsterdam BUREAUX oorzaken nuttig en verdienstelijk. Men leest met bewondering de hoofdstukken uit dozen feitenronian die gewijd zijn aan den hardnekkige». strijd van Massaryk destijds universiteits-professor tegen het anti semitisme en zou willen dat ook aan een der Duitsche universiteiten de hoogleeraren protesteerden tegen de misdaden van Streicher en zijn vrien den inzake antisemitisme. Het boek van Bruno Adler: werd door de beschrijving van Massaryk's strijd tevens n monument ter eero van den ouden staatspresident. Maar de groote waarde van dit werk ? dat tevens literaire kwaliteiten bezit, schuilt vooral in de schildering van het verloop der affaire, waardoor wij de bronnen leeren. kennen, die te zamen met anderen een stroom van barbarij vormen, die zich over Europa dreigt uit te storten. Xiouwe' l>uitsc!tc koeken uitsta v Kegier .,Im Krouzfeuer", Ein kSoarromuu. Editions du Carrofour, Paris. Wolfgang Weihrauch, ,.Dér Maitx". Eine Legende. Rowohlt Verlag, Berlin. Walter Melu-Lng, . und uch zum Ti-otz". Chansons, Legenden. Balladen. Europaischer Merkur, Paris, Ignazio Silone, .,Dio Reise nach Paris". Novellen. Oprecht en Helbling, 2!ürich. Bertolt Brecht, Hans Eisler, Lieder, Gedichte, Chöre". Editions du Can-efour, Paris. C. Michaelis, H. Michaelis en W. O. Somin, Die braune Kultur". Ein Dókumentenspiegel. Europa Verlag, Zürich. ' / Alfred Apfel, Les dessous de la Justice allemande". Gallimard, Paris N. R N o. 2982 De Groene Amsterdammer van 28 Juli 1934 Directeurs* vacature («cruchtcn over oen eventueel»' bentieiiilnK van llolnricli C'ampeiulonk tot directeur iler ItlJkKuenrteiiiie voor beeldend» kunsten Kr gaan geruchten rond en meer dan geruchten zijn het, dat voor de plaats van directeur van de Kijks Academie van Beeldende Kunsten te Amsterdam een commissie, in allen gevalle een aantal daarvoor aangewezenen" op zoek zijn naar zulken directeur, die tevens de leider zqti zijn onzer monumentale" kunst (zooals dat met een. verhollandscht Germanisme heet) de leider dus kunnen wij zeggen van de Hollandsche muurschildering, van de toegepaste beeldhouw kunst en van beeldhouwkunst, die als zoodanig aandoet. Verder wordt als vermoeden uitgedrukt, dat Campendonk, een Duitscher daarvoor wellicht zou wórden aangezocht. Dit is in het kort gezegd, wat rondgaat, rond spookt. * * « Allerlei vragen kunnen naar aanleiding van dit moedwillig geheim of onbestemd gehouden bericht worden gesteld en zij dienen beantwoord te worden! De eerste vraay. die ik stel (omdat het de voor naamste is) is wel deze: Blijft het noodzakelijk, dat de directeur der Kijks Académie opnieuw een monumentaal" schilder zal zijn? Ik heb indertijd als mijn meening daaromtrent geschreven, dat ik na R. Roland Holst, na zijn resultaten in de muurschildering, na de resultaten aljner leerlingen het aangewezen zou vinden voor de goede variatie weer eens een ..gewoon" geschoold schilder aan 't hoofd der Academie te plaatsen. En dat vind ik nog om twee redenen. Ten eerste zie ik de Academie niet als broedplaats van den werklijken, zeldzamen muurschilder. Ten tweede ligt de muurschildering niet in de richting der laatste schilderkunst (deze gaat naar een realisme, hoe ook geestelijk gekleurd). Dit realisme eischt ook een ander handwerk dan de muurschilderkunst; een handwerk, dat (het bleek) den Hollanders steeds natuurlijker was dan dat der epische schilderkunst, der muurschildering enz. Ik zie den wensch weer een monumentaal" schilder als directeur te benoemen 1°. als een traagheid des geestes, 2°. als een onkunde tegenover algemeen Hollandsche eischen en tegenover de eischen. van dit tijdvak. 