l 12 'l WIJ VAREN OM DE WERELD en bezoeken Apia en Samoa Bemoeiingen van de mandaat-hebbers VAX doxo eilanden wist ik niets behalve dat Uo£yovoen ?/,?? waar schijnlijk ontdekt had toen hij op xijn beroemde ivis den At lant ischen Ocer-an vul Hcllandscho namen schroef die thans bijna «Ho i» het Kny.'lsoh vertaald /ijn on van do/on ouden Jlelk.ndsehon roem niet heel veel moer hebben overgelaten. Maar do Xamoanen zijn t'onigüziiiK als onze Javaan. Zij lachen ^makke lijk en zij zijn beloofd. Zij trokken zich met hun beleefdheid en hun lachen van den heelen boel niets aan en leven waar schijnlijk notf zoowat op dezelfde ma nier, als zij dit honderd of vijfhonderd jaar geleden gedaan hebbeu. Alenschenoters zijn zij nooit geweest. Maar zij hebben altijd goed kunnon vechten. Het is jammer dat zij nog maar zo.Vn kleine groep vormen. Anders was er misschien kans dat zij van hun witte r.verheersching afkwamen. )an zou den wij de kans hebben eens te zien wat zij er onder eigen stoom van tereebt konden bronnen. Ik bob hier een Amorikaanschon doktor leoren keiynen. Ik zal zijn naam niet noemen. Dat zou hij niet prettig vinden. Zonder het te willen is zijn naam over den heelen Stillen Oceaan bekend. Hij beheert de millioenon waarmede een Amerikaan. sche philantiopische instelling 11 acht ltt.«t menschcmmateiiaal van den Stille Oceaan van dn inheemsche en geïm porteerde ziekten te bevrijden. Hij doet h-t op groote schaal. Behalve in de Fransche. koloniën (de Pavijsehe kranten mogen dit overnemen) waai de Fransche koloniale regeei-ing niets doet voor de gezindheid van haar onderdanen) werken alle de verschil lende mamlaat-regeeringen volgens baar beste kunnen en weten er aan mee. Dat Nieuw Zeeland en Australi als», mandaat-hebbers nu altijd even verstandig zijn. zou ik niet durven beweren. "Ik weet er tr, weinig van. Ik hoor wel van fouten dio zij maken. maar dat zijn do fouten die nu een maal bij elk democratisch regeeringssysteem schijnen te behoort n. bij gebrek aan doortastendheid. Slappe bestuurders dio een baantje kregen omdat zij invloed hadden. Ken vrij diepe verachting voor de bruine broe deren die aan hun hoede zijn toever trouwd. Maar zij hfibben tochallon dit niet de Amerikaansehe psyche ge meen (en niet de Hollandscho ook. want wat Holland in indiöop het gebied van de hygiëne doet is wel zeer buitengewoon) dat zij respect toonen voor do gezondheid van hun onderdanen. En zij helpen de Ameri kanen die hun in den regel zoggen ..wij geven jullie tien duiz?nd dollar per jaar als je er zelf ook tien duizend aan spendeert". En zij bouwen hospi talen en onderhouden laboratoria en do. Samoaan kan voor niets of bijna niets bij een goeden dokter terecht en daardoor neemt de bevolking weer in aantal toe en dat is op zichzelf al een heel mooi ding. Zij bouwen ook wegen en gevangenissen en hebben een politie in inheemsche uniformen met een soort Samoaanschen inslag, en. zij hou den den vrede tuscchen de zendelingen die hier in Apia den heelen waterkant vol gebouwd hebben met kerken en kapelletjes dis precies op een ry gara ges gelijken. Er staat wel geen pomp voor de deur, maar er staat een bord waarop de preek van de volgende HENDRIK WILLEM VAN LOON Strooien daken op palen week aangekondigd wordt. Kr is een katholieke kathedraal, beheerd door eonallervriendelijksten pater.Hij vroeg mij of ik zijn kathedraal mooi.vond. Ik zei fhet was te warm om te liegen): ..hoelemaal niet". ..Ik ook niet", antwoordde de biave piiester