fl fii 8 De Groene Amsterdammer van 18 Augustus 1934 N o. 1985 i; l'i Bif Berlage's dood A. Plasschaert de beeldhouwkunst, ook dp schilderkunst en liet werk van den glazenier, do begeleidende kunsten eter architectuur, lijden verlies bij Berlage's dood. Deze haddon toch te doen gekregon, zoodra .Berlage vrij-uit begon te bouwen; zoodra hij zijn persoonlijkheid kon uiten en zich kon -. -verwerkelijken. Zij hadden niet alleon .e doen gekregen, dal was vroeger <ok en onophoudelijk gebeurd, maar ? v ,ij hadden oen nieuwe kans gekregen, ^en, kans om wat in die periode leefde, ,..e doen kristalliseeren. Zij gingen met ^ Berlage mee. Het is toch onjuist te 'peggen, dat Berlage dit alles schiep; * >mand schept cf constateert aleen tijdvak. Een tijdvak is geen jonljjke schepping ooit: een aantal hten tesaam maken zulk tijdvak; aantal krachten die alle tesaam v .etuigenis zijn van herleefde macht van een macht, die noouzakelijki voelt als een onomgaanbaar Derkinderen, Toorop en Zijl ? ^^a niet gemaakt door Berlage; ZJJ bestonden met hem, naast hem; een andere adem kwam uit hen; een zelfde noodzaak zette hen aantot werken. Het behoeft hier niet meer gezegd te worden hoe ver schillend zij zelfs waren; Toorop, een dramatische decoratieve; Derkinderen, die vroeger, katholieke »"w zap -U een toppunt; Zijl, de '!I' , ^'sschien meer dan . '.'?.' ? ar het was in de lat te kunnen door te kunnen laten be^v,. 'lang zij niet tegen de kern zij. pprsoonliikh?''! ingingen. Hoelang hij ook bereid was , andere, toe te geven, zijn kern liet hij nooit aantasten. Dat toegevende heeft hem moeite gebracht. Een bepaald aantal lieden dacht toch. dat er geen eind was aan die toegevend heid bij dezen zachtinoedigen calvjn'st naar den geest, maar plotseling beABONNEMENTSPRIJS VAN ..DE GROENE" per jaar: Nederland. ........ f 10. .. Indië(Zeepost) 10. (mail) . . 13.50 Argèrtini Belgi Dultschland Egypte Frankrijk Griekenland Oostenrijk Spanje Tsjecho Slowakije Zuld-Afrika Denemarken Itali Noorwegen Zweden Engeland Zwitserland Amerika Australi ?JU "c o l 01 8 s o ? 11.50 f 13.50 merkten zij een on verzottelij ken tegen stand, en de bouwmeester verliet hen tegen hun verwachting; een samenwerking hield op.... Berlage is het zachtmoedig voor beeld van den nieuwen Bouwmeester, van den toch koppigen nieuwen bouwmeester, die niet zoo hoogmoedig was, dat hij meende alles te kennon en te kunnen, hoewel hy zijn vak wel het schoonst achtte en het meest omvattende. Hij meende dat de Bouwkunst het grootste was, dat van een tijd beklijfde; hij meende, dat alles zoowel nijverheidskunst als toegepaste beeldende kunsten onder liet oppertoezicht stonden van don bouwmeester. En niet alleen dat; hij zag den bouwmeester niet alleen in staat tot het bouwen, maar tot het scheppen van meubels en dorgelijKe; hij vond, dat zulke dingen rechtens deel waren van zijn werk. Hij gaf daar bewijzen van. En hij had de gezondheid, de ftee.-^elijko gezondheid in zich nooit zich in het M/arre, aat.de aandacht (maar slechts kort) trekt, te verliezen, het cah inisme in hem meed dat bij instinct; sober heid en rechtlijnigheid waren hem instinctief meer eigen dan weelde en df gebogen lijn. Het is altijd zuiver en goed volgens de d'epstc natuur in u zei ven e arbeiden; al is het niet altijd good in absoluten zin (ook Beilage faalde wel); het is toch altijd verantwoord, immers anders onmoge lijk. Het is niet altijd rijkdommen scheppen, maar toch valsche fouton vermijden. Dat is een eer steeds aan Berlage te geven, een eer die te meer hc^ft getroffen, daar anderen zich door het buitensporige dikwijls een roem, die ijdel zon blijken, meenden te verschaffen. Berlngo was tegeno\er de laat ren, hoewel hij steeds benieuwd bleef naar wat opkwam en niet schroomde nieuw materiaal, dat nieuwe ruimt-e «n nieuwen vorm mogelijk maakte, to gebruiken in bepaalden zin een vroeger-eeuwsch jwcbitekt. Zijn werk is niet uitgegaan van do fabr:ek en van het kar.toorgebouw (daardoor meed het wel hot eentonige) maar van het huis en het gomeenschapshuis, ?