6 De Groene Amsterdammer van 18 Augustus 1934 N o. 2985 Duitsche boeken Achter de roode muren van Lichterfelde Boekbespreking Nico Rost Ernst von Salomon. Die Kadetten. (Rowohlt-Ver las, Berlijn.) De schrijver Ernst von Is in do eerste plaats bekend geworden als een der actieve handlangers bij den aanslag op Walter llathenau. HU heeft dezb daad met vele jaren gevangenis moeten betalen. Xa zijn invrijheidstelling heeft hij zyn leven beschreven in een auto-biografisch werk ,,Die Ge&chteten", waarna hij ook als letterkundige groote bekend heid kreeg. Toen hij zestien jaar was, werd de vrede van Versailles gesloten. Maar uit zijn boek lezen we, dat voor hem de oorlog eerst na het sluiten van dezen vrede begint. Hij is voortaan overal waar gevochten wordt : eerst te Berlijn bij de Noske-troepen, daarna in Weimar, waar hjj onvrijwillig de Duitsche Republiek moet verdedigen» in Balticum en bij de Kapp-putsch. Hij Vecht zoowel tegen verraders" als tegen separatisten; evengoed tegen Pranschen als tegen communisten ; tegen de Polen in Opper-Sileziëals tegen de troepen der Rijksregeering. De oorlog laat hem niet los. Hij is in deze periode, evenals Ernst Jünger, een voorstander van een ..horoïsch-realisme" en. een totale mobilisatie". Salomon en zijn duizen den kameraden voelden zich steeds paria's der Duitsche samenleving, die met geen enkele politieke partij contact konden vinden en kleine groepen vormden. Ze waren soldaat .gebleven en wilden dit soldatenleven niet prijs geven. Wie deze groepjes, die de laat ste jaren, gedeeltelijk verbonden met de nationaal-socialistische beweging, en gedeeltelijk onafhankelijk van haar, -een groote rol speelden wil leeren kennen, moet ,,Die Geachtefcen", het eerste werk van dezen schrijver lezen. Men zal dan tevens bemerken, dat hij, ook in zijn poli tieke opvattingen, ain den zelfkant der politiek blijft toeven. Het zou onbillijk zijn figuren als E. v. Salomon en E. Jünger (om slechts de twee belangrijkste representanten te noe men) zonder meer nat. -socialisten te noemen, hetgeen meestal geschiedt. De gebaurtenissen van het laatste jaar hebben de onjuistheid van deze opvattingen trouwens bewezen, daar bij komt dat de schrijvers zich niet in de g jnst der nieuwe regeering verheugen en voor hen in de Akademie der Dichtkunst goeh plaats was. Bij E, Jünger werden 'herhaaldelijk huiszoekingen gehouden en E. v. Salomon schijnt op dit oogenblrk als zoovele andere'literatoren van zoovele andere politieke op vattingen in een concentratie.kamp te zijn opgesloten. Het behoort bij iemand als de auteur van Die Geachteten" niet tot de onmogelijk. heden, dat hu zich van uiterst rechts naar uiterst links oriënteert, een ontwikkelingsgang, dien reeds velen zijner vrienden en- geestverwanten doormaakten: Graaf Itenbock-Vennor (?Deutschland von unten"), evengoed als Beppo Romer (?Der Aufbruch") en luitenant Scheringer, een der slachtoffers der Bartholomeus-nacht van 30 Juni. Na Die Geachteten", dat groot opzien baarde, verscheen een roman Die fftttdt" waarin hij een uitvoerige schildering gaf van den strijd der Xoord-Duitsche boeren tegen de Republiek van Weimar en nog plastischer dan Fallada in zijn ..Bauern, Bomben und Bonzen" een belangrijk deel der Duitsche werkelijkheid verbeeldde. Ik weet niet of dit boek buiten de Duitsche grenzen veel gelezen werd (een Fransche uitgave verscheen bij X. R. F. Parijs) maar wanneer men in het buitenland van het hedendaagsche Duitschland van de fac toren die aanleiding gaven tot den groei van het nationaal-socialisme iets wil begrijpen, wanneer men een sleutel wil vinden van hetgeen momen teel plaats vindt, moet men Die Stadt" lezen. * * * Zijn