die'van zijn leven eens een tijdje in Holland gestudeerd luid. ..Maar gaat u eens van binnen kijken". Ik ging van binnen kijken. Het was donker en aangenaam koel. liet was aangenaam kool zonder dio akelige kilte die je in Amerika op het lijf valt als je een gebouw binnen komt dat kunstmatig op ijskast-temperatuur gehouden wordt. Architecten konden. hier misschien wat loeren. Onze tim merlieden ook. want de kathedraal was van binnen ?? geheel door inboor lingen in het hoilt goüot. Het w»s een mooi en zuiver stuk werk. Do boelden van den Heiligen (ïoorgo. bezig oen draak met een langen hengel te door boren (de Heilige op een piedestalletjo on do zieltogende draak op i-en ander piedostallet je. oen paar meter weg» deden raar aan. op hot witte vlak van don muur. Zij geleken op een afstand op groot formaat tjitjaks. Kn in Apia zie je eerst allos op oen afstand want je kunt er evenmin landen als op Tahiti of Uaratongu. De gevaarlijke riffen Inderdaad is de aankomst wel buitengewoon interessant. Niet alleen ter wille van het eiland, dat woor een van die groene Paradijs-eilanden is, die hier overal uit de wateren opsteken. Alleen niet zoo schelp bolijnd als de eilanden, verder naar hut westen. Dit eiland moet ouder zijn. Het is veel beter gepolijst dan zijn westeischc buren,. Maar even als die. is het ook van onder tot boven begroeid. En dan is er het onvermijde lijke koraalrif. Er zijn zelfs verschillende riffen. Sommige er van zijn aan het vaste land vastgegroeid n zijn een soort landtong geworden die tot diep in de zee doordringt. Ze zijn ook alweer be- . ? groeid. De geduldige kokospalm vindt alles goed als het maar een dun laagje humus heeft om e.r-de wortels in te laten groeien. Maar het koraal-ge dierte is nog steeds bezig aan een veel grootor bolwerk. Dat ligt zoo ongeveer t en mijl van de kust. Is men eenmaal door den ingang heen. dan wordt het water plotseling kalm. Maar om te doen gevoelen dat ge hier met natuur krachten te doen hebt. die haar roe ping niet vergeten hebben en van tijd tot tijd daarom, ons menschen. even doen voelen, dat wij toch eigenlijk iviots zijn hoeft oen hevigo storm hier een halve eeuw geleden een aantal vreemde oorlogsschepen op hot rif gesmeten on hen daar jammerlijk doen verongelukken. Wat deden zij hier?' zegt- de Samoaanscho patriot en hij .heeft gelijk. Zij waren er om den boel onder elkaar te verdoelen. Verdeeld hebben zij den boel toch, maar hun S'horpkens waren zij tenminste kwijt. Hun achterstevens liggen bloot, gelijk do achtersteven van wijlen Pierlala. Ik houd niet van wrakken. Kr zit ic-ts ontzettend mistruostigs in een half ?vergaan schip. Maar hier heeft de natuur, getrouw aan de eigen wreed heid, de zaak nog erger gemaakt door dio avhtoi stevens in eilandjes te voranderi-n waarop thans een aantal kleine boo'ine.h on groote struiken een fatsoenlijk burgeimansbestaan ge vonden hebben. Zij groeien er en ge dijen. De kokospalmeii en de andere palmen (ik bob nog nooit een eiland gezien waar y.ulk oen verscheiden heid van palmen was. huizenhoog en anderhalve el) wachten op verdere seheepsrampc'ii. En dit» zullen wol komen ook. want dit is gevaarlijk water. Hollanders, die het pontje op hot schilderachtige Rokin al een beetje benauwend vonden, raad ik de reis naar Samoa niet aan. Maar er is n troost. De kapiteins van de sehoepkens die in deze buurt varen. weten dit on zijn buitengewoon voor zichtig. Ken' storm kan hier binneu de tien minuten een zee. zoo kalm als