De Groene Amsterdammer van 25 Augustus 1934 N o. 2986 BEGRAFENIS VEREENIGING TE AMSTERDA SAX . C. Hooftmtr. 38 -Tftl. 2O341-2425O CREMATIE .A. N,V, Insulaire Hypotheekbank te ZIERIKZEE. Uitgifte van 4% Pandbrieven 100 % Zie den bon op pag. 4 van het omslag N.V. Bankierskantoor van LISSA & KANN LANGE VIJVERBERG 3 - DEN HAAG Aan- en verkoop en administratie van effecten Loketten ter berging van waarden N.V. TRUST- EN SAFE MAATSCHAPPIJ LANGE VIJVERBERG 3 - DEN HAAG Bewindvoering ten behoeve van derden UW GELUKSDAG KAN REEDS 1 SEPTEMBER A.S. ZIJN!! Dan heeft wederom de groote trekking plaats der bekende Franschc Promicloterij loten Credit Xatlonal IGltt. Verkoop in Nederland geoorloofd en gegarandeerd door den Vranschen Staat. Hoofdprijs wederom een nilllloen Franc* of 98.00O Ci ld. Verder een groot aantal prijzen van Fra. 5OO.OOO of 40.00O CJld., S i Fra. 100.OOO, 1O a Fr w. 5O.OÜO enz. Tegen storting van slechts drie gulden doet U reeds mede aan deze soblttcremlc trekking en zenden wij U onmid dellijk een deelname, welke recht geeft op den «f hooien prijs (dus geen gedeelten). Storting voor SS stuks f5.80, 3 stuks ff H.5O. 5 stuks t 13.50. ledere kooper ontvangt drie dagen na de trekking gratis de lijst, welke ook officieel staat in alle groote dagbladen. Zendt nog heden postwisseJ of girostorting Xo. 135173 aan de Firma j. »A>'1>EH8, Comm. in Effecten, Hoog straat 4, IJen Haag, Tel. 116587. Bestelt nog heden, opdat U l September a.s. den grooten prijs kunt winnen. OnderL Glas~VerzekeringJV!iiV GEVESTIGD TE AMSTERDAM - OPGERICHT 1876 Kantoor: KERKSTRAAT No. 69 Telefoon 42163 Directie: Mr. K. F. A. VAN DER BR EGGEN Verzekeringen tegen vaste jaarlijksche premie, voor schade door breuk aan SPIEGELRUITEN. SPIEGELS of andere RUITEN IJVERIGE VERTEGENWOORDIGERS GEVRAAGD ?W. H. POLMAN TUIN OVERTOOM526.* Telefoon 82660 Begrafenissen - Transporten - Crematies N.V. Meubelmagazijn Eden1 Molsteeg <-~ Amsterdam SLAAPKAMERS $? D. WEEGEWUS' STEENHOUWERIJ EN FABRIEK VAN MARMERWERKEN GRAFMONUMENTEN SCHOORSTEENMANTELS MARMEREN WASCHTAFELS RAPENBURG 44 AMSTERDAM - TELEF. N.V. G E BR. B RE E N N l EU WEN DIJ K No. 172 en 177 HAARLEMMERSTRAAT No. 64 Grootste keuze in Horloges, Uurwerken, Goud en Zilver Specialiteit in ELECTRISC'HE KLOKKEN ;R'EPAR ATI-E.'I N RICHTING EN VOOR UURWERKEN, GOUD EN ZILVER LEVENSVERZEKERING Mij. ARNHEM" waarborgt U en Uw gezin een onbezorgde toekomst. N.V. DE HAARLEMSCHE HYPOTHEEKBANK Leden der directie: ^^S^^ Mr. A. S. MIEDEMA, P. H. CRAANDIJK en A. E THIERRY DE BYE DOLLEMAN Pandbrieven f 39,640.100. Hypotheken f 39.662.146 Reserves . . f 1.056.432. N.V. STANDAARD HYPOTHEEKBANK te ROTTERDAM Directie: Mr. H. H. C. CASTENDIJK en L MOSSELMAN Gepl. MoaUch. Kap. Fl. 50O.OOO.waarop gestort . . . ,, 10O.OOO.Pandbr. & Hyp. pi,m. 4.400.OOO,il.m. . . . 29O.OOO.. N.V. Bataafsche Hypotheekbank AMSTERDAM A n n o' l H8 8 Gtoet uit teitert o«unKo«f*i 4 % PANDBRIEVEN In «tu K Hen van flOOO.-.fBOO.-en flOO.-. Coupon* Januari «n Juli N.VVERZEKERINO-MAAT5CHAPPIJ / OPGERICHT A2 1090-. -'' AMSTERDAM C-KEIZERSGRACHT 570. INBRAAK; BR AND; ONGEVALLEN EM WATERLEIDINGSCHADEVERZEKERING VACANTIE Abonnés van de Groene Amsterdammer", die het weekblad aan hun vacantieadres wenschen te ontvangen gelieve daarvan tijdig mededeeling te doen aan de administratie, Keizersgracht 355, Amsterdam, met opgave van het tijdelijke en blijvende adres en duur van het vacantieverblijf. No. 2986 De Groene Amsterdammer van 25 Augustus 1934 15 Heroïek van den literaat Albert Heiman Theun de Vries: Eroïoa 1) (Jcloof me, kunstenaars konden zich beter verre luwden van de theorie van den klassenstrijd; iii practijk kiezen ze toch steeds partij. Het