J*»., l Muziek DE POSITIE VAN DEN NEDERLANDSCHEN COMPONIST Willem Pijper WIJ mogen, in ISKVi. vaststellen dat de imr/.ikalt' compositie in Nederland zich gedurende het eerst e derde pari van deze ??omv zeer aanzienlijk ontwikkeld heeft. l lel aantal componisten is. percent spe w i j ze gerekend, aanmer kelijk toegenomen: de qualiteit van hetgeen door deze auteurs geschreven wordt, staat tendeele op internationaal niveau. Zoodat ik meen. dat wij de periode van het eerste reveil voor afgt sloten kunnen houden: (Int de Nederlander even goed (e.q. even slecht) kan componeeren . als, de ItpJiaan. de Uuitscher. de Frausehman en de Turk weten on/e landgenoot en nu wel. De zoogezegd moderne muziek van Nt derlan.dsche auteurs wordt niet meer on hartelijker bejegend dan het werk van Bartók. Schoenberg of Hauer. En de Nederlandsche middelmat igheden vinden hetzelfde vriendelijke ontlutal als het gros internationale mediocriteiten dat de concert organisaties ons als tegenwoordige muziek blijven voorzetten. De tijd is thans gekomen voor een crit ische beschouwing van de huidige situatie. * * De positie van. den jongen Nederlamlsehen componist is op het oogenblik eigenlijk gunstiger dan men voor tien jaren mogelijk geacht zou heb ben. Tendeele door incidenteele oorzaken van buitenaf: onder spanning gebracht nationaal besef (heel wat sterker dan iti 1914-1918): voor een groot er essentieel -?deel door het betreurens waardig verschijnsel dat hetgeen internationaal in de muzikale compositie wordt gepraesteerd van een ontstellende inferioriteit is. In geen enkel ons bekend tijdperk is een dusdanig universeele achter uitgang in technische vermogens, in inventie, in .spontane muzikaliteit aan den dag getreden. De sloopersarbeid aan de grandioze kathedraal der .\vondlandsche muziek wordt inmiddels ijverig voortgezet. Zij die tot opbouwend werk geroepen schenen: Schoenberg. Strawinsky. Milhaiid. llir.demith. bleken den trofiel minder goed te hanteereu dan het breekijzer. De componisten in wier con structieven arbeid men tot nader order nog ver trouwen kan stellen: Bartók. Berg. Malipiero. vonden geen helpers, geen. opvolgers. De inter nationale situatie lijkt eatastrophaaL Daartegenover schijnt de nationale situatie den inheemsehen componisten uitermate welge zind. Het Amsterdamsche Concertgebouw wil het a.s. jubileum van Willem Mengelberg gaan vieren met een Nederlandsch muziekfeest, een combinatie van feestelijkheden, die voor drie jaren nog absurd geleken zou hebben. Jonge Nederlar-dsehc Willem Pijper, de bekende componist en criticus^ directeur van het Rotterdamsche Toonkunst-Conservatorium en schrijver van Quinten cirkel" schreef onderstaand artikel. dirigenten: Van Beiiium, Flipse. organiseeren ge regeld drijf jachten op onversneden vaderlandsche partituren. De groote pers en het meerendeel der provinciale critici lieten zich bekeeren tot een in principe pro-Nederlaudsch geloof: het beschermend a-i r ging eraf. Het lijkt alles bijna te mooi om waar te zijn. Het zou inderdaad voortreffelijk mogen heeten, als het er buiten de grenzen slechts iets minder angstaanjagend uitgestorven uitzag. De nieuwe Nederlandsehe muziek is-nog-niet volgroeid, niet zelfstandig genoeg om reeds eiken stimulans van buiten af te kunnen ontberen. Als de Nederland sehe muziek op het oogenblik. gedurende vijf jaren slechts, aan liaar eigen ontwikkelingstendenzen blijft overgelaten, zitten wij vóór 1040 weer vast gegroeid in het ergste provincialisme. De teekenen zijn meer dan duidelijk. Een artistieke