'.V 41 l J Oud en nieuw Polen Oud Polen: Het wereldberoemde slot Wawel bij Krakau Prof. Dr. H. BRUGMANS WIK iii Polen reist en de indrukken op zich laat inwerken., die land en vi Ik op hem maken, ontkc.mt niet aan den indruk. dat hier op allermerkwaardigste wijze oud en nieuw Polen naast elkander staan, soms gescheiden, maar veelal toch weeivin nauw verband met elkan«ler. liet ligt voor de hand. dat hier oogenschijnlijk alle historische continuïteit, alle verband tusschen heden en verleden oMl reekt. Toch is dat voel minder het geval dan men oppervlakkig zou meenen. Of liever het -omgekeerde is juist waar: wat de Polen van velerlei oorsprong bijeen houdt, is naast allerlei gemeenschappelijke belan gen het bewustzijn vali een geestelijken samen hang, die weer zijn oorsprong vindt in een ge meenschappelijk doorleefde geschiedenis, Zoo komt. het. dat de Polen hun historisch verleden' niet alleen hoog muiden, tnuar daarop ook geestelijk steunen. Hoe kan het ook anders;- Aansluiting bij het onmiddellijke verleden, toen Polen verdeeld en geknakt was. is onmogelijk. Die periode, de negentiende eeuw. bracht de Polen zoo goed als niets, dat wees naar een betere toekomst van nationaal herstel. Wut alleen bleef leven. ? maar dat was ook van groot e waarde, was de geestelijke eenheid . van dit jammerlijk verdeelde volk: dit bleef altijd behouden, het bewustzijn, dat alkPolen, bij welken'staat zij ook tijdelijk behoorden. bij elkander behoorden, slechts een gelegenheid afwachtten om door hereeniging weer sjerk te zijn. ? De Groene geeft op de volgende bladzijden een bijlage, gewijd aan de Poolsche Republiek en de Poolsch-Nede rlandsche betrekkingen. Het vijfjarig jubileum van de vcrccniging Nederland-Polen en deverjaardag van de Poolsche Ka'mer van Koophandel voor Nederland vormen daartoe de aanleiding. ledere versteviging van internationale betrekkin gen vormt een nieuwe waarborg voor hun stabiliteit, opent nieuwe mogelijkheden voor den Internatio nalen handel. Iedere nieuwe kennismaking, iedere verlevendiging van het verkeer, commercieel of toeristisch, draagt weer een grondsteen bij voor de vreedzame organisatie der volkeren. Er is nog een reden om bijzonderlijk op Polen de aandacht te vestigen: de stabiliteit van het land, inzonderheid de financieele stabiliteit. Gezonde financiën blijken ook hier weer een middel om een staat, die ook 'm economisch opzicht veel geleden heeft, langzaam maar met des te minder risico uit de werelddepressie naar boven te takelen. ? De hereeniging Die hereeniging is in HU8 dan een feit geworden. liet ligt voor de hand. dat dat niet gemakkelijk is gegaan, en evenzeer, dat de zwarigheden met de rcsurrectie van den staat niet van de baan waren. Ook hier gaat het als altijd en overal; de geboorte is niet het moeilijkste, maar het leven. liet innerlijk leven van l'olen in de laatste vijf tien jan r is vol strijd. Vooreerst zijn er minder heden in Polen, die zich thaiis met klem laten gelden. Ruthcnen. Joden. Duilschei-s. om slechts deze te .noemen. Maar bovendien zijn de Polen onderling verdeeld in verschillende partijen eii groepen: kan het wel und-rs;' Mier werkt nog.de' periode der verdeeling en der verdeeldheid door: men kan de Pruisische, de Oostem ijksehe en de Russische Polen duidelijk van elkander 'onder scheiden.- De Pruisische Polen hebben in de negentiende eeuw <ie groot e voordeelcn van een .góéde, geregelde staatsorde leeren keüneii en waardeeren: zij hebben regeering gekend, die wel de Polen onderdrukte, maar die materieel goed voor hen zorgde: zij hebben bovendien de waarde van. vertegenwoordigende lichamen leeren kennen en ook veelal de praktijk der regeering. Dat laatste is nog meer het geval met de Oostenrijksche Polen; met hun groote .politieke club hadden /ij veel invloed in het oude ('isleilhanië: zij konden in \Veenen tot hooge funetiën komen: zij hadden niet van onderdrukking te lijden en namen dus ook gaarne iets over van de lichte Weensche levensopvatting vati die dagen. Voor de Russische Polen stond de zaak geheel anders: zij werden door Hussen geregeerd en hadden niet den minsten invloed op die regeering: zij stonden