8 De Groene Amsterdammer van 18 Augustus 1934 N o. 2985 Bif Berlage's dood A. Plasschaert i!! U Ook de beeldhouwkunst, ook de schilderkunst en het werk van den glazenier, do begeleidende kunsten eter architectuur, lijden verlies bij Ber ge's dood. Deze hadden toch te O oen gekregen, zoodra Berlage vrij-uit begon te bouwen; zooara hij aijn persoonlijkheid kon uiten en zich kon , -. .verwerkelijken. Zij hadden niet alleen e doen gekregen, dal. was vroeger ?' -ok en onophoudelijk gebeurd, maar ??ij hadden een nieuwe kans gekregen, '?en kans om wat in die periode leef d o, V,..e doen kristallisecren. Zij gingen met \ Berlage mee. Het is toch onjuist te '"eggen, dat Berlage dit alles schiep; Smand schept, cf constateert aleen tijdvak. Een tijdvak is geen , 'Krtüijke schepping ooit; een aantal . ? liten tesaam maken zulk tijdvak: . aantal krachten die alle tesaam f -.etuigeriis zijn van herleefde macht ?- . van een macht, die noodzakelijki voelt als een onomgaanbaar Derkinderen, Toorop en Zijl ~^n niet gemaakt door Berlage; zy bestonden met hem, naast hem; een andere adem kwam uit hen; een zelfde noodzaak zette hen aan tot werken. Het behoeft hier niet meer gezegd te worden hoe ver schillend zij zelfs waren; Toorop, een dramatische decoratieve; Derkinderen, die vroeger, katholieke »*w zap «is een toppunt; Zijl, de ~ *:i' -'' vsschien meer dan ar het was in de . lat te kunnen ? ? ... door te kunnen laten begt. . ilang zij niet tegen de kern zy. persoonlijk!,.-M ingingen. Hoelang hij ook bereid was andere toe te geven, zijn kern liet hij nooit aantasten. Dat toegevende heeft hem moeite gebracht. Eert bepaald aantal lieden dacht toch. dat er geen eind was aan die toegevend heid bij dezen zachtmoedigen calvinist naar den geest, maar plotseling bei ABONNEMENTSPRIJS VAN ..DE GROENE" per jaar: Nederland. ........ f 10. ,'.,"' Indië(Zeepost) 10. (mail) . . 13.50 Argertini Belgi Dultschland Eg/?** Frankrijk Griekenland Oostenrijk Spanje Tsjecho Slowakije ?* Zuid-Afrika * ut "c O Denemarken Itali Noorwegen Zweden Engeland Zwitserland Amerika Australi S l o tt f 13.50 merkten zij een on verzette! ijken tegen stand, en de bouwmeester verliet hen tegen hun verwachting; een samenwerking hield op.... Berlage is het zachtmoedig voor beeld van den nieuwen Bouwmeester, van den toch koppigon nieuwen bouwmeester, die niet zoo hoogmoedig was, dat hij meende alles te kennen en te kunnen, hoewel hij zijn vak wel het schoonst achtte en het meest omvattende. Hij meende dat de Bouwkunst het grootste was, dat van een tijd beklijfde; hij meende, dat alles zoowel nijverheidskunst als toegepaste beeldende kunsten onder het oppertoezicht stonden van don bouwmeester. En niet alleen dat; hij zag den bouwmeester niet alleen in staat tot het bouwen, maar tot het scheppen van meubels en derge lijke; hij vond, dat zulke dingen rochtfns deel waren van zijn werk. Hij gaf daar bewijzen van. En. hij had de gezondheid, de geestelijke. gezondheid in zich nooit zich in het bizarre, nat de aandacht (maar slechts kort) trekt, te verliezen, hetcah inisme in hem meed dat bij instinct; sober heid en rechtlijnigheid waren hem instinctief meer eigen dan "Weelde en de gebogen lijn. Het is altijd zuiver en goed volgens de d'epste natuur in xi zelven e arbeiden; al is het niet altijd goed in absoluten zin (ook Berlage faalde wel); het is toch altijd verantwoord, immers anders onmoge lijk. Het is niet altijd rijkdommen scheppen, maar toch valsche fouten vermijden. Dat is een eer steeds aan Berlage te geven, een eer die te meer hc^ft getroffen, daar anderen zich door het buitensporige dikwijls een roem, die ijdel zou