l «.-.Vi.-k». IN MEMORIAM ISAAC I6RAËLS A. Plasschaert Vroeger zoudt ge een ..Ir.Menuiriam" bij oen zoo'n onverwachten, snellen dood begon nen zijn mot to wijzen op het ..ongewisse" van hot loven on dat dat leven niets anders was dan hot wachten c»p den mot dat leven meegroeienden dood (zóó be greep Rilke het.) maar in dat wijzen was dan toch ingesloten, dat .die dood normaliter niet zoo dichtbij was. Tegenwoordig met de toenemende vaart, waarmee alles zich voortbe weegt, is een snelle dood een zoodanig gewoon verschijnsel geworden, dat het woord ,.snel" zijn kracht kwijt raakt als alles wat te gewoon werd, te daaglijksch. We lezen eiken dag de vermelding van vele zulke dooden, als die van Isa&c Israëls; elke dag is vol van het neersmakken, zoo opeens, van VAN ESKIMO'S EN VOLENDAMMERS De film Nederland" in het Astatheater te's-Gravenhage - Polo's f huwelijksreis" in het Rembrandt theater te Amsterdam BIOSCOPY L. J. JORDAAN Het belangrijkste in de muziek. is dat wat niet in de noten staat!" Was het Strauss of -. een ander die dezen slagzin op zijn geweton heef t ? Inde litteratuur kun jo ieder twijfelachtig citaat op rekening van Goethe stellen daarbuiten moet je voorzichtig zijn. Hoe dan ook het betreft een frap pante waarheid en nergens is dit mis schien duidelijker dan bij.... de film J , ' ? * * ' Neem zoo'n film als h?t propagan dawerk door de groep ,.Visie" voor de, Ned. Ver. voor Vreemdelingenverkeer gemaakt. Nederland in beeld.... welk een vooruitzicht voor den recensent. wanneer hij met looden schoenen naar de plaats des onheus tijgt in d* weten schap dat de film ongeveer een vol uur duurt! Een vol uur Volendam-enomliggende-provincies ! ? Een vol uur tet'kkine-land met-zijn groote-schoon heid ! Een vol-uur windmolens on -bollenvelden on havent jts on Zeeuvvscho kappen! Een vol uur degelijkheid zonder-die-filmkunsten"! Horrible most horrible ! Maar zie de degelijkheid wordt verdrongen door iets beters.... atthans iots amusantere: het mirakel. Hoe komt het dat de oone film oen braaf foto-album wordt on de andere , een.... film? Gegeven: oen serie op namen van ons lieve vaderland voortreffelijk gefotografeerd, met smaak ingesteld, met zorg uitgezocht en uiteindelijk, als een onheilspellend aantal korte celluloidstrooken, be land in dat geheimzinnige laborato rium, de montagekamer, /et er t\voe verschillende monschon aan en con stateer dan tot uw verwondering, hoo steer het er op aan komt wat niet in de noten resp. in de boelden staat. Even ondefinieerbaar even beslis send en levemvekkend als de adem van den virtuoos, die over de gedrukte noten gaat, is de inspiratie van den man die al deze korte en lange slierten bedrukt celluloid tezamen lijmt. Ik heb er dikwijls bijgestaan, wanneer zoo'n gcdu!dsmaniak bezig was do strooken te verknippen, te verdeelen, aan«on te .hechten, te verkorten of te ' verlengen ? inet geen andere controle dan de moviola of welk ander apparaat hij benut en dat wonderlijke instinct hetwelk hem ? waarschuwt wanneer een ..shot" te lang dUurt of een con trast niet deugt. Ik h/?b er dikwijls bijgestaan en het hooft mij geleerd meer respect te koesteren voor de arm zaligste film 'dan voor dn brillantste monsch"ii tegen den harden weg. Anders, zonder zulk jammerlijk ongevfcl. hou lang had Israëls niet nog kunnen voortgaan! Er was nog geen oleet aan hem. In 't gxuwe, geestige praten was nog geen enkele vertra ging; in