s. I) 20 De Groene A m s te- mmer van 11 Augustus 1934 No. 2884 Letterraadsel i. Uit onderstaande lettergrepen moeo ten 13 woorden gevormd worden, wier 4e en Ie letters, de eerste van beneden 8. naar boven gelezen, een bekend spreekA woord vormen. a - aan - al ? buis - cel - de - de - den den - der - of - ex ? fen - ge - ken ? ........................... ^j _ j^j _ jeg _ jell . ju . mjs . naon ? oei - ot - pen - re - tie - tie - to - toe ? too - val - vo - vormd - wam - ze. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Omschrijving : 1. bijbelsche figuur, 2. ouderwetsch kleedingstuk, 3. herinnering, 4. bergland, 5. omwenteling, 6. opzet, 12 7. flauwte, 8. gewemel, 0. titel, 10. gebrekkig, 11. jongensnaam, 12. egaal, 13 ............................... 13. stad in België. Voor de inzenders van do goede oplossing mijn als prijs beschikbaar! Boekwerken of Grammofoonplaten Inzendingen, liefst op een briefkaart, vóór Woensdag a.s. 2 uur. Op vermelden: Oplossing letterraadsel. Iietterauidsei. Lijden brengt veel wijsheid in. 1. nihil, 2. inbuj, 3. Dresden, 4. inspectie, 5. Eleonora, 6. halsbrekend, 7. Saturnus, 8. IJperen, 0. wisent, 10. lijvig, 11. edict, 12. Ederveen. Prijswinnaar werd na loting, Fred. de Beer, Den Helder, die aan het secretariaat van de redactie, doch zonder vermelding Letterraadsel, gelieve op te geven wat verlangd wordt. Charivaria GAAT DAT ZIEN, GAAT DAT ZIEN ,,In een der etalages van den kunst handel Minderman aan de Hoofdstraat exposeert de heer C. v. d. Heyderi een steriel meisjeskopje naar Rogier van der Weyden.'VM/), C.) DE ENGELSCHE ZIEKTE ,,Wat een hotstijl hadden beiden, wat een feeling. De fijne comedy, de aardige Bhow zijn eigenschappen van de Ramblers. waarop wij trptsch kunnen zijn. De zeer goed uitgevoerde drumsolo. De donder vandepa-ukenbreak.'Y-Pw-^''- en Zw.C.) ,,Het behoeden vari den topvorm." . (Tel.) ,,De Twee Weezen bewerkt als nonstop musical show." (Het Ncd. Tonnect) , .Beter is het, te spreken van ombouw," (Versl. N.R.C.) Bidde beter gevalligst in slechter om te anderen. ? ,,Hough or smooth" deze vraag is verbazend moeilijk te verhóllandschèn, schrijft de Wereldkroniek. Wij zyn er eindelijk in geslaagd: ruw of glad. Zwanen schijnen te zingeu eer zij sterven," schrijft de N.B.C. Dit is niet louter schijn. Als zij zingen, doen zy het voordat zij dood zijn. ..Woensdag gebruikte de heer M. evenals zijn vrouw op de markt, te Zutphen een ijsco. Even later werden beiden ongesteld." (H.D,) Geen wonder. r CORRESPONDENTIE M. te R. De N.R.C, maakt melding van een oude klok, waarin ..elk uur een pauw met zijn gouden staart op een wiel slaat." Kent, gij Duitsch genoeg om dit te begrijpen? Antw. Eerlijk gezegd, neen. Maar ik heb ,,der Pfau schlagt ein Rad" opgezocht, en gemerkt, dat het beest die vreemde vertooning niet maakt. Als het uit het Fransen, vertaald was, zou het nog grappiger zijn geworden. Dan had het beest het wiel gemankt. (Faire la roue). Nieuwe uitgaven Geschiedenis der Johannitcr-Ordc in Xcdprland tot 179J, door Jhr. Mr. Dr. E. A. van Beresteyn. Historische schets. Van CJorcum $ Comp. X.V. Uitgevers, Assen. Van Gorcum's His torische Bibliotheek, Deel VIII. Nationaal'flonalisme en de 'Vrome. door Mevr. G. F. J. Gunning-i Opge dragen aan de Nationaal-Socialistische Mannen". Uitgevers-Mij. ..Literbo" N .V.. Amsterdam. Een andere S.D.A.P., door W. lluygens. N.V. De Arbeiderspers. Amster dam. Objectief Socialisme. Jan P. Stecelinrfc en zijn instrumcn' talc muziek, door B. van den Sigt nhorst Meyer. Met een aantal ver luchtingen en ruim 200 muziek voorbeelden. N.V. Servire. Den Haag Sprookjes van Topelius. De Kerk en de Ster. Vertaald door Olir. Door man. Illustraties vau E. Loeber. Nomina' Geographica Neerlandica. Geschiedkundig onderzoek der.Xederlandsche aardrijkskundige namen. Onder redactie, van Dr. A. A. Beek man, Prof. Dr. I. H. Gosses, H. .T. Moerman, Prof. Dr. .T. W. Muller en Dr. M. Schönfeld. Uitgegeven door het Koninklijk Aardrijkskundig Ge nootschap. IXe deel N.V. Boek: handel en Drukkerij voorheen E. J. Brill, Leiden, t Nieuwe spelling! XIV Hoe hemels en rein is de dageraad. Die de nakende mens soms gadeslaat, Dat deze in extase, dat paf van de barre waarachtigheid die staat! XV Men ging de oude vesting kort en goed ontmantelen ; 'k Zag muren slopen op de oude wallen, 'k Zag poorten wankelen en rondelen en kantelen kantelen En tot een waardloos puin ter aarde vallen. Is dat Hollandsen ? Neen, Hollands. XVI Ga niet uitsluitend de groten fêteren en eren: Het houdt onwillens in kleuteren kleineren. XVII Ik zag de trein als een verschrikking haderen, Het vreeslij k onheil was niet af te weren: De raderen verplet.... pardon een schrijffout, ev&n raderen. r XVIII Reeds kwam een eerste aarzlend zonlicht langs de velden schamperen n wekte een enkele van de steedse heren, Die uitgetogen waren om rustig daar te kamperen. XIX Waar on» in diep geheim te legeren om er te legeren Wat goud moet worden, dat wig zoozeer begeren, Als 't eenig erfgoed om aan de kinderen te legeren. XX Hoor toch dat kakelen en krakelen van die kippen. Die alle tegelijk van 't verse water willen nippen. XXI De lucht betrok en 't zonlicht was al hard aan 't interen, De zeilen klapperden, de wind begon te keren. In 't roefje kaartte men, een heer kwam uit met klaveren, De schipper zei: vals spel mijnheer, let op, 't loopt uit op laveren. Ik Jaafc het, hierbij: Overdaad schaadt. Basta! Ik heb aangetoond, Ie. dat de naamvals-n niet gemist kan -worden zonder zware kans op onduldbare dubbelzinnigheid en mijn voorbeelden zijn niet van den gewron gen zinsbouw: Den leeuw schoot de jager. 2c. Dat. de afschaffing der dubbel o nipt zonder nieer is te accepteeren. Dienaangaande (omdat men van den afbreker kan eischen op te bouwen) doe ik het volgende voor stel. Wo, stellen als taalregel in: alle woorden (z.n.w.., zoowel als W;W.) eindigen op eten en eren. waarvan de voorlaatste e is betoond, krijgen op die e een accent: . Alzoo: wij gaan in abelen /in onder wakklende abelen met monteren moed de taal monteren. en ons niet maskeren, noch iets mas keren, de braveren braveren, de trotse ren trotseren, de taal bij volle verrelen verelen! We schrijven dus in 't vervuig: Babbelen, abelen. Handelen, ron delen, verdelen, bedelen, bedélen. Biggelen, vergelen, Kakelen, krakelen, Wandelen, panelen. Kemelen, kame len. Haperen, draperen. Popelen. Geselen, penselen, verdien (veredelen) panelen. Hevelen, bevelen, Wervelen, vervelen. Wauwelen, houwelen. Aar zelen, bazelen, mazelen. Dobberen, schrobbéren. Eedderen, zendéren. Wateren, wattérin. Enteren, onteren, etteren, vereren. Kalveren, hal