-?t ?A R 'f Charles Laughton als Hendrik VIII Lu ui*Ii ton Er was er eens oen tijd, dat d? Kngolsehon smaalden over «Ie uitgetlroogde. b rood magere (Quakers: dat op jarht prent on de dikke buiken temet uit de rood» vesten puilden. «lat de siHiiro zijn vier pinten port moest kunnen verdragen on de kamermeisjes in de. post herbergen naar de verhalen gaan althans voortdurend haar oer moesten verdedigen, tegen do libortijnscho beau's uit Londen. Het geld was niet overvloedig, maar oirculoerdo snel. do herberg was den hooien dag open. de lusten waren niet verfijnd, maar ook zonder codificatie. Kortom, is het niet opvallend, als men den huldigen Brit ziet loopen. dat ..John Buil" de meest diklijvige der sbtatsvorbeeldiniï.'ri is! Merry okl Erigland wa* -do tijd dat slechts edelman en werkman golden, die ieder op eigen terrein hun vrijen gang gingen. Toen kwam. met do koloniën het geld en mot het gold de welge stelde middenstander. Zijn naam duidt het reeds aan. hij moest zijn plaats fundeeren op regelmaat. Hij verander de geleidelijk het beeld van het Engelsche leven, hij streefde, uit welbegrepen eigenbelang, naar zeker heid, naar het axioma: geen aanstoot geven om zelf niet gehinderd te worden. Bij Dickcns vindt ge nog het broeische bedrijf van het genieene volk, sindsdien is het steencn tijdperk van den gentleman begonnen. Wanneer dan ook in Albion nog eens fel en wild wordt geleefd, schrikt het publiek zich half dood. Op het ?eerste gezicht 'strookt dit alles niet met den Britschen lust tot avontuur. Maar dan zijn het de spieren en het koel Verstand tegen de natuur. Er wordt geen geestelijk evenwicht verloren. Het gezond verstand*'is het veilig plechtanker tegen aanvallen van psychische .wervelwinden. Bij de . meeste Engelsche kunstenaars bestaat wel lust tot avontuur, op den beganen grond. Zij trachten den medeburger op eigen terrein téontmoeten. De uiterlijke verschijnselen, weder volgens de burgernorm gezien, worden bij eengevoegd tot nict-allcdaagsche com binaties en zoo hopen zij onwerkelijk heid, verbeelding te scheppen. Het experiment is, .om z"oo' te zeggen «teeds horizontaal, bijkans nooit verti kaal. Sir Gerald Dumaurier werd Londensche tooneelfavorieten TOONEELSPELER EN FILMACTEUR CHARLES LAUGHTON DE JONG GESTORVEN TOONEELSCHRIJ VER RONALD MACKENZIE door zijn vader, zelf kunstenaar, naar een public school gezonden, daar dit voor een behoorlijk Kngelsch acteur in don dop noodzaak was. Wanneer dus in dit vlakke land schap een vulkaan doorbreekt of een ravijn splijt, loopt het volk, zij het ook na eenige aarzeling, te hoop. De aanblik van zulke krachten geeft. op veiligen afstand, toch altijd het gevoel ook oen ..vent" te zijn. Ken «Ier laatste erupties is hot tooneelspol van Charles Laughton. Vierkant en grof als een boer. ecu bol gezicht als een kind. plomp en tegelijk beweeglijk als een romeinsch keizer. Zijn stem heeft het volle register van stuntelige onbeholpen heid tot ij/ige hougmoe-digheid. In de film ..the private life of llenri the Kight" maakt hij vol gebruik van zijn ronden buik. zijn sluwe oogen en dubbel*1 kin. en tracht ze niet weg te moffelen om dichter bij het commune ideaal van een vorst te komen. Zijn Hom-v wordt nooit een ploortige koning, maar het dagelijkseh verschijnsel van een z»er sensueel meiisch. die. als koning, de. kans kroeg zijn lusten, bot te vieren, waar een gelijksoortig onderdaan moest intoomen of met ..snooproisjes" genoegen had moeten nemen. Sinds hij «leze film voltooide. hoeft Laughton bij den troep der Old Yie drie rollen gespeeld. Allereerst de Kerseiiboomgaard van Tsechov. waarvan de vertooning Rheinhardt op zijn hoogtepunt jaloersch had kunnen maken. Ken prachtige opvoering.' de meest ver fijnde die ik ooit in Engeland zag. De tragiek van het verlies zuiver afgewogen tegen de vreugde van het nieuwe avontuur. Laughton speelde Lopahin. den parvenu, die tegelijk wraak neemt en zijn slachtoffers wil redden. Ge moet hem in kleine ge baren zien protsen. beschonken