blijken, meenden te verschaffen. Berlnge was tegenover de laatren, hoewel hij steeds benieuwd bleef naar wat opkwam en niet schroomde nieuw materiaal, dat nieuwe ruimte on nieuwen vorm mogelijk maakte, te gebruiken in bepaalden zin een vrocger-eeuwsch arcbitekt. Zijn werk is niet uitgegaan van de fa-br'ek en van het kaï'toorgebouw (daardoor moed het wel het eentonige) maar van het huis en het gemeenschapshuis, zooal& ik altijd de Beurs heb gezien. Hij dacht meer in monschen dan in machines en ambtenaren-kudden. Daardoor kon hij ook n;et afkeerig wezen van> de versiering, zelfs bij allen eenvoud, bij alle soberheid. Daardoor genoot hij van den bijstand der begeleidende kunsten en wilde niet alles in het gebouw alleen van den bouwmeester j daardoor is zijn dood. zooals ik zei, een verl'es voor beeldhouw- en schilderkunst en voor het werk van den glazenier, want hij gaf hun die leefden me4 hom, kans dat levende blijvend te doen zien. Nieuwe uitgaven Moderne controlemethoden voor automobielremnien, door L. A. A. Cohe,n, inspecteur bij de Verkeerspolitie te Amsterdam. Overdruk Algemeen Nederlandsch Politie-Weekblad. Londen?Melbourne Race. Onder redactie van Jan Lokerse met een voorwoord van Z. Exc. Generaal C. J. Snijders, Ie uitgave NederlandVooruit! Uitgave N.V. Haagsche Drukkerij en Uitgeversmaatschappij, 'A. O. Buitensingel 20, hoekPletterijkade en Spui, Den Haag. BEGRAFENIS VEREENIGING SAX P. C. Hooftfttr. 38-Tal. 2O341-24250 CREMATIE £W. H. POLMAN TUIN VERTOOM 526 * Telefoon 82660 sgrafenissen - Transporten - Crematies N.V.' Meubelmagazijn Eden Molsteeg <-* Amsterdam SLAAPKAMERS tt HEERENKUEEDING VOOR VADER EN ZOON TOT REDELIJKE PRUZEN ADRIAAN SCHAKEL HÊILICEWEC . TELEFOON 37273 Toen Vader zoonlief had bewogen Ook naar SCHAKEL" toe te gaan Kwam lijn naam bij vaste klanten" Op den HEIU8EWE6" te «taan. MEUBELEN [BRANDKASTEN! N.V. STANDAARD HYPOTHEEKBANK te ROTTERDAM Directie: Mr. H. H. C. CASTEND1JK en ?. MOSSELMAN Gepl. Maat se h. Kap. Fl. SOO.OOO.waarop gestort ... ,, l OO.OO0.Pandbr. & Hyp. pi.m. ,, 4.4OO.OOO,Reierve» pi.m. . . . ,,290.000.BADEN, GEYSERS EN WASCHTAFELS G. J. DE KONING & Zn. Opgericht 1739 Amsterdam C Telefoon 32457 Keizersgracht 447 LEVENSVERZEKERING MU- ARNHEM" beschermt Uw gezin in moelltfke Jaren. VACANTIE Abonnés van de Groene Amsterdammer", die het weekblad aan hun vacantieadres wenschen te ontvangen gelieve daarvan tijdig mededeeling te doen aan de administratie. Keizersgracht 355, Amsterdam, met opgave van het tijdelijke en blijvende adres en duur van het vacantieverbUjf. '? ? ? -L - J Museum-Jac. van looy IN HET HUIS WAARIN DE SCHRIJVER EN SCHILDER JAC. VAN LOOY TE HAARLEM WOONDE EN WERKTE, IS THANS EEN KLEIN, MOOI MUSEUM INGERICHT Aan den rand van den Haarlemmer Hout ligt, wat bescheiden teruggeschoven in de huizenrij van den Kleinen Houtweg, het huis. waarin de schrijver en schilder Jacobus van Looy, gedurende de laatste zeventien jaren van zijn leven, gewoond heeft. E enige weken geleden is het huis als museum voor het publiek opengesteld. Wie het echter .bezoeken wil, moet vooraf schriftelijk toestemming vragen aan mevrouw van Looy-van Gelder. | , De verzameling van schilderijen en teekeningen is in het woonhuis en in een bijgebouw geëxposeerd, dat mevrouw van Looy door architect Jan ratama in den tuin heeft laten bouwen. Jacobus van Looy werkte het liefst in stilte en vooral in latere jaren kregen slechts zijn intieme vrienden zijn arbeid te zien. Door deze .stilte, die hij in zijn omgeving wist te scheppen, kon hij zich ?ongestoord verdiepen in zijn kunst. Het is een verdienste van mevrouw van Looy geweest, dat y.y die rustige