dus ook geheel buiten de praktijk van het bestuur en leerden het gouvernement als een vreemde, zelfs vijandige macht beschouwen en zelfs haten: op dezen aan de praktijk van het staat «leven geheel vieemden voedingsbodem konden gemakke lijk extreme denkbeelden opgroeien en zich zelfs breed ontplooien. Geen wonder, dat de interne geschiedenis van Polen in onzen tijd het beeld van verwarring en geschil vertoont: alleen een staatsman als Pilsoedski kon Mer de tegenstreven de krachten1 eerst neerdi ukken, dan' vereeni-, gen. Dat was van te grootere waarde, omdat de positie van l'olen internationaal zeer eigenaardig en zelfs gevaarlijk was. Polen dankt zijn zelf standigheid aan de entente na de ineenstorting der centrale mogendheden in, IJ)IS. Of eigenlijk was het zoo gegaan: in 101 (t hadden Duitschland en Oostenrijk na hun overwinningen op Kus land het koninkrijk Polen geproclameerd, voorloopig zonder koning en zonder vaste grenzen, en dan natuurlijk onder krachtigen vooral Duitschen invloed. 'De greep van Pilsoedski naar de, macht in November 1!>Ï.X beteekende dus een oritwt inging van Polen meer nog aan de Duitsdie dan aan de Uussische macht. Rusland, geteisterd door revoPAG. 20 DE GROENE No. 2997 lut ie en burgeroorlog, kon zich trouwens niet of nauwelijks doen gelden: van Oostenrijk was in l O l,S geen sprake meer. De eenige. zeer bepaald vijandige macht was Duitschland. dat .niet alleen Posen, maar ook West-Prinsen had moeten afstaan en bovendien nog door een volksstemming een deel van Sileziëverloor. Vandaar dat de stem ming in .Berlijn tegenover Polen zeer onvriendelijk was: de kwestie van den Poolschen corridor bracht de gemoederen steeds meer in beweging; meer dan eens bracht de Duitschc regeering kluchten voor den Volkenbond te (ïenève over de behandeling der Duitsche minderheden in l'olen terecht of ten onrechte: voortdurend waren de verhoudingen in «Ie vrije stad Da'ntzig object van hakerige geschillen. Heen wondei. dat Polen het eeuwenoude ver bond met Frankrijk gaarne hernieuwde en zoo ten minste eenige internationale vastheid van positie verkreeg. Van welke beteekenis die viiendscluip was. werd al dadelijk bewezen, toen Polen in 1!»2<) in oorlog geraakte met Busland. De Russische legers-drongen door tot voor de poorten van Warschau: zij werden 'door maarschalk Pilsoedski teruggeslagen en WCCB uit Polen ver dreven. Van veel belang was daarbij het aandeel van generaal Weygand en andere Fransche officie ren. In ieder geval heeft reeds toen het FranschPoolsche verbond zijn deugdelijkheid bewezen. De gevolgen bleven niet uit: Moskou erkende de'macht van Polen en sloot niet alleen den vrede van Riga. maar ook later een nonagressie-pact. Daardoor werd als het ware het l'oolsche kanon weer omgedraaid en gericht tegen Duitschland, waarmede men immers in den grond veel moei lijker kwesties had dan niet Rusland. Ook hier een eeuwenoude tegenstelling, die tot diep inde middeleeuwen teruggaat: de eeuwenoude tegen stelling en zelfs strijd van (Jermanen en .Slaven om den Weicbselmoml en zelfs om de Oostzee. Een verschuiving van beteekenis Maar in deze verhoudingen is kort geleden een verschuiving van beteekenis gekomen. De regeering te Berlijn heeft liaar internationaal isolement steeds pijnlijker ondervonden en tracht natuurlijk dat isolement te verbreken. Toenadering tot Frankrijk is zeer moeilijk, zoo niet onmogelijk. Maar Polen bleek te winnen: een tienjarig bestand schort het waarlijk ernstige oorlogsgevaar in Oost-Europa op: de wrijf vlakken zijn niet verdxvenen. maar worden voorloopig koel gehouden. Maar daarmede heeft het Fransche bondgenoot schap wel wat. misschien veel van zijn boteekenis verloren. Dat ziet men ie Parijs ook in; inen is ontstemd, maar moet wel afwachten. Dat moet trouwens ieder, die deze ontwikkeling im-t belangstelling volgt. .Met belangstelling want het gaat hier-om-groote dingen die hun wortels diep in de geschiedenis hebben, maar waarvan nog niemand kan zeggen, waarop zij zullen uitloopen. .Dit kan men alvast zeggen, dat Polens positie in de wereld in den Jaatsten tijd veel sterker is irewor:len. Het Handelsverkeer tusschen Polen, Nederland en Handelsverkeer tusschen Polen en Nederland KDITRKXD{£ xlp--*uw£tstéjaren stond Xederland geregeld op tle zevende plaats, wat het totaal bedrag van den pedei enomzet met l'olen betreft, liet aan? ?el van Nederland is percent sgewijzc' ten pzichte van den totaalomzet in ondcitiuinde tabel aangegeven: Nederlandsch Indi ?ivocr in Polen 1.7 uivoer n. Xederl. 