evolutie berust voor een aanzien lijk deel .op de wisselwerking tusschen elkander bestrijdende krachten. Voor een ander deel moet men rekening houden met de inspiratieve macht die gestelde voorbeelden kunnen hebben. Sweelinck kon zijn krachten meten aan het werk van zijn groote Engelsche tijdgenooten; een Pieter Hcllendaal (een ..petit maitre", weliswaar, maar toch altijd een meester) spiegelde zich aan het werk van zijn grooten leeroar Tartini en schiep een geheel eigen, typisch ..Hollandsche" stijl. Zweers inspireerde zich op Wagner; de eigen accenten van Joh. Wa.genaar's groote werken zijn legitieme consequenties'van Wagenaar's liefde voor Berlioz. Diepenbrock's evolutie begint bij Wagner en strekt zich uit tot Debussy. Dit alles zijn wissel werkingen: er is actie en reactie. Maar de hemel beware ons voor een Nederlandsen nen-classicisnie. tien jaar na dato. In talrijke Nederlandsehe composities van den laatst en tijd kan men symptomen bespeuren var een reactie <»p deze Reactie. De zinnelooze, stommelende quadratuur van Strawiiisky's pianoconcert, de stu pide . jubilaties uit zijn synfonie des psaumea. de conimandotoon van Hindemith's concertmuzieken ' al deze minderwaardige expressiemid delen van de ..Jvuropeesehe" muziek tusschen 192411KJ4 beginnen zich reeds te vertooncn in de creaties der jongste Nederlandsehe auteurs. Hiertegen behoort men gewaarschuwd te zijn. De. Nederlandsehe componist kent geen nationale traditie. Die is ei nog niet. Zijn taak is: die traditie te' helpen maken. Daarbij kan hij niet buiten de ?waarlijk Kuropceseho figuren van de nu afgesloten t ijdperkei' om gaan. Dat hijzelf zich slechts ten deele bewust is van de nationale kenmerken dor muziek welke l'.ij mag scheppen is, sub specie aeternitatis. zonder belang. Dat de beoordeelaars VK.IV zijn werk ..Debussy!" kraaien, als zij een duale toonladder hooren. ..Mahler {"snikken bij een opmaat van drie gioote secunden, ,.8trawinsky!" stamelen, als zij een verkeerd geplaatst accent van hrtt slagwerk tegenkomen, is natuurlijk van nog minder .beteekenis. De geest van een muziek kan aan dermate primaire symptomen niet gedemon streerd worden. Hopen wij. voor het componeeren in Nederland. op een spoedig herstel der muzikale inventie in Zuid en Oost. Het is mogelijk, het is zelfs waar schijnlijk, dat het Nederlandsehe componeeren mettertijd weer excmplair voor het Europeesche muziekbesef zal worden, maar het zou dwaasheid zijn. aan te nemen dat dit nu reeds het geval TOU zijn. Er zuren ci-st nog een paar millioen noten geschreven moeten worden : Willem Pijper in zijrTstudeerkamer HERFST. *n WINTER. REIZEN ""MADEIRA' RONDREIZEN van 20 tot 33 DAGEN WEST-INDIE RONDREIZEN van 37 tot 54 DAGEN NEW-YORK VIA WEST-INDIE EN MIAMI RONDREIZEN van 46 tot 63 DAGEN PRIJZEN U KLASSE, .alUs inb«artp«n RÉSP.. F 265.- ? 465.- ? 720.- «n hoogcr KON. NED. STOOMBOOT Mij n.v. A1 D AM Dusolina Giannini&Respighi in het Amsterdamsche Concertgebouw DE opera en het concertpodium verdragi u elkaar vaak niet al te best. Wat in uromantische en geëxalteerde sfeer van het tooneellicht wonderbaarlijk kan bloeien verbleeVt in de koelere realiteit van een muziekzaal. GrooUopera-zangers zijn zelden óók groote kunstenaars. de opera is een apart terrein, dat den optredende vele mogelijkheden voor zijn ontplooiing bied:. die niet direct met zijn zangkwaliteiten te maken hebben: mime, actie, vrijheid van temperament dramatische zeggingskracht. Op het concert podium staat alleen een zanger, die hoogstens zichzehu een vage begeleiding kan geven met zijn drama tische effecten. Een opera-zanger, die de opera geheel en al de concertzaal binnenleidt, werkt gr«-f en, wanneer de stemmiddelen ontoereikend blijker. in artistiek opzicht onmachtig: in ieder gevn! wordt er een kunst gegeven, die aesthetisch op h< t tweede pjan blijft staan. Ik moest aan dit alles dejvkeiv bij het optreden van de Italiaansche zangeres Dusolina Giannini i.