een Vondelpark-vijvertje tot een der gelijke bruisende en borrelende wa termassa opzwiepen, dat zelfs grootere stoomboot en moeite hebben weg te komen. Dat is de vorige week nog gebeurd. Toen was hier een Duitsch oorlogsschip, het eerste dat, na het verlies van deze koloniën door Duitschland, de eilanden voor het eerst weer eens bezocht. Maar er kwam een storm en het oorlogsschip moest hals over kop weg. De Duitsche consul uit Nieuw Zeeland dio als civiel afgevaar digde aan de/.o expeditie deelnam zat nog op hot eiland. Wij hebben hom later bij don («ouverm-ur ontmoet waar hij logooi-de on wij hebben hem op ons schip mee naar Nieuw Zeeland terug genomen. Een allorbeminnolijkst man. Een Duitscher van het oud(« solide koopmans-type. Over de politiek hebben wij het maar niet gehad. Hot m<»et op het oogenblik niet prettig zijn Duitsch consul of gezant te zijn. Ik bon nog niet lang in Samoa. Toch merkt mijn journalistieke neus dat er hier iets is dat niet deugt. Er is hier een vuiltje aan de lucht. Al die politie is niet op de been omdat er een paar toeristen naar Apia gekpmen zijn. Bereden politie ook. Witmenschen op paarden- Er is wat aan de hand. In een winkel waar ik sarongs koop (be neden de Duitsche Club waar een gram mofoon Zwei Herzen af «h-aait) hooi ik er wat van. Een volgende winkel weer wat moer. Er is oproer geweest. Een beweging van ..Samoa voor de Samoanen". De opruier is vandaag voor het gerecht. Hij schijnt een Deen te zijn of zoo iets. Maar de Samoaansche hoofden hebben er ook mee te doen gehad. Er zullen vonnissen van ge vangenisstraf of verbanning vallen. Maar het fijne hoor ik er niet van en ik heb geen tijd om het uit te pluizen. Practische huizenbouw Boven ons, eon berg met zware boonien. Daar ligt de goede dichter begraven die elk Amerikaansch kind van buiten kent. Hij was een goed vriend van de Samoaansche bevolking. De hoofden van de verschillende stam men hebben hem zelf ten grave ge dragen, hebben zelf zijn graf gedolven, want hij was hun een goed vriend. Kn zij hadden en hebben goede vrien den noodig. Want hier is nog heel veel door de witmenschen te bederven, omdat er nog zooveel moois is. Daar zijn in de eerste plaats de dorpen. Daar zijn de huizen in die dorpen. Die huizen zijn daken op palen. Strooien daken op palen. De vloer is van steen. En er zijn geen muren. Een pracht idee voor een tro pisch klimaat. De muren bestaan uit opgerolde matten. Regent het of schijnt de zon, dan laat men de matten naar beneden aan den kant waar het regent of waar de zon schijnt. Is het mooi weer, dan haalt men al de mat ten op zooals men dat in Holland met jalousieën doet en meteen zit je buiten. zoo midden in het bosch,. Aan meu belen verdoen ze het hier niet. Als je dichter bij de stad komt staan er mis schien een paar stoelen en een tafel in zoo'n huis. Maar bedden zijn er niet. ,De hoofdman van dit allos, oen pracht van een kerel, nog dikker en een tien centimeter grooter dan ik (maar een veel gunstiger uiterlijk, werkelijk een allercharmantst mensen) slaapt in een bed. Maar zijn onderdanen slapen op matjes. Of ze gelijk hebben? Ik heb mijzelf zoo'n mat aangeschaft/ en sindsdien slaap ik ook op mijn matje. Wat, een onding is ,een Europeesch bed, als je eenmaal aan een matje ge wend bentr geraakt. Wat een onding is het groote deel van onze beschaving die wij naar de Tropen meegesleep hebben. Uit het kladschrift van Jantje 5^^ De verwerping \en het vccrstel tot loonsverlaging in den