3.1 nvocr in l'olen . .. itvoer n.Nederland J. NIKERK Oud-Consul van Polen in Nederlandsch-lndi Secretaris Nederl.-Poolsche Kamer v. Koophandel j. i 4.5 3--: 2.4 3-4 4.1 3-1 3i e half j. 1930 1031 193.' n>33 K)34 3-5 3-« 3-7 3-5 3-' % 3-4 3 -1* 4 8 5-7 5-°% De handel sbe weging tusschen Xederland en l'olen is na don oorlog gaandeweg toegenomen. De cijfers in millioenen zlotys bedragen over de Jaatste jaren: 1929 1930 1931 v Polen n.Xederl. . 79 83 08 52 v Xederl. n.Polen . 113 78 41 32 totale import Polen 3111 2241). 1468 862 ., export v.Polen 2814 2433 1878 1084 1933 54 29 827 960 ie half j. J934 *3-5 13.8 39-!. 7 47-2-5 l*it de door het Centraal Bureau voor Statistiek te 's-Ciravenlxage gepubliceerde cijfers blijkt ons. «lat de van Polen uit naar Nederland ingevoerde goederen hoofdzakelijk bestaan uit: producten van landbouw en veeteelt, zooals tarwe, rogge, zaden, paarden enz., grondstoffen van den mijnbouw, zoonis steenkolen, metallurgische halffabrikaten. rubbersehoenen, voorts hout. meubelen en aarde werk. Bovendien bestaat nog d'-- mogelijkheid voor IVden haar afzet uit te breiden met: industriezout van het Staat «monopolie, spiritus van het monopolie, producten van de Staatsstikstof-fabrie ken en van dr> chemische industrie, zink eu zinkwit enz. Xederland voert naar l'olen hoofdzakelijk uit: bloemen en bloembollen, versche en gezouten huring, machinerieën resp. de producten der me taalbewerkingsindustrie, plantaardige oliën en vetten, chemische producten, geneesmiddelen en chemische voedingapreparaten, huiden en vellen. koloniale waren en wel voornamelijk speceiijen. cacao, koffie, thee en rubber. Wij moeten hieraan toevoegen dat de handels balans tusschen Polen en Xederland sterk actief is ten gunste van Polen, zelfs al zouden wij hierbij in rekening brengen do uit Xederlandsch-Iiuli ingevoerde producten. Compensatiepolitiek In dit opstel verdient ook de compensatiepolitiek vermelding, die sinds ruim een jaar wordt gevoord door Polen ten opzichte van die-overzeesche landen, welke een actieve handelsbalans met l'oleu hebben. De handelsbalans met de Kuropc-esche landen is in het algemeen actief voor l'olen: doel) met de overzeesche landen passief. Ivtgeen blijkt. uit onderstaand staatje. De waardon zijn in millioenen zlotys vermeld. (l zloti is 7 0,270). Kuropa . -. overige vvcrelddeelen . .min '93-! plus 391.^04 ?933 plus 314.614 plus 048.500 269.543 min 182.110 min 181.905 \vrschil.. plus 379.017 plus 209.0^4 plus 132.649 Pilsudski Hij stond en week niet, van de laatste schans waarachter zich zijn volk icanhopitj weerde. Tot uit de doodendans het Uven keerde. Toen werd zijn stem de verten door yvhoord. Zijn krarht icaarojt men blindelinrjH vertrouwde dreef 't volk aan, n en o/» zijn woord hieuw tnen en bouwde. Hij werd de Vader van hd Vaderland <V\°. redde en richtte lany verdeelde scharen. Hel volk f/inr/ bloeiend on onder zijn hand. Hij :al 't voor dood en haat en ./ 1:V //. D K G' ROOT. PAG. 21 DE GROENE No. 2997 Het actieve gedeelte der Poolsche handelsbalans wrrdt dooi een zeer bBperkt aantal land"Ji gele verd n.l. door: Engeland, Oostenrijk, /weden. Tsjcehoslowakije. Denemarken. Xederland, Roe meniëen België. Men meent in Polen, dat hierin een zeker gevaar gelegen is. Mochten meerdere dezer landen bijzon der st.'rk door de crisis worden getroffen, resp. tot autarkie neigen, zoo zoude dit van zeer nadeeligen invloed op den economischen toestand in Polen kunnen zijn. Voorts verwacht men in Polen van deze compen satiepolitiek een uitbreiding der handelsrelaties met de overzeesche landen. Er is over dit onderwerp uiteraard nog zeer veel te zeggen. AVij zullen ons echter beperken tot de mededeeling. dat men in l'olen tot dusverre een zeer gunstige ervaring heeft opgedaan met de