het satyrisch'j, met altijd korte woorden praten, was geen hape ring of aarzeling dan die hij zelf wou om aan de geestigheid een pointe te meer te geven. Want hij had die niet luide, maar spitse geestigheid van iemand, die gewond is met gelijken te verkeeren; hij had de breedheid in zijn waardeeringen van den gefortuneerde, wien het leven nooit eng, of nauw was geworden, en die aan velerlei lieden uit velerlei landen wette wat hem van nature eigen was. Maar hij was daarom niet zonder teederheid, deze sobere epicurist (anders kan ik h?m niet noemen). Hij verzweeg die toedei-1). UJ( dio goedhartigheid (dat is oen zit u,. mannen nu eenmaal eigon); misgeld liet hij ze eer aan vrouwen blijken (ook dat is oen eigenschap, man:.»^ natuurlijk) Tegenover mannen had hij den gewonen afweer van den kunst i>naar, die hot geheim, dat zijn eeiiig leven is, zijn kunst, verdedigt; te.u.-u vrouwen, die hij in zulke dingen .». gevaarlijk vond. meer sieraad voor net oogenblik dan gevaar dat du\ i-t,. was hij openhartig en van een will ?$' onachtzaamheid.... Wanneer hij praatte met iemand. Uij was klein en had den ecnen schoun-r iets hoogei- dan de andere, stond iiijj strak-rechtop tegenover je. Hij dt ??<! me soms denken aan de Toulou^eLautrec, vooral wanneer ze gelijL<-n hoed op hadden. Hij was bij voorkeur een Schili'i-p van vrouwen; een teekenaar van ;e. De mode bracht hun on hem telkens iets nieuws. Nieuwe kleuren wer(i"ti telkens anders in een nieuw licht; n Isaac Israë.'s Fabrieksmeisje< recensie. Omdat het zoo ontzettend moeilijk en au fond zoo volmaakt on begrijpelijk is. Want ik kan het ver staan wanneer een musicus &1 oefe nend tracht de juiste expressie te troffen: zijn gehoor en het .directe klankresultaat wijzen hém den weg. Ik kan er desnoods inkomen, dat de spelleider in de studio 'zijn scènes tot grooter perfectie opvoert door hetgeen h'j in zijn camera-zoeker waarneemt en mutatis mutandis in zwart-wit transponeert. Maar wanneer ik zoo'n montage-koelie zio zwoegen temidden van al die glibberige, kronkelende colluloidpalingen kilometers minus cule beeldjes, door hun kleinheid van een moordende monotonie.... dan ben ik geneigd vol eerbied hét gat van de deur te zoeken. Hoe kort of hoe lang moet eenzelfde beeldinstelling (shot) duren? Waar moet zij onder broken wórden door een cross-cüt" (beeld-interruptie)? Waar moet een ,.fade-in" of ,.fdde-out" (geleidelijk verhelderen of afdonkercn van het beeld) worden aangebracht waar een dissolve" (overgang van n \>.is daar altijd opnieuw op to letten; a-los verschoot, verging, bewoog, k'tmrde, kleurde anders of leek op 1. paald oogenblik verkleurd. Zijn ge?/ iht. zijn oogen hadden het wezen u -kregen van iemand, die de rappe . igenblikken ervoer; hij was be\ vt-esd, Israëls. dat n oogenblik van . ?? kleur hem kon ontgaan. Hij, Isadc ;<iwjfo, was tusschen de hollandsche hildcrs het perfecte geval van den , ^lettende. Hij had dat meegekregen: ij moest opletten; hij moest alles an de beweging weten, die volumina verplaatste in het licht; hij moest en >u alles weten van het licht, dat de olumina kon aantasten en de kleuren ion veranderen en de schaduwen altijd leur liet zijn; hij moest opletten, hoe ilo ruimte gemaakt werd (voor hem !) oor het licht, dat haar vulde; Isa&c sraëls was de schilder van het Bevegënde en van de beweeglijkheid en oor wie dat wil, is er werk genoeg, . L-noeg werk voor een langer