h STEKENDE BROODKRUIMELS MARIENE DIETRICH IN JOSEF VON STERNBERG'S FILM: CZARINA YAN RUSLAND" BIJ TUSCHINSKI * Bioscopy L. J. Jordaan Grootsche momenten Sternborg schijnt tot die categorie artisten te behooren, \vien het nooit beter gaat dan wanneer het hun slecht gaat. Zijn eerste werk. ..Salvation Hunters". .werd moeizaam in elkaar gedraaid met de geleende duiten van een amice-acteur (de ver maarde Oeorge K. Arthur) een gevaarlijke gok, die niettemin met een ongehoord sxicces bekroond werd; niemand minder dan Chaplin patroniseerde liet product en noemde het de beste film van het sei/oen. Van nu af-aan gaat Sternberg'» wei k in kwaliteit op en neer met een merkwaardige regel maat, dis omgekeerd evenredig is aan de gunst der omstandigheden. Een film met M.'iry Pickford en den volledigen steun der United Artists mislukt Metro-Goldwyn geeft hem vervolgens plein pouvoir voor een film, die hij niet eens afmaakt. Tot zijn kansen er weer behoorlijk ongunstig xiit gaan Kien. Men vertrouwt hem hoogstens nou tweede rangs krachten en weinig geld toe. Dit is een kolf je naar y.ijn hand: met den toen onbekenden Banoroft, , den destijds impopulairen C'live Brook en Evelyn Brent, een ster op retour, maakt hij een meester werk: TJnderworld". Ook ,.The docks of NewYork'', een zijner grootste successen, /iet het levenslicht onder allesbehalve rooskleurige om standigheden. Van y.ijn lateren arbeid dreigt ..Die blaue Engel'1 tweemaal te stranden op de weige ring zijner hoofdfiguren: zoowel Phyllis Haver als Gloria Swanson. die oorspronkelijk voor de Lola-Lola waten aangezocht, laten hem in den' steek. ..Shanghai-Express" met zijn dankbaar gegeven en :'ijn Marlene-op-haar-hoogtepunt be hoort daarentegen tot zijn minder geslaaede werken. Maar ..Blonde Vernis" een scenario van een onvergolijkelijkeii kitsch, wordt een f iwhtig stuk i'ilm. Xu staan we voor ..Czarina van Kusland" en naar het resultaat te oordeelen. is men geneigd te denken dat het hem in de afgeloopen maanden fataal voor den wind moet zijn gegaan. Want niet allen eerbied voor het phenomenale vak manschap onder Sternberg's beste werk zal deze film moeilijk gerangschikt kunnen worden. Ik weet wel, dat een absolute norm moeilijk te stellen is en geef graag toe. dat deze ,,Scarlet Empress" een eigenaardig soort schoonheid bevat, dat zeker verdient mee te tellen. Maar wat er aan ontbreekt, is voor mijn gevoel de sterke drama tische concentratie waaruit tenslotte de eenheid van vorm en inhoud geboren wordt. ,,Scarlet Empress" is een in vele opzichten bewonderens waardige film, die echter geen of nagenoeg geen verband houdt met het drama. Het werd een min of meer lossen samenhang van film-technisch en fotografisch prachtige fragmenten, die echter met de psychologie van Catharina de Tweede niets te maken hebben.... boeiende flitser van een over spannen en getourmenteerde fantasie, waarin het Duitsche prinsesje evenzeer verdwaald lijkt als haar origineel aan het Petersburger Hof. Het begin draagt al de kenmerken van rijkdom en charme, die voor Sternberg karakteristiek zijn. Het Hof van Anhalt-Xerbst met ssijn typische Serenissimus-sfeer, de komst van den afgezant der Kei/erin Klisabeth. de reis naar het verre Petersburg en vooral de aankomst in de beklemmend-lugubere omgeving van het Hussisehe hof.... het vormt alles tezamen een voortreffelijke Auftakt, die het beste doet verwachten. ledere ont moeting schijnt vol van een eigen, sterk-geladen sfeer (het eerste contact van den boodschapper. graaf Alexei met de prinses) iedere dialoog heeft die fluisterend-penetrante momenten, waarvan Sternberg het geheim bezit (Dietrich's: ..I should ike to see Prince Peter"). Tenslotte is daar de entree van den krankzinnigen Grootvorst Peter, met zijn gevolg van dwergen en mismaakten.... een moment, dat voor de fantasmagorieën van een Poe niet onderdoet. Tot zoover kan men '/eggen dat de praemissen van het komende drama met vaste hand en