*,._ .. -A A. DRIE F RA MAAL KRUK l , IOO iets kunnen toch alleen maar de Fran schen. ... !" Met pijnlijke verbazing heb ik dezen slagzin gehoord ter eere van elk der drie films, wier titels aan het hoofd van dit opstel prijken. ... en volstrekt niet alleen van volslagen leeken in het cinematografische Jerusalem. Laten we elkaar voor zoover nog noodig! op dit stuk goed begrijpen: Meer dan ooit zijn in deze dagen van dictatuur en barbarisme onze genegenheid, onze hoop en ons vertrouwen op Frankrijkg ericht. Meer dan ooit gaat ons hart uit naar dit manlijke simpele en vrijheidlievende ras, met zijn waar achtige cultuur, .zijn tact, matiging en (gezond verstand. Meer dan ooit beseffen wij boe tnsschen Vogezen en Xoordzee het bolwerk orzer laatste resten aan menschelijke en geestelijke waarden ligt.... Dit alles zij eens en vooral erkend. Maar... Maar wij moeten juist in deze' omstandigheden waken voor wat de Engelschman noemt: overdoing. 'De tijden zijn te ernstig om door dik en dun den francophicl te spelen zooiets kan men zich veroorloven wanneer het om academische spiegel gevechten gaat.... niet in dagen van direct, imminent gevaar. Dan heet het eerst recht: de dingen klaar zien en het kruit van zijn critisch oordeel droog houden ook op een schijnbaar zoo secundair terrein als de film. Frankrijk heeft het niet noodig, dat wij zijn superioriteit erkennen ook waar die niet bestaat wij hoeven waarachtig niet het eene rassen-byzantinisme met het andere te bestrijden.,En in dien zin is de gaarne geuite en gaarne gehoorde bewering: ,,Zooiets kunnen toch alleen maar de Pranschen !" voor zoover bet de film .geldt, verwerpelijk omdat zij onjuist is. Barrière van aanleg en traditie W&nt, met alle erkenning van Prankrijk's superioriteit op welk gebied men; maar wil, voor de film geldt zij nu eenmaal niet! Er zijn vele verklaringen gewaagd voor dit mekrwaardig ver schijnsel. ... was het niet Clair. die beweerde, dat geen I<atijnsch volk ooit het wezen der film zou ..aanvoelen"? En grondde hij die ineening niet op de onuitroeibare cultuur van het woord do barrière van aanleg en traditie, welke minder oratorisch aangelegde rassen niet kennen? Hoe dan ook daar zijn de leiten: een. film industrie. die zich aan de Seine decennia lang .op een paar zeer wankele en onelegante oeenen over eind houdt. Een productie, die met het materiaal dat haar in handen werd gegeven, geen raad weet. Tenslotte een phalanx van creatieve elementen (regisseurs, scenaristen en spelers) wier benul van en gevoel voor hetgeen ..film" is. ontstellend gering blijkt. Dit alles behoort niet tot de ketterijen-vnu-een-buitenlander. . . . men is zich i» Frankrijk zelf maar al te goed van deze opmerke lijke cinegral'ische impotent ie bewust en de dis cussies over dit netelige onderwerp zijn niet van de lucht.' Want behalve een eerezaak geldt het hier zeer wezenlijke economische belangen, waar voor de nuchtere er klare Fransche mentaliteit geenszins ongevoelig is. Ik denk daarbij niet in de eerste plaats aan Morand's satyre; ..France. la doulce" een geestig en vlot geschreven ronmn-a-flef. die de schuld werpt op de louche vreemdelingen, welke de filmindustrie in Frankrijk op haar bedenkelijk peil zouden houden. Men dient de verzekeringen van dezen in zijn ..Don (( uichot "-scenario hevig telexirgestelden schrijver met een flinke dosis (mijnentwege: attisch) zout te nemen. Veel belangwekkender en zakelijker zijn de uitlatingen van vakmenschen