- - ? *- l--** B ceeren Walter in een CONCERTGEBOUW: lSTE ABONNEMENTS CONCERT ONDER LEIDING VAN BRUNO WALTER lU'XO WALTKK opende a!sdiiigf iitDonderdagaAO.id het offickele seizoen van het Concertgebouw. Men kon zich moeilijk een schooner begin voorstellen dan dit sublieme musidat den gansenen avond aanhield en dat zoowel in een symphonie van Mozart als symphonie van Manier, weet. te geven. VAN NOTEN EN BEENEN Opening van het Concertgebou|vseizoen Gedenkboek der Wagnervere Een gedanste novelle van Trudi S< CONSTANT VAN WESSEM en HENRIK Mozart en Mahler, het waren ouder Walter's dirigecrstaf slechts schijnbare tegenstellingen: Mozart harmonie, Manier chaos, maar een chaos, welks oplossing in een bijna klassieke gebonden heid \vij bele\cn bij dat laatste deel der 5de symphonie. dat speelsch ingezet en even jubelend verloopt als een triomfaal slot van een klassieke symphonie. Walter is een dirigent, die muziek maakt Voor het orkest. Maar zoo'n g moll symphonie van, Moznrt: het is een zingen en zingend bewegen, van een Weensche Weekheid en sierlijkheid vaak. V;»,!! ..stijl" als-zoodanig trekt Walter zich weinig aan voor zoover dat de eonventioneele opvatting betreft, muziek is hem zang, melodie uitbundigheid, heftigheid, gevoelsleven; hij is verliefd 'op een melodie. op een melodisch werk. Structuur blijft in de muziek dienst, nimmer doel. Het op bouwen van een werk is dan ook niet zijn sterkste zijde (het eerste deel van Mahler's 5de symphonie wordt onder Mengelberg's directie veel kolossaler en tragischer), hij lijkt meer op impulsen dan op weloverwogen ontwikkelingen ingesteld, hoewel hij zijn vaststaande opvatting heeft. Maar het bekoorde en verrukte, het was levend en menschelijk wat wij te hooren kregen, nimmer liet de aandacht af: hier Was muziek in de verrukkelijkste en de edelste zin van liet woord. Met ovatie op ovatie heeft het enthousiaste publiek d«.m dirigent gehuldigd. niging hoop SCHOLTE HET GEDENKBOEK VAN DE WAGNERVERÊENIGING In deze kapitale uitga,ve, rijk vcorzien vai illustratiemateriaal, ligt inderdaad voor het iia geslacht de geschiedenis van de WagnerveroenighiL vastgelegd, die een stuk strijdgeschiedenis in het Nederlandsche muziekleven heeft beteekend. In 1884 was het een jaar geleden, dat de meeste i van Bayreuth te Venetiëoverleed. Wagner'vereerders in Nederland achtten toen het oogenblik gekomen om zijn werk ook voor ons land t< gaan consolideeren. In die jaren was Wagncr no^. lang geen algemeen erkende groote. integendeel hier bij ons had de generatie, die zwoer bij Mendels sohn, Schumann en hoogstens nog Brahms verri de overhand op de kleine, hoewel gestadig aan wassende groep van Wagnerbewonderaars en van de/e generatie conservatieven ging nog steeds een krachtig verzet uit tegen Wagner's erkenning. Verhulst, hoewel zijn invloed reeds tanende was, was haar aanvoerder. I)c kleine enthousiaste. Wagnergemeente. die echter reeds verzekerd kon wezen van de sympathie der toenmalige ..modernen" sloot zich aaneen, enkele maeceiiassen, waaronder 'de heer Bunge Sr., helderziender dan anderen, voegden zich bij haar en zoo ontstond het voornemen op krachtige en actieve wijze voor Wagner's kunst den strijd te gaan aanbinden. De Wagnervereeniging zelf was reeds per eerste vergadering van 29 Augustus 1883, eenige maanden na Wagneis' dood, opgericht (inen vindt een . facsimile van de door Henri Viotta geschreven notulen van die eerste oprichtingsvergade ring in het Gedenkboek afgedrukt) per circulaire wekte zij tot het lidmaat schap op, doch eerst met Januari 1884 achtte zij haar werkzaamheid begon nen. met een eerste concert in Felix Meritis te Amster dam. Sindsdien is de Wagnervereeniging onvermoeid voortgegaan ,op den een maal ingeslagen weg, om, zooals de eerste circulaire vermeldt ,.de kunstmin naars hier ter stede in de ge legenheid te stellen met Richard