leven dan i: om geviel te hebben.... Isaac Israëls Naakt beeldserie in een andere)? Ziehier. enkele der dozijnen problemen, waar mede de cutter" zich dagenlang amuseert tot hem de gal en de zenu wen overloopen en die h ij moet oplossen met het draaiboek naast zich als schematisch werkplan en het kleine controleapparaat, waardoor hij eenigszins in staat is waar te nemen wat zijn intuïtie hem dicteert. Het is in het bijzonder bij documen taires als de Nederlar.d"-film, dat het aankomt op deze merkwaardige flair voor compositie in het draai boek neergelegd en door de montage tot het uiterste raffinement opgevoerd. Want er is hier geen ander hulpmiddel om de fatale keus tusschen spanning en verveling tusschen leven en dood te ontgaan. Daar liggen de beeldstrooken: overbekende motieyen, dui zendmaal gezien, opzichzelf zonder zin, zonder expressie -?maar door het wonder der montage ,,üm zu dichten" tot een gesloten geheel met een aanhef en een slot, met rythme, spanning, bekoring en geladenheid. ,,A matter of trial and error" noemde D. W. Griffith dit creatieve werk. ,,Never be in a hurry" voegde hij er vaderlijk aan toe never be hasty. You should ever be testing and experimenting proceed patiently and circumspectly Btb4nk back. think forward and then [decide!" . . , * ^ * De .%noten"-zelf (alias de beelden) zijn in deze film voortreffelijk genoeg. En het voorgaande wil geen onder schatting beteekenen van die levens voorwaarde die beslissende basis: een goede fotografie. Het camerawerk van J. de Haas is ronduit bewonde renswaardig het 'doet den schilderteekenaar dunkt me, ietwat ontmoe digd naar zijn twee poovere handen ?? kijken, wanneer hij dit wonderlijk hybridische resultaat van techniek en intuïtie in glorieuse beelden aan zich ziet voorbijglijden. Er zijn momenten onder van een verrassende statigheid in de hooge wolkenluchten van''een blanke wijdheid in zee- en heidege zichten?van een heftige bewogenheid in de stadsbeelden. Haar er is toch iets meet- er is contrastwerking, de vertraging en de versnelling de heftigheid en de verstilling.... er is: de film ! Een uur lang plaatjes kijken - hoc mooi ook wordt een kwelling... oen uur lang film zien is een genot. Welnu deze ,.Nederland"-film IS een ononderbroken genot en vestigt opnieuw met nadruk de aandacht op de Vi8ie"-grcep en zijn leider, Max de Haas dit merkwaardig saamhoorige collectief van ernstige wer kers. Van experiment naar experi ment ziet men deze gemeenschap" groeien langzaam en gestadig, op den bodem van een grondige vakkennis. Er is in .het werk dezer filmers een zekerheid en gekundheid, die den be schouwer van den aanvang af op zijn gemak stellen. Maar nooit ontbreekt die wanne adem die creatieve zin, welke van de doode materie iets levends maakt. De film zooals zij daar ligt, is een prachtige reclame geworden voor de opdrachtgeefster het zal haar in dien zin dan ook niet aan lof tuitingen ontbreken. Maar het zij aan dit hoekje voorbehouden te wijzen op die eene groote kwaliteit waar men in geen Koloniaal Instituut oog voor pleegt te hebben, omdat zij niet in de noten staat" ! Hetzelfde zuivere genot geeft do film Palo's huwelijksreis". Dr. Friedrich Dalsheim een der vervaardigers van het fameuse Insel der Demonen" teekent voor de regie van de waar schijnlijk door Knud Rasmussen ver zamelde stof. Kr is meer actie in dan de Nederland"-film biedt maar de handeling beperkt zich