.-t' 8 De Groene Amsterdammer van 28 Juli 1934 No. 2982 Volk s f eest c n HET PARIJSCHE NACHTFEEST Henrik Scholte Het Initiatief ('omltl Amsterdam in actU» Tacitus moet oei! merkwaardig intuïtief gevoel bezeten hebben voor de leefwijze onder deze zware, noordelijke luchten, toen hij. vanuit de veilige verte vau het wanne Home over ons land schrij vend, tot die droge, maar niettemin volledige constateering kwam: ..Frisia non cantat". Het gaat niet om het zingen alleen, dat. massaal gesproken. hier altijd een eentonig en luidkeels schreeuwen blijft, of het nu uit een, schoolklas komt of uit den wit Bepleisterden, kelder van een psalmeeretule dorpskerk. Het gaat meer nog om alle uitingen van feest en vreugde, die bij ons geen mianeeering hebben. Wij kennen den zoogenaanulen Hartjesdag, een collectieve uiting van. baldadigheid, en wij kennen den Koninginnedag, een vrijbrief voor bicrhijschen en hossen op de maat van het ..Van je hela-hola": ook al geen zangstuk van bizondere schakeering. Vreemdelingen, die ons onze stem hooren uitzetten, denken altijd dadelijk dat wij ruzie hebben, net als de Arabieren, en meestal komt het er dan ook van. Bruiloften, kermissen en een Xaterdagavondstemming in een volksbuurt is .altijd een sein voor een rel: onze pretmakerij behoeft altijd politie-contróle. want helaas, de kunst van het zich amuseeren, door een schriftuur lijke opvatting van, de erfzonde welhaast-tot'iets vcrbodens bestempeld en door een plechtige over heid dan ooly nimmer aangemoedigd, hoogstens bij wijze van uitlaapklep getolereerd, komt bij ons niet uit het hart. dat geen rol schijnt te spelen tusschen de elementaire functies Van de maag en de stembanden. O zeker, men kan natuurlijk feestjes organi*euren door onmondige kinderen, in het wit met vlaggetjes op een rij te laten loopeu. men kan ook ^ gelijk onlangs geschiedde in een park een dansWeide opeuen, waar op lofwaardige wijze de boeren van het land de laatste resten van een volksdans onder folkloristische leiding eonserveeren. Maar dit blij ven-uitingen van boven af. in het volk wortelen zij niet en de charme van een natuurlijke ontspan ning, niets anders dan wat heldere en onschuldige vreugde, is ons wreed .afhandig gemaakt door een eeuwenlange dreiging met de. inblazingen van den Satan, den incubus en den succubus. ' .*??*?'' . Nu hebben wij sinds kort in de hoofdstad een zich noemend Initiatief ComitéAmsterdam, ge vormd door eenige heeren die wel eens buitenslands hun licht opsteken en tot het inzicht gekomen zijn, dat er in de hoofdstad wel eens wat meer leven in de brouwerij gebracht zou kunnen worden. Zij richten zich tot den gemeenteraad en ook wel eens tot de burgerij met- vaak zeer' onheilige plannen. die altijd eerst den lachlust opwekken: een kunst matige berg bij de Kalfjeslaan, een met een schuimbron te verlichten monument voor de vijftig be kendste Amsterdammers. Ja, er schijnt zelfs een plan te zijn tot het organiseeren van een tentoon stelling van niet-rashonden, uit de overweging, dat men het volkskind met zijn hoog op de pooien staand keesje, doesje of poedeltje toch ook wel eens oen kans mag geven tegenover de chique dames-met-pekinees, ,die na de Kinologeu tentoon stellingen stralend op de fotopagina verschijnen. en waarbij men dan den hond, waarvan met geen mogelijkheid meer oonig ras te bepalen viel. be kronen wilde. Maar daarnaast heeft