.«.i* t - . C ,,De Draaikolk". Staande van l. n. rechts: Paul Storm, Carpenticr Alting, Mien Duymaer van Twist. Zittend: Willy Haak en Nell Knoop FAILLISSEMENT VAN EEN FAMILIE Hen n k' Scholte Noel Coward's Draaikolk" bij de Amsterdamsche Tooncelvereentging G. B. Shaw kan zich niet beklagen dat hij - zij het laat geen school gemaakt heeft. Integendeel. men groeit hem bijna boven 't hoofd, hervat zijn werk in den overtreffenden trap. Juist het Engelsche tooneelrepertoire heeft de laatste tien jaren immers een merkwaardige neiging getoond tot j.unpleasant plays" mot het grimmige masker van den wolf onder het lamsvel der society-stukken. De Engelsche sneer mist eenerzijds de sentimenteele charme der Fransche moralisten, anderzijds de zwaartillende aanklachten der Duitschers, die ook thans nog expressionistische zedemeesters gebleven zijn. Shaw schiep eens en vooral het' schema voor Albion's hekeldicht: onthullend, ontluisterend, in telligent en daarin dubbel wreed. Shaw begon zwaar op de hand, als Fabian socialist, dat is: als een binnen zekere grenzen verontwaar digde salondomin.ee, die zelf bij Ibsen op cathechi.satie was geweest. Coward en Maugham (hoe ver schillend onderling ook) begonnen eerst brillanter en virtuoser. en pas langzamerhand groeide daarin het onbeschroomd veroordeelend element tot een soort danse macabre: Shaw's ..quintessence of Ibsenism" verwerken zij thans in het kader van de wereldwijze en cynische comédie. Zij hebben een voorliefde om hun problemen licht op te zetten en langzamerhand vast te schroeven. Een prachtige paraphrase In zooverre is, het stuk zelf een prachtige paraphrase van den titel: de draaikolk begint met wijde kringen, nog is het zoo erg" niet, nog voert ?eerst de lichte wrevel den boventoon. De Londensche flat van een femme d'un certain age", haar bloedjonge gigoio, de wrcede achterklap van haar vrienden.... StèvePasseur zette zijn soortgelijke Acheteuse" terstond veel donkerder in en Defresue, die» dit soort badineerend tooneel niet aankan, nam hier dan ook een veel te langzaam en na drukkelijk tempo, Het geraffineerde van Coward is juist, dut wij lan^/.am.-rliaiul e»i uu-t on/.e «?igen. ot>g«*n. zomlt»r noodeloo/*» ..voorlicht ing". ontU'l' de vlugge, elegant t- ?'onversati'.* van t'en comé.lie alle bittere misère zien gapen. Het hoett «nis niet zooniet den vinger «'P de womt; duidelijk gemaakt te worden: begrijpen jullie dii nu wel Jillctnaul goed? Het hoeft niet (hi-.l.'lijk mei zulke op/.et.telijke v<uit rusten «'it zulke ernphatische pau/.en 1e bv-ginnen. Het stuk verengt zich immers vanzelf, als tvn draaikolk, naar benetien toe. Hot tweede bedrijf, het oiigeslaapcde. miserabel.'week-end fuifje. krijgt .al langzamerhand schrillere tinten, lu-t ein digt in een Wiinklankige scèiu'. waarin de oiuwlwkkige. overjarige vrou\v, die zich niet gewonnen ?wilde geven, in kijvetule hysterie uitslaat ahs zij Jiaar jongen gunsteling het moisjo ziet troosten. dat zoo juist de \erloving met haar ongolukkigeu woon verbroken heef t, terwijl dezo zoon zijn toomelooze ellende botviert in de drift van zijn piano spel. En met het derde bedrijf, zijn wij heelemaal in de sfeer van Ibsen's ..Spoken", ja van Hamlet's gruwelijke moecler-martoling: in de fluf-geparfumeerde slaapkamer van een vernederde moeder komt haar zoon haar rekenschap vragen, welke tonslottebijna woordelijk culmineert in het hartstoch telij k zelf beklag vaneen, die niet vroeg om het leven «lat men hem gegeven heeft. Het is misschien ec>n al tecrueffoct onide vooshole! A*an deze mouüer voort gezet te zien in de verslaafdheid aanh<>t \vrdoovundt* middel, dat den zoon ten doodc opschrijft. Maar Ihsen had niet minder grot geschut noodig om 7.ijn rekening van het verleden te kunnen presenteeren. 