laatste werk Die Kadetten" bezit deze eigenschap in nóg grootere mate. De auteur geeft ons ? natuurlijk zonder er critiek op uit te oefenen in verhalend proza, do ontwikke lingsgeschiedenis van het Koninklijke Pruisische Kadettencorps. Toen hij elf jaar oud was, had hij de kazerne van het corps te Lichterfelde voor het eerst betreden en er zijn verdere jeugdjaren doorgebracht. Hij is daar na officier geworden en heeft thans zoowel het roemrijke verleden der. Pruisische Kadetten als hun roem loos einde beschreven. Fascineerend schildert hij ons in een verzorgden stijl, die nergens gezwollen en nimmer pathetisch wordt, het leven van deze jongens, die systematisch naar lichaam en ziel werden gedrild, hun eeuwige oefeningen op het exercitie terrein, het straf-exerceeren en het leeren in de houding staan en maakt hij ons duide lijk, dat de Duitscher niet leven kan zonder bevelen te ontvangen en zich dood-ongelukkig voelt als hij niet iemand boven zich voelt, die hem instructies geeft. Dezelfde ,,kadaver-gehoorzaamheid" die den kadetten van Lichterfelde werd ingeprent vanaf hun tiende le vensjaar, vormde later het fundament voor het ..Hitler-systeem". Xa lectuur - van ..DiéKadetten". begrijpt men beter hoe het mogelijk was dat op bevel, plotseling vele vooraanstaande leiders zonder vorm van proces door hun vroegere kameraden tegen den ..muur gezet werden. Wie Halomon's boek kent en het bericht der executies heeft gelezen, herinnert zich de toespraak die in dit boek een kapitein tot de kadetten ' houdt. ..Mijne Heeren, gij hebt 'het mooiste beroep gekozen dat op deze aarde bestaat. Hij hebt het hoogste doel voor oogen dat op deze aarde bestaat. Wij leeren u hier dit doel te vervullen. Gij zyt hier,om te leeren wat het leven ha ir diepe beteekenis geeft. Gij zijt hier om te leeren ster ven." Hét is geen toeval, doch eert symbolische daad dat de executies van 80 Juni op de binnenplaatsen der Kadetten-kazernes van Lichter felde, Karlsruhe, en München plaats vonden*. Vele der slachtoffers waren vroegere Kadetten;1 major August Schneidhuber evengoed als Heidebeck, kapitein Rossbach en Vele anderen. Onwillekeurig denkt men aan de mannen, die 30 Juni in Lichterfelde VRAAGT VOOR UW WON l NGINRICMTING ADVIES PN CATALOGUS AAN L.OV. TE OOSTERBEEK OF HAAR meubelen F°F. SI N EMU S Leidschestraat 20-22 AMSTERDAM C. UITGEBREIDE COLLECTIE PYAMA'S. VANAF Fl. 6. 75 de uitkijk" 17 Aug. PrlniingneM MJ dt MdsefcwtrMt T«W. 17410 das blaue licht premiere. voor amsterdam van: bela balasz eiken leeftijd 2e week DigiKjki 2.30,7.15 in 9.30 Voor lijders aan suikerziekte hangop (met room bereid) van OUD-BUSSEM OE NATUUR Verkleurde tanden lijn een waar schuwing der natuur. Het u Film'. U kunt de:e met Uw tonj voe len : een kleverig laagje, dat lich voortduiend vormt, vocdseldeeltjej opneemt en jich later in tandsteen om:ct. Film huisvest bacteriën, die bederf veroorzaken Om tanden wit te mjken moet de Film verwijderd worden. Ge> woon borstelen helpt niet Daarom bevelen tandartsen Pepsodent aan. dat arxciaal voor dn doel vervaardigd is. Het bevat een rei nigend en polijstend materiaal dat tweemaal zoo zacht is ats dat wat men gewoonlijk voor tandpasta'sgebruikt. leder spoortje van Film wordt verwijderd, zonder Jat het glazuur beschadigd wordt Door deze wetenschappelijke reini^ingsmethode krijgen Uw tanden hun natuurlijke glansterug. Koopt heden een tub«' 7. Prut G rooit (ub« f 0.60 Dubbel* Mbc n. moesten sterven op bevel van een oudkadet Hermanu Goering. Hebben de slachtoffers, voor het bevel tot schieten werd gegeven, hun blikken nog even langs de kazerne van hun compagnie laten glijden, waar ze hun jeugd door