. l [t Katholicisme en nationaal-socialisme ZIJ ZIJN ONVEREENIGBAAR Tees Gulden Jr. Bij een onderzoek naar het nationaal-socialisme moet een scherp onderscheid worden gemaakt tusschen de corporatieve gedachte en de eigenlijke fascistische gedachte, die haar kernpunt vindt in den totalen staat", waar de staat uitgangspunt en doel van alles is. De nationaal-socialisten pogen de corporatieve gedachte en het streven naar een totalen staat te vereenzelvigen; zij verkondigen dit zelfs zoo luide en zoo suggestief, dat velen inderdaad deze twee geheel verschillende begrippen verwarren. Niets is echter minder juist. Een corporatieve maatschappij immers ver onderstelt samenwerking, tenminste op eenige punten, tusschen werkgevers en werknemers. De bereidheid tot samenwerking, die hiervoor noodig is, kan nooit bereikt worden door dwang, zelfs niet door dictatorialen staatsdwang; slechts vol komen vrijheid van handelen kan daartoe leiden. Alleen langs democratischen weg kan een corporatievëmaatschappij worden opgebouwd; dictatuur kan slechts een schijn-regeling tot stand brengen, doch nooit een diep in de maatschappij en in de individuen verankerde ordening. De pogingen tot instelling van een corporatieve maatschappij in de fascistisch geregeerde landen Italië, Duitschland en Oostenrijk laten dan ook óf een fiasco of slechts de coulissen van een wer kelijk corporatieve maatschappij zien. Welke houding neemt de Katholieke Kerk in ten opzichte van de corpora tieve gedachte ? In tallooze encyclieken en Pauselijke brieven en allocuties wordt aangedron gen op de wederinvoering van een corporatief gebonden economische orde ning naar voorbeeld van de Middel eeuwen, zij het op moderne leest ge schoeid. De gehechtheid van de Kerk aan de Middeleeuwen is misschien te verklaren uit het feit dat de Kerk in dien 'tijd, in den bloeitijd dus van het '?--i 1: Paus Pius X Het sterkst wordt de fascis tische staatsidee misschien wel bestreden in den Vastenbrief, welke de Nedèrlandsche Bis schoppen op 2 Februari van dit jaar tot de geloóvigen hebben gericht. ,,Datgene nu, wat men wel den ,.totalen staat" noemt, is in zijn strenge beteekem's met onze be ginselen in volslagen tegenstelling." In dezen vastenbrief wijst verder het Episcopaat op het gevaar dat er in schuilt dat in Nederland de fascistische groe pen niet Katholiek zijn, waar door de specifiek Katholieke belangen in het gedrang zou den kunnen komen. De gebeurtenissen in Duitsch- i/e UCUJ.JJK»».*. .. _ land en Oostenrijk hebben geleerd dat een der- natuurlijk van het Katholieke standpunt gelijke waarschuwing nièT overbodig is. De Bis-?bedrijfsorganisaties doortrokken; de ervaring zal schoppen eindigen hun brief met alle geeste- moeten leeren of deze wet niet feitelijk een wapen lijken en alle aan Katholieke instellingen ver- '" <*<* hand der werkgevers zal blijken te zijn. bonden, personen aansluiting bij fascistische of nationaal-socialistische bewegingen te verbieden. Wij hebben nu aangetoond dat de Kerkelijke Overheid een voorstandster is van de corporatieve gedachte, doch den totalen staat ver werpt. Hoe staan nu de Katholieken in het algemeen ten , opzichte van deze vraagstukken ? Reeds gedurende de vorige eeuw werden op R.K. Werküedencongressen ? ' ?"??> J-J..-i:j,._ De bedrijfsradenwet van Minister Verschuur i» ,.,, -u-.4. -trAfVtrtliüL-o «i-ji,nclnun.fc der De Katholieke Kerk verdedigt de corporatieve gedachte. Zij verwerpt echter den hoeksteen van het fascisme, den,,tota len staat". Katholi cisme en nationaal' socialisme s'ijn onvereen igbaar. cuen iiju, m. u.cu. ^»vr^.w,j _ gildewezen, veel grooter maatschappelijken invloed had dan thans, nu het kapitalisme en de liberale, atomistische en individualistische maatschappij opvatting, die er het gevolg van is, de Kerk steeds meer uit het maatschappelijk leven terugdringt. Naast de bestrijding van het kapitalisme en het daaruit voortvloeiende liberalisme en socialisne voert de Kerk een actie, die invoering beoogt van een gebonden economisch