en milde van Looysche sfeer bij het inrichten van woning en bijgebouw volkomen bewaard heeft. ** * Vooral de zonnige, schrijfkamer, met het breede raam, waardoor wij den tuin zien liggen met de keurige paden, de talrijke bloemen en yruchtboomen, behoort tot de voornaamste vertrekken van het huis. Hier heeft van Looy zijn boeken en poëzie uit lateren tijd geschreven, zooals ,,Jaapj«" en ,,Jaap" en ,,De wonderlijke avonturen van Zebedeus". In deze kamer bevinden zich ook de boeken, die van Looy het liefste las en aan de wanden hangen eenigen zijner beste schilderijen. Daar is het met pittige voordracht geschilderde portret van het Haarlemsche meisje, de bloeiende clematis met de diep paarse kelken, die zweven aan <een dunnen steel en de takken met volle, Tijpe vruchten, vaak tegen de helderblauwe lucht met zekerheid en durf geschilderd. Zulke blozende Appels spreken even levendig als de kinderpor tretten. Van Looy' was <:en uitnemend portret schilder. Hoe treffend heeft hij de kinderen getypeerd, die sterker dan de menschen in kleinig heden het wonder van de schepping beleven. Het kaarsje van een paardeblom. dat uiteen stuift als je er tegen blaast of een miniatuur theater. waarin poppetjes ronddansen, zulke dingen kunnen de kinderen als wonderen beschouwen en van ,Looy laat ons de extase lezen in de schittering van hun oogen en den gloed van hun wangen'. Bovendien, deze rasechte Hollander hield \au gewone, dagelijksche tafereeltjes, zooals de reizigers uit de derde klas, die hij een ongewone en diepe meixschelijkheid gegeven heeft. Tot een zijner boste doeken behoort het bloemstuk met de OostJac. van Looy Indische kers, waarop de kelken als in een visioen om een mysterieuzen donkeren achtergrond gegroepeerd zijn. Een aantal schetsen van maaiers voeren ons weer naar de werkelijkheid. De spanning van den arbeid op het land, waar de gekromde gestalten van de boeren de zeis zwaaien, daarin heeft hij de heroïek van het harde werk gegeven. In het kort herinneren wij aan zijn reisschetsen uit Italië', Spanje, Tanger en Marokko, die impulsief geschetst zijn. Ook de zelfportretten nemen een belangrijke plaats in. Het oplettende en observeerende kijken van den schilder heeft hij sprekend gekarakteriseerd, en tot slot denken wij aan een klein schilderijtje, dat in de schrijfkamer hangt en waarop wij Jaapje zien, die door zijn grootmoe der in de hut, dat is de kinderkamer .van het weeshuis, gebracht wordt. Jacobus van Looy heeft dit op zestien of zeventien-jarigen leeftijd ge schilderd. Het is een klein meesterstuk, waarin het vertellende en schilderachtige, dat van Looy's kunst kenmerkt, reeds duidelijk te zien is. Tot besluit vermelden wij. dat het museum later in het bezit komt van de gemeente Haarlem. JAX D. VOSKUIL Verzenbundel J. C5RE8HOFF. Ged'wMen 1007-1084, f 'x-Cirurenhaije 1 Tiet gebeurt maar zelden, dat een dichter ..niet goed gevolg" een editie zijner verzamelde gedichten doet verschijnen. Meestal verbeurt hij bij het publiek het laatste restantje sympathie om het veel te dikke, niet te doorworstelen boek. Niemand heeft genoeg geduld om vers na vers te lezen. Maar voorzoover het den grooten bundel ..Gedichten" van J. Greshof f betreft, is dit jammer. Want inderdaad wint hij bij oen volledige kentvs.making met zijn oeuvre. Zijn kleine bundels waren dikwjjls te nietig en drukten niet genoeg uit wat zij toch bedoelden: het beeld van een persoon'lijkheid, strijdbaar, gevoelig en vol menschelijke tegenstrijdigheden.' Xxi wij alles van hem. geschift, gekeurd en ge rangschikt. bijeen hebben, is een volledige gestalte zichtbaar geworden, die e«n beteekeuis heeft. In