-i het Concertgebouw op een abonnementsconcei t Zondag onder leiding van Bruno Walter. Dzangeres is een operazangeres van opvallend' verschijning, zij heeft houding, dramatiek, expres siviteit. Maar haar ongetwijfeld suggestieve operamiddelen konden niet verbloemen, dat zij ,., M zangtechniek beschikt, «lic t»-l<m*Ult i-u die onwaarschijnlijk onvast klinkt bij lu-t prodmvereii \;iii het geluid. In de aria's, i'.ie /.ij zonji. een aria \;Mi Donna Anna uit Mo/.art's ..Don .liwu" *-u een aria uit ..Norma" van Helliiii. vibreerde de stem iiict alleen uiterst hinderlijk, maar «Ie tonen beliiclden ook iets zweveml.s, alsof /ij steeds onder ot boven de juiste toonhoogte hle-vrn. d(- stem was ondanks een groot o dramatische expressie nergens waarlijk glanzend, nergens vast (-11 koninklijk zooals de uiterlijke houding van de zangers oris dat vist te suggereeren. Dat deze suggestie op het publiek desondanks toch nog zijn werking niet v. rloor, het getuigt van een groot dramatisch kunnen, maar den toehoorder, die naar een :>iH(jercs luisterde, en als zoixlanig presenteerde /ij /ion toch in de concertzaal, 'konden haar feilen i i iet ontgaan. i* * * Bruno Walter, die de D-dur symphonu- vnn Mozart dirigeerde, met dat verrukkelijke menuctt rio, dat wel een kk-in eiland der gelukzaligen in muziek schijnt, en besloot met een warm-hartslochtelijke, hoewel niet heelemaal groot-drama1 ische vertolking van ..Isoldes Liebestod" van \Vagner, introduceerde dien Zondagmiddag ook ? ?en nieuw werk van Kespighi, ..Vetrate di chicsa" ..Kerkramen") een viertal symphonische stemmingsstukken, in den trant zooals wij ze re et'.s van dien Italiaanschen componist kennen in ..Fontane di Roma" en ,,Pini di Honia", virtuoos geïnstrumenteerde en klankrijke stukken muziek, ?naar wier groote lengte niet evenredig is aan de Belangrijkheid van hun inhoud. Ik kon dien mul? iag onder het luisteren niet aan den indruk ont komen, dat Respighi meer en meer op zijn virtu ositeit en minder op zijn inspiratie gaat drijven: 'iet bewerken van Gregoriaansche melodieën is nog iet voldoende om een suggestie volledig te maken. HET A THUIS Melis Nu moet ik u toch eens noodzakelijk sprek"n over het drama thuis.... Wat zegt u.... ? Ja, natuurlijk, best. alles best. Mathilde ook, dank u. en de kindertjes ook. Haha, ja nu begrijp ik wat u bedoelt. Neen, natuurlijk niet, er is heeltmaal geen drama thuis, gelukkig niet. Maar -r dreigt wat.... Wist u daar niets van? Dan leest u toch slecht de kranten. Ja. en -de weekbladen. Bijvoorbeeld de Radio Bode. HeM u daar niets van gelezen? Dat is kras. want h-t stond er duidelijk in. We krijgen allerlei drama's thuis. En wij niet alleen, maar u ook, ja, al u.v kennissen ook. * * ? . ? * Het is inderdaad een verschrikkelijke tijd. E< u groot dramatisch winterprogramnva. Iedereen krijj.t een paar dozijn scènes per,week thuis en minstei 5 een groot drama. Daar zorgt de heer, Willem Vogt allemai l voor. Alsof een massa menschen nog geen scènes e:i drama's genoeg in huis hadden. De Radio-ornroe > gaat zich instellen op de distributie van drama* en scènes en gros. En het is zaak dat We de gevolgen goed onder d ? oogen zien. De heer Eduard Veterman, ex-leider van wijle i het Cabaret de Too verbal heeft onlangs een verwijt tot het publiek gericht: ze blijven liever thuis dan dat ze van dramatische kunst gaan genieten. Dat is een groote vergissing van den heer Veter man geweest. We wachten thuis, want mijnheer Vogt heeft ons beloofd de dramatische kunst aa.i huis te leveren, zonder eenigo moeite, precies al-» de winterbrandstoffen, in elke gewenschte hoe; veelheid. PAG. 4 DE GROENE No. 2994 .