bestel, welke binding tot stand gebracht moet worden door corporaties». Paus Leo XIII heeft in de encyliek Immortale Dei van 1885, die handelt over de Christelijke inrichting der staten en in de ene. Rerum Novarum van 1891, die handelt over den toestand der werk lieden, dit streven in een duidelijk daglicht gesteld. Paus Pius XI onderstreept in zijn in 1931 ver schenen encycliek Quadraget imo Anno het corpora tieve streven der Katholieken op onomwonden wijze. Is het Katholicisme dus nauw verbonden met de corporatieve gedachte, lijnrecht staat het tegenover den totalen staat". Paragraaf 79 van de ene. Quadragesimo Anno verklaart zich tegen te groote machtsconcentratie in den staat en verdedigt de staatkundige decen tralisatie. Fascistisch gezinde Katholieken beroepen zich bij hun streven naar een totalen staat wel op Tho mas van Aquino; naar mijn meening is een beroep bp de Thomistische leer echter volkomen misplaatst. In de Maasbode van 6 Maart 1934 toont Dr. Ferd. Sassen duidelijk aan dat het absolutisme van het staatsgezag en-de gedachte aan een vol strekte onderwerping van den enkeling aan de overheid principieel uit de staatsleer van St. Thomas is verbannen. Dr. Sassen verklaart ons dat volgens Thomas weliswaar het algemeen belang boven het indivi dueel belang behoort te gaan, doch slechts indien beide 'belangen van dezelfde orde zijn. Aangezien echter het individueel belang vaak van hooger orde is dan het belang van de staatsgemeenschap, ? ? '?i_jj-_' :_ 4._;jj W^.LVLV'A* v-*f --?? ? en in Vereenigingen voor Christelijke Sociale Actie in Zwitserland, Italiëen Frankrijk herhaaldelijk plannen geop perd om te komen tot een sociale bedrijfsorganisatie en tot een indeeling der maatschappij in beroepsstanden. In Duitschland en Oostenrijk wordt sinds 1848 een sterke actie gevoerd voor de corporatieve maatschappij. Namen van beroemde sociologen als von Pesch, von Vogelsang en Orel zijn aan dit streven verbonden. In Nederland wordt de corporatieve gedachte het eerst vertolkt door Mr. Aalberse in een in 1899 in de Katholiek" gepubliceerd artikel. Mr. Aalberse wilde publiekrechtelijke bedrijfs organisaties in het leven roepen, die een sociale Kamer zouden kiezen, waardoor dus het zooge: naamde organisch of corporatief kiesrecht inge voerd zou worden. De staatsburgers zouden daar naast een politieke Kamer kiezen; de sociale en de politieke Kamer zouden dan eikaars Eerste Kamer worden, dat wil zeggen dat een besluit van de eene Kamer steeds de goedkeuring behoeft van de andere Kamer. De sociale hervorming zou dus hier, zooals trouwens in vrijwel alle bekende plannen, tevens een politieke hervorming met zich brengen. .'.,'.? Prof, J.' D. J. Aengenent, thans Bisschop te Haarlem, heeft eveneens een uitgewerkt plan opgesteld tot invoering van beroepsstanden, Prof.' Veraart beoogt een meer economische uitwerking der corporatieve gedachte. Zijn ge deeltelijk reeds ia, de praktijk gebrachte plan tot instelling van een economische bedrijfsorganisatie mag als bekend worden verondersteld. Zij slechts vermeld dat hij met zijn bedrijfsorganisatie, geheel in de lijn der Pausen, doorvoering beoogt van het zoogenaamde solidariteitsbeginsel, dat vrede tus schen de klassen bedoelt te brengen. ? ' '"?? . "' ? . *' » ' '? Hiertegenover staat, de bedrijfsorganisatie der sociaal-democraten, waaromtrent men uitvoerig kan lezen in de rapporten Medezeggenschap en Bedrijfsorganisatie" en Nieuwe Organen", en die beschouwd wordt als een organisatievorm, die aan de socialisatie dient vooraf te gaan. ?-«-.?--! 1 .^1,4luuuneu icciti* v*. «.