brachten en waar bij velen de kiem werd gelegd van hun homo-sexueéle neigingen. Van hieruit waren ze het leven ingegaan hier bliezen ze hun laatsten adem uit. Nimmer waren ze losgekomen van de roode muren van Lichterfelde: eens kadet, altijd kadet. E. v. Salomon citeert dit gezegde in zijn boek. Het geeft tevens een juiste karakteristiek van den schrijver zelf die ons een werk schonk, waaruit wc de psychologie van een deel zijner landslieden beter leerden kennen. Hetgeen een groote verdienste is, die we slechts zelden bij een auteur kunnen constateeren., N o. 2985 De Groene Amsterdammer van 18 Augustus 1934 Wetenschappelijke varia Walvisschen in Muiderberg? Dr. P. van O Is t Fiy. 1. Frayinent- walvischkauk, (jcronden in Muiderbery. De papierotrooken geren de yehakie yaten aun. die ditndtn om de kaak in het ficJiccpsH-unt oj> te Itawjcn. Het kan vreemd loopen in de wereld. Mijn schedeldak kan tot drinkschaal worden voor mijn vijanden, waarbij mijn .opmerkelijke hersencapaciteit alleen maar dankbaar herdacht wordt, omdat er een paar slok meer in kan. Misschien bikkelen kinderen met mijn handwortelbeeritjes. of bindt men mijn .,opera omnia" uit de Cïroene in met mijn gelooide huid. Maar dat tegert mijn kaak een koe of een zeug zich zouden schurken, dat zal mij bespaard worden. Dit is echter aan verschillende walvisschen niet bespaard gebleven, die, in de noordelijke zeeën rondzwemmend, nooit aan koeien en zeugen gedacht 7Aillen hebben. F.enigen tijd geleden kwam een oud-leerling mij verrassen met de mededeeling dat een groot stuk been. door twee man amper te tillen, gevonden was bij ontgravingen van weiden bij Muiderberg. waar grond werd weggevoerd ten behoeve van de bekende begraafplaats der Xed. Israël, gemeente. Toen ik op mijn vragen vernam dat- het been zeer sponsachtig gebouwd w.as. aan de eene zijde plat. aan de andere geboyen. had ik reeds dadelijk het vermoeden dat men hier niet een walvisM-hkaak te doen had. Bij een bezoek aan de vindplaats bleek dit inderdaad juist te zijn. Het was een. walvischonderkaak. (rechterhelft). maai- alleen het achterste deel, dat tot het kaakgewi-ieht behoort. een enorme gewrichtskop, met nog een deel van de verdere kaak. Het stuk had in de weide gelegen, een eind je onder de grasmat, in en onderde humuslaag. Hoe kwam dat kaakfragment daar in het zand van Muiderberg :* Eerst dacht ik aan de mogelijkheid dat het bot door vroegere o verst remmingen uit het IJ kon y.ijn aangevoerd; immers de vroegere walvischvaarders brachten dikwijls walvischkakèu . inee. Er zijn er wel meer uit het IJ opgebaggerd. Maar erg bevredigend vond ik dezen uitleg' niet. Het stuk werd naar Amsterdam getransporteerd en door do eigenares, de Xed. Israël iet ische gemeente, afgestaan aan de schoolverzameling eener H.B.S. te Amsterdam. Toen het vochtige zand droog werd en af geborsteld werd, bleek hoe langer hoe'meer dat het stuk eerder in menschenhanden was geweest. Er waren gaten in gehakt met een breeden beitel, en er was een gat in geboord. Dat gaf een idee: zov.den boeren het bot eerder .gevonden hebben en in de meening dat het een kist was, gaten in het onhandelbare blok hebben gehakt om te weten wat erin zat i1 Maar neen, lang zamerhand werd de zaak helderder, juist dank zij dezen gaten. , De vroegere wal visehvaarders brachten behalve de traan ook heel vaak de onderkaken der behandelde .'Fig. '2. Walvwchkaak (rechterhelft). Het stuk. re^Ms van de lijn ab ia hei fragment uit de eerste figuur. walvisseben mee. De/e kaken bevatten n.l. nog een massa traan, die men er gedurende de i-eis uit liet lekken. Daartoe wei-den gaten gehakt dichtbij het gewrichtsgedcelto der kaak, en