schept '?tenslotte het conflict van de twee werkelijkheden." Deze stelling, overigens zeer zwak en onnauw keurig onder woorden gebracht, vindt men midden in de roman ,,Eroïca" van Theun de Vries 4pag. 181) geponeerd, maar helaas niet nader uit gewerkt. Toch zijn deze regels mij als de meest trappante van het heele boek bijgebleven, omdat aard en inhoud van de roman ..Eroïea" zelve. als het ware een illustratie zijn van deze bewering, die men minstens van haar algemeenheid moet ontdoen, om haar eenigszins waar te maken. Toen Kloos beweerde: ,,de mensen moet dood gaan eer de kunstenaar leeft," had hij een zeer l>epaald soort menschen en een nog bepaalder soort kunstenaars op het oog. Hij predikte een reine. individualistische aesthetiek, die zich verre hield van alle rumoer, alle toepassing op de aliedaagsche practijk des levens, alle sociale verbondenheid; ver van alles wat de gegoede en beschaafde midden stander, de man van aanzien" onschoon geliefde te noemen. Dit aestheticisme der ivoren torens leeft nog even sterk als in de gloriedagen van '80; nog altijd waart de schim van Kloos door onze literaire tuin en jaagt er de weifelende Hamlet s op. die dom genoeg zijn de muze van een nieuwe inspi ratie tot een Opheliaansche zelfmoord te pressen, terwijl ze zelf bezig zijn hun rijk te verliezen aan de, aesthetieklooze Fortinbras,die minder subtiel redeneert, maar met het zwaard in de hand zijn werk doet, gelijk zijn eigen tijd het hem gebiedt. Ik mben te begrijpen wat Theun de Vries bedoelt met .,het conflict der twee werkelijkheden." Het Is het conflict tusschen de werkelijkheid die de Hchim van koning Olaudius vertegenwoordigt en de werkelijkheid van den actieven Fortinbras. De cene werkelijkheid: die van de gangbare en alge meen-geprezen zuivere aesthetiek. De andere werkelijkheid: die van de theoretische gefundeerde. roekelooze. en daarom agitatorisch-werkende tendenz-kunst. Die welke niet de bedoeling heeft te bekoren, maar te bekeeren. Die welke waarheid boven schoonheid stelt. Want ondanks alle schola stieke spitsvoudigheid zijn waarheid en schoonheid niet geheel identiek; integendeel, wij leven,in een. tijd die gvootendeels teert- op schoone leugens; alleen de sterkste magen verdragen de waarheid zonder toevoegsel, zónder verdunning. Tenslotte draait heV nog altijd om de oudt; Horatiaanschècontrovers: ,,aut prodesse. aut delectai-e." Er is een kunst die behaagt (ook al benadeelt zij), en er is een kunst diéons deugd doet (ook al ia zij dikwijls onplezierig). In rijke en gelukkige tijdperken heeft de menschheid zonder al te veel schade zich de weelde van de eerste soort kunnen permittëeren. In bewogen en moeilijke jaren is zij echter gedwongen zich zooveel mogelijk tob de tweede soort te beperken, wil zij niet onder vinden dat de kunst zich tegen haar keert en een Prof. Buser's Meisjes-Instituut TCI ICCM boven St. Gallen. ZwlUl C.L/rCIN In het Sant!» gebied. Verblijf In de Alpen zonder schoolverzuim. Volledige cursu* tot elridtxamen. Hendelediploma. Inten. -^eve talenetudle. Volledige Huiehoudeohool. Afzonderlijk KINDERTEHUIS uitstekend ingericht. Groote tpeel- en sport terreinen. Zomer- en wintersport. Wandelen. Schoolbegin <n September. ZUSTER- AIICVI)HTO boven vevey bij het meer van Theun de Vries IISTITUUT CHEXBRES Qen&ve met FRAN8CH als hoofdtaai sociaal gevaar wordt (als J'lato reeds opmerkte) inplaats van een beteekenisvolle winst te zijn. De kunstenaar die ..zeitgemass" wil zijn. dient te weten wat hij uitricht met zijn kunst. Welke weg heeft Theun de Vries nu zelf gekozen ? Allerlei uitlatingen van hem uit de laatste tijd. deden vermoeden dat het niet die der reine schoonheidsminnaars zou