~_~ .... in de hand der werkgevers zal blijken te zijn. Hebben de Katholieken ten opzichte van de corporatieve gedachte dus aan de roepstem van hun Pausen gehoor gegeven, ten aanzien van de totale-staatsidee kan dit niet worden gezegd. Nog altijd bevinden zich vele Katholieken, ook hier te lande, in den ban van het fascisme. Er zijn echter eenige oorzaken aan te geven, waardoor het gebrek aan weerstandsvermogen der Katholieken tegen het fascisme kan worden verklaard. Behalve de reeds genoemde vereenzelviging van corporatieve gedachte met fascisme en de ook reeds vermelde waarschuwingen tegen liberalisme en socialisme, die de Katholieken toegankelijker maakt voor een stelsel, dat daar tegenover staat. bestaat de Katholieke volksgemeenschap voor een groot gedeelte uit middenstanders, waarop het fascisme grooten vat blijkt te hebben. Hierbij komt nog dat de R.K. kerk op geestelijk gebied het Führer"-beginsel kent en dit tot het uiterste doorvoert. Zoo heeft de Kerk steeds het laatste woord in vragen van theologie en moraal, terwijl in 1870 dit beginsel nog is versterkt door de onfeilbaarverklaring van den Paus als hij spreekt ex cathedra. Des te verheugender is het dat de Katholieke vakbeweging en de verschillende democratische en volkspartijen streven naar een synthese tusschen corporatieve gedachte en democratie, waarbij dus het .oppergezag op staatkundig gebied blijft be rusten bij de door algemeen kiesrecht gekozen organen, welke den eenigen waarborg bieden voor een gezonde democratie. Dat zij ingaan tegen den Paus en het Episcopaat en dat zij hun Kerk hej> ernstigste nadeel kunnen berokkenen, schijnt vele Katholieken niet te weerhouden van hun fascistische sympathieën. Het zou wel eens kunnen blijken dat het de Katho lieke nationaal-socialisten zijn, die een wig drijven in de Katholieke volksgemeenschap, en niet de democratisch-gezinde proletariërs, wien men dit zoo vaak heeft verweten. Het is nu gebleken dat de Kerk vo rstandster is van de corporatieve maatschappij, welke echter door hét nationaal-socialisme niet Verwezenlijkt zal kunnen worden. Bovendien is de Kerk een sterk tegenstandster van den totalen staat, welke den hoeksteen vormt van het fascisme. De conclusie hieruit ligt voor de hand: Katholicisme en nationaal-socialisme zijn onvereenigbaar. orde is dan het belang van de staatsgemeenschap, die aan ae socuuitwuic u*cuv ,~v~~ -_ D volgt hieruit dat de absolute staatsidee in strijd Klassenvrede wordt volgens desocialistenpas bereikt :o mof Ho Thomistische staatsleer. in de gesocialiseerde, kla«*senlooze maatschappij. CLARENS-NIONTREUX «":.. het beste familie hotel goede ligging, modern comfort, billijke prijzen * V/*£V **»%,« wis met de Thomistische staatsleer. N o. 2988 Een betrekking aangeboden Melis Stoke Teektningtn Hormon von Btek Men heeft tegenwoordig het volste recht wan trouwig te staan tegenover zekere documenten die u als authentiek worden aangeboden en die verschrikkelijke onthullingen bevatten. Ik verklaar dus onmiddellijk dat ik lang niet onbevangen sta tegenover het stuk dat mij werd aangeboden en dat ik hieronder zal laten volgen. Het is een brief die door de Duitsche posterijen als onbestelbaar is teruggezonden en door een toeval in mijn handen kwam. Het adres is niet goed leesbaar. Men kan slechts onderscheiden dat de naam van den ge-adresseerde met een G begint en met een s eindigt. Hij zou volgens afzender verblijf moeten houden in. een der deftigste wijken van Berlijn. Afzenders zijn zekere heeren Meyer en Cohn, directeuren van een groot warenhuis, en ze schrij ven : Dear Sir, Met stijgende bewondering hebben wij kennis genomen van uwe ongeloofelijke carrière als reclame-manager. Wat u in betrekkelijk korten tijd hebt weten te bereiken bij een clientèle van zestig millioen personen grenst aan het wonder baarlijke. Wij, die onze sporen in deze branche meenden te hebben verdiend, stonden herhaaldelijk ver steld van de origineele en pakkende stunts die u, de een voor de ander na, lanceert. Het komt ons voor, dat u de wereldgeschiedenis grondig hebt bestudeerd en uit alle tijdperken de ge gevens hebt verzameld voor een reclame-campagne Onze reclame-manager waarbij die van ons geheel in het niet verzinkt. Wanneer wij ons tot u wenden dan is dit omdat we de wereld kennen. Geen reclame-manager is in staat meer dan enkele jaren achtereen te werken voor dezelfde clientèle en in dezelfde branche. Ook niet de