/ooal.s ik altijd do Bours heb gezien. l [ij dacht meer in menschen dan in machines on ambtenaren-kudden. Daardoor kon hij ook n;et afkeerig we/en van de versiering, zelfs bij allen eenvoud, bij alle soberheid. Daardoor genoot hij van den bijstand rter begeleidende kunsten en wildo niet alles in het .gebouw; alloen van den bouwmeester; daardoor is zijn dood. zooals ik zei, een verl'es voor beeldhouw' en schilderkunst en voor het werk van ,den glazenier, want'hij gaf hun die leefden me§hom, kans dat levende blijvend te doen zien. Nieuwe uitgaven Moderne controlemethoden voor automobielremnwn, door L. A. A. Cohen, inspecteur bij de Verkeerspolitie te Amsterdam- Overdruk Algemeen Nederlandsch PolitierAVeekblad. Londen?Melbourne Race. Onder redactie van Jan Lokerse met een voorwoord van Z. Exc. Generaal C. J. Snijders, Ie uitgave NederlandVooruit! Uitgave N.V. Haagsche Drukkerij en ITitgeversmaatschappij, 55. O. Buitensingel 20, hoek Pletterijkade en Spui, Den Haag. BEGRAFENIS VEREENIGING ?W. H. POLMAN TUIN' OVERTOOM 526 - Telefoon 82660 Begrafenissen - Transporten - Crematies N.V. Meubelmagazijn Eden** Molsteeg ~~ Amsterdam SLAAPKAMERS HEERENKLEEDING VOOR VADER EN ZOON TOT REDELIJKE PRUZEN ADRIAAN SCHAKEL HEILIGEWEC - TELEFOON 37271 > Toen Vader zoonlief had bewogen Ook naar SCHAKEL" toe te gaan Kwam zijn naam bij vaste klanten" Op den HEIUBEWE8" te staan. MEUBELEN i&RANDKASTEN N.V. STANDAARD HYPOTHEEKBANK te ROTTERDAM Directie : Mr. H. H. C. CASTENDIJK en I. MOSSELMAN Gepl. Maatsch. Kap. Fl. SOO.OOO.waarop gestort . . . 1OO.OOO.-, Pandbr. & Hyp. pi.m. 4.4OO.OOO,Reserves pl.m. . . . ?,,, 29O.OOO.BADEN, GEYSERS EN WASCHTAFELS G. J. DE KONING & Zn. Opgericht 1739 Amsterdam C. Telefoon 32457 Keizersgracht 447 LEVENSVERZEKERING ARNHEM" beschermt Uw gezin In moeilijke jaren. VACANTE Abonnés van de Groene Amsterdammer", die het weekblad aan hun vacantieadres wenscHen te ontvangen gelieve daarvan tijdig mededeeling te doen aan de administratie. Keizersgracht 355, Amsterdam, met opgave van het tijdelijke en blijvende adres en duur van het vacantieverblijf. ? ^t-,lr Museum-Jac. van Looy IN HET HUIS WAARIN DE SCHRIJVER EN SCHILDER JAC VAN LOOY TE HAARLEM WOONDE EN WERKTE, IS THANS EEN KLEIN, MOOI MUSEUM INGERICHT Aan den rand van den Haarlemmer Hout ligt, wat bescheiden teruggeschoveii in de huizenrij van den Kleinen M out weg. het huis, waarin de schrijver en schilder Jacobus van Looy, gedurende de laatste zeventien jaren van zijn leven, gewoond heeft. Eenige weken geleden is het huis als museum voor het publiek opengesteld. Wie het echter .bezoeken wil, moet vooraf schriftelijk toestemming vragen aan mevrouw van Looy-van Helder. | , De verzameling van schilderijen en teekeningen is in het woonhuis en in een bijgebouw geëxposeerd, dat mevrouw van Looy door architect Jan («ratama, in den tuin heeft laten bouwen. Jacobus van Looy werkte het liefst in stilte en vooral in latere jaren kregen slechts zijn intieme vrienden zijn arbeid te zien. Door deze stilte, die hij in zijn omgeving wist te scheppen, kon hy zich ongestoord verdiepen in zijn kunst. Het is een verdienste van mevrouw van Looy geweest, dat «ij die rustige en milde van Looysche