H De Nederlandsche schrijver en dich ter j. Slauerhoff, die lang in Japan, China en Nederlandsen Indiëver bleef, heeft het laatste jaar zijn tenten in Noord-Afrika opgeslagen. De laatste maanden verbleef hij in Tanger en vele onzer lezers, die in de gelegenheid zijn, vooral ook door den geregelden dienst die de Nederlandsche booten op Tanger onderhouden, deze parel van het Oosten te bezoeken, zullen in onder staand artikel een uitstekenden weg wijzer vinden. MKX verwacht eigenlijk «lat Tanger. «Ie aanlogplaat» van zoovoel mailschopen op reis van eiv naar «Ie Oriënt, tle, voorhaven ook va» een Oosterse!) en zeer door Wostel'Sfho invloeden, vooral door Westersch ka pitaal- bewerkt lan'l. een tegenhanger zal zijn van Port Said. zoo be kend bij onze Oostgangei's. dat in een «iergelijko situatie verkeert. Men verwacht dus veel leelijks. slechte oostersoh" imitatie, last van gidsen en opdringerige kooplui, touristoii prijzen, vuil en stof en overal buikdaiisaanprijziugon. Dit valt echter geducht mee. Al oj> 't eerste gezicht. .Port S.iid. heeft oen laag en onbe duidend silhouet. T.mger verheft zich aan den horizon hoog op t.'geii de rotsen, in een halve maan om do baai met grijze en roze tinten sterk geschakeerd : do gi-illi^v lijnen worden'.eerst, later zichtbaar. Alleen de hoogt- kasbah teekent zich duidelijk af. (ie stad ligt ertegen aan. aan de , andere zijde valt d.- rotsige helling abrupt naar beneden. Een ««ogenblik verwacht men dat de westersche stad uit skyscrapt,Ts bestaat, zoo hoog komt ze bovoiihet water uit. maar ook dit valt mee. Er zijn wel oen paar gr( ?< »te boulevards. meer als goede bedoeling dan g'eivali soerd en enkele flatgebouwen vun' acht verdiepingen steken uit. maar dat is al: voor 't overige ovcrhcerseht europeesch Tanger nog heelemaal niet do Oostorseho stad. Dat daarop wel gerekend wordt blijkt uit het feit dat '?en groot Fransch post kantoor in de leegte aan het einde van een nog niet doorgetrokken boiüevai-d is gebouwd. .Het is alsof dit gmote gebouw «Ie stad tot zich wenkt, of die komen zal 'is nog de vraag een bloeiperiode is het ook hier niet. En of het dan een jFransoh Tanger zal zijn 'i De Franschen streven ernaar <d.e andere naties streven tegen tot groot nadeel van het Tanger van het heden. Dit valt al na oen vrij kortstondig \erblijf ,op. Do Oostersche stad stoort zich nog niet veel aan die toekomst on is ge bleven zooals zij was. Scheiding tusscheh Oost en West Een scherpe scheiding tussehenbeide is er evenwel niet. eon go«lcolte van wat wij zouden noemen winkelstraten Vormt de overgang: zij zijn ,grootendeels do«>r Spanjaarden en Joden' be woond . ' ' Ce M'ndjub en het oude geschut Tanger hoeft drie centrale punten. He Place France is het middelpunt van. do moderne stad. Men kan zich daar vrij Kuropeeseh voelen, dank zij do eaféterrassen, de omliggende hui zen. Het meest imponeert het Fransche consulaat gebouw, ivii paleis in de zoogenaamde . fctyle marocaine" opgetrokken. Het is moeilijk dezen stijl te karakteriseyren. een mengsel van inoorsche. egyptische ' en modenu> motieven, harmonisch maar r>iet geheel echt aandoende. Ook d< >or dit pompeus gebouw schijnen de Franschen te willen acceiitueeren dat Tanger, hoewel in ternationaal gebied, tod» eigen lijk bij het Fransche protecto raat hoort. De beid.e andere centra zijn de gr«»(»te en de kleine S:>eec»(markt). De kleine is het centrum van het tegelijk provinciaal en cosmopolit iseh aandoend leven van l'aiiger. Daar defileerea van 's morgens vroeg tot ver in den i^aclit de leegloopei's van Vele Westersche en Oostersche rassen. Men ziet er ook alle overgan gen van klooderdrachten: de fez als ceüigo Oostersche nool bij een Europeeseh oostuum. de wijde zona venbroek bij een colbertjasje en een deukhoed etc. Bij de vrouwen is er minder ischakecring. deze zijn «'.f zwiv.rgesluierd en dicht verhuld T f in h'm. kloe Img /,v>o opcalitirti^' ;i:s wij *'.at g. w.x.n zijn. l fier worden ook de zaken gedaan, tl ie. te oordevleh naai1 de handelaars niet zeer grootschcOpsch zijn. De café's zitten altij(l vol. ('e consumptie is zeer matig, l lier enteren de gidsen ook meest hun slachtoffers niet /.oo op dringerig als in l'ort H.iid, d.