zien . pralen en smeken tegen de onbereik bare onverschilligheid van zijn adel lijke vijanden. Daarna in Love for Love van den klassikus Congreve (tijdgenoot van Molière) waar hij den kletskous speelt die als een clown meezeult in dit spel van spitsen dialoog. In zijn gouden pronkgewaad broddelt hij stomheid en arrogantie aan elkaar, met zijn dikke corpus pralend als een gans in de volière. Tenslotte als Macbeth. een figuur die, in zijn streven naar schaamtelooze macht, aan onzuivere ariërs tenminste zeer vreemd is geworden. Maar Laugh ton speelt deze rol volkomen in duplo, geweldenaar, die afwisselend in zijn macht zwelgt en zich zelve er om veracht* Ziet hem staan, met zijn zware beenen gespreid als de colossus van Rhodus en hoe dan langzaam die spanning verloopt als terugvloeiend water. Laughton weet dat veel in den geest gevoed wordt door het lichaam en wederom het lichaam elke beweging der ziel onweerstaanbaar moet ver raden. , . Het Verhaal dat hij bij het instudeeren van .zijn rollen ongenaakbaar en half bezeten is, neem ik van hem gaarne aan. Iedere rol is een stuk van hem. dat hij moeizaam of met gusto aan het daglicht laat komen. Binnenkort gaat hij naar Holly wood. Hij zal daar n film maken, ver moedelijk ., Marie Antoinotto" ! Daarna terug naar Elstree om onder Kurda vijf rollen te verfilmen, waar van wederom een. ditmaal, jonge J lenry de achtste met ? bien tonnés de se trouver ensembles Maurice Chevalier. Verder Macbeth'. dan vermoedelijk oen modern on oen historische film en daarna een film over hot loven van Diaghilev en deti danser Nijinsky. Bij het lezen van dit menu wordt hot u wat draaiorig en kunt ge Korda's. door het succes aangespoorde, doorjakkeren. weinig aanlokkelijk vindon. Als ik het voor 't zoggen had. zou een samenspel van Laughton on die Bergner mij wol lijken. Maar misschien, is dit een te on economisch sterrenbeeld. Genoeg toekomstvoorspellingen en wonschen. tot zoover was het oen genot dexen meiisch te zien uit boeldon. ItonaUl ,.Tltt» Maitlnmls" Drie jaar geledon vond een der vele dolende toonoel M. S. 's (geijkte Kuyelsche term voor manuscript ) genade in do oogen van «Ion Lomlensehon Kheinhardt. don regisseur Kommisarjeski. ..Musical Chairs" was de eersteling van een zeer jeugdig toonoelschrijver (Muckeime was toen 2ü). eenzaam, schuw, vroogwijs tusschen het muffe provincioleyen in benarde omstandigheden, liet maakte als ge bruikelijk in het int ellectueele theater (Embassy) een proefrit on kwam daar na voor een langen ..ren" naar het Westen. Het stuk kreeg een eersto-klas bezetting, een zeer verzorgde regie en werd ook door Pitoëff op het program genomen. Ik geloof dat het in Holland als Stoelendans" werd opgevoerd. De pers was opgetogen en meende dat een Britschen Tchechov ontdekt was. Deze vergelijking was inderdaad niet zoo overdreven, de \vrangheid, spot, deernis, de haast filmische continuïteit had hij met den Rus zér gemeen. En het spel van .Tolm Gielgud hitste de spanning, de voortdu rende geprikkeldheid, tot een bijkans voelbaren dissonant op. Mackenzïa schreef onmiddellijk daarop de Maitlands; het werd met Kommisarjeski doorgenomen, bijgevijld en geplaatst. Het ging den armen jongen goed, hij ging voor het eerst, op een -buiten-. landsche. vacantie en kwam bij een auto-ongeluk in Zuid Frankrijk om het leven. Ergens zegt John Maitland( Giel gud): toen ik hoorde dat Mozartzoo jong 'stierf kr^eg de wereld door zulk een verspilling . een ander aspect. Vraag is of deze wrange woor den ook op Mackenzie van toepassing zullen blijken. De Maitlands is een brilliant en sensitief werk, maar het is te duidelijk beïnvloed en Opgebouwd uit nog jonge herinneringen.. Het moét dus missen de koene allure van het eerste stuk. dat uit besefte maar niet direkt beleefde gebeurtenissen Charles Laughton werd geboren. De negen personages in de Maitia-nds vertegenwoordigen oveuzoo vele milJioeiien provincie-vege taties, maar al zijn zij type. zij ver liezen bij Mackonzie