'Het eindo is ook hier meer «?en verlossing dan een oplus^ing. En merkM'aatdig hoe scherp het publiek <>p y.ulk uen overmatig aangezette scène reageert: tusschen het enthousiast applaus «looi- floot men. Een scène, dus dunkt mij geheel'zoo gespeeld werd als Noel Coward het zich voorgesteld had. floot .men uit: spontane reactie tej;i»n de pressie, d.io het stuk tenslotte op den geëmotioneertten en verbijs terden toeschouwer uitoefent. Goed tooneel kan echter trotsch zijn op dit fluiten. > En inderdaad was de scène, die het heele derde bedrijf vulde, zijn gewicht aan goud waard. Faalde Defresne's eerste bedrijf vrijwel geheel, zijn tweede bedrijf was terstond een octaaf huoger en mach tiger ingezet (niet mooie rollen van Willy Haak. Paul Storm. Cïeorgette Hagedooru eu Oscar Tourniaire) en zijn derde bedrijf bracht deze spelers van de 'Amsterdamsche Tooneelrereeniginjf. on wennip ten aanzien van de vereisohte ..underemphasis" van het begin, ten volle op eigen terrein terug. Hier kon Ben Hoyaards zijn rol uitspelen op de wijze waarop Ernst 'Deutsch zijn Oswald. Moissi zijn Hamlet tot een cjimax bracht: vervoerd en bijna onbeheerscht tooneel. een ellendig requisitoir van een bleek morphine-klantje tegen den ver giftigden oorsprong van. zijn leven. Hard en rauw was hier ook de weerstand van vrouw, die zich tenslotte aan een. wanhopige nederlaag gewonnen moet geven, Mien Duymaer bereikte hier een plotseling hoogtepunt in haar spel. juist omdat zij in het begin van den avond niet gelukkig was. niet gelukkig gekleed, niet gelukkig geregisseerd ook. en weinig de illusie meebracht van een vrouw, die nog twee bedrijven voor het oog van de wereld ergo ook voor dat van den toeschouwer ..mee kon *' door zich met een zekere sfeer te omringen. om dan plotseling, met een behuild gezicht en in een slordig négligé, inderdaad de twintig jaar oudere en verlepte moeder te zijn. afstootend voor eiken minnaar, afstootend, voor den zoon. Men kon zich. ja men moest zich deze voorstel ling als geheel anders denken, er was te< kennelijk aangestuurd op de groote. bittere wanhoop van het slot. Men volgde het wreede rythme van dezen maalstroom niet harmonisch, doordat men; de lichtere cirkels van het begin verwaarloosde. Maar1 anderzijds is het de vraag of n gezelschap in ons land het noodlottige einde tot een dergelijk doorleefde tragedie had weten op te stooteri. Hoe absurd het' ook schijnt, men zou bijna wenschen dat er in dit geval dan maar twee kapiteins op n schip, twee regisseurs voor n stuk hadden ge staan: Defresne voor het slot eu een minder zwaai tillende en nadrukkelijke regisseur voor het begin. ' Onder de conditie dan, ,dat beider overgang zich onmerkbaar voltrok, want tenslotte heeft n gave schrijversnatuur het wel bestaan om de vernielen de richting van deze draaikolk te teekenen. Het is echter een tweede vraag meer een vraag van wat de Duitscher zou noemen: Realpolitik of ons tooneel er verstandig aan doet, het publiek naar den schouwburg te lokken om bet steevast met een formidabelen zweepslag naar buis te sturen. Met allen eerbied voor de wrange waarachtigheid