véren. Lauweren, schu weren, ver weren. Bezeren. Veel verwachting heb ik evenwel niet van mijn voorstel. < Waaróm hi^t ? . Omdat ik een grijsaard ben. H. BOUMA. de uitkijk*' 10 Aug. PrlnsMf nokt Das blaue Licht premiere voor amsterdam van: Bela Balasz eiken leeftijd Oagiliki 2.10, l.W 111.30 DE GROENE AMSTERDAMMER 'Weekblad voor Nederland Onder hoofdredactie van A. G. Josephus Jitta Redacteuren: L. J. Jordaan en M. Kann. Secretaris der redactie: C F. v. Dam Keizersgracht 355, Amsterdam G. * Telefoon 37964 - Postgiro 72880 - Oem. Giro G. 1000 Opgericht in 1877 No. 2985 Zaterdag 18 Augustus 1934 Een staatsrechtelijk monstrum HET DUITSCHE REFERENDUM De icet. tcaarover het Duitsrhe rolk l U Auyusttts bij referendum uitspraak sol doen, belichaamt de leer, dat de volle stautstnarM, de icety erende, fle uit roerende en (Je recht sprekende macht in rollen omrany duurzaam bij n persoon sul berusten. Het ruit te be twijfelen of het Duitsche. Volk dezen stand van zaken lany za1. accepteeren, al is er op dit ooyenblik yeen kans dat hit ..neen'1 zal seyyen. De icijze waarop het referendum plaats vindt, maakt dat onmoyelijk. Toch roeit de nat ionaal-socialistische propayanda de noodzaak alle zeilen bij te zetten, zooals ook blijkt uit de wijze en het tijdstip waarop Hindenbunj's politiek testament in gepubliceerd. Zondag aanstaande, den 19den Augustus «al het Duitsche vulk de gelegenheid krijgen door middel van een referendum uitspraak te doen omtrent het wetsontwerp, dat de functies van rijkspresident en rijkskanselier in cln persoon vereenigt . Krachtens de buitengewone bevoegdheden, waar over de Duitsche regeering beschikt, kan. zij door middel van een wet. die zonder de medewerking van de volksvertegenwoordiging tot stand komt en de handteekening van den rijkspresident niet behoeft, alle bestaande wetten, nok dt> grondwet ?op zij zetten. Deze wet is kort voor lu-t overlijden. van president v on. Ilindenburg tot stand gekomtm. Xij trad onmiddellijk na den dood van d«in president in werking. Krachtens die wet aanvaardde Hitler naast zijn functie van rijkskansoliev. waartoe hij door deu zoo juist overleden president benoemd was. en zij 11 functie van. leider der XationaalSocialistisclxe partij, die van president vau het rijk. Hij is daardoor tevens hoofd van het leger. Hij benoemt en ontslaat zijn ministers naar welgeval len. Hij kan met die 'ministers, zonder eenige mede werking van eenige volksvertegenwoordiging nieu we wetten maken, die hot geheele in Duitschland geldende recht afscliaffen en door nieuw recht ver vangen. Hij is aai* geen mérisch voor de wijze. ?waarop hij zijn werk verricht, verantwoording schuldig. Hij beschouwt zich ook als Duitschlands opperste rechter, die met afwijking van alle gel dende procedures, kan ingrijpen, personen, arres teeren. ter dood veroordeelèn en de executie op Staanden voet doen geschieden, zonder eenig onder zoek en eenige publiciteit. Het is waarschijnlijk, dat het Duitsche volk ?morgen- met groote meerderheid het antwoord op de vraag, die het heeft te beantwoorden, bevesti gend zal doen luiden. Op 12 November 1938 ver klaarde 03.5 pC't. van het Duitsche' volk, dat het de politiek van de regeering van het rijk beschouw de als weergevende de meening van het geheele volk. Slechts 4.7 pC't. der stemmen