dat Initiatief Comitédan ook plannen daadwerkelijk uitgevoerd: een grootsche huldebetoogiiig in het Stadion, een ..show" van onze beste orkesten, een paar optochten on publieke vermakelijkheden, waarbij men .tenminsteniet van den avorechtschen kant. van de littoratmu1 of een Don Cjuiehotterig ..volksch idealisme" uit ging. Wil men zich niet heelemaal gewonnen geven aan de deprimeerende waarheid, dat het hier de dood in den pot is, dan zal men toch de ..veredeling van volksvermaken" ter hand moeten nomen dooi den grootst genicenen deeler en niet door het kleinst gemeene' veelvoud te zoeken, alle schimpscheuten van Xurksen en ngeloovige Thomassen maar op den koop toenemend. Men kan geen hazopoper maken zonder haas. maar ook niet zonder 'peper.* * * ' ' In de afgoloopeti week heeft dat Initiatief Comit weer eens het'Stadion, waar het zoo langzamerhand kind aan huis geworden is, gecharterd voor een soort volksfeest niet clans en vuurwerk, waarbij dan natuurlijk noodgedwongen pret van bene den, don Moerdijk geïmporteerd werd. Kr was een ?kapel, laat ons terstond zeggen een uitstekende kapel van een Belgisch infanterie-regiment en er was een ballet van Brusselsche meisjes, maar van dit eerste deel kwam niet veel terecht. Xiet alleen dat het donderde en bliksemde en toen baksteenen regende. Dat was eigenlijk een goede en niet onge zellige afleiding, want ook zonder die hemelsche tusschenkomst zou dit deel niet veel geweest zijn. De luidsprekers in het Stadion echoën nog .steeds in het veelvoudige en ergens in een uithoek van het onmetelijke veld dansten op een podium met sierboompjes er onder twaalf poppetjes onder twee schijnwerpers. Maar het begon goed, toen het tweede deel van den avond, die als de zesde eymphonie van Beethoven verliep, werd ingezet. Onder een gezuiverden en. stillen hemel danste het ballet van Loïe Fuller zijn groteske schaduwdansen. zijn ^J ZUFCQScG O : .m JLAAPKAMEP GEHEEL COMPLEET IN MAHONIEHOUT KALVEQ5TD: IQ AM5TEDDM1 charades in meer dan levensgroot^ dimensies onder'de liehtfonk'inen van Veduvelli. waaraan zoowel de kunstkenner als de brandwacht plezier kon hebben. En toen begon datgene, wat dezen avond de moeite waard maakte om beschreven te worden: het vuurwerk van maestro Rug.jriuri. een vuurwerk, dat het publiek uit het hart gegrepen was, omdat wij hier ? allen Koninginnedagen ten spijt nimmer zooiets aanschouwd hebben. Men kan het geen (Jemeentebestuur kwalijk, nemen, dat het aan zijn duur plezier van draaiende zonnen. het geweld van spuitende bommen en do risten van klaterende cascades van koud vuur in «Ir laatste jaren al minder on minder ten koste legt,. Want het is een kostbaar en een kunstig vermaak. Kunstig ook. want nu zag men eerst hoe mot hot juiste meesterschap der pyrotechniek. die oen dor oudste en fascineerendste kunsten en de Venotiaanfcche erfenis dor Byzantijnen te. oen dergelijk bacchanaal van den schijn ontstoken dient te worden. De lucht was licht in oen gordijn van waarei's en sterren, hot Stadion dreunde tot in zijn kazematten van hot geweld vun dozen aardschcu donder. K n men bezwoer ermee1 een revolutie van hen. die-vier gulden hadden betaald en eerst op het allei'laatst verzadigd werden met een sensatie. ditmen als hoog noch als cultureel kan ?bestem pelen; maar die niettemin, grootscheepsch en oort'cht amusement was. Voor deze spelen gaf men gaarn*1 zijn brood