Amsterdamschen Raad Croquante Croquetjes Alida Zevenboom EKN" ménsch denkt wol eens'zondig t»ver zijn'eigen land on zijn eigen regeer ing ui s zijn aanslag in do be lasting alweer verhoogd wordt on dan Wurd je wel eens een' beetje opstandig maar toen ik van do weck daar zoo over peinsde, dacht ik dat er toch ook veel te loven is in.ons landje, al was het alleen maar de rust on dat wij toch maar niet zoo gauw klaar staan met een pistool als ons iets niet bovalt on dan kennen wij eigenlijk ons eigen geluk .niet en kunnen wij best nog een paar opcenten velen en dan had het niets gescheeld of meneer SMefstra was van 't zomer zoo maar naar Joego-Slaviëgefeest voor zijn yacantie, want wat is er in .do. kranten niet een reclame voor gemaakt, net of er geen mooier en rustiger land op de wereld bestond en net of er geen blauwer water in d« zeo was dan daar aan de kust en nu dit! En het ligt tegenwoordig eigenlijk vlak bij de deur met die vliegmachines en je. bent er in eon dag, zeggen ze me en ik heb het, om do waarheid te zeggen, nooit op die Turken en hoe ze anders heoten, voorzien gehad want ik heb eens' van zoo'n Turk een tapijtje gekocht dat hij me met een heele boel strijkages aansmeerde, mag ik wel zeggen, en hij keek,me zoo raar aan dat ik drie dagen 's nachts dio oogen voor me gehad heb en het heette eon echt Perzisch tapijtjc en zijn eigen familie had het geknoopt en het kostte in den winkel vijf of tienmaal zooveel en toen het goed en wel lag, bleek het dat de mot er in zat en zag ik precies hetzelfde geprijsd staan op den Nieuwendijk voor de, helft minder en ik moet u zeggen dat ik van dat oogenblik af riietövan wat Balkan is, moest heb ben en dan die oogen van dien Turk.. en een knappe man als het was.... Wat een wereld 'i's. dat tegenwoor dig ! Dat schiet maar raak als je het niet bevalt en is de wereld ooit verder gekomen door schieten? Dat vraag ik maar. Ik heb het ook wel beleefd dat wij in do U«>c,ht de luiken voor do ra men doden witte luiken met eoli goud randje ik zie zo nog voor m»? en dat mevrouw in don kelder zat mot do kinderen omdat hot heette dat er oproer in de stad wtis en ze naar de Bocht zouden komen om verbaal te halen maar de eerste ruit moet er nog ingegooid worden en ik was nog een klein' meisje in eon Sehotsclr jurkje aan de hand van mijn moeder toen Wij op do Weteringschans do huzaren voorbij zagen trekken die bot kennisoproer gingen dompen on ik hour zo nog lachen togen moeder want dat was oen knappe, jonge vrouw toen, on zij loken heelemoal niet, dat ze bloed zoudon vergieten en nu loos ik in de krant drtt wij politie-agenton met geweren on stalen helmen krijgen en dat vind ik ook iets om van te droomen. En straks trekken ze mis schien mot van die gepantserde' wa gons, die zo in Amerika gebruiken om de banken te bestelen, door de stad on waar gaan wij op die manier naar toe? ? ' . ' ?. Meneer Stiefstra wil niet alle ge weld gas-oefcningen houden en hij heeft van de week het petroleurnstel hoog laten walmen en is er toen met een soort gasmasker, dat hij zelf ge maakt had, in gaan zitten en als ik niet bijtijds al de ramen had open ge gooid, zou hij netjes gestikt zijn en mijn keuken zag or uit!..... En wie dacht vroeger aan gas? Waren wij niet volkomen veilig met onze schut terij en ons romplacanten-leger en deed ooit iemand ons wat? Neef uit ,de Commelinstraat zegt, dat wij nu be slist oorlog krijgen en hij is al bezig allerlei dingen op te koopen waar ze in den grooten oorlog