als KenéClair, Jacques Feyder, J. G. Auriol en anderen. Toevallig .kwam mij juist dezer dagen een verwoede boutade in handen van Henri Clerc, ,. Président du Comit intersyndical du cinéma indépendant" met den alarmeerenden titel: ,, Plus' de bricolage au cin ma!" Ook , deze insider constateert den achter stand der Fransche film en hij geeft er tal van redenen voor, die wellicht minder ontlastend, doch stellig steekhoudender zijn dan de vreem delingentheorie des heeren Morand. Zoo voert hij als vermoedelijke oorzaken aan : de slechte organi satie der Franscbe industrie haar gehaast en onserieus werk haar bekrompen inzicht haar technische en artistieke nonchalance en niet het minst haar afhankelijkheid van het theater en de tooneelspelers. Het is al-met-al een nog immer ver warde en duistere situatie, want aan dit creatieve onvermogen paart zich (althans te Parijs) een smaak voor goede films als men weinig elders kan waarnemen. Nergens houden belangrijke werken (?Cavalcade", Little Women", Back Street") zoo lang repertoire als hier en menige film 'van beteekenis doet men wijs aan de Seine in vredes naam maar te gaan zien, nademaal zij de Fransche grens wel nimmer zal overschrijden. Maar dat als filmers de Franschen alleen zooiets" zouden kunnen, is malligheid. Alleen al (ik kan het geval nog niet loslaten) alleen al omdat er in de Fransche film als regel niets specifiek Fransch tot uitdrukking komt .... een paar uitzonderingen MAX OPHÜLS: (JN A VOLÉUN HOMME" J. DUVIVIER: J\ TÊTE D'UN HOMME" M. DE GASTJCNE: ROTHCHILD" Biosjpy L. J. Jordaan daargelaten, die dezen regel bevestigen. Kr stee-t in K ene Clair's liefde voor den nijvoren, dapper* u en simpeleii Pranschen kleinburger (let we!: )< / in zijn Baedeker-Montmai-tre !) een onmiskenba r en typisch nationaal element. 3risschieii is ook <;.? volstrekt on-sentimcnteele eh toch zoo aangrijp» de visie op het misdeelde kind, dat ,.l^a Mati nolle" tot zulk een bijzonder werk maakte ? <?? u directe uiting van den Franschen geest en li t Fransche sentiment. Maar buiten zulke except i < om. vertoont de Fransche film in haar gemiddeli..productie geen eigen karakter of physiognomi. . zooals de Anierikaansche. de Russische en de Pui'sehe. En m)g altijd geldt Eisenstein's woord, d<> t geen filmkunst haar Sesame !" gevonden heet«. zoolang het zuiver nationale cachet ontbreek'. Intusschen het is te dezer plaatse ook mee:malen met vreugde, geconstateerd zijn er steen meer teekenen welke er op wijzen, dat de Frans.cls industrie uit haar inertie begint te ont waker Jarenlang zagen wij hier geen Fransche films om de zeer goede reden dat zij onvertoonba; waren. De hardnekkige transpositie van beproef»l theatersuccessen voor het projectiedoek mochtc- i wellicht in de Fransehe provincie en de Parijsol i ? serie-bioseopen aanvaard zijn - het buitenland lust t ? ze zeer kennelijk niet. Waarom Joinville en Billat;court niettemin al dien tijd hardnekkig doe gingen met Courteline en Labiche te verfilmer. mag Joost weten het heeft aan waarsch» wingen in de Fransche pers stellig niet ont brokt ?? Evenwel er is den laatsten tijd in dit opzie! t een verrassende kentering te bespeuren: wij zi« i dit ten onzent in een oplevende belangstellii',r voor het Fransche product.. . wat men ook zeggi i mag: de onwraakbare graadmeter voor zi u waarde. On a voléun hommr ' En zoo beleven wij dan kort na elkaar de pi ? mière in theater of trade-show van drie Franse l ' films, die ieder in haar genre het internation;i"? Pasquali (links) en l Jan ii \ eau wisten te bei-eiken. De minst belangrijke \ ,11 de drie is wellicht Ophüls' ,,On a voléun li umie" primo omdat het weinig meer dan u lusemcntswerk wilde zijn, secundo omdat het ?