en wat er is verloren. ... wat is er daarentegen gewonnen. . . . wanneer de vreugde van het kind aldus wakker weet te maken in den man, die er te schuw voor dreigt te worden? Zijn wij niet lang genoeg een volk zonder de vrijheid van de vreugde geweest ? Nieuwe uitgaven 'Straat zonder zon. Japansche arbeidersroman, door Naoshi Tokoenaga. Uit het Duitsch vertaald door Edüard Coenraads. Uitgave: Wereldbiblio theek, Amsterdam. Hdvelte, beschrijving van een interessante en typisch Drentschëgemeente, doof 'A. Waterbolk. Van Gorcum & Comp. N.V. Uitgevers, Assen. Verlucht met teekeningen van J. Jans. . ? N.V. V/H GEBR. BREEN NIEUWENDIJK No. 172 en 177 HAARLEMMERSTRAAT N b. 64 Grootste keuze in Horloges, Uurwerken, Goud en Zilver Specialiteit in ELECTRISCHE KLOKKEN REPARATIE-INRICHTINGEN VOOR UURWERKEN, GOUD EN ZILVER VN D. WE E G E W IJ S ' STEENHOUWERIJ EN FABRIEK VAN MARMERWERKEN ' G RA P M O N U M E N T EN SCHOORSTEENMANTELS MARMEREN WA8CHTAFELS RAPENBURG 44 AMSTERDAM - TELEP. 42662. BEGRAFENIS VEREENIGING TE AMSTERDAM . SAX JR P. C. HoofUtr. 38-Tel. 2O341-2425O CREMATIE ?W. H. POLMAN TUIN' OVERTOOM 526 ' Telefoon 82660 ?afeniraen ? Transporten - Crematie» De film als TWEE FILMS, DIE GEZIEN MOETEN WORDEN, IN DE UITKIJK" Bioscopy L. J. Jordaan Walter Hegr: Pandion, tic V!HO harend". Prof. K. Lewln: De wereld van liet kind*' De bioscoopwereld is in deze dagen min of meer «onbewoonbaar niet zoozeer vanwege de tempera tuur dan wel vanwege het zanggevaar. Van alle kanten worden de Bing Crosby's, de Kiepura's eu de Josef Schmidt's op het onschuldige publiek losgelaten.. . . glimlachende, opgepoetste en con ventioneel acteerende loudspeakers. Al wat meloruaan is vult thans de filmtheaters - al wat filmliefhebber is gaat liever kaïnpeeren. Het is al-met-al een tijd die ons menigen zucht ontlokt. Och nee.... het gaat niet om dat poovere amusenientsgetriller wij hebben jaar en dag geleerd ons daarin te schikken. Maar het is zoo zonde, weet ge zoo jammerlijk zonde, dat nog zooveel meters kostelijk filmmateriaal worden opgesoupeerd om neuzige blues en blikachtige opera-aria's te copieeren. Alsof er geen wereld aan ongekende schatten bestond, waartoe het-, zelfde apparaat dat thans die soms amusante maar meestal béte zangers-geschiedenissen moet opdisschen, den gouden sleutel bezit. liet is wonderlijk te constateeren hoe voor do breede massa alleen maar de twee uitersten der i'ihnmogelijklu'den bestaan: het stupide amusement fii de stupide documentaire. Aan don eetien kant staan de tiitgaanders zij willen plezier hobben enverlangen van de film het nagebootste cabaret. het nagebootste kluchtspel. Aan de andeiv zijde bevinden zich de documentaristen in veel opzichten een secte op zichzelf, die hardnekkig weigeren in de film iets anders te zien dan een vorm van ..interessant", onderricht. Kr is te'dezer plaatse uit den treure op de droevige eenzijdigheid van beide standpunten gewezen gedeeltelijk misschien uit n reactie van spontaiien. wrevel. doch stellig ook omdat het meest primitieve besef van wat film eigenlijk is, door deze situatie, wordt onderdrukt. Merkwaardig genoeg wordt juist in de, laatste dagen het contrast en de leegte tusschen beide ..opvattingen" op tamelijk krasse wijze gedemon streerd. Terwijl men zich in tal van bioscopen bedwelmt aan de galmende schaduwen van het zang-amusement, geeft het theater ,.De Uitkijk'" efen orthodox documentair programma. En tusschen de Reguliersbreestraat en de Prinsengracht, waar van rechtswege de weg naar het cinegrafische Rome behoorde te liggen, gaapt thans het vacuüm. Maar wie wil weten, wat men, mist wat men ?aan ongebruikten rijkdom onbenut laat, die ga in ,,De tjitkijk" de calvinistische documentaire zien. Pandion, de vischarend"'is een typisch voor beeld van de biologische vlijt der natuurfilmers. 