« politie behoeft er nooit aan te pas komen. Drie postkantoren' viivlt . men hier vlak bij elkaar, een Xjwmsrh. een Fransch. een Kiigelsch. Het eerste is het goedkoopste en het ace u raat st e. in tegenstelling van wat men gewoonlijk aanneemt. Het grootste ca f heeft een «tanteskapel, vrijwel permanent. Het is veel meer een visueele dan een muzikale attractie. Ken grijze va-Jer met Volt.-tire-profiel en skelctai'ht ig uiterlijk. heeft met vier gevulde dochters bijna een half jaar lang deze post bezet ge* houden, en hij was groot producent van lawaai. Een Moorsche attractie Voor de Mooreii schijnt het een onuit puttelijke attractie vrouwen, ongesluieru en musiceorend. op een podium in een publieke gelegenheid te zien zitten. Steeds staat een groote groep voor het caféte kijken en geen verkeers agent vermaant tot doorloopen. Voor de Europeesche bezoekers is di tbont publiek ook weel- een attractie. Door de steile en nauwe liue K« Siaghine waai- te midden van kleine o()stersche winkeltjes een statig \varenhuis verrijst bereikt men het derde f -? *Voor den Eitropieschen bezoeker is een markt in Tanger altijd van verrassende bekoring TANGER, PAREL VAN HET OOSTEN Voorhaven van een Oostersch land centrum. «Ie groote Succo. verreweg het interessantst e. Deze is omringd door eenige van do belangwekkendste gebouwen van Tan ger. Op het hoogst o punt verrijst de moskee Sidi Hou A bid. tegenover een Anglieaansoh kerkje. Daarboven het luxe hotel Vill;.- de France. Iets lager de' Meiidoubia. vroeger de Duitsche ambassade nu zetel van hot Marokkaansch bewind in «Ie internationaol zone. Want niet allet-u naar «Ie be volking, ook naar zijn status is Tanger internationaal aan geen mogendheid belioorend. Vroeg<r hooft het daarvan vele mii'.colen ondervonden, met name dat (ie Franschen den in- en uitvoer va:i Marokko, door yoorkoursbopalingen «?n dergelijke., zooveel mogelijk naar Vasablanca verlegde. Tegenwoordig heeft Taiigor door die situatie «on groote aantr«.kkelijkheid v«>or do vele door hou togen de regcoring in 't nauw of in 't ongeluk gedreven onderdanen van Europeoscho latnien. In de eerste plaats natuurlijk Duitschors, verder inwoners van do Hand- on Balkan staten.. Misschien komt er over eonig«> jaren ook een verhuizing van Neder-. landsche belast ingbetalei s naar TanDr. J. SLAUERHOFF De Memlinibia is omringd door hooge boomen helaas vrij schaarsclïin Tanger en oude kanonnen, 'die voelvuldigev voorkomen. Aan deze kammnen kan men zien dat .vroeger. toen déSaleschéon andero piraten alle zeevarende Europeesehe mogend heden bekampten en er ook overigens» m'ede in omnih leefden, er al evenmin een algemeen embargo op «Ion wapeiiuitvoer word gelegd. Men vindt in do batterij.» -n van de Mcndoubia «lan o«>k Fransche. Oostcnrijksche en HolhvHlsche kanonnon. En dq«>r de .boom uu heen ziet men «>p «Ie muren van de Kasbali hun koperen en bronzen evenb-ïolden. Oostersch marktleven Tn dit dus allesbehalve zuiver Oostersch kader beweegt zich oen wel vrij ( nvorvals'cht Oostt-rsch marktleven. De bevolking uit den omtrek. incest Hei-bei's. zeer onderscheiden van de verwijfde Arabische stadsbe woners door hun mannelijker gelaats trekken (dit kan bijna ook golden voor de vrouwen die er zeer sex appealloos uitzien onuanks hun groote luifelhoedon !) hun krachtiger bouw. hun klcoding: geen wijde , . . , , ,v kleurige ge- ' b o z'd uur<le bumoes niaar grauwe of vuil witte koi-te ge waden. Hun kameelen en ezels en zijzelf vertoe ven in een kamp vlakbij het marktplein en overn acht n er vaak ook. 