luidde toen ontkennend en 1,8 pCt. van_de stemmen was on geldig. Het zal merkwaardig zijn pm na te gaan. of dit maal de meerderheid even groot is. Het heeft geen zin. waar morgen het resultaat bekend zal zijn, zich vandaag in gissingen omtrent dat resultaat te verdiepen. Maar wel heeft het zin de aandacht te vestigen op de beteekenis van de staatsrechtelijke leer. die vérmpedelijk morgen door het Duitsche Volk zal worden, aanvaard.' De beroemde Fransche schrijver over staatsrecht Montesquieu heeft in zijn in 1748 verschenen boek ,,De l'esprit des lois" de leer van de ,,trias politica" ontwikkeld, die sindsdien op zijn naam is blijven staan en die hierop neerkomt. Het hoogste gezag in iederen staat valt in drie onderscheiden machten uiteen, de wetgevende, de uitvoerende en de rechtsprekende macht. Slechts dan is de goede organisatie van den staat gewaar borgd, wanneer die drie machten gescheiden zijn en elkander onderling in evenwicht houden. Montesquieu had niet de pretentie met deze leer een ontdekking te doen. Men vindt dezelfde gedach te in «.'enigszins anderen vorm bij vrijwel alle schrij vers over staatsrecht, o.a. bij Luckt'. Montesquieu meende, dat die leer in Eugelan'l in de practijk zelfs gold. al is later gebleken, dat hij zich daarin vergiste. Hij stelde het Engelsche gouvernement aan het Fransche ten voorbeeld. De leer van de trias politica is in zeer veel opzich ten een fictie, maar de grondgedachte. dit? daarin is opgesloten, dat het gevaarlijk is aan n mensch alle macht te geven, omdat hij in dut geval geneigd is daarvan misbruik te maken, geldt voor alle tijden eu voor alle volken. In verbatul niet de traditie, de beschaving en de economische omstan digheden van een bepaald volk in een bepaalde periode, worden de machten op verschillende wijze gescheiden en vinden een zeker evenwicht- Dat evenwicht wordt niet oeus voorgoed bereikt, maar het verschuift zich. Maar dat er verschillende mach ten, zijn. die elkander in evenwicht moeten houden. geldt voor elk volk MI .voor alle tijden. Ken sprekend voorbeeld van die verschuiving van het evenwicht beleven wij'thans in Xederlaud. Men kan zeggen, dat in de tweede helft van <!«? vorige eeuw in Nederland het parlementaire stelsel werd aanvaard, in dien zin, dat er zich' geleidelijk een overwicht vórmdy van de volksvertegenwoor diging op het element, dat iu-oivs staatsbestel de traditie vertegenwoordigt eu dat is* belichaamd in ons koningschap. Maar in. den laat sten. tijd is dat evenwicht bezig zich te verplaatsen. Het over wicht van de volksvertegenwoordiging vermindert en de macht van de regeering neemt toe. Ons staats recht is bezig zich meer en meer te ontwikkelen in antirevolutionnairm zin. Dal- zal later kunnen blijken een tijdelijke terugtred zijn een reculer pour mieux sauter -?u vaar liet kan ook duurzaam zijn. In ieder geval gebeurt het en. het is nood zakelijk, dat het gebeurt. Politici kunnen het afktniren of het toejuichen, de ontwikkeling remmen of bevorderen, de wetenschappelijke beoefenaar van het staatsrecht kan het feit niet ontkennen. De machten Wisselen in sterkte en het evenwicht v rplaatst zich. Wat thans in korten tijd in Duitschland is geschied, is geen evolutie, maar een revolutie. Men heef t ge broken met iedere traditie en niét iedere ervaring. Het