'Dr. Jac. P. Thijsse heeft in ,,De Groene" reeds enthousiast. over dit werk geschreven : eri ik ken mijn altijd jeugdigen oud-rleeraar nog te goed. ' om zijn ornithologische geestdrift niet ten volle te begrijpen. Het is voluit bewonderenswaard te constateeren wat de hartstochtelijke natuurlief hebber Hege, hier bij middel van de geduldige camera aan natuurgeheimen te voorschijn brengt. Intusschen roept deze in zijn soort voortreffelijke onderwijsfilm bij den filmliefhebber ook nog andere gevoelens wakker.?gevoelens die aan samenhang en beteekenis winnen, naarmate men «ok de andere film, De wereld van het kind", , aan zich ziet voorbij trekken. Het is moeilijk uit te maken hoe de neutrale toeschouwer precies op dergelijke.werken reageert. Maar ik heb zoo'n vaag vermoeden, dat de domineerende gewaar wording toch wel zal wezen: Wat een prachtig observatiemiddel bezitten wij in de film!"?ge mengd met een natuurlijke belangstelling en , nieuwsgierigheid ten aanzien van de jonge vogels en met de onvermijdelijke verteedeling bij de aspirant-menschen. Daarbij zal het wel blijven. Dat hier de rudimenten voor nog iets geheel anders braak liggen... r hoe velen zullen op de gedachte komen? ! En toch completeert ..De wereld van het kind" dien gedachtengang. na .,Pandion", op frappante wijze. Want deze film, geheel gemaakt vanuit de mentaliteit der kindorpsychologie, opent waar schijnlijk onbewust fantastische perspectieven .voor een nieuwe dramatiek, waarvan de wereld nog geen flauw benul heeft. Bij de bespreking van ,,La Maternelle" heb ik reeds gewezen op de betooverende momenten, waar het kind in zijn doen en laten werd bespied en in de filmcompositie gelascht met zeldzaam aangrijpende resultaten. Ik htob toen reeds verzet aangeteekend tegen de legende van het ..fraai comediespelende kind" hoewel ik gaarne toegeef, dat de gestelde situaties heel dikwijls moeilijk te onderscheiden zijn van de zuiver geobserveerde. Maar er kwamen in deze fameuse film .genoeg episodes voor (ik heb ze destijds met natïie genoemd)/die van de prachtige en ontroerende argeloosheid der kinderziel een ongewoon gelukkig gebruik wisten te maken en ik ben er van'overtuigd, dat deze oogenblikken in hoofdzaak tot het enorme succes van BenoitLévy's werk .hebben bijgedragen. Met des te meer klem wees ik hierop, omdat in de/e fragmenten gebroken werd met het ge-Jackie-C'oogan deigebruikelijke kinderfilms en aldus de leegte tus schen documentaire en speelfilm werd aangetast. ..De wereld van het kind" echter gaat in de consequenties welke het (alweer: waarschijnlijk onbewust) openbaart iutg oneindig verder. Hier wordt n.l. het standpunt der wetenschappelijke observatie verlaten men doet een ? poging tot de ontraadseling van het kindergemoed zelve.... m.a.w. de filmcamera neemt actief aan het ...drama" der eerste kindsheid deel. Zij tracht in hét /innoeii gevoelsleven vair hot heel jonge kind door te dringen, door zijn indrukken ? te