van dit stuk, is de consequente negatie de obsessie waard, die zy in den toeschouwer oproept en. is dit tooneel dan de eenige manier ,,to face reality"? PAG. a DE GROENE No. Het Moord-j Mar: ournaal" van eille Bioscopy L. IN het middelpunt der filmbelangstelling ston i deze week de cinematografische reportage v» . den moord op Koning Alexander van Youp. Nlaviëen Minister Barthou ? sindsdien min <?.;' meer berucht geworden als het ,,moordjourna;i van Marseille". Xu raakt men hier in wezen aan de oude priiu-i pieele quaestie of het publiek in staat is zelf te beoordeelen wat recht heef t op zijn belangstelling ja dan neen. Onze volksvertegenwoordiging heeft indertijd gemeend deze vraag ontkennend te moe ten beantwoorden en men heeft zich in het onver mijdelijke geschikt met des te meer bereidwil ligheid, naarmate onze filmkeuring voorzoover wij kunnen nagaan tot de zeer liberale instituten be hoort. Maar dit neemt niet weg. dat een groot deel vau ons volk nog steeds principieel afwijzend staat tegenover een dergelijke bevoogding van overheids wege en genoeg vertrouwen heeft in de gezonde mentaliteit van het publiek om te verwachten dat ongewenschtèexcessen geen catastrofale gevolgen kunnen hebben. Wij hebben ons in deze rubriek van den aanvang af in beginsel tegen een preven tief ingrijpen van overheidswege verklaard en het. is niet noodig dit herhaalde malen verdedigde standpunt hier nog eens uiteen te zetten. Intusschen rijst de vraag of juist dit geval een dergelijk spontaan verzeb wettigt, waar bij tal van andere gelegenheden zich geen stem verheft. Wij hebben nu eenmaal een preventieve keuring en leerden ons bij de zaak neerleggen. Wij weten dat de film een controle moet dulden, d ie geen anderen uitdrukkingsvorm kent en wij kunnen begrijpen {voorzoover wij ons de moeite geven erover na te denken) dafc dit Damocleszwaard zijn f unesten invloed doet gelden op de normale ontwikkelint der film. Op straffe van onherstelbaar financier! verlies wordt aldus de film officieel gehouden bin nen de perken eener onnoozele en geborneerd. ? neutraliteit, die naar onze meening voor ger gering deel verantwoordelijk' is voor de beschf ? mende onbenulligheid van datgene wat, godbetei' voor talloozen dagelijks geestelijk voedsel i . Deze beknotting in haar algemeene strekking ga;:t in beteekenis verre uit boven dit bijzondere geval waartegen nu plotseling zulk een heftig verz-1 gerezen is. . Wij hebben de beide geïncrhnineerde journau' fragmenten ex officio gezien en kunnen ons na< ? over het verbod, noch over den f unesten invlo* <l dezer filmstrooken bijzonder opwinden. Deze vom; van reportage lijkt ons niet smakeloozer of fatal> dan datgene wat het publiek overal elders in wooi -i en beeld wordt voorgezet, zónder dat men zic;: daar veel om bekommert het is alleen maar wa' ongewoner. Het doet dan ook eenigszins wonderli.n. ADVERTEERT SI IN DE GROENE Dat is een zin dien ge dikwijls leest. WAAROM? Omdat DE GROENE in het geheele land gelezen wordt door het beste publiek door het publiek dat Iets te besteden heeft. De adverteerder behoeft niet te betalen voor een verspreiding, waarmee hij honderd duizenden bereikt, die juist niet tot het koopkrachtige publiek behooren, maar het betaalt hem om In dit blad te adverteeren, dat hem direct in contact brengt met het publiek dat hij zoekt. .JORDAAN a:iii in publiciteitsorganen. die met sensa'iioiieèle koppen, pikante bijztmderhc-den en ..pakkende" fut o's. iederen moord plegen te commentarieereii thans geharnaste protesten aan te treffen tegen tl-- concurrentie van de film. Aan den anderen kant i> de uitschakeling van dit sensatienummer moei lijk een verlies te noemen zeker niet in vergelij king van het onherstelbare kwaad dat de inter nationale censuur berokkent aan de film als draag.