met een kabel erdoor werden de kaken in het want gehangen. Arriveerde men in het vaderland en waren de botten voldoende uitgedropen, dan werden de kaken voor allerlei zeer uiteenloopende doel einden gebruikt. Men maakte er tuinpoortjes van door twee der gebogen botten met de punten tegen elkaar te zetten, zoodat een soort gothisehe ogief ontstond. Daar de walvisschen, die door de jagers der yeventiende eeuw gevangen werden. voornamelijk behoorden tot de soort Balitenn Hiysticelux L.,- die maximaal slechts" vijftien meter tang worden, maar waarbij de kop meer dan een derde (!) van de lichaamslengte in beslag neemt, zijn de onderkaakhelften ieder wel een vijftal. meters lang. De poorthoogte is dus royaal voor een volwassen menscli van flink postuur, die er zelfs niet voor behoeft te bukken om er onder door is gaan. Een bij/onder sympathiek gebruik dezer kaken vind ik altijd nog het plaatsen van zoo'n kaakhelft . rechtop op het graf van een walvisohvaarder. waarbij dan op de platte (binnen- )zijde der kaak de haam, data en jaartallen -gesneden werden. Deze beenen grafzerken vond ik jaren geleden nog in groot aantal op het Vlielandsche kerkhof. Ze waren echter in verval, er lager er reeds verschillen de onder een heg, zoodat ik vrees dat de meeste. zoo niet alle, wel verdwenen zullen zijn. Maar niet altijd was het lot der onderkaken zo,» poet isch. Had men er veel , dan werden er ook wel bruggetjes van gemaakt in de weilanden; en eindelijk werden ze ook heel vaak gebruikt als wrijfpalen voor het vee in de wei. Het dikke gewrichtseinde werd in den grond gegraven en de 'i 4 meters kaak. die boven den grond uitstaken. ondergingen den druk van het zich ertegen schur kende vee. Xet zoo lang tot na vele jaren de kaak een extra zware zeug of een erg geplaagd koebeestniet meer kon verdragen en in godsnaam maar liever af brak. Jkhadhetgexieht van de koe dan wel eens willen zien. Het stuk dat in den grond zat. zal niemand eruit gehaald hebben, want 't was waardeloos. Een dergelijk stuk nu is zonder twijfel het brok uit de Muiderbergs^he weide. De geheele situatie wijst hier wel op het restant van zoo'n zeventiende-eeuwsehe wrijfpaal. De gehakte gaten herinneren mij aan zijn reis in het scheepswant. Op grond van vergelijkende maten van dit brok met andere geraamten kom ik tot een ge schatte lensrte van 4.8 m, wat dus wijst, op een lichaamslengte van 15 meter. De kaak is dus afkomstig van een ..goede" vangst, een flink, vol wassen exemplaar. Opmerkelijk in /.oo'n walvischbot is altijd de zeer sponsachtige bouw; alleen het allerbuitenste dunne laagje aan de been-oppervlakte is massief been; de rest is een spons. Zooals men weet zijn on/.e eigen beenderen van binnen ooty wel sponsachtig gebouwd, maar toch nooit in die tnate. Men kan er een f/efftcfttobesparing in zien, dio zeer aanzienlijk is. Dit stuk, dat twee man kunnen tillen, was andera onhandelbaar zwaar. Voor een dier, dat moét kunnen drijven in het water, zou een minder sponsachtig geraamte een ramp zijn. Indrukwekkend is hét kanaal dat door hét bot loopt. Mijn arm steek ik er gemakkelijk in. Hierdoor liep bij het levende dier do kaakfilagader, die dus ter brandslangdikte het warme bloed voort liet bruisendoor de kaak. De enorme propor ties van een zoo omvang rijk zoogdier komen door dergelijke details wel heel sterk-uit. Spreektaal Wettelijke ii<»iiKi<i<»nre(g«'linK Xuar aanleiding van het artikel van den Heer Kzerman. ()ud-(!