's Avonds en 's nachts is de , sfeer van de groote Kucco dan ook' volkomon anders. Cïroote sta pels platte wit te brood.en. groen en gt'le ,meloeneni ka zen liggen on der schaai'sch licht. K angenbezweei'dei's. sprookvertellers en inédicijnmannen zijn omringd door een belangstellende menigte. . De eerste kan ik niet bewonderen, hun stoutste toer bestaat er in dat zij zich het voorhoofd door de spitse tong van de slang laten kussen. De prestaties van de sprookvortollévs kan ik niet beoordeeleli' daar ik nog niet' veel Arabisch versta. Maar ?n i ' te oorueelen naar de aandachtige ge zichten van de luisteraars moetentae respectabel nijn. En mij uit te laten ovev ue prestaties van medicijnmannen? Over do gestes van zijn collega's moet men liever zwijgen. Ook de pleinen der wereld moet men , ? maar niet niet elkaar verge lijken. Anders valt op te mer ken, dat van Leidsche plein en1! Place de l'Opéra naar deze Succo een aangenam e veranderingis. al zijn de cafés die het omrin De slang gen zeer pri?mitief en hou terig on loopt nien soms do kans door zijn stoel heen te zakken.Achter de beide Soccos en do Rue Es Shiagine ligt dan de zui vere Arabische stad (hoewel ook daarin nog v e e l ar m K Spanjaarden en Joden wo nen). Men be wandelt dit la? Ijyrinth. het beste 's avonds on zonder k'ids. Gevaarlijk is het hier, in tegen stelling met 'Fez, niet het minst en door de helling van de Itue Es Shiagine oploopend naar de Kasbah kan men zich altijd wel orienteeren. 's Avonds is het hier koeler, 's avonds ook maakt do verlichting het straatbeeld eigen aardiger, vooral door de open eta-' met kleurige stoffen en vreemd.zweerder soortijre gebruiksvoorwerpen volge propt, zou men zeggen als alles niet zoo keuiig geordend was. Deze nauwe winkeltjes doen met een dienst voor sociëteit of huiskamer . voor démannen alleen, de vrou wen, blijven'thuis of schuiven in hun allesverbergende kleedij als schimmen door de straten. Door een gids geloodst of op het lawaai afgaand komt men altijd wel vroeg of laat in het Oostersch caf met muziek speciaal voor toeristen te recht. D-> entourage is goedkoop en smakeloos, do consumptie duur, de kapel bestaat hier niet uit jonge eu ?mollige Spaansche dames, maar nit oude mannen. Men moet lang in het Oosten geweest zijn. lang Bach Ml Debussy hebbon ontbeerd of er juist door radio en volksconcert f ad u p van zijn om deze muziek te kunnen appi ecic eren. Een enkele fluit on trommel in de verte van eau maannacht geeft on eindig meer Oostersche atmosfeer. Arabische bruiloft En tïe muziek bij een bruiloft of bruidwervingsst'oet. Doze trekt des avonds op. Ciroote acetyleenlampen in glazen kooien op stokken. Muziek van fluit en trommel. Vroolijk is het n'et. Maar voor een vrouw i s het ook geen plezierige onderneming met een Ara bier te trouwen, die haar in 't gunstig ste geval levenslang een leven van af zondering laat leiden of na een poos. als hij genoeg van haar heeft, verstoot. Een staal van onvervalschte Oostersche zeden, wil ik hier rnededeelen. Er was ter gelegenheid van een Ara bisch feest eon fantasia 'op de Place de Marsha. een grasveld aan den rand van d« stad. , De terrassen van de omliggende huizen waren natuurlijk welkome tri bunes, evenals eenigo oude cederboomen. .Op bet terras van een. der huizen (verschillende appartementen onder n dak) bevonden zich de bewoners. enkele Franschen en Joden on oen Arabier. Zijni vrouwen waren voor deze gelegenheid ook te voor schijn gekomen, enkele ongesluierd. De man zag met leede oogen aan dat er vi^omdelingen op het «lak waren, maar hij duldde het. Toen echter enkele Arabieren, die niet in het huis woonden, zich bij hen voegden, kende zijn verontwaardiging geen grenzen. Terecht merkte hij op, dat zij de gebruiken kenden en het zelf ook niet prettig zouden vin den als hij onverwacht op hun terras verscheen en hun vrouwen. ongesluierd verraste. [~^M.i. een zeer juiste redenee ring. Do vreemdelingen zag hij blijkbaar niet voor vol aan, of achtte hen ontoerekenbaar of gespeend van. een normale zin nelijkheid, waar hij tien laat sten tijd wol eens gelijk aan kon hebben gekregen. Of de verjaagde Arabieren (de verontwaardigde echtgenoot rustte niet voordat zij zich van het dak hadden verwijderd) daar na in de boomen zijn geklom men, weet ik niet. maar naar de lengte van hun buriioes en hun eerwaardig voorkomen te oordeelen waarschijnlijk niet. Ik .hoop het tenminste niet voor h« n. Want in het heetst van de fantasia bezweek onder hevig trekraak een. van do boomen. eii kwam met het opzittend publiek naar beneden. Ku dit was. voor mij tenmin ste, het aardigste