gespannen aandacht werden op gebouwd. « 4» » Maar dan treedt plotseling een verslapping in de toeschouwer wacht van dat ougenblik af op een climax, die niet komt. Want eenmaal onder gedoken in de milieu-schildering van het Russische hof, komt de regisseur daar niet meer uit: hij blijft zwelgen in een op zich zelf superieure, maar einde loos herhaalde reeks beelden, die langzaam doch zeker door hun frequentie den machtigen indruk van het begin te niet doen. Wonderlijke visioenen van wild-grotesk beeldhouwwerk,luiden«le klokken. sombere interieurs ... fantastische licht- en-donker composities, een subtiel spel met de materie van doode en levende dingeu, die soms tot de schoon heid der absolute film wil stijgen.... een voort durend overblenden. dat het geheel meer tot een beklemmenden droom dan tot eert drama maakt. Ziedaar de détails waarin Sternberg zich verliest en die met al hun fraaiheid.... détails blijven. Want per slot van rekening verlangen wij einde lijk toch iets andere. Dat Russische hof met zijn primitieve, barbaarsche pracht zijn lugubere atmosfeer.... wij erkennen gaaine zijn magistrale schildering.... maai» wat gaat er nu in gebeuren? ! En vooral: wie en ivat sijn de indiinduen, n aar voor de auteur ome belangstelling Vrienden van het Concertgebouw Constant van Wessem Een nieuwe vereeniging De liefde voor hun Concertgebouw zit den ge boren en getogen Amsterdammers in het bloed. zelfs wanneer'zij wat te mopperen hebben of ..het niet meer zooals vroeger" vinden. De laatste jaren hebben ongetwijfeld veel dingen anders gemaakt. de crisis, de ziekte van Mengelberg. het waren alle factoren, die ongetwijfeld hun invloed hebben laten gelden bij het verminderen van het aantal der vaste bezoekers. Ook met het beleid van het bestuur kon men het niet altijd eens zijn. Maar het Concertgebouw maakt zeer moeilijke tijden door, moeilijkheden van f inanticelen aard bedreigen telkens weer opnieuw zijn voortbestaan en het deelt daarin het lot van al,onze groote orkest instellingen, die door den economischen nood worden getroffen in den vorm van het afnemend aantal abonné's en verminderde subsidies. Doch zooals in tijden van gevaar de saamhoorigheid weer ontwaakt valt ook thans het verheugend verschijnsel te constateeren. dat de ware muziek liefhebbers onder de Amsterdammers, zoowel d<? oudere als de jongere generatie, de handen ineen wenschen te slaan nu het om het welzijn van hun Concertgebouw blijkt te gaan. liet is het Concert' VRAAGT VOOR UW WON l NGlIMfUCMTtlMG ADVIESCN CATALOGUS AAN L.O.V. TE OOSTERBEEK OF HAAR FILIALEN meubelen gebouw gelukt zijn begrooting voor het komende ' seizoen sluitend te maken, maar zulks is niet voldoende, ook in de toekomst moet die begrooting sluitend kunnen blijven: de instelling kan niet floreeren zonder den steun van het grootst aantal abonnementen. Te velen blijven nog weg, die aan wezig moesten zijn, de oude abonné's moeten terugkomen en nieuwe moeten zich bij hen voegen, hun steun is onmisbaar. Een nieuwe vereeniging Concertgebouwvrien den" doet thans een beroep op allen, die het goed meener met het Concertgebouw en wie zijn welzijn ter harte gaat. In een manifest, getiteld Vrienden van het Concertgebouw ! Te wapen !" wordt er terecht op gewezen, dat het Stadionconcert slechts een eerste stap was. Geslaagd of niet geslaagd, dit concert heeft dit goede uitgewerkt, dat men in ruimen kring aandacht aan het Concertgebouw en zijn finantieele nooden is gaan wijden: het ..geval" heeft aan bekendheid gewonven. het besef van den ernst van den toestand is verder doorgedrongen dan tot den te kleinen kring der trouw gebleven muziekliefhebbers en de nieuwe vereeniging durft thans haar oproep te richten niet alleen tot de Amsterdammers, maar ook tot de kunstzinnigen in hot Gooi, de Zaan, het Kerinemerland. Thans aldus het manifest dienen de grondslagen, waarop het Concertgebouw rust, duurzamer te worden gemaakt! Er is slechts n middel: zet *uw geestdrift, uw dankbaarheid, uw diepgewortelde liefde voor het Concertgebouw om in het nemen van abonnementen, liet nemen van abonnementen, daar gaat het om". Er zijn nog minstens 300 abonnementen noodig. Om dit aantal te bereiken roept de vereeniging ..Concertgebouwvrienden" een .,stormtroep" op, ,,een schare van flinke geestdriftige jonge menschen teneinde tenminste 300 menschen ervan te over tuigen, dat ons Concertgebouw niet ten gronde mag gaan". De vereeniging weet ook haar dank \üt te drukken voor datgene wat zij voor het Concert gebouw deden als hun werk resultaat heeft gehad; naar wij vernemen zal hun werk beloond worden met een soort premie, bestaande in een speciaal aan hen uitgereikt abonnement, een premie die tevens het Concertgebouw ten goede zal komen. Want een der doeleinden der vereeniging is ook oen nieuw publiek te vormen, nieuwe liefhebbers te winnen en op te voeden tot waardeering vaii wat het Concertgebouw voor de muziek beteekent en doet. Een nieuw publiek vooral moet de basis worden, dat het Concertgebouw blijvende zeker heid voor zijn bestaan zal geven, een zoo ruim mogelijke kring belangstellenden moet voor het Concertgebouw gewonnen worden door het leeren liefhebben der muziek. , Het sympathieke streven verdient ongetwijfeld alle steun, pok van de pers. Gaarne wekken wij op tot aansluiting bij de nieuwe vereeniging, waarvan Ir. J. A. Josephus Jitta voorzitter is en waarin verder zitting hebben Mr. N. J. C. M. Kappeyne van de Cappello. Dr. W. J. Schmitz, Mr.-W. A. J. Smit. Mr. Wr. B. J. Aberson, E. G. Volkersz, terwijl de propagandaleiders zijn Mr. Dr. E. W. Catz en J. D. Rahusen. Schriftelijke aan vragen richte men tot het secretariaat van de Ned. Ver. van ..Concertgebouwvrienden". J. J. Viottastraat 20, Amsterdam. P F. SI N EMU S Leidschestraat 20-22 AMSTERDAM C. ROK en SMOKING OVERHEMDEN SPECIALE COUPE EIGEN ATELIERWERK Daar is in de eerste plaats de kleine SophieJ'rédérique van Dietrich angstig als een schuw diertje in deze Danteske omgeving later -Ach metamorfoseerend in de alleenheerschetvs. Hoe «peelt zich dit buitengewoon interessante psycholo gisch gebeuren af? Wij komen het niet te weten. Tot onze verbazing zien wij hoe Sternberg (voor de eerste maal!) de zeldzame psychische potenties van dit edele masker onbenut laat het eenvoudig uitbuit als een fotogeniek object zonder meer. De expressies van kinderlijke ont steltenis en naïve coquetterie. in den aanvang zoo voortreffelijk verantwoord, blijven tot het einde toe. Geen gebaar geen uitdrukking ver klaart den innerlijken groei van deze vi ouw tenzij men een plotselinge cocott e -allure daarvoor -accepteert. Aan het slot neemt de film dan ook een wending, die met een tour-de-force (uitkomst moet brengen, maar die meer in het circus dan in een keizers-drama thuis hoort: C'atliarina in een onberispelijke huzaren-travestie rijdt te paard, aan het hoofd van een escadron cavalerie de trappen van het paleis op on heeft met dit ..staaltje van hoogeschool-rijkunst haar brevet als heerschei-es over een millioenenrijk blijkbaar verdiend ! * * * Een scenario dat met dergelijke inferieure mid delen werkt is opzichzelf reeds veroordeeld en het zal ongetwijfeld den metteur-en-scénèbedenkelijk gehandicapt hebben. Maar Sternberg heeft wel voor heetere vuren, resp. slechter scenario's ge staan (?Blonde Venus" !) en het heeft hem er slechts sterker om geïnspireerd. Het wil mij dan ook voorkomen, dat hier een te groot verschil in geaardheid bestond tusschen de hoofdfiguur en de draagster van de titelrol. Dietrich het is te dezer plaatse meer gezegd behoort tot die typische phenomenen, die (evenals Garbo) slechts zich zelf kunnen zijn.... in een on^elimiteerden rijkdom van schakeering en variatie weliswaar, maar toch: zich zelf! Welnu de decadente, vermoeide cocotte, die Dietrich is en het energieke, hartstochtelijke man-wijf, dat door de harde loute ring des levens uit het timide Prinsesje van AnhaltXerbst groeide, vertoonen een te groote ongelijk soortigheid. Het vereischt tooneelspel gerouti neerd, sterk tooneelspel om de/e herschepping mogelijk te maken en hierin schiet Dietrich te kort. **.