ervaren zona Is do baby die zelf ontvangt. Do camera stelt zich ili do plaats van het kind - legt zich in de wieg tracht een heel leven van empirisch weten uit te wisschen en de wereld opnieuw te zien met den blanken, ongerepteiv blik van den zuigeling. En het resultaat is nog heel wat anders dan de weten schappelijke observatie. Het is ongewoon ont roerend voor den toeschouwer met do eerste bewustzijnsglimpen van het kind een kamer rond te blikken: het onontwarbare mysterie te beleven van een doek, die over de oogen wordt geworpen waarmede aan het bestaan der zienlijke wereld eensklaps een eind wordt gemaakt om het wonder van een klok te bestaren met het vreemde glimmende ding dat zonder zichtbare drijfkracht heen en weer slingert 'om het raadsel van het perspectief te beleven in het vertrouwde moederbeeld, dat van beneden-af gezien tot iets huiveringwekkend-dreigends wordt. Wie voelt zich n^öt eensklaps gesteld voor het ontzaglijke probleem van Ich und Umwelt" wie beseft niet met vage verwondering, hoe de heftigste sensatie en de meest bewogen dramatiek wellicht doorleefd werd in de eerste kinderjaren? Dewsreldvarihet kind1 Partdion, de vischarend Ik weet niet of do litteratuur zich reeds op dit merkwaardig domein bewogen heeft behalve een korte novelle van (ik meen ('laude Farrèrei is mij geen litterair werk bekend, dat het ontzag lijke drama: de eerste botsing tusschen individu en wereld, tot onderwerp koos. Maar wel weet ik, i\a ..De wereld van het kind" te hebben gezien. dat voor de film "hier een groote en belangrijke taak is weggelegd. Zij geeft de ervaringen en affecten zonder commentaar, zeker maar het kind ontvangt ze eveneens zonder ..toelichting". Het kind kruipt op de knieën tusschen stoelpooten en menschenbeenen rond en de merkwaardige sensatie, waarvan een menschenleeftijd ons scheidt wordt oenklaps weer levend voor ons. Wij zien ?het tafelkleed als een machtig tentdak over onze 'hoofden uitgespannen wij kijken <>p naar dien raadselachtige!!, demon: den. Volwassene, zooals hij onheilspellend boven ons torent. Wij ontdekken dat sinistere stuk l.'veii: het dier. wij ervaren de geheimzinnige relativiteit van beweging en stil staan, wanneer het plafond en de. wanden . zich langs onzen, rijdenden kinderwagen schijnen te bewegen. Zie dit is ander materiaal voor de film. dan het opstellen van een heldentenor voor camera en microfoon.'Dit raakt ook andere mogelijkheden. dan de brave omlerwijsstof der' (.'inetnatografische Volksuniversiteiten.... dit. kan' beteekeiien een. vullen van de leegte tussehen ..gestelde" speel film er. nuchtere documentaire, t i een andere uit drukkingsvorm beschikt over dit volstrekt oor spronkelijke mirakel van het in de vlucht gegrepen leven. Heen ander medium is in staat gewaar wordingen en sensaties zoo ongerept uit de werke lijkheid over te nemen on ze in te lasscheii in hot mozaïek van een zinVol 'geordend geheel. Scenaristen! Hier is werk aan den winkel! Wio schrijft het scenario van het ..Wordende menschenleven" of van ..Ik bon oen vluchteling uit het onbekende?" Hot zal lang duren ??maar wij hebben geduld . omdat wij weten welk een moeilijke toepassing van het onvolprezen materiaal dat de film biedt hier wordt verlangd. Tot zoolang laten wij ons geduldig beglimlacheix en be-kwoelen dóór de Taubers en de Kiepura's. Als het maar komt.... als het maar komt ! * J M *? \