sfeer bij het inrichten van woning en bijgebouw volkomen bewaard heeft. Vooral de zonnige schrijfkamer, met het breede raam, waardoor wjj den tuin zien liggen met de keurige paden, de talrijke bloemen en vruchtboomen, behoort tot de voornaamste vertrekken van het huis. Hier heeft van Looy zijn boeken en poëzie uit lateren tijd geschreven, zooals Jaapjo" en Jaap" en De wonderlijke avonturen van Zebedeus". In deze kamer bevinden zich ook de boeken, die van Looy het liefste las en aan de wanden hangen eenigen zijner beste schilderijen. Daar is het met pittige voordracht geschilderde portret van het Haarlemsche meisje, de bloeiende «lematis met de diep paarse kelken, die zweven aan een dunnen steel en de takken met volle, rijpe vruchten, vaak tegen de helderblauwe lucht met zekerheid en durf geschilderd. Zulke blozende appels spreken even levendig als de kinderpor tretten. \ran Looy was oen uitnemend portret schilder. Hoe treffend heeft hij de kinderen ge typeerd, die sterker dan de menschen in kleinig heden het wonder van de schepping beleven. Htft kaarsje van een paardeblom. dat uiteen stuift als je er tegen blaast of een miniatuur theater, waarin poppetjes ronddansen, zulke dingen kunnen de kinderen als wonderen beschouwen en van Looy laat ons de extase lessen in de schittering van hun oogen en den gloed van hun wangen. Bovendien, deze rasechte Hollander hield van gewone, dagelijksche tafereeltjes, zooals de reizigers uit de derde klas, die hij een ongewone en diep»* menschelijkheid gegeven heeft. Tot een zijner beste doeken behoort het bloemstuk uu-t de OostJac. van Looy Indische kers, waarop <le kelken als in een visioen om een mysterieuzen donkeren achtergrond gegroepeerd zijn. Een aantal schetsen van maaiers voeren ons weer naar de werkelijkheid. De spanning van den arbeid op het land, waar de gekromde gestalten van de boeren de zeis zwaaien, daarin heeft hij de heroïek van het harde werk gegeven. In het kort herinneren wij aan zijn reisschetsen uit Italië, Spanje, Tanger en Marokko, die impulsief geschetst zijn. Ook de zelfportretten nemen een belangrijke plaats in. Het oplettende en observeerende kijken van den schilder heeft hij sprekend gekarakteriseerd, en tot slot denken wij aan een klein schilderijtje, dat in de schrijfkamer hangt en waarop wij Jaapje zien, die door zijn grootmoe der in de hut, dat is de kinderkamer van het weeshuis, gebracht wordt. Jacobus van Looy heeft dit op zestien of zeventien-jarigen leeftijd ge schilderd. Het is een klein meesterstuk, waarin het vertellende en schilderachtige, dat van Looy's kunst kenmerkt, reeds duidelijk te zien is. Tot besluit vermelden wij, dat het museum later in het bezit komt van de gemeente Haarlem. JAN D. VOSKUIL Verzenbundel J. GRESHOKK. GedU-Men 1907-1034, Folemiirine '8~Cfr'arenhaye 1934; ;IIet gebeurt maar zelden, dat een dichter ..met goed gevolg" een editie zijner verzamelde gedichten doet verschijnen. Meestal verbeurt hij bij het publiek het laatste restantje sympathie om het veel te dikke, niet te doorworstelen boek. Niemand heeft genoeg geduld om vers na .vers te lezen. Maar voörzoover het den grooten bundel ..Gedichten" van J. Greshoff betreft, is dit jammer. Want inderdaad wint hij bij een volledige kenn's.making met zijn oeuvre. Zijn kleine bundels waren dikwijls te nietig en drukten niet genoeg uit wat zij toch bedoelden: het beeld van een persoon lijkheid, strijdbaar, gevoelig en vol menschelijke tegenstrijdigheden. Xu wij alles van hem. geschift, gekeurd en ge rangschikt, bijeen hebben, is een volledige gestalte zichtbaar geworden, die een beteekeuis heeft. In zijn