zijn. De keuze van de stof die in Eroïea" behandeld wordt, duidt ongetwijfeld op sociale belangstelling. Maar het is goed er voor eens en voor al aan te herinneren, dat iedere stof. welk gegeven ook, op beide wijzen behandeld kan warden. Men kan puur-aesthetisch en uitermate verfijnd over de meest proletarische revolutie schrijven; en het is evenzeer mogelijk een formeel volmaakt doch zuiver informatief of opruiend sonnet te schrijven over het Vijfjarenplan of de Uzeren Loonwet van Lassalle. Doch Theun de Vries die bij al zijn vaardigheid alles behalve een gedisciplineerd intellect is. heeft zichzelf de kwestie blijkbaar nooit scherp gesteld. Hij heeft gedacht: ,.in de practijk kies ik toch steeds partij," en heeft zich gevoelsmatig uit de moeilijkheden gered. Met het gemakkelijke geven-en-nemen-systeem van de gevoeligen"; zoodat zijn Eroïea" thans een tusschen-product is geworden, zonder meer dan middelmatige aesthetische waarde, en sociaalinstructief of revolutie-technisch ten eenen male mislukt. Misschien heeft dat hem ook niets kunnen schelen, misschien wel; uit de roman valt het niet op te maken. Als artistiek taaiproduct dat in de eerste plaats fascineerend en verrassend heeft te zyn. met duidelijke en consequente karakterteekening, scherpe ontleding van situaties en logische structuur, kan ik het niet hoog aan slaan. Het is met veel vlotte oppervlakkigheid geschreven, ..laat zich lezen", maar stelt ten lange leste teleur, omdat geen enkele hoofdlijn ten einde toe vervolgd wordt. Omdat de psychologie erin Onduidelijk is. schematisch en vol hiaten. Wanneer de schrijver echter gemeend heeft dit alles als bijzaak te moeten beschouwen, om het volle gewicht toe te kennen aan do schildering van een revolutie van arbeiders en soldaten in een fictief, tusschen Oostenrijk en Polen gesitueerd land. dan is hij tekort geschoten in de onmisbare training en studie welke het onderwerp vergt. Dan is het tegendeel van zijn stelling waar. en begaat een kunstenaar die zulk eeix taak kiest. de grootst mogelijke domheid, indien hij zich verre houdt van wat de Vries zoo- hulpeloos en gedesoriënteerd ..de theorie van don klassenstrijd'" noemt. * * * Laat ik het met eou eenvoudig voorbeeld illustreeren. Op pag. 2HI5 vertelt de auteur zeer zakelijk: ..De boeren waren machtig in aantal: de laatste volkstelling had hun aantal geraamd op tien milliofn. Daartegenover stond een stadsproletariaat van drie miUinen. een burgerbloc van een nnlliocn en een adel van eenige duizenden menschen." In een land met deze bevolkings proporties is een proletarische revolutie niet alleen een kleinigheid, maar behoudens een zeer bizonder otiderdrukkingssysteom (dat do schrijver ons dan had moeten schilderen) totaal onnoodig, omdat een zoo geringe bourgeoisie niets in te brengen zou hebben, zelfs al waren in dat land alle boeren schapen en alle ? proletariërs ezels. Kwantum is niet alles, maar in een geval als dit móet het overwegende aantal boeren en proleta riërs de doorslag geven, indien het werkelijke boeren en echte proletariërs zijn. Maar er is nog meer. De révolutionnairen die Theun de Vries aan de spits van zijn omwenteling laat staan, zijn zoowel alléovergevoelige bourgeois. die juist op de .gevaarlijkste oogenblikken zich met alles bezighouden behalve met hun verant woordelijke taak als révolutionnairen. De opstandige dichter vlucht in de aesthetiek; de baron die zich ,,proletarisëert" (de manier waarop is ongewildkomisch) houdt er een clavecymbel op na; de roode officier (rood ge'worden omdat hij bij een promotie gepasseerd is), wil midden onder de onwenteling die hij helpt beslechten, toch liever dandy worden in don vreemde; de «chrono