* Waai* nu Sternberg steeds zijn compositie schept A-an een centraal punt uit (y.ijn hoofdfiguur), om daaraan al de inspiratie te ontleenen voor de rreatie van het drama qua talis» daar valt het .niet te verwonderen dat de handeling mislukt. wanneer dexe centrale figuur versaagt. Telkens en telkens keert hij tot haar terug fotografeert hij haar in de fascineerendste belichtingen.... maar ditmaal blijft zij vèrweg en ongenaakbaar. Misschien speelt ook de overdaad aan middelen hem parten. Met zijn voortreffelijken cameraman Glennon dwaalt hij tusschen de grandiose bouwsels, welke zijn prachtlievende natuur deed opslaan wordt hij telkens afgeleid door den rijkdom der materie, de bekoring van het chv.r-obscur. 'Of wel hij heeft zijn groote bewondering voor <ie absolute filmkunst, waarvan hij in meer «lan n interview gewaagde, in practijk willen brengen. Mocht dit zoo zijn. dan blijkt overtui gend dat ook deze subtiele vorm van filmkunst van binnenuit moet komen, wil zij haar taak in jle dramatische filmcoinpositie vervuilen. *. * * ' Natuurlijk ontkomt men niet aan een vergelij kingmet de Catharina" van Bergner en natuur lijk zal ook hier de individueele appreciatie een overwegende rol spelen. Persoonlijk vind ik het werk van Korda en Czinner in alle opzichten supe rieur. Als geheel lijkt het mij oneindig voornamer en psychologisch oneindig boeiender. Bergner moge reeds door haar physiek, al evenmin een copie geMariene Dietrich en Sam Jaffe weest zijn van de machtige C'atliarina de Groote zij gaf in ieder geval de boeiende tragedie van een levenden mensch. Het spijt mij voor Sternberg. dien ik overigens oprecht bewonder, dat hij het niet verder hoeft kunnen brengen dan de trag dievan een. .. . foto. Stellig heeft de ..Scarlet Empress" de wonder baarlijke flonkerende rijkdom en de suggestieve atmasfeer vóór maar in bijna alle andere op zichten moet het de vlag strijken. De krankzinnige czaar b.v. is als fantoom bij Sternberg inderdaad huiveringwekkend sinister in het bijzonder op het .lugubere .moment wanneer de keizerin Elisabeth hem omver stoot en letterlijk over hem heen loopt. Maar tenslotte was de Peter van Fairbanks toch menschelijker en daardoor grooter en belang wekkender. Uitgesproken zwak, in X'ergelijking met haar voortreffelijke Engelsche rivale, is hier de keizerin Klisabeth. die dikwijls van een hinderlijke burgerlijkheid blijkt. Een uitzondering maakt de graaf Alexei van John Lodge een prachtige. donkere en hartstochtelijke figuur, wiens duister masker en sonoor geluid diepte en fond verleenen waar hij verschijnt. Zoo wil het schijnen of de wonderlijke kunste naarsnatuur, die Sternberg is, hier ten onder is gegaan aan een overmaat van gunstige omstandig heden. De prikkel en de inspiratie van den tegen spoed hebben, hem al te klaarblijkelijk ontbroken de artistieke bruodkruimels staken hem te zeer en maakten van zijn jongste werk een oeuvre dat ondanks al de onmiskenbare kwaliteiten niet ver mocht te reiken tot de hoogte van het onderwerp en liet niveau van zijn kunnen. Xedcrlandschc jaarbeurs De toegangsbewijzen voor de Xedcrlandsche Jaarbeurzen, die te Utrecht worden gehouden, zullen ook verkrijgbaar zijn aan alle stations van. de Nederlandsche Spoorwegen. Dit heeft het groote voordeel, dat de zakenman tegelijk met z'n. spoorkaartje. een jaarbeurskaart kan koopen, waarop 30 % reductie wordt verleend op de terugreis. Het terugreisbiljet met de hierbovengenoemde korting wordt door de Nederlandsche Spoorwegen afgegeven aan haar loket in de hal van de jaarbeursgebouwen. Voor de jaarbeurskaart betaalt men denzelfden prijs als aan de jaarbeursloketten. CLARENS-MONTREUX M".°£« het beste familie hotel goede ligging, modern comfort, billijke prijzen