clearing door particulieren. Men tracht het parti culier initiatief te winnen om voor de ontwikkeling van den export werkzaam te zijn. doordat men invoervergunningen en rcductbs op bestaande invoerrechten verleent. Deze reducties worden niet automatisch ver strekt, doch berusten op licenties van het Mini sterie van Financiën. Deze compensatiepolitiek heeft een zekere mate van succes gehad n.l. gedurende de eerste helft van 1H34 is gebleken, dat in den l'oolschen buitenlandschen handel een opmerkelijke verschuiving heeft pl»*ts gevonden. liet aandeel toch der Kuropeescbe landen in den.invoer in Polen bedroeg thans.W.7% tegen 07.7°in het jaar HKJ?. Tel wijl het aandeel in den uitvoer uit overzeesche landen is gestegen van :J2.;{°,0 in 1!):W tot -10.«0'0in de eerste helft van lUïU. De overzeesche 'landen hebben de eerste helft van 1931 10.5% van den totalen l'oolschen. export opgenomen tegen 7.2°'0 in hot jaar 19&Ï. De handelsbalans tusschen . Xederlamlsch-Indi en Polen is sterk actief voor' Xederlandsch-Indië. Ken tweede criterium is het aandeel van Xeder landsch-Indiëin den totalen import'van koloniale waren in Polen. Ken derde mogelijkheid van vergelijking biedt ons de export van Brilsch-Indiëen C'eyloh naar Pok'n. De Knvielsclv» koloniën voerden de laatste jaren gemiddeld (t ma-il 'zooveel niar Polen uit als onze ovorzcesche gewesten. Daartegenover staat, dat Polen slechts driemaal zooveel nvir deze ' JCngolsche -koloniën zond als naar Xed. Indië. Dc/,e verhouding is dus in h"t nadeel van X'ed. Indië. do~h is het laatste jaar /eer verbeterd. 'Nederland is economisch zeer'.geïnteresseerd bij do eultuurondera"min2:en in Xed.M-landsch-Indië, zoodat het ons bi'lijk en Avvnszhelijk voorkomt, dat een gi-ooter aandeel in don invoer van koloniale producten uit du-se koloniën naar Polen er toe. zouden bijdra?<'ii de gemeenschappelijke handels balans van Xederland en Xed. Indiëten-opzichte van Polen gunstiger te doen worden. Achteruitgang internationaal goederenverkeer Onz'> groote havensteden en in het bijzonder Kotterdam gevoelen wol zér sterk den achteruit gang in hot internationaal goederenverkeer ten gevolge van hot streven niar autarkie der ver schillende landen. Na den wereldoorlog is door de verandering der landkaart de stroom van het ver keer in geheel andere richtingen geleid. Onder de nieuwe zelfstandige economische gebieden behoort in d» eors'te pliits Polen met een bevolking van ',12 millioen. imvimirs liet grootste gedeelte van hit», handelsverkeer van dit land, n.l. circa 70% gaat thans over de beide havens (idyaia en Dautzig. welke ongeveer elk de lu'lft daarvan opn«men. dus ieder ongeveer een derde van het totaal van den in- en uitvoer van Polen. liet is' van bot grootste b:«lan^ vo»r den Xedeilandschen fabrikant en handelaar om zich hiervan rekenschap te geven. Men staat nog vreemd tegenover dit vrij \vrafg-'legen gebied, -w*ar de bevolking. woder een andere ni?rit ilibeib heeft als Nieuw Polen: Maarschalk Pilsudski in West Europa. Xoowel de Regeering van Xederland alsook het particulier initiatief in ons land zijn met de behartiging hunner be langen in Polen terughoudend en spaarzaam. Ken land als Polen kan mi eenmaal niet goed bewerkt worden, indien «laar niet eenige llollandsche factorijen in de voornaamste plaatsen, zooals Warschau, («dynia, Lemberg en Posen, onder leiding van vertrouwde deskundige agenten gevestigd zijn. Doen wij dit niet. dan loopen wij de kans, dat de Engc'lsehen. Zweden. Noren en Belgen ons voor zullen zijn. Uit de handelsbalans blijkt wel, dat de belangen der meeste Xedei-landsche firma's niet groot genoeg zijn om de oprichting van eigen kan toren te wettigen. Daarom zal de aangewezen weg zijn om door samenwerking ten doel te geraken. Vooral.de contingenteering en de compensatie politiek geven hiertoe alle aanleiding. De oprichting der Nederlandsch-Poolsche. Kamer van Koophandel te Amsterdam en Rotterdam was een der eerste stappen, welke moet worden gevolgd door de vestiging van eigen kantoren. Polen heeft behoefte aan ervaring en kapitaal. Degenen, diedeze beide factoren daar brengen, zullen een grcote kans van slagen hebben.