tot strikt folkloristische elementen. Hét gaat hier om de vrijage van eon jongen Eskimo, bewoner van het grootste eiland der wereld, Groenland en de instructieve bedoeling laat zich Vrij duidelijk voe,len achter de simpele gebeurtenissen. Maar zij, wordt kleu ? rig en. warm door de groote liefde, waarmee dit mysterieuso land der middernachtszon en zijn merkwaar dige bewoners zijn gezien. Het is dui delijk: men staat hier voor oen credo voor een getuigenis in filmvorm uitgedrukt. De groote Póolreiziget Rasmussen heelt hierin al de gene genheid, al de bewondering, al het mannelijke heimwee neergelegd dat hem telkens uit de geciviliseerde we reld naar den pool cirkel droef en het is den filmer Dalshx-im gelukt deze bewogenheid in het filmbeeld .te be waren. De film heet een ..belangrijk cultuurdfjcumont". Wij ontbloot en als frivole bioscoopliefhebbers eerbiedig het hoofd tegenover dezen onaantastbaren degelijksheidnorm. Inderdaad er zit ontzaglijk veel wetenswaardigs en belangwekkends in Palo's huwelijksreis" veel dat de doening dezer goedmoedige noorderlingen, de Eskimo's, tot een bont en kleurig tafereel maakt. Hun behuizing hun viï-chvangst hun feesten en huwelijksgebruiken.... het is een boeiend stuk folklore dat voor de interessant ste reisbeschrijving niet onderdoet. Maar waar ons hart bij opengaat, dat is de prachtige atmosfeer, de poëtische behandeling der stof en de onuitputtelijke rijkdom der filmma terie. Daar is een prachtige ceremonie, de trommeldans" door de filmi sche behandeling tot een geladen han deling omgewerkt. Daar is een achter volging per kajak" of kano, bij stormweer een grandioze schilde ring van het ruwe. barre leven aan oV.' pool. En daar zijn tusschen alles dooi de typen der Eskimo's schoon in hun argeloosheid, eenvoud en waar achtigheid. Het is een verademing deze oorspronkelijke rijkdom van de filmmaterie weer eens te constateeren, zoowel in de Nederlandsche als in de UPA-film. Week aan week verdiepen wij ons in het filmrcrAaaf, met zijn geraffineerd gebruik van decor, spe lers en manuscript en zijn brillanto eenzijdigheid ??zóó dat wij vergeten wat er daarnaast bestaat aan einde loos gevarieerd roh-material" dat de zichtbare en hoorbare wereld in haar volle uitgestrektheid ter beschikking i/*-?..»... stelt. En dat over de hoofden van Eskimo's en Volendanuners heen ons vertrouwen versterkt en ons geloof bevestigt in wat ons boven alles ter harte gaat: do film! TOERISME In Napels is op l October 'de Tweede Internationale Koloniale Ten toonstelling plechtig geopend. Deze tentoonstelling duurt tot en met 31 Januari 1935. In verband hiermede verleenen de Italiaansche Spoorwegen, gedurende de maand October 70 pCt. reductie op alle retourbiljetten voor Napels en vervolgens 50 pCt. reductie gedurende den verderen duur der expositie. Met Kerstmis naar Bethlehem Reis van de Messageries Marilitnea naar de Middellandsche Zee, Egypte, Syriëen Palestina, vanaf Marseille van 8 December-12 Januari. Zelfde reis van 10 November 8 December. Generale vertegenwoordigers voor Nederland: Agence francaise de Voyages, Lange Houtstraat 5«, Den Haag Bulletin: Cie Gle Transatlantique Diensten Le Havre-Plymouth-New York; Antillen-Haïti, Gayeime. Saint Naraire-Cuba-Mexico; Antillen Cristobal; Middellandsche Zee en Ma rokko. Generale vertegenwoordigers voor Nederland: Agence francaise de voyages, Dor Haag. Uit de film Nederland" l : ir ?ïl,