Wagner's Drama tisch Muzikale werken ken nis te maken", de beste en overtuigendste strijdmethode, die dan ook niet heeft nagelaten naar het beoogde doel te leiden. De meest glorieuze jaren zijn die tusschen 1884 en 1914. De oorlog veranderde, zoo als in zoovele dingen, óók het een en ander in de over tuiging dézoo voortreffelijk geoutilleerde muziekdra matische instelling, die de Wagnervereeniging in den loop der jaren geworden was uitsluitend in dienst van Wagner's muziek te blijven stellen. Eeu kentering trad tiede door een wending |in de sympathieën voor V;,-ichland en Duitsche n--(. Bij het einde van h,-t M-izoen 1918?1919 weri de voorstellingen geu ,1. Viotta nam afscheid. ui! '.S jarig werkzaamheid. Op ruimere basis '! -n werd het gelukkige besluit genomen een i ui -ie basis voor de werkzaamheden van de \Y.- 'lervereeniging te gaan kiezen en er ven algein. ?>? muziekdramatische instelling van! te maken. iindacht schonk aan alles wat op dit gebied 1 liad gekregen ook ten onzent nader bekend ? ,üikt te worden. In 15*24 beleefde de Wagiierniging een wedergeboorte in dezen nieuwen . Aan de werkzaamheden van de laatste til---, jaren danken wij een aantal uitvoeringen van mi i iekdramatischc meesterwerken, waaronder wij ? men Debussy's Pelleas et Melisande. Joluui IMUSS' Fledermaus. Offenbach's Hoffmans Kr/.iii .iingen. HichardStrauss' Itosenkavalier, Venu's Vu', taff. Alban Berg's Wozzek. Pijpers HaleWijn. li> :uin het hoogste, wat als eisen gesteld mocht ivni'len, beantwoordden. /??itals reeds gezegd, het Gedenkboek is een lit ..;ive geworden, die een schitterend getuigenis i f: -t van het roemrijke verleden en heden van iubileerende instelling. Niets en niemand is ..?bij vergeten, allen zijn herdacht, voortrekkei-s. t., ders en uitvoerders. Hoyale reproductiesen ons hun beeltenis, hun werk. hun resultaat, >te opnamen van scones uit de gegeven voor hingen verluchten het boek en verleenen aan geheel dat rijke en onbekrompen aspect, dat ook van de opvoeringen hebben gekregen. i »!?. Paul Cronheim zorgde voor een inleidend ?? rd. dat tevens een duidelijk overzicht geeft wording, groei en bloei van de vereeniging. recht werd het Gedenkboek opgedragen aan nagedachtenis van den onlangs overleden ?ten beschermer van de Wagnervereeniging. l leer Bunge Jr. C. v. W. TERPSICHORE's ZIELSVERHUIZING ?. ui de lyrische ziel-en zaligheidsdansen met 1 -slag en zonder muziek heef t de jongste dans. i;.der bevreesd voor verwantschap met variété, ?«?'?a n chorusgirls, zich thans in het buiteni en ook in ons land met een ont?-1 ??nde zelf vermanning wederom vrij gemaakt. <? moderniseering der oude, groote balletgroe<'»L. hun interne moeilijkheden die op den 'i-ir. er toe leidden dat jongeren de verant'"rdelijkheid voor het ballet zelf gingen dragen, ?? verliefde voorkeur voor den volksdans, voor : lansche en Indische dansen, de grootere eerbied "»r het lichaam als instrument en in Duitschinl vooral het inzicht dat een dans geen be'lenis maar een getuigenis diende te zijn, ??ft de topzware décadence van het podium weggeiagd. Een apachendans en een vroolijke Itali, ische visschersjongen waren niet meer persétaboe « ? ;dat een ballet een gedanste vorm van tooneel ?''«? werd minder categorisch, ontkend. Zelfs de 'm. baar mouvementen en ythmen zijn op het it i-litteraire streven van den nieuwen dans van Uit het gedenkboek der Wagnervereeniging: Tooneeldecor Tristan invloed geweest. Van vormeloozen inhoud werd zij tenminste weer een vorm. waarin elke inhoud mo gelijk was. Kn /.ij richtte zich da&rmée terstond tot een groot er publiek. Men hoefde h*ar niet meel1 in een gi heimtaal van metaforen te begrijpen, men kon haar ..aanschouwen'1 met all»,- zintuigen der wei'kelijkheid en zonder lyziek. Zoo herwon het Ballet Jooss iK't verloren terrein dezer kunst, en de jonge en zoo uitermate gedisci plineerde