- ; »..* > r ti FRANSCHE POLITIE-PROMOTI De Fronsche po/itieprefect te Marseillt is, na den moord of> koning Altxandtr, van zijn functie ontheven en overgeplaatst naar Parijs, waar hij als hoofd van den geheimen dienst zal optreden. NIEUWE UITGAVEN Over Ondericlja-Oryanisatie. Hoe het was-hoe het is-hoe het worden moet. door M. B. Hoogeveen. i'itgave G. Niessen. Delft. Grond, door H. J. van .Xynatton-Doffegnies. Titgave van de N.V. Vit gevers-Maat schappij /E. . Kluwer, Deventer. MARSE1LLE rrnv:-M..rrTH' * :MUt Stoke Het zullen hoorspelen zijn en gedramatiseerde romans. De ontwikkeling van het hoorspel is een zaak <lii- nog onvoldoende onder het oog is gezien van tfihnisch dramatisch standpunt. Toch is zij een 'jii'iilysc meer dan waard. De substitueering van vi-ueele indrukken door geluidseffecten schakelt 'i' t een slag twee factoren va 11 het grootste gew'i'ht uit: de physieke cigenseliappcn van acteurs '?i; actrices (behoudens dn-iv de constellatie van M ".i ?ttenhoofd, en stembanden die kan worden a-fgel'-i'l.uit een storingvrije ontvangst) <;n de decoravi.' kunst, met inbegrip van die der kleerehlu-.kers en naaisters. \Ve hebben hier in Holland-.nooit zware accenten i.' ii'^d op dit element. Oiv/ie programma's hebben niüiitter uitbundig melding gemaakt van de lierki iaat van toiletten die mevrouw A. in.de tweede JM-',. draagt of van de avondkleeding die de gevi -rde acteur B. in de groote liefdesscène a-an heeft. V.'ar wel van de kunstzinnige hand die de decors u- «u hapen -heeft. l-'.n nu vraag ik me af of wc i daarvoor iets in Je V'-.mts krijgen. Het behoeft-'natuurlijk niet in dien '/?it' te zijn dat bijvoorbeeld de omroeper ons voor 'l.-u aanvang vertelt dat d<» hemdsmouwen .waarin ?:?: acteur X. zijn rol van de groote verleidings>'Éuc voorleest behooren Uit een overhemd naar 11 «j i ut Van de firma Y. ad ? S.ü» en evenmin dat liet s;tut.-de-litje waarin gemakshalve de actrice '/*. in (l" studio de rol van ('leopatra door de microfoon .jfiagt verkrijgbrtar is in.de Galeries R. maar-toch Hen we wel iets vernemen van het decor, /.ooals .?".-;. niet bestaat in de studio (zelfs lu-t decorurn Uovclt daar nauwelijks in acht genomen) doch zooi«»'ls een bekend kunstenaar het wellicht ontworpen ?i hebben. .'-,??? Het wegvallen van de visueele indrukken en het it op de stemcapaciteiten geeft plotseling een' kans uit duizenden aan de talenten die mi eenmaal huizen in onaanzienlijke en on-attractieve physieke constellaties. Ken groot element van ijdelheid wordt door hot hoorspel weggevaagd. Alle» wat in een lange periode onafscheidelijk aan het tooneel verbonden is geweest op het gebied van kleeding, schooivheidszorg en decoratieve kvinst \\;ordt verwezen 'naar tic niet-belangrijke franje. We behoeven niet. meer in avomlklceding naar een première te gaan die tegelijk een modeievue is. maar \ve mogen desnoods in ons bad luisteren naav de schoone -geesteiv die zich ergens in het onzichtbare iiv profond négligéhebben vereenigd rond«>m een tafel in een