voorrede, een rustig en redelijke stuk proza. beproeft .Taeques Bloem die beteekehis te belichten en' deze gestalte te definiëren door haar aan te duiden als die van een ..epiruristisoh pessimist." Wat mij betreft, ik heb een zestal jaren geleden. een onvriendelijke uitval gedaan naar twee van (ireshoffs bundels, omdat mij destijds de toon daarin heftig hinderde. Ik moet eerlijk toegeven, dut het lezen van deze poëzie in haar geheel mij een andere kijk heeft geschonken op dcu inhoud van (ireshoffs gevoels leven: het is niet zulk een simplistisch optimisme. dat hem bezielt en er is ook geen ernstige ..onder toon", die de opgewektheid naar beneden haalt. Er is van meet af een ietwat wrang gevoelen, dat hevig wordt verzacht door de aangenaamheden van dit leven. In dit licht zie ik alles zuiverder dan tot dusver eri ik ben daarom tevreden met dit boekje, waarin gedachten schuilen, die menigeen niet vreemd zullen zijn, hoewel nauwelijks'bewust.. Inderdaad is dit een boek voor velen, voor de niet leerstelligen noch ter linker, noch ter rechter zijde, voor de velen, die niet ..weten" wat het doel des levens is. maar zich even sterk van een doel bewust zijn. Die velen zullen in-dit boek een hart vinden, verwant aan het hunne. f treshof f verwoordt dit zoo: ..De drift om te gedijen en te stijgen om. sterker dan de wezenlooze tijd. ons eigen deel van 't eeuwige te krijgen is heel de zin van onze aanwezigheid." 'Mij dunkt, dit is klaar en helder gezegd. Maar voor wie niet gevoelig is voor abstracte woorden. wie een directer, lichamelijker contact noodig heeft om een dichter te begrijpen, clieii biedt de bundel nog zY>ó vaak en zóó verscheiden'in klaren vorm het zelfde motief, dat niemand de beteekenis van deze gedachte zal kunnen misverstaan. Deze dichter is geen dichter van stemmingen. meestal zijn het gedachten, vooraf door gevoelena op temperatuur gebracht, welke hij in zijn verzen meedeelt. Zijn beelden zijn beurtelings de geijkt poëtische en verrassend alledaagsche. Van de natuur staat hij verre, de uiensch. de menschheid en het leven, alleen en samen, inspireeren hem dagelijks in ieder gesprek., in lederen handdruk. Want het is de ..nuchtere" werkelijkheid, die hij hartstochtelijk bemint. Ken dichter, die zoo egocentrisch is. dat zijn poëzie een voortdurend spreken lijkt als tegen een niet U" overtuigen genoot, laat zich in het vuur van zijn rede wel eens een arrogant of onbezonnen woord ontglippen. Het is niet erg. Hij corrigeert zich zelf. hij weet wel. dat hij fel is en dwaas en soms te laksch en soms te ijverig. Maar zooals hij tenslotte vrede heeft gekregen met zichzelf, zoo sluiten wij ook vrede met hem. omdat hij otis amuseert, ons meermalen treft eu niet het minst omdat hij zich een vorm, heeft eigen gemaakt, die een gelukkige v.ereéniging is van het versch ge sproken woord met de spitsvondige keurtaai van den lettre. Meesleepend schoon is die vorm nimmer. maar heel dikwijls prikkelend nieuw en boeiend. C. J. K. Directeursvacature aan de Rijks- Academie De Commissie van Toezicht op de Rijks-Academio deelt ons mede. dat zij er nooit aan heeft gedacht een vreemdeling als directeur der Academie voor te dragen, en dat zij daaraan ook wel nimmer zal denken. Ten opzichte van d& vacature van leider der af deeling: monumentale on versierende schilderkunst, heeft de Commissie hare houflnv nog niet bepaald en derhalve nog geen voordracht opgemaakt. De daaromtrent in de dagbladen verschenen mededeeling is onjuist. Door een samenloop van omstandigheden vacantie o.a. kon deze verkeerde mededeeling eerst in de laatste dagen worden tegengesproken. " 't,