allergrootste. U hebt uw publiek verwend. Ze zijn al bijna zoo ver dat ze nergens meer verbaasd over zijn. En aangezien verbazen de eerste eisch is voor het trekken van aandacht en het wekken van sympa thie, zult ge u genoodzaakt gevoelen steeds ver bazingwekkender en sterker staaltjes te verzinnen. De grens zal dezer dagen bereikt zijn bij uw stunt van Neurenberg. Bij die gelegenheid zullen hon derden athleten boodschappen uitdragen in esta fette-loop, gelijk in het oude Griekenland. Duizen den postduiven zullen tijdingen aandragen en tachtigduizend kilogram worstjes zullen aanwezig zijn. Hiermee is, menscheüjkerwijze, een grens be reikt. Wat kunt ge nu nog verder doen? Neem een goeden raad yan ons aan: put u niet al te zeer uit in nog weer nieuwe en sterkere staaltjes. 'Verander van branche. Onze firma biedt u een schitterende gelegenheid voor verdere toepassing van uwe talenten. Wij verkoopen van alles en tegen concurreerende prijzen. Wij hebben een cadeaustelsel bij zeep, schoenen en levensmiddelen dat het ontbreken van vet, leder en calorieën van geenerlei bezwaar doet zijn. Wanneerjwij de hand kunnen leggen op een man De Groene Amsterdammer van 8 September 1934 Hitler noodigt vreemde gezanten naar Neurenberg Teekening B. van Vlijmen En zij dje kwamen als u bent. kunnen wij nog verder gaan, en cadeaus verkoopen zonder zeep, schoenen en levens middelen. r Wij zijn niet gewend ons onvriendelijk' uit te laten over onze concurrenten. Dat hebben wij ook niet noodig. Maar wel willen we u vertrouwelijk doen profiteeren van onze lange ervaring met een ruimen kring van klanten. Die ervaring zegt ons, dat de firma aan welke ge tegenwoordig verbonden zijt, haar besten tijd heeft gehad. Ze heeft zooals we dat in onze kringen noemen het reclame-instrument vermoeid. Haar cadeau stelsel had de fout dat er geen cadeaux waren. Wij waar schuwen .u: uw cliëntenkring is be zig dat te ontdek ken. Als u nog veel langer voortgaat cadeaux te beloven loopt het spaak tegen den winter. Bovendien is uw huidige branche een ondankbare. TT vraagt teveel van uw clientèle en op een gegeven mo-i ment zult u merken dat uw lastgévers uw positie onder mijnen door de klanten te bedreigen. Bij ons is de klant koning. Niet wij. Wij zijn maar eenvoudige jongens en dienaren van onze klanten. Dat herhalen we voort durend en ik verzeker u dat dit de afname stimu leert. , ? Wat uw huidige firma betreft zien we het moment naderen dat u offers zult moeten vragen. Dat hebben de klanten niet graag. Ze .willen altijd de overtuiging hebben dat ze bevoordeeld worden. Onbestelbaar Desnoods bevoordeeld ton koste van andoren, maar dan toch bevoordeeld. Wij zijn in staat u een positie te verschaffen die u er toe in staat stelt datgene na te komen wat u met uwe groote talenten op zoo overtuigende wijze weet aan te bevelen. Een alleraardigste slogan gelijk uw laatste: van die Duitsche Saar, die ..imnierdar" is. beteekent eigenlijk misbruikt talent. Met een andere zooals, met alle bescheidenheid gezegd: Schoenen en zeep. Meyer en Cohn zijn leep ?oogst u een veel reëeler succes. Wij begrijpen dat u niet van den eenen dag op ' den andere kunt overstappen, maai- wellicht kunt ge u geleidelijk losmaken van uw 'werkkring waarin we geen Heil meer zien voor de naaste toekomst. Sein ons in., dat geval: Heil Meyer en Cohn en AI ontvangt onze aanbieding per ommegaande i Bedenk echter dat elke dag er een is en draal niet te lang. . Met vriendelijke groeten, Meyer en Cohn, Cew York. Nieuwe uitgaven Toelichting op de Nieuwe Spelling 1934. Tevens supplement op G. Leffertstra Taaioefeningen voor Gymnasiaal, Middelbaar en Voortgezet I^ager Onderwijs, door Dr. A. A. Verdenius, hoogleraar te Amsterdam. P. Noordhoff. N.V.?Groningen Batavia. Uitgave van de Vereeniging van grootwerk gevers in het winkel- en magazijnbedrijf. Secr.: Keizersgracht . 586, Amsterdam, C. Drukkerij Holland N.V. Amsterdam. Twee zestiende-eeuwse Spelen van de Hel, door Dr. B. H. Erné. J. B. Woltèrs, Gronlngen-Den Haag-Batavia. 1