zijn voorrede, een rustig en redelijke stuk proza. beproeft .Facques Bloem die bet eekenis te belichten en deze gestalte te defimeeren door haar aan te duiden als die van een ., epicurist jseh pessimist." Wat mij betreft, ik heb een zestal jaren geleden. een onvriendelijke" uitval gedaan naar twee van (treshof f 's. bundels, omdat mij destijds de toon daarin heftig hinderde. Ik moet eerlijk toegeven. dn.t het 'lezen van deze poëzie in haar. geheel mij een andere kijk heeft geschonken op den inhoud van (Jreshoff's gevoels leven: het is niet zulk een simplistisch optimisme. dat hem bezielt en er is ook geen ernstige ..onder toon". die de opgewektheid naar beneden haalt. Kr is van meet af een ietwat wrang gevoelen, dut hevig wordt verzacht door de aangenaamheden van dit leven. In dit licht zie ik alles zuiverder dan tot dusver en. ik ben daarom tevreden met dit boekje, waarin gedachten schuilen, die menigeen niet vreemd zullen zijn. hoewel nauwelijks bewust. Inderdaad is dit een boek voor velen, voor de niet leerstelligen noch ter linker, noch ter rechter .zijde, voor de velen, die niet ..weten" wat het doel des levens is. maar zich even sterk van een doel bewust zijn. Die velen zullen in dit boek een hart vinden, verwant aan het hunne. Greshof f 'Verwoordt dit zoo: ..De drift om te gedijen en te stijgen om, sterker dan de wezenlooze tijd. <ms. eigen deel van 't eeuwige te krijgen is heel de zin van onze aanwezigheid." Mij dunkt, dit is klaar en helder gezegd. Maar voor wie niet gevoelig is voor abstracte woorden. wie een directer, lichamelijker contact noodig heeft (om een dichter te begrijpen, dien biedt de bundel nog zóó vaak en zóó, verscheiden (in klaren vorm het zelfde motief, dat niemand de beteekenis van deze gedachte zal kunnen misverstaan. Deze dichter is geen dichter van stemmingen. meestal zijn het gedachten, vooraf door gevoelens op temperatuur gebracht, welke hij in zijn verzen meedeelt. Zijn beelden zijn beurtelings de geijkt poëtische en verrassend alledaagsche. Van de natuur staat hij verre, de mensch. de nienschheid en het leven, alleen en samen, inspireeron hem dagelijks in ieder gesprek, in iederen handdruk. Want het is de .,nuchtere" werkelijkheid, die hij hartstochtelijk bemint. Ken dichter, die zoo egocentrisch is. dat zijn poëzie een voort durend spreken lijkt als tegen een niet te overtuigen genoot.'laat zich in het vuur van zijn rede wel eens een arrogant of onbezonnen woord ontglippen. Het is niet erg. Hij corrigeert zich zelf. hij weet wel. dat hu fel is en dwaas en soms te laksch en soms te ijverig. Maar zooals hij tenslotte, vrede heeft gekregen met zichzelf, zoo. sluiten wij ook vrede met heri). .omdat hij ons amuseert, ons meermalen treft en niet het minst ? omdat' hij zich een vorm heeft eigen gemaakt, die een gelukkige vereeniging is van het versch ge sproken woord met de spitsvondige keurtaai van den lettre. 'Meealeepénd schoon is die vorm nimmer. maar heel dikwijls prikkelend nieuw en boeiend. C. J. K. Directeursvacature aan de Rijks- Academie De Commissie van Toezicht op de Rijks-Acade mie deelt ons mede, dat zij er nooit aan heeft gedacht een vreemdeling als directeur der Academie voor te dragen, en dat zij daaraan ook wel nimmer zal denken. Ten opzichte van de vacature van leider der afdeeling: monumentale en versierende schilderkunst, heeft de Commissie hare houfl!^ nog niet bepaald en derhalve nog geen voordracht opgemaakt. De daaromtrent in, de dagbladen verschenen mededeeling is onjuist. Door een samenloop van omstandigheden vacantie o.a. kon deze verkeerde' mededeeling eerst in de laatste, dagen worden tegengesproken. M1