aecoustiseh locaal. Daarmee hebben we het; drama in huis gehaald. Kn alleen de televisie kat» t ns nu in tle toekomst redden voor een volslagen negatie van elk deco rum. Het voetlicht is gedoofd eiv het bramlsclu'rm neergelaten. Alleen de «temmen zwerven, nog. dooi de ruimte en het geluidseffect, dat de handeling op den acht* i\^rond markeert, l let applaus i^ verstorven en na den laatsten gongslag valt een groote.stilte. Het drama, thuis is essentieel eiv ontdaan van al y.ijn uiterlijkheden. Maar liet '/al niet geëindigd zijn bij de laatste acte. Want terwijl in het theater hot vallend do«k de wereld dtr illusie voor ons afsluit en ons terug wijst naar de wereld waarin we verkeeren: een restaurant na-afloop of de kille straat, daar is er' bij het einde van \\ii\, dramn-thuis niet anders dan i-en gongslag die ons scheidt van onze directe hui selijke omgeving.. Nauwelijks heeft- de held van het stuk zijn schoonste pet-oratie gehouden, nauwelijks .heeft ?-d;- heldin de verhevenste gedachte uitgedrukt of (laar valt uw vraag om een tweede kopje 'thee. uw 'plotselinge gedacht»; dat de hond nog niet is'uitge laten of de vraag Van uw vrouw om .huishoudgeld. Schriller overgang dan de/e, tusschen het gedra matiseerde, gcsty leer do leven van het tooneel en de nuchtere gang van zaken in het dagelijksche milieu, is niet denkbaar. En dat zal het werkelijke drama thuib zijn: de collectieve val der luisteraars uit hunne ontroering. uit het kleurig beeld waarnjee de fantasie de ge« luidwindriikkeii hebben ornvvcveu en liet herkennen PAG. 5 DE GROENE No. 299-* van al datg»*m- waaruit di- geesten waren wegge vlucht.' l*w vrouw ziet plotseling den Romeo harer dagdroomen gesubstitvioerd door uzelf met asch op uw huisjasje eu uw beeneii ep de haardbank viitgestrekt en met uw lippen geen woorden van liefde maar de vraag om eene kleine verfrissen ing. en gij herkent voor de schim uwer vluchtende Julia de draagster vtiu een japon van het vurige jaar die hunkert naar t-eiv gan-sche kast vol nieuwe. .. . Z'eide ik u teveel toen ik-u sprak van het drama bij u thuis. . . . 'i Kn kan ik.u een betere raod geven dan het over dragen van uw. bloemenhulde bij premières aan haar di»> nu eeuuuval in al uw huiselijke scènes en 'drama's door'het lot is aangewezen als eerste vrou welijke hoofdrol.....? Met de laiiire .winteravonden breekt thans een .seizoen aan van het drama thuis gelijk .er nog geen is geregistreerd iu de historie van het tooneel. Alle*/, WiUvin Votrt. h<-t spel kan beginnen....-Boekenveiling .. , Internationaal Antiquariaat (Menno Hei-tzberger) 2*2-21 Oi-'tober. Bibliotheken van Dr. F. I. M. Ronke. M. P.' .1. Kijma. Kd. de Jong.. Dr. S. J. Philips e.a. De firma 11 crt fcberger zet haar eerste veiling in het nieuwe seizoen in met een groot e verzame ling keurdrukkc'iv der zoogenaamde' ..Private l*resses". waar itic'n het mooiste, wat op dit gebied in binnen- en buitenland gemaakt is. bijeen vindt. Verder zijn er eenig». belangrijke manuscripten en incunabelen, onder deze laatsten'bevinden zich niet minder dan dricvllollandsche. Verder viel ons op een Homan de la Hose ..translate de rime eiv prosc*' in löO:{ te l^yoii gedmkt. Onder de overige rubrieken vindt-,men o.a. een vrij uitgebreide ver zameling Duitsche litteratuur, afkomstig van wijlen "Kd. de Jong. in leven leeraur aan het (lymivasium te Amsterdam. l*. A. De lange avonden komen, kan Uw lamp nog mee, of komt U eens naar een nieuwe kijken? Wij hebben een pracht collectie en .... nooit duur JASPERS, Ceintuurbaan 308 i