no«>it hun eigen dimensies. Het familie-drama aan een kleine kustplaats is niet grootseh. liet snorpt hoogstens als een droge spons over een schoolbord. Het is overdreven als een familieportret bij oen kloinsteedscheii fut».graaf; het barst haast uit tlo lijst door ge dwongen nheid. Hot is wat te echt en geeft, onze verbeelding oen te makkelijken avond. Slechts oen oogonblik is er ont spanning in clownoske dronkenschap. Als in ..Musical Chairs" speelt Giel gud cle hoofdrol, zér gevoelig (hij is oen groot comediant) en vooral is bewonderenswoard hoe hij zich binnen het kader van het stuk houdt. Hij is de eenige verfijnde van deze familie en niets ware gemakkelijker deze rol te sublimeeren boven het bedoelde; een fijngevoelige mislukkeling. Uit deze peuterige familie is de tweede zoon losgebroken en keert als geslaagd jeune-premier terug; egoist. ijdeltuit en van top tot teen levend. Hij is de spiegel, die de an deren hun verval doet beseffen en daarmee is het kwaad geschied. Do poppen worden menschen en men sehen in een kooiêzijn valsch. Alleen de onbeholpen schooljongen kan nog v».>ldoende droomen om de tralies niet te zien. " ? Macktmzie's achtergrond is een plaatselijke maskerade en hij heeft de verleiding niet kunnen weerstaan zijn personen hier en daar in potsier lijke pakken hun noodlot te laten ontmoeten. Het meest ontroert de idee dat deze jonggestorvene reeds Z«M) diep in de hulpeloosheid zonder oplossing van ons menschelijk stre ven" heeft gepeild. Zijn deze beide tobneelstukken fundament om een blij venden naam op te bouwen? The Maitlands" nauwelijks, Musical Chairs, wel. Geen van beide heeft een ster-rol en Macken zie heeft dus de ijdelheid niet tot bondgenoot. Maar in zijn eersteling is de fantazie en daarop alleen is het veilig te vertrouwen. ? . R. VAX RAVENBEEK Staatsvijand nr. n Het Dillinger"-kogelscherm lift geval Kv. -n staan wij stil. Wenden huiverend Iiol gtfluat iiuar Amerika. Ni ?< alleen hot land van matelooxe \vr<»voringcn opjdeii stof. maar ook ii" bakermat van groote geesten als Kdisoii. Lincoln. Wilson: van litorai'ir»Mi als Lowis. Dreisor. Sinclair. H»'ininu;\vay. Dos Passos. Moneken, Li'wisiihn. 1 1 ergoshei mor, Goldor. Niet alloen het lanii van taueiacntige vlucht in , Vooruitgang maar ook d-- bootu waaraan vruchten als ..Prohibitie", ..Bendewezen". ..Cor ruptie" tot ontwikkeling werden ge bracht. Niet alleen de hooge tempel :«i»»r tochniek, waarin onder het snorren en zoemeii van dynamo's en motoren aan de materieele evolutie wordt gearbeid, maar ook het broei- warme laboratorium, waarin riet Kunstmatige geboorteproces plaats grijpt van Mae West en King Kong. ? Voorwaar: King Kong is e ven weinig mythe, als Mae West met haar corpulente sex-appeal en haar wie belende vleeschniassa's fictie is. Zij zijn' levende stukken Amerika. Em blemen for ever" in de Stars and atripes". Zij 'zullen steeds weer op duiken, zij het in andere gedaanten, hetzij als de derivaten van de dood gewone immoraliteit, hetzij om ge.tuigcnis af te leggen van het algemwne sexueele misverstand, , hetzij als ordinaire vernielers uit haat of wraak, hetzij als de misdadigers par droit de naissance. Zij zijn als de giganten uit Döblin's ..Abenteuerbuch", die in een afzichte lijk versneld groeiproces steeds mon sterachtiger vormen aannemen. In dit aspect verschijnt de af schrikwekkende en toch ook meelij wekkende figuur van John Herbert Dillinger. Niemand is er mij dunkt beter in geslaagd, de werkelijke importantie van het verschijnsel Dillinger" binDE STRIJD DER AMERIKAANSCHE POLITIE TEGEN DE GANGSTERS L. Althoff non oiis zuo beperkte waarnemings vermogen, te brengen, als de journalist die op liet idee kwam, het heele gewas over te planten in llollandscheu grond. Hij deed dat ongeveer als vclgt: Denk u in, dat er bij ons een man rondzwierf, die een paar banken beroofd, en een dozijn menschen neergeschoten had; die uit Schevoningen en Leeuwarden was ontvlucht en wapens had gesmokkeld in de straf gevangenis