3°. als een moedwillig doordrijven van bepaalde schilders, die voeling hebben met de officieele instanties. De tweede vraag, die ik vervolgens stel, is deze: wanneer met alle geweld zij, die in dezen zeggen schap of de macht hebben, een monumentalerik willen hebben, moeten zij dan buitenlands gaan zoeken, gaan zoeken b.v. naar een Duitscher, zooals Campendonk dat is, en zijn er geen zulke schilders in ons eigen land te vinden? liet laatste betwist ik; het eerste vind ik dus onnoodig. En waarom? Veronderstellen'wij in dit geval, dat Campen donk een kans heeft. Is er dan geen een Hollander, dien wij tegenover hem kunnen aanwijzen? Wan neer wij bij hetzelfde genus blijven, dan hebben wij n Holland er onmiddellijk ee.n, die zeker zoo goed is als Campendonk in de vakken, die Campen donk uitoefent! Dat is Nicolaa. Als glazenier is hij zonder twijfel zóó goed als Campehdonk (ik vind hem beter) en als muurschilder (ofschoon zijn laatste schilderingen mij hebbén teleurgesteld) is hij de muurschilder van de Asseltsche schil dering, die ik in haar dramatische, gedeeltelijke KUNSTZAAL VAN LIER DOORLOOPEND TENTOONGESTELD ROKIN 126 = AMSTERDAM KUNSTWERKEN VAN d O N Q E HOLLANDSCHE EN BUITENL. MEESTERS De persbreidel in werking Wie zich in het openbaar opzettelijk in beleedigenden vcrm uitlaat over het openbaar gezag wordt gestraft n.et gevangenisstraf..." J. *'. Hoeve Hebben we ze even te pakken !' serene kracht oog steeds een datum in de Hollandsche scliilderkunst vind. Nicolas' ontwikkeling is daarenboven als schilder zeker een niet-algémeene; zyn vakkennis in de glasschilderkunst is er eene, die die van de andere vrij ver overtreft. Hij heeft daarenboven een geslepen intellect en een phan taisie, groot genoeg om anderen vrij te laten in ; d'eigen phantaisie. Wij behoeven dus niet Campendonk te gaan halen, als we Nicolas bezitten. (Jïe kunt de/e waarheid misschien, zoo zijt ge! nog gemakkelijker als gansch-objectief aanvaarden, zoo ik zeg, dat Nicolas mij persoonlijk zeker niet aangenaam is. Een tweede, die mij aangenamer, want natuur lijker zou wezen dan Campendonk is Ix;o Visser, de versierder. Misschien zult ge zeggen, dat hij te eclectisch is, maar dit kunt ge nooit tegen hem aanvoeren, want zoo er n eclectisch was, is dat uw trots, Roland Holst, En dan is als eclecticus genomen, is Visser veel pleizieriger dan Holst, omdat zijn eclectisme bloeiend is< en hoe ge u ook daartegen verzet, een monumentaal'' schilder zonder phantaisie is altijd een armelijk. bezit en hij bezit tevens voor zijn leerlingen weinig wekkende kracht. ; Een derde schilder, dien ge voor het monumen-' tale" in uw zin zoudt kunnen gebruiken is "Pa»' der Stok'Hij is, ronduit gezegd, voor mij de minste; zijn muurschilderingen in Delft zijn allesbehalve een welslagen. Dit welslagen bleef uit: door een te gei-ingen inhoud der koppen op die schildering en door een te weinig subtiel spel der richtlijnen.Tegenover deze richtlijnen bond hij zich toch te veel; daardoor verarmde en verstijfde hu zijn compositie; daar steunde hu te veel op een te enge vertolking van Konijnenburgsche stellingen (Konijnenburg zelf is reeds te doctrinair en bezit te weinig phantaisie). Als docent zie ik Van der Stok -echter wel rondspringen in de Academie. Ik noemde u nu reeds drie. schilders, die een zoeken naar Campendonk overtollig'maken. Er zijn er meer. PLASSCHAERT i , \