van het schouw spel. Want de fantasia zelf kon. mij maar matig bekoren. Misschien was dit geen echte. De clou el' van schijnt te zijn het in volle vaart, opeens iivtoomeix van de paarden en dan de geweren te gelijk afschieten, in de lucht natuurlij k. daar liet een spiegelgovecht is. Maar 't is eveneens zeer goed mogelijk dat ? de fantasia verborgen tactische schoon heden bezit, evenals het stierengevecht maar daarbij is men don eersten keer. ook zonder de finesses te Weten, zeer onder den indruk. Verdere attracties Welke attractie heeft Tanger veidei !Mondain weinige, ondanks do po gingen om van Tanger eon echte bad plaats to maken, waarvóór het door zijn ligging baai en klimaat, behalve de soms hevige wind, zeer geschikt is. Villa Harris door oen vroogoreix correspondent van de Times' ontwor pen moet men noemen. Met zijn wat verwilderd maar woidsch park. zijn zwembassin. en dancing is het een in lichting, die kan wedijveren met do beste aan de, t'óte d'Azur. Jammer genoeg is hot nog al moeilijk te be reiken, twintig minuten por auto buiten Tanger. De voornaamste attractie voor de eendagstoerist«ï, die do, mailbooten in groot en getale af- en aanvoeren en ook. voor hen. die langer blijven en niet in de intimiteit'jn van do Ooster sche samenleving doordringen, is het straatleven. De l?edouïneii met hun kamei'len on ezels, de brood en, soepverkoopers. do waterdragers vooral mot hun zak bestaande uit de huid van een zwart zwijn aan oen stuk. strakgespannen door don inhoud, geven er h«»t cachot aan van nergens ander» zoo t o zijn. Kon doel. waar men niet zoo spoedig komt. de Mout e. is aantrekkelijk dooi de groote huizen in Moorschen stijl in hun- parken en het uitzicht op de straat van Gibraltar. De Spaansche kust is soms scherp afgetookond. soms in nevelen gehuld, maar altijd onder gaat men toch do sensatie te staan op een punt van do wereld, waar niet alleen twee werelddeelen, maar ook twee wereldzeeën elkaar ontmoeten. Eigenlijk nog moor als hot waait en nevelig is dan heeft men heel sterk liet gevoel, physiek ook. dat do lauwe mediterrane atmosfeer on de ruwere on ruimere atlantische, zich mengen. of elkaar bestrijden. Dit vooral wanmvr de wolken trekken, do nevelen waaien en de boomen. d ie aan de uiter ste randen van de kust nog staan. ziel i krommen en wringen. Xog sterker sensatie ondergaat men als men van het oude Moorsche kerk hof «f aan de ooiie zijde zuidwaarts het zwarte werelddeel inziet, aan de andere zijde zeewaarts het stuk Kuropa. dat zoo weinig Europeesch meer is mot zijn barre maar veelkleurige rotskustt-n en de zoeén. En om zich hoon. de verwaarloosde graven uit vele. eeuwen als gebroken er. verstalde* golven uit de zee van tijden. (!een wonder dat deze plek de ouden. fascineerden, dat zij er het einde van do wereld dachten en er de zuilen van Her cules in hun verbeelding oprichtten. Van de/.e zuil* n kan men niets terug vinden, van het oude Tingis is hooi weinig moor over' on do Moorsche. gebouwen maken hier. niet anders dan in Fez. den indruk uit langvervlogeii tijdon te stammen. Een punt van samenkomst aan een grooten scheepvaartweg Een plaats van samenkomst van verschillende sferen, van Oost en West gelegen aan een der grootste scheep-' vaartweger, van het moderne wereld verkoer, alle volken herbergend en toch een .plaats mot oen eigen karak ter, dat is Tanger. Vele Engel schei i wonen er ook. natuurlijk op de beste plek. op de Monte veelal. Weinig Hollanders, terwijl deze plaats toch 'met het wijde uitzicht op zoo. de ligging aan den Weg naar Indië, voor velen toch aantrekkelijk moot zijn, vooral voor de oud-hulischgasten, mede door de mogelijkheid, de ko mende en, gaande oude. bekenden op de schepen van do Hottordamschc Lloyd te ontmoeten. Voor niet geheel arisch uitziende Duitschcrs is Vanger tegenwoordig wel een attractiepurit. helaas om redenen van minder prittigm aard, Maar hun wordt het ook''hier, door don invloed dor Fransehen die den laat s t en tijd die der andere beheerende mogendheden: Spanje, Italiëen En geland begint ie overwegen, niet ge makkelijk gemaakt. Broodverkoopster op straat n ''»