nationaal-socialisme van Hitler overtreft in dit opzicht het fascisme van Mussnlini. Mussolini heeft althans het koningschap gehandhaafd en, wanneer het fascisme hot al te bont maakt, zou desnoods de koning van ItaliëMussolini kunnen ontslaan, een ander in zijn plaats benoemen en het' leger bevelen met geweld dat besluit door te zetten. In Duitschland is dat niet meer mogelijk. Alle staatsmachten zijn in n persoon samengetrokken. Terecht heeft prof. Anema van dat stelsel ge zegd, dat de algemeene vernietiging van alle par lementaire bevoegdheid, van de onafhankelijkheid der rechtspraak, van alle provinciale en plaatselijke autonomie en zelfbestuur en het leggen van alle publiek gezag in handen van den dictator is een stelsel, dat door de historie scherper dan eenig ander is veroordeeld. Het fascisme zegt, dat liet een vernieuwing van het Romeiiische keizerrijk wil brengen, maar het keizerrijk heeft voor de toen malige provincies en gemeenten althans juist lift omgekeerde gebracht. Het stelsel als geheel is in de geschiedenis door de Bourbons in Frankrijk eu door de Stuarts in Engeland toegepast, zij het al.bij benadering; niet in den strengen vorm. waarin het thans in Italiëheerscht; Frankrijk heeft het met ven. Engeland met twee revoluties moeten betalen. Uit de lessen van die historische ervaring is de rechtsstaat van de 19de eeuw opgebouwd. Ook aan zijn stelsel kleven ernstige bezwaren. Men zal die bezwaren, zegt prof. Anema. moeten zien te ondervangen. Maar door alle bestaande instellingen eenvoudig de pen halen kan moeilijk worden aan vaard als hc-t brengen van eeii nieuwe heilsleer. Toch is dit afkeurenswaardige 'stelsel, zonder eenige reserve, zonder eenigeti waarborg tegen mis bruiken, thans door de Duitsche regeering aan vaard en zal dat waarschijnlijk morgen door het Duitsche volk worden bekrachtigd. Wij leveu in een tijd. waarin de kostbaarste be zittingen der nienschheid belichaamd in godsdienst en in wetenschap scherp worden getoetst en door velen worden verworpen, waarin men meent tt> kunnen Volstaan niet te beweieii. dat bepaalde instellingen niet deugen of onvolmaakt zijn. en derhalve moeten worden afgeschaft, zonder dat men in staat is. «n1 iets beters voor in de plaats t»geven. Van een dergélijkfii beeldenstorm is liet zooge naamde derde Duitsche rijk een van «Ie meest spre kende producten. Dat stelsel van staatsbest.mu- zal door de aanvaarding tloor het Duttfche volk op 1SI Augustus a.s. zijn theoretische volmaaktheid be reiken. Dat het naar de voorspelling van zijn leider ?Hitler tluizeiul jaren zal duren lijkt niet waar schijnlijk. Met het voorspelde duizendjarig rijk 'vertoont, het weinig gelijkenis. De Homeinen. die van opkomst, bloei en onder gang van machtige rijken en sterkt' persoonlijk heden heel wat ervaring hadden, plachten 'die. ei'VaVing' samen te vatten in de zinspreuk, dat de Tarpeïsche rots. waar degenen, die ' vau ? hun . .macht.misbruik hadden gemaakt, den dood vonden. niet ver ligt van het Kapitool. Hitler heeft thans liet Kapitool bestegen. Hij beschikt in zijn land over een macht, die door niemand in de geschiede nis wordt geëvenaard. Maar de Tarpeïsehe rots ligt niet veraf. A. C. JOSEPHUS .1ITT.V Viooltjes Voortreffelijk» chocolade in den vorm van viooltfas. Een specialiteit. RINGERS iet op tfen naam f r \ v