/ iwel in supervisie als regie door buitenlanders u rd beheerscht. Maar in ieder geval was hier i i aantrekkelijk en goedgevonden idee (de op1; hl ing van een bankier als straf voor zijn l irsmanipulaties) met smaak en bekwaamheid '..? '«aliseerd. Er komen in deze film fragmenten \ «r als de eerste ontmoeting van Garat (den bank , T) en Lily Damita (zijn tegenstandster) in den 1 !??.!!, die blijk geven van zuiveren film-humor. l' 11 non het kader van zijn karakter heeft deze f 'iiedie formaat en technische perfectie.. .. twee i.'.ngen, die allereerst noodig zijn om ook voor het ? miusementsproduct den weg naar het buitenland ? openen. Ophüls, de zeer gevoelige en ernstige i ?alisateur van ..Liebelei" toont zich hier een . v'stig en elegant beheerscher van het luchtiger - .'iire, al moot zeker geen gering aandeel op reke* i ing worden gebracht van den productieleider i rich Pommcr. Rothchild Interessanter echter in vele opzichtenis ..Rothi-iiild" van Marco de, Gastyne. Deze film, ! .»e amusant ook, graaft dieper en tracht andere .aarden te benaderen. Het thema van den zwerver, 'ie toevallig Kothchild heet en dank zijdotoover!.'-acht van zijn bizarren naam van het onbehuisden . -yl naar de Champs-Elysées verhuist, is kostelijk .??vonden en van een Amerikaanschen durf. Het is -aar: wij hebben lang en hartig genoeg op Holly? nod gescholden, om niet te erkennen dat de v ankees zoo'n geval nog oneindig forscher zouden ?:' '-inpakken maar misschien openbaart zich hier i ;ist den Franschen zin voor Ie juste milieu" die '?' deze film zoo kennelijk naar matiging streeft. v>"ant Wat hier aan satyre voorhanden is, blijkt wel .au gansch andere orde te zijn dan de bloedige, i letsontziende hoon der Amerikanen .zij is Bnter in Rothchild" > Mme Missia in La tête d'un homme" onmiskenbaar verwant aan de glimlachende ironie der Parijsche chansonniers.... al komen deze heeren (met alle respect overigens) gode zij dank niet in de film voor. De dialogen in het asyl. de confrontatie van den zwerver met de groote specu lanten, de zonderlinge capriolen van den financiertegen-wil-en-dank.... het zijn alle fijne en gere serveerde uitingen van een voor de Fransche film zeer ongewonen humor. Een belangrijk element in deze zeer geslaagde comedie is daarbij dat rara avis onder de Fransche filmspelers, Harrj Baur. Het zal vooreerst nog wel niet uit te maken vallen waarin precies de fascineeiemle kracht van dezen dikken, onaantrekkelijken man met zijn stroef onbeweeglijk masker en zijn grocstem. eigenlijk schuilt. Maar n ding staat vast: hij beschiktover dat kostbare be/.it ,,film-consciousne<5s". Wie wel eens het geploeter in groote studio's aanschouwd heeft het gemartel met de spelers, wanneer zij hulpeloos tusschen cameraman en regisseur heenlaveeren, door den een gewaarschuwd en door den ander af gesnauwd .... die begrijpt welk een enorm voordeel dit beteekent. Welnu Baur heeft die merkwaardige zekerheid van gebaar en expressie. dat juiste minimum aan middelen, waaraan men on middellijk het camera-instinct herkent. Hij behoeft zich nimmer bezorgd te maken over intonatie, gang of gebaar. Hij behoort tot die benijdenswaardigen, waarvan von Sternberg eens zeide: They know