balletten der Russen van Monte Oirlo. zoo ki'egen in ons eigen land de eerste ballet-ge trainde dansen van Darja Collin. Yvonne Georgi en zelfs het technisch stellig nog niet erg volmaakte Ballet Mogroby hun kans. En thans is zelfs het ballet van Trudi .Schoop in staat om met een bijna «/te merkbare verwaarloozing van het eigenlijke danselement ??te ver ontschuldigen overigens A-oor een nog zoo jonge groep ? vlakweg pantomimisch \üt te drukken wat het wilde, dat aan inhoud, verhaal en anecdote over het voetlicht kwam. Keu kL-m Zwi;seisih meisje, dat f.anvatikelijk verhalen wou schrijven en die zelf op tooneel wilde komon vertellen, vond tenslotte een vorm van danskunst, die voor haar geen doel is maar middel. Dat onderscheidt haar eenerzijds van h"t zelfge noegzame ballet pur. anderzijds echter even sterk Van mhoudloozo lyriek. Zij ging zelf zoo ver. dat zij de incarnatie van een ..type" zocht, een type even uiterlijk gemarkeerd als Charley ('luiplin met zijn gr-patenteerde attributen. Zij schiep in huur ..Fridolin" den onsocialen. schuwen mensch. het vriendelijke en eenvoudige kind, dat steeds den ..Fluch der böson Tat" voelt, met een kleine hand beweging een nederlaag erkent, een gevaar bezweert. een teedere ironie oproept. Zij stelt een klein menschenleven op. met het minderwaardigheids gevoel van een die zoo graag volwaardig zou willen zijn en dat maakt haar aan haar landsman Grock verwant?en tevens met het lieflijk en een zaam pathos,van een Chaplin .. dicnjaij. naar men haar verwijt, copieert maar van wit-n zij welge teld n film zag ! ; Trudi Schoop vertelt al dansende van het leven van haren Fiidolin, dien zij eerst als novelle had neergeschreven, zij laat hem dansend verhalend en alle motieven logisch in elkaar incfcpiëerend \-rijen en trouwen, gebukt gaan onder do vrees voor hel en hemel en toegeven aan de overntachtige geneugten van het leven, zij voert hem uit den schoot der burgerlijkheid in de wereld Var. het kleine kwaad, zij schildert hem temidden der kegelaai-s en zangers en zij stuurt hem tenslotte de wijde wereld in., arme kleine lieflijke Fiidolin, figuurtjemet een ronde Zwitschersche jongen^hoed en een komiek pandjasjc dat men nooit verbeet, zoomin als Chaplin, zoo min ah Grock. Haar gezicht als Fridolin is eon doorloopende verwondering over h?t leven; men weet soms niet of zij schrei t'of lacht. Het is een herwaardeering allfr waarden, die het ongewichtigo gewichtig en het-gewichtige ongewichtig maakt. ; Gedanste vertellingen Kr kunnen drie balletten aangeregen worden. dcz«- Fridolin is geen afgerond drama, hij is een conceptie als figuur en het is een der? merkwaar digste overwinningen van de danskunst dat zij in den vorm van kleine rythmische caden/.en het dra ma legt van een gansclvi-n mensch. Men kan zich begrijpen, dat de menschen in Zweden haar zeiden. dat n oogenblik van echtelijke verveling, zooals Fridolin dat leeg-lachend en vevstolen-gapend uit beeld, een heel drama van Strindberg tot n ge baar terugbrengt. Men leest dezen Fridolin tot in het diepst van zijn argelooze ziel. . als wist men honderdmaal meer van hom dan wat een kleine baletteuse in een dood-eenvoudige pantomime neer gelegd heeft. En tenslotte is met deze kunst die niet in de eerste plaats als danskunst gewaar deerd kan worden en als zoodanig door gebrek aan volleerdheid en door een niet altijd even kundig dansende groep ook aan critiek zou blootstaan ? een nieuwe, eigen en internationale geldigheid als kunst geschapen, die lijnrecht teruggaat tot een uitingsvorm, dien de wereld te vroeg vergat en te onvolkomen in den steek moest laten: de praegnante pantomime van de zwijgende film. een plas.tisch-draumtis-.'he uitingsvorm met eigen rythmen en ei'-r n wetten, waarin immers onk.do'gegepraa. va i ChapUti be sloten lag. "il. S. Uit het gedenkboek deijWagnervereeniging: Scène uit WqÉzeck