schatten aan verdiend hebben tenminste hij vroeg Tantetje of zij niet met hem mee wou doen en als .zij hem duizend guldentjes gaf, maakte hij zich sterk dat zij er tienduizend voor terug kreeg maavik heb mijn duizend guldentjes stevig vastgehouden 011 als hij oorlogs winst wil maken, moet hij maar zien dat hij aan de. centen, komt. Maar ik heb toch muur voor allo zekerheid wat zoop ingeslagen on wat havermout. want oen ménsch kan nooit weten en (io, twaalf gouden tientjes, die ik. zuinig bewaard, heb. heb ik een nog ve.iligor plaats gegeven zondat niemand er achter kan komen'maar ik hoop maar dat hot niet noodig /,al zijn maar dat een ménsch or zoo goinoeitereeitl over kan praten, dat is al oen veeg toeken. Ik donk wel eens aan den tijd dat ik jong was. Toon haddon wij alleen don oorlog mot do Atchinoo/on en ik hoor het wijlen meneer nog zeggen: ,,lk mag lijden dat die honderd en tachtig jaar duurt want wij verdienen or aar dig wat aan" on je had nog eens kolo nialen dio mot de Militaire Willems orde terugkwamen on ik ben eens eon avondje mot zoo'n koloniaal met zijn borst vol sterren' on kruisen uitge weest en hij had ook nog een eere«abel maar daar viel hij voortdurend over toen het wat laat op oVen avond word en ik kon aan de oogon van do vromven zien dat zo me allemaal beneden maar waar haal je nu eon Militaire Willemsorde? Zij nomen hot generaal Duymaer kwalijk dat hij ge neraal geworden is zonder ooit een kanonschot gehoord te hebben, maar is dat niet veel verstandiger dan dat hij tot zijn ooren door het bloed en de lijken goWaad had? En heel veel later ben ik die/izelfden koloniaal nog eens tegengekomen ' en toen zei hij tegert me: ,,AJi, tóen had ik mijn burst vol kruisen en nu hob ik geen kruis in mijn broek" en ik zag wel aan hem dat hij armoe leed en stel je toch eens voor dat het tusschon hem e.n mij iets ge worden was ! En veel had het niet ge scheeld, want hoo is een jong meisje als je mot een held aan je arm thuis kunt komen? En nu hoop ik maar dat dokter Vos het er door krijgt dat de slij ters op Zondag open mogen zijn want het wordt kouder en dan kan een ménsch in-eens van die scheuten in zijn bovenbeen krijgen en daar is niets zoo goed voor als een klein glaasje warme rum en als het je overvalt en je hebt geen druppel in huis, waar haal je het dan zoo gauw vandaan op Zon DANSEN EEN BESCHAAFD GENOEGEN mits in TANZ KLAUSE Mamlnlr. bh LEIDSCHEPLEIN dag als do slijterij gesloten is? Ik neb het dokter Vos onder hot oog gebracht en hij zei: ..eon hooi sterk argument. n»evrou\\. als de /aak weer in .den taad komt. zal ik het te berde bi-en Ik ben benieuwd. Als hij mijn niurm maar or H iet bij noemt want do moiir schen zuigen overal wat uit on hot is toch puur voor de go/ondheid on mag die, benadeeld worden door OL-II Wet? Kn ii'Htit meer dan n maatje.... VEILING ' (Internationaal Antiquariaat, Meimo Jlortzberger. ? Singel JÏU4. Amsterdam) van don voorraad etsen, gravuren, litho's en prenten van de Firma Frans Buffa «k Zonen te Amsterdam. De collectie omvat zoowol originoelo werken van Noderlandscho grafische kunstenaars als etsen naar meesterwerken der Hollandschc schilderkunst der 17e eeuw en van de Haagscbe School. HEERENKLEEDING VOOR VADER EN ZOON TOT REDELIJKE PRUZEN ADRIAAN SCHAKEL HEILIGE WEG . TELEFOON 37271 Toen Vader zoonlief had bewogen Ook naar SCHAKEL" toe te gaan Kwam zijn naam bij vaste klanten" Op den HEIüQEWEa" te staan. l PA8. II DE GROENE Ne. 1993 PA8. » DE 8ROENE Ma. MM