werkmansdochter die moet spioimeoren. luat zich zoo door do luxe der rijken imponeeren, dat ze do maintenée wordt van den man d ie haar slachtoffer moest wezen. De ecnige pr'tletariër die op do voorgrond treedt, is een onmogelijk wauwelaar. Zelfs de aanvoerder, een ascetisch type dat dooi de bentgenooten als een Messias vereerd wordt, weet bij het grijpen naar de macht niets beters te doen dan het dagboek te lezen van de ontrouwe inaintenoc en een reeks van onhandigheden to begaan, die overal ter wereld een revolutie glansrijk zouden doen mislukken, behalve in de romans van een vreedzaam en conservatief Nederlander. Dan is er een ..Politieminister" die bij het hooren van Beethoven's derde symphonie deze ,.revolutionnaire muziek" in groote woede op stel en sprong wil verbieden! * ? * Ik kan mij voorstellen dat een ,.beroeps-revolutionnair" de nieuwe ,.Eroïea" leest bij wijze van een oerkomische parodie. Ik kan mij ook indenken dat de eenvoudige socialist het boek geërgerd in een hoek smijt. De aestheticus laat het onvoldaan: de geïnteresseerde in psychologie en milieuschil dering krijgt niet wat hem toekomt. En toch.... er schuilt iets in deze mislukte roman wat vele nieuwere literaire producten in ons land missen. Een zeker besef, dat het onver antwoordelijk is zich met de gewone aesthetische maniertjes van de dingen af te maken, zich in alle verfijndheid af te keeren van het harde leven der werkelijkheid en, zich onder het applaus der mede-aestheten te verliezen in het spel van schoone leugens. Dit besef is juist; het is hier alleen te vaag gebleven, te veel stemming en nog geen klare verstandelijke overtuiging geworden. En halfheid in dit opzicht is even gevaarlijk als halfheid overal elders. Het wordt tijd dat men afziet van het twijfel achtige privilege van de kunstenaars om zich verre te houden van de theorie" en met bepaalde gebieden des levens eenvoudigweg niets te maken te willen hebben. Zijn ze soms minder mensch dan anderen? Zij zouden integendeel dubbel en dieper datgene moeten doorleven en doordenken. wat de anderen bezighoudt. Op gevaar af anders te spreken over dingen die deze anderen" niet meer interesseeren. De aestheten vormen heden ten dage een kaste van blinde en doove mamelukken. die steeds ja-en amen knikken wanneer maar een der hoofd-aestheten aan de touwtjes gelieft te trekken. Ze beginnen een vereenzaamde groep m deze wereld te vormen. Do nazaten van Fortinbras. de uitweg-zoekers. do levenscritici. de opruiers, de fantasten van een nieuwe tijd. zijn nog onzeker van hun weg. weifelen nog. komen weieens op hun schreden terug, begaan wellicht nog bijna allen groote fouten on tactioosheden. maar hoe dan ook. zij bewegen zich in een richting die gekoppeld is aan de rich ting, waarin hot levende deel van de menschheid zich beweegt. . Anderen weer staan aan do tweesprong, dralen on twijfelen, wete.u niet waarheen. Zij hebben do plicht eerst tot klaarheid te komen, uit hun zelfvort rouwen of hun geloof-in-wat-dan-ook moed te 'putten, oen eerlijke weg te kiezen, naar rechts of 12 aar links. maar in ieder geval eon weg dio zij oprecht on fier. zonder domheid <>f spijt, zonder 'heimwee, of wrok kunnen gaan tot het uiterste einde. Deze zelfstandigheid, on roekeloosheid is do eenige houding waarbij je typ volle kracht leeft en ten volle jezelf kunt zijn. De lauwheid van den Hteraat is zijn grootste euvel; maar het is er een dat gemakkelijk overwonnen kan worden door den man die voldoende temperament bezit. 1) tv Loghum Slat f rus t Arnhem Ifi:i4. ? .?'?. t KUNSTZAAL VAN LIER ROKIN 126 ~ AMSTERDAM D O O RLOOPEND TENTOONGESTELD KUNSTWERKEN VAN JONGE HOLLAND8CH E EN BUITENL. MEESTERS S v > \