<t"r van nieuwe en oorspronkelijke ideeën. Kn zoo zal ook het stof. door deze aangelegenheid opgeworpen, zich weer naar alle windstreken verBreiden en de film voortgaan met zich te bewegen liinnen de veilige banen der onschadelijke infantiliïi-it zonder dat er een haan naar kraait. . . . EEN FILM VAN WIENE Robert Wiene: Typhoon". Rialto Theater liet is nog altijd een onbegrijpelijk verschijnsel. ? i:it de man die eens C'aligari" maakte,, nooit meer i is heeft gepresteerd wat naast dit poqucniakeml v 'i-k kan worden! genoemd. In de korte, maar hef(iu' bewogen historie tier cinematografie staat de/.e i.-iineuse expressionistische film uls een phenoniecn .tut. i h beteekenis voor publiek en. productie zijn ?\\verga zoekt. Kevolutionnair. fol eji moedig was 'M.-t- experiment van. Dr. Uobert Wiene en men zou liet desnoods kunnen begrijpen, dat hij zich na <l-ze belangrijke daad uit de filmactiviteit had it-ruggetrokken maar stellig niet. dat hij zou voortgaan met films te produceeren. waaraan alle originaliteit (om van révolte te zwijgen) vreemd is. 'Het is dan ook meerde oude suggestiviteit van <i<>n naam. dan wel een behoorlijk gefundeerde verwachting die tuis telkens weer heendrijft naar ??n nieuwe film van den man .die e'ens C'aligari" >naakte. En telkens weer treft ons even de teleur-telling over het uitblijven van iedere opzienba rende nieuwigheid in vorm en inhoud ofschoon wij lang konden weten, dat hierop niet meer te hopen valt. Waarmee geenszins gezegd wil zijn dat Wiene inferieur werk zou leveren integendeel, voor den filmliefhebber vult er altijd wel wat aan zijn werk te genieten. Films als ..De andere" (met de prachtige rol van Fritz Kortner) en het in Engeland gemaakte The traitor' staan in de herinnering ;ils voortreffelijke staaltjes van filmisch kunnen. Ditmaal is het de directie van het Rialto-Theater die meer dan eens blijk geeft beter werk aan te durven (,,La maternelle" !) welke zich over Wiene's laatste product heeft ontfermd. De han deling betreft hier de verhouding tusschen een cabaretzangeres en een Japans'chen geleerde. Aan vankelijk heeft het den schijn of het conflict tus schen de oostersche en westersche mentaliteit het drama beheerschen zal. Al spoedig echter blijkt de Japanner een geheimzinnige taak op zich te hebben genomen, die hij terwille van zijn vaderland moet volbrengen en tengevolge waarvan Jiij gedwongen wordt zijn relatie met het zangeresje te verbreken. Tenslotte draait het uit op een crimineel drama. wanneer de Japanner een moord pleegt waarvoor een jongere landgenoot, mede-lid van hetzelfde genootschap, wordt veroordeeld. Het geheele geval is gelijk men ziet nogal onzeker van opzet en het scenario wordt er' niet beter op naarmate de mysterieuse taak" die deze Dr. Tokoramo op zich heeft genomen, ons volkomen duister blijft. Daarbij komt nog dat de couleur locale niet bijster overtuigend is, aangezien in dit heele Japansche'drama slechts een enkele (waar schijnlijk) authentieke zoon van het Land der Rijzende Zon voorkomt. Wij moéten genoegen nemen met min of meer geslaagde