within a fraction of an inch how much they can move in any direction they seem to feel it if the tip of their nose or the edge of theiréars is losing the light or getting it too much !" Wanneer de speler daarbij nog een kunstenaar is van Baur's grootte, dan laat zich «enigszins verklaren dat Frankrijk in dezen acteur een figuur van interna tionaal formaat be/it. » La tête d-un homme Zijn rol in La tête d'un homme" is intusschen aanzienlijk minder belangrijk. Hij is in deze -filmpolicier" de commissaris Maigret een type dat sterk geïnspireerd blykt op den beroemden Kommissar Lohmanh" van Otto Wernicke in Fritz Lang's M". Zooals trouwens de heele film den invloed van Lang ondervindt.. Düvivier is een curieuse, en knappe filmer -r- hij staat voor een Franschman buitengewoon «open voor het buiten land, hetgeen hem aan veelzijdigheid en beweeglijk heid vergoedt, wat het hem aan originaliteit doet inboeten. Daardoor is zijn werk haast ajtijd be langrijk en de moeite waard om te gaan zien. Er vallen steeds grooter of kleiner stukken in te ge nieten, die wel zeer wezenlijk film zijn.... maar er blijft daarnaast ook altijd net iets te wenschen over, dat hem een groot vakman zou kunnen ma ken. Zoo gaat het ook met dit ..La tête d'un homme". De eerste helft is voortreffelijk; spannend en boeiend voorgedragen, onderhoudend door tal van aardige film-vondsten en habiel van directie. .Maar evenals in ..Poil de carotte" wordt hem ten-. slotte toch de theatertraditie nog de baas: tot het moment, waarop Radek (Inkijinoff) bezoek krijgt van den commissaris, gaat alles goed. Dan echter begint ergens in de buurt een juffrouw sentimenteele chansons te zingen en is het uit met de pret.... ge kunt dan beter naar de ..Chat noir" gaan of den ..Grand-Guigiiol". Er wordt van dat rampzalig oogeixbük af door iedereen comediegespeeld en gedeclameerd dat de stukken eraf vliegen en het werk verloopt in hetzelfde theatergedoe als ..Poil de carotte". Toch is. dank zij de eerste helft, ..La tête d'un bomme" een boeiende en belang wekkende film. die aan het algemeen réveil der Fransche filmkunst een waardig deel bijdraagt. Frankrijk vraagt onze aandacht Driemaal vraagt Frankrijk dit keer onze aan dacht en driemaal (hoe gemengd de indrukken nog mogen zijn) met het volste recht. Wanneer wij de idee-fixe laten varen, dat hiermee iets geweldigs, ongeëvenaard» of typisch-Fransch" gecreëerd zou worden kunnen wij ons slechts over het feit ver heugen. Omdat wij nog altijd de hoop niet behoeven op te geven, dat Frankrijk eindelijk ook nog eens zijn grootheid, zijl' cultuur en zijn esprit zal kunnen uitleven in de film. Nieuwe uitgaven Henri Bergsoii, De Fransche Wijsbegeerte, Met een inleiding van Antoon Vloemans. De Voorpost, Pijnackerplein 17. Rotterdam. Van Gorcum's Tooneelfonds No. 14, 15, 10. Pim en Pam, door l1. Westra; Stof onder het Kleed, door M. C. Schumacher; Het levende Beeld, door David Tomkins. Kamptooneel. Een serie Voor drachten. Samenspraken, Tooneelstukjes, Zang spelletjes, Poppekastspelen, enz. voor Huis, School* Vereeniging en Kamp. Van Gorcum & Comp. N.V Assen. Voetbal Varia". Reclame-uitgave van de N.V. Louis Dobbelmann. Tabak, sigaretten, koffie en thee, Rotterdam. Naast tal van gegevens op voetbalgebied, bevat het boekje diagrammen, voor het invullen van uitslagen der competitie-wedstrijden. Met een voorwoord van H. Hollander. Zoolang de voorraad strekt kan ieder op aanvraag het boekje ontvangen. . il 't fjOiii