in Haarlem, waai de veroordeelden een opstand ver wekten, en na den directeur te hebben gegijzeld, met hun bevrijder een bende organiseerden, die Nederland t'.frroi'isL-mle. Denk u eens in dat deze man een commissaris der koningin ontvoerde, dat hij niet te grijpen was en dat hij dan weer als een havik op den Helder neerschoot om over morgen Ooster beek eens uit te rooien, en dat eindolijk de gansche gewapende macht van' ons land. met vliegmachinys en machine» ge\veren en, met hulp vaneen radeluozu bevolking. aan een klop jacht op dezen man deelnam". Inderdaad. Op deze wijze kan men zich ten naaste bij een denkbeeld vor men van zekere ,. Amerikaans che toestanden/' Wanneer wij nu het geval Dillinger pp de snij taf el leggen om er door een anatomische les eenigszins in te kunnen doordringen, ontdekken wij al spoadig geledingen van een onont warbare gecompliceerdheid. Hoe be kijken wij dit cadaver ? Als tijdsbeeld 'f Als baleediging der beschaving aangedaan? Als slachtoffer van maatschapps lijke onrecht vaar dïgheid? Of als het stoffelijk overschot van een doodgewonen moordenaar? Spoedig ontdekken wij. dat met het geval Dillinger gansch het .«ntzaggelijk-omvangrijke beeld ,,Vereenigde Staten" voor ons oprijst, dat wij hier helaas op geen stukken na kunnen overzien. Daarom trekken wij ons terug, zoover mogelijk terug, om, van een grooteren afstand, althans een indruk te kunnen krijgen van het geheel *'?*.' : ' . ? ,' Dillinger staat voor een achter grond, die hoofdzakelijk is opgebouwd uit de volgende pnderdeelen: 1. De prohibitie, met als gevolg het bendewezen. De politie laat van kenteekenen van misdadigers een gipsmodel maken om bij dz opsporing te dienen. 3. Do corruptie in alle geledingen van het besturend apparaat. !t. De opvoeding. I. Het gevangeniswezen. .">. De autonomie van d-- on-lor.seheidene staten. 0. De gevolgen van den wereld oorlog. N'emand /al van ons verlangen. dat wij dit schema, dat uiteraard onvolledig is, uitwerken. Daar ut de uitvoerige litteratuur voor. Dillinger is er uit naar voren gel reden. De man zelf. J lij was sterk. Jlij was moedig. Hij hield van avonturen. Zijn 'uitge sproken misdadigen aanleg maakte hem de makkelijke prooi van een voel ouderen man (een, ontslagen ge vangene) die hem dronken gevoerd zou hebben o m hem daarna ovt-r te halen "???u koopman te vernuiordeii eïi t" boroovoii. I)»1 ..ol'tii k-elc" biografie van Dil?lir.ger zoirt ver der, dat Dillmg«T zijn daad aan zijn vader bokeiidi-. die hem naar de politie stuurde. De jonge Dillinger ging voor een jaar of tien de gevan genis in. Zijn vrouw liet zich terstond van hem scheiden. Men zegt dat deze naatde meening van Dillinger voel te zware straf, de diepste haatgevoelens wakker riepen, en dat de jonge nmn toen willens en wetens de ..Public Knemy" werd. waar later eenige duizenden politiemannen on soldaten jacht op zouden maken. Een arrestatie in hemdsmouwen Voor het overl^v is het tamelijk wanrst-hijnlijk. dat heorschziu-ht' een ontzaifuolijke vitaliteit <?n e»n abnor male hang naar romantiek, van den jongen Amerikaan den roofridder 'maakten, dien hij geworden is. Dat deze factoren '/???ker Hiel onder schat, mogen worden blijkt uit de wijze, waitrop Dillinger zichzelf een bri-vet van b«'kwaamheid vi'?!?«.»ver*!«??. Het is bekend . dat de 'onderwereld van (. hieau'o den ireboivn Ameiikaan niet als re«,u beselnuuvt. Het continsront? mistlndigers bestaat voornamelijk uit Polen. Italianen en lieden uit den' Balkan. Dilliuger brak met-én alle wantrouwen tegen, de ..misdadige integriteit" van zijn persoon af. door wapens te smokkelen binnen do' muron van hot staatstuchthuis van Indiana. Hij ontketende daar zoo een opstand, waarbij een belangrijk aantal ..zware'' misdadigers wist- te ontsnappen. Zij vormden de Dillingergang. De gouverneur van het tucht huis' werd gegijzeld. Nadien was Dillinger wél recu. (Slot op pag. 14.) \\ Politieagenten oefenen zich op een schiet' schijf, die den kop van Dillinger voorstelt. \