copiën en. zelfs de hoofdrolspeler, Inkijinoff, is ondanks zijn Mongoolsch uiterlijk geen echte Japanner. Maar afgezien van deze m ihder prettige factoren, werd Typhoon" een film die door den knappen en boeiendeh verteltrant de moeite van het zien waard blijft. Het zit hem over het algemeen meer in de behandeling der filmmaterie dan in de overtuigende suggestiviteit der hoofdpersonen. Daar is reeds aanstonds de scène waarmee de film opent, de eerste ontmoeting van Dr. Tokoramo met de cabaOlg Tito Schipa C. JMh M* 4* t*** **. «^ l«»**ll*%*«t«%0».«*l i% <**«% M 4V J!* K* Koopt Ncderl. fabrikaat! VV itte Curacao Scd Cnerry Brand v JMentlie Glaciale V_ u ra ca o' Dra na v retzangeres. Zoolang de regisseur de zaak in handen heeft blijft het geval boeiend: de entree der beide Japanners, de schildering van de cabaretsfeer. het weven van het contact tussehen Helene I^arucht». de chanteuse. en Dr. Tokoramo.... dit alles heeft spanning en geladenheid. Wiene's afkomst van de zwijgende film verloochent zich nergens, waar de beteekenis van het beeld superieur is. De camera vindt telkens opnieuw voor iedere situatie, voor iedere stemming, voor ieder conflict aantrekke lijke en belangwekkende gezichtspunten. In het bijzonder weet Wiene partij te trekken van het inderdaad merkwaardige masker van Inkijinoff en het opmerkelijke is, dat diens persoonlijkheid het sterkst werkt zoolang van het zwijgende beeld wordt gebruik gemaakt. Kr zijn bij den twist tusschen Tokoramo en zijn gelh-lde maar vorrnl bij de ontmoeting van den Japanner en den jour nalist dit- hem met chantage bedreigt momenten van een zér sterke dramatische werking. Het tel kens ingelasfhtt* beeld van Inkijinoff's masker heeft in zijn raadselachtige.' dreiging dan een effect dat zoowel aan de groote moordscène uit ..Variété" als aan het beroemde fragment uit ..Storm over Azië" . herinnert. Zoodra echter de dialoog optreedt blijkt deze speler, ovenals in ..La téte d'mi homme". aanzienlijk zwakker dan zijn uiterlijk zou doen ver moeden. Ook de tegenspeelster. Liane Haid. brengt het niet verder dan nogal geforceerd ?comediespel zoodat de film uitsluitend haar belangrijkheid dankt aan de aanwezigheid van Wiene achter d«> camera. Met name de rechtszitting aan het slot is uiterst knap en boeiend voorgedragen en houdt de belangstelling, ondanks de middelmatigheid der hoofdpersonen, tot het einde gaande. Onder <!?? medespelenden treffen twee figuren nochtans door een uitstekende vertolking van kleinere rollen: Tokoramo's vriend; llironari. door den hier reedt» meer gesignaleerden Veit Jlarlan en de onbekende acteur, die den zonderlingen ..baron" in het ge tuigenverhoor speelt. Vooral de laatste is van een kostelijken, nonchalanten humor die het doet be treuren dat wij hem maar zoo kort op het doek zien. Al-met-al vervult de filmliefhebber een traditioneelen plicht, wanneer hij dit werk van Dr. Ro bert Wiene gaat zien een plicht waarover hij zich niet zal beklagen.... ook al koeren ..die scho nen Tage von C'aligari" nimmer weet ! ? ' Dood Water" In een uitvoerig schrijven bericht ons de heer Hutten, regisseur van de film ..Dood Water", dat het onmogelijk was dit werk aan de Nederlandsche pers te laten zien. voor het naar het buitenland werd verzonden. Ook verklaart hij. dat het geens zins uit gebrek aan welwillendheid, is ten aanzien van de Hollandsche critici, dat ..Dood Water" geen 'persvoorstelling kan beleven vóór zij in