«>uverneur van Sumatra's Oost kust, in l*w nummer van i Aug.. waarin stemming gemaakt ivordt- Voor de instelling van een ..wette lijk pensioenfonds", zou ik do aandacht willen vestigen op de wettelijke pensioenregeling, zooals tlie in Jielgiëbestaat, krachtens welke ieder em ployéma-iiulelijks Jl°/0 van zijn salaris moet storten en de werkgever verplicht is I°Q van dit salaris aan de storting toe te voegen. De bedragen, welke aldus ten behoeve van den employéin den loop der jaren gestort wordt.i, zijn.zeer aanzienlijk en op een samengestelde,interestbasis komt men aldus tot belangrijke; lijfrenten, die den employéop 55- of 05-jarigen/leeftijd (naar keuze) een behoorlijk bestaan moeten,'> verzekeren. Toch hoort men van verschillende zijden be zwaren tegen dit systeem: in de eerste plaats i» ; er tot op heden alleen sprake van storten; j.:? resultaten moeten nog komen, want niem»-\. ' die volgens deze betrekkelijk nieuwe wet ir * storten, heeft den vereischten leeftijd bert ; . Zij. die heden dezen leeftijd bei-eiken, ontvan ' e-*. nog het geringe pensioen volgens de oude v Voorts hoort men het volgende bezwaar: waar^ . al die zorgen voor de toekoirst? Wij hebben ja';lang gestort, onze werkgevers hebben gest ? . Xu zijn we werkloos en weten .niet wat te dr*'-..-.....-;Als de regeering ons het gestorte geld terugbe taalde, konden we iets ondernemen en er misschien weer bovenop komen. Er zijn er zelfs, die beweren dat. indien alle gestorte bedragen gerestitueerd werden, dit de koopkracht zoo zou stimuleeren, dat misschien het eind van de crisis bespoedigd. zou worden ! ? Er is veel te zeggen voor een wettelijke pensioen regeling, maar volgens mijn meening moesten de gelden beschikbaar gemaakt worde' , r<al ?» ' gebleken nood. want als de v, -. ? ? : duren, zullen er misschien v ' ' s .; ? . lang gestort hebben maar ?. . '.'"?-.' leeftijd bereiken, om hun ge ;' '. . erdiei.t.'. pensioen te trekken. . Vit nog .i ander oogpunt . erdient de instelling van een wettelijke pensioenregeling aanbeveling, tenminste in dezen tijd: zij zal een onnoemelijk aantal menschen aan werk helpen; niet alleen zou do regeering een geweldig organisme in het leven moeten roepen; maar althans in Belgiëheeft. iedere werkgever bijna een aparten employénoodig om de door de regeering opgelegde paperassen bij te houden. Ik heb mij tenminste bij het constateeren van al dien rompslomp wel eens knipoogend afgevraagd of dat idee er misschien niet achter zat. J. G. VAX ER K' X'Ienwe spel line; Ik heb de nrs. XIV?XXI van "s heeren H. Houma's ..Xieuwe Spelling" gelezen. Een grijs aard behoort men te eeren. Maar desalniettemin moet .ik verklaren, dat hij niets heeft aangetoond met. zijn xiitermate gezochte voorbeelden en rare zinsconstructies. Die ik, desondanks, zonder eenigO( moeite normaal heb kunnen lezen. Maar ik behoov < dan eenmaal tot de voorstanders eener vereenvou diging in Kollewijniaansche richting - al schrijf ik het vanwege mijn beroep nimmer meer en d« voorstanders van zulk een verbetering staart voor alsnog in het ..verdomhoekje". Tot over een of twee jaren heel Xederland de vereenvoudigde spellingMarchant schrijft. Die óók niet ideaal is, dank zij het onvermoeide schreeuwen tegen de vereenvou diging van alle, mogelijke en onmogelijke lieden. Xu zeggen ze: 'er zijn toch meer uitzonderingen. Vraag: hoe ontstonden die? Antwoord: als con cessies aan de tegenstanders. Is het fair van die tegenstandere deze concessies (..goochem", ..lo gisch", etc.) nu tegen het stelsel uit te spelen? i Ik acht de spetling-Marchant een groote vooruit* gang. Laat men er niet over morren en kankeren, doch haar eens n jaar streng en alom toepassen, Daarna valt te bekijken, of er nog een klein oneffen-. heidje glad te strijken valt. Dank u voor de verleende spreekzaalraimte. » SMEDING, \ ,??,-? Directeur-hoofdredacteur Middelburgache Courant^ *. w*