het publiek wordt vertoond: een voortdurend verbete ren van het werk maakt het onmogelijk de be schikbare copiën te laten draaien. Wij brengen deze omstandigheiden. gaarne ter kennis van onze lezers, maar blijven het betreuren dat in het bijzonder de periodieke pers geen gele genheid heeft gehad dit vermoedelijk zeer belang rijke werk te zien en tijdig te bespreken. AANKONDIGING Comitévoor Arbeid aan Intellectueete Werk/oozen Gedwongen door den nood der trjden heeft zich te Den Haag een Comitégevormd ter behartiging van de belangen van intellectueele werkloozen, Doel en streven wordt uiteengezet in het eerste nummer van het Correspondentieblad van genoemd comité. Vooraanstaande Nederlanders hebben zitting genomen in het Comité. Medewerking wordt van alle zijden gevraagd. Het Centraal Bureau, gevestigd Lange Voorhout 27a, Den Haag, is bereid alle gewenschte inlichtingen te verstrekken. PAG. 13 DE GROENE No. Een groot Italiaansch zanger Amsterdam heeft dm beroemden Italiaanschen tenor Tito Nrhipa. beroemd door de radio en d«grammofoon. Ponderdayavoml in het Concertgehouwen iet spanning verwacht. Wij kennen vele van zulke ..beroemdheden", die op het concertpodium gehoord. 15'ducht teg.-n. vielen. Maar Tito Schipa heeft KeJtonjren op een wijze. die -/ijn faam nog overtrof. Hier was een Italiaaiiich zange;*. die uil»- jjnr-de eigenschappen en geen d.-r ondeugden van den grooten Italiaausdieu zanger had. Tito Schipa is vrij van het op het succes zinden. Zijn programma alleen reeds getuigde van muzikale smaak, weinig schitterende opera-aria's, maar een prachtige keuze, bescheiden en toch verantwoord, Kn zelfs zong hij zonder de gemakkelijke middelen die altijd weer het publiek als voor *>»m gevaarlijke ton1 in geestdrift brengen: geen van die acrobatiscli lan'jr <»p een formidabele adem aangehouden tonen: geenstemdie niets met muziek te maken hebben. Hij zont;, niet in zijn pra«;htiu»'. jjavf t«>norst -m de teedersU- weekheden naast open staalharde fort o's. die toch nergens in geschreeuw ontaardden. verrukkelijke buigingen in het geluid, subliem wegstervend, dan weer aanzwellend: volmaakte «'uU'inti'clmiek. met een noblesse van toon en klank, die d«n «rooton kunstenaar kenmerken. Maar altijd belu-erscht. zon-Ier academisch te worden, steeds voornaam, zonder effectbejag. Zulk een lied ..L ?s Violette»" van Scarlatti werd een juweeltje van zaïivkunst. dat de grootste concert zander hom niet zou verbeteren. En de operazanger weer 7.ou hem zulk een aria van Bellini. van Massenet. vau Verdi. niet verbeteren. En in de Xapolitaansche volksliederen was Schipa de volkszanger, een en al iiHtiuir. vrij en los van allure. Het publiek liet den man niet meer gaan. eindeloos werd hij toegejuicht, steeds weer tot een toeijift i;t'd Emil Cooper IN- Hussische diriureu» Mmil Cooper was de diri gent van het ooni-ert. dat weliswaar om Tito.Schipa gegeven werd. maar dat daar niast veel goeds en opmerkelijks bevatte. Met het Concertgebouw orkest gaf hij de ouverture .Teil van Rossini. een brillante ..('apriccio espagnol" van Rimski Korsakof f. dat in zijn wildheid en vaart, zoo gedirigeerd. sonis aan de dansen van Borodin deed denken en vooral een zeer knappe vertolking van de concertbewerkiixg der muziek van Strawinsky's ..Pètrouchka". een hernieuwde kennismaking met een werk. dat wij in laivac niet meer hoorden. maar dat zeker niet tegenviel. v. W. Inkijinoff als Dr. Tokorama t -" 1 u-;*.,