Radio en Grammofoon Ik zou een politiepost voor mijruhuisj/ragen Wat ik zou doen als ik de radio ter beschikking had MELIS STOKE Teekeningen Harmsen van Beek Een nachtmerrie U kent natuurlijk het verhaal van den man die een tweede bovenhuis .bewocnde en plot seling van een ouden vriend in Siam bijwijze van vriendelijke attentie, een Olifant ten geschenke kreeg. En waarschijnlijk weet u ook wel wat men doen moet wanneer men in den jachttijd van een kennis een kraai ten geschenke krijgt: men laat het dier door den poelier plukken, braadt het vervolgens op een zacht vuur, terwijl het voortdurend wordt overgoten met een saus van goede oude Bourgogne met een scheut j e cognac fine, vervol gens wordt de kraai op toast gelegd en op een zilveren schaal, die vooraf verwarmd is en gegarneerd met peter selie of eventueel celerie. Dan laat men de schotel binnen brengen en geeft de kraai aan den hond te eten. Beide gevallen demonstreeren de tragische onmacht der menschen om van een vreemd en onbekend geschenk dat genot en die vreugde te trekken die de milde gevers er zich van hadden voorgesteld. En zoo gevoelt zich uw kroniek schrijver nu hem -plotseling de vraag wordt gesteld wat hij wel doen zou indien hij de beschikking had over de radio. Ik ben er een beetje beduusd van. Want evenmin als ik mij ooit reken schap heb gegeven van hetgeen ik wel zou doen als een mijner Siameesche kennissen mij een olifant stuurde, of een van mijn Hollandsche vrienden een consumptie-kraai, evenmin heb ik mij kunnen voorbereiden op de vraag hoe ik de radio wel zou aanwen den indien deze mij als geschenk ter beschikking werd gesteld. Ach, ik weet dat ik u bitter tegenval. Ik weet dat de bevorderaars van den wereldvrede onder u mij hoogst kwalijk nemen, dat ik niet aanstonds antwoord, dat ik het gansene etmaal door anti-oorlogpropaganda zou ma ken, dat gij bestrijders van het drank misbruik mij minachten omdat ik niet aanstonds gereed ben mijn instrument ter beschikking te stejlen tot het hou den van voortdurende vermaningen en waarschuwingen en voor verschrik kelijke schilderingen van de gevaren van beneveling» Ik weet niet hoeveel politieke par tijen er wel zijn, maar wel staat voor mij vast dat iedere politieke partij mij minderwaardig zal vinden omdat ik weiger mijn instrument af te staan voor leuzen en programma's. Maar ik meen het. Ik sta sterk, ik weiger. Gij, economen en wereldver beteraars, dierenbeschermers en hygi nisten, moralisten, bevorderaars van alles en bestrijders van alles.... ik weiger.... ik weiger.... ik weiger absoluut. Want wanneer men dan toch zoo gek wil zijn mij de volle beschikking over de radio te geven, dan wenscb ik daarvan het gebruik te maken dat het naast voor de hand ligt: voor mij zelf. En dat kunt u nu duizendmaal egoïstisch en onmaatschappelijk vin den, ik blijf er bij. Ik laat geen twist in den aetber toe.... neen, laat u me 'nu eerst even uitspreken, en dan kunt u straks zeggen of ik gelijk heb of niet. In de eerste plaats dan zou ik een eind maken aan de verwarring op het stuk van tijdsgebied in uw huishou den en het mijne, waar geen twee klokken gelijk loopen. Minstens elk kwartier moet de radio mij den juisten tijd opgeven. Nie mand zal zich dan meer ergeren over het feit dat de pendule in de salon stil staat, dat men de klok in de eetkamer bühet af stoffen heeft stilgezet en dat de wijzers van het oer-oud familie uurwerk in de vestibule zijn blijven hangen. Tot de orde roepen Mijn eerstvolgende daad zou zijn Mevrouw Antoinette van Dijk tot de orde te roepen. Deze idealistische vrouw toch spreekt en handelt maar alsof zij uitsluitend te maken heeft met een uitgelezen kinderschaar die braaf bij de loudspeakers zit te luisteren. Me vrouw van Dijk moet terugkeeren tot de realiteit. Ik wensen dat zjj tegen etenstijd op forschen en dreigenden toon informeert of er nog kinderen zijn die verzuimd hebben behoorlijk hun handen te wasschen om aan tafel te gaan. Ze behoort daarbij afgrijse lijke straffen in uitzicht te stellen. Later op den avond moet ze grimmig informeeren of er nog kinderen zijn die hun huiswerk nog niet hebben gemaakt en in boeken zitten te lezen. En nog weer later moet ze snibbig op merken dat er hier en daar nog licht brandt in jongenskamers waar clan destien in bed gelezen wordt. Dit en nog veel meer eisch ik van Antoinette van Dijk, die ons door middel van mijn radio moet ontlasten van die zenuwtergende o- derplichten als waarschuwingen dat de school zal beginnen, dat het tijd is om naar bed te gaan enz. enz. Verder wil ik 's morgens vroeg door de radio hooren wat voor weer het is, of ik een dik of een licht pak aan moet trekken en of het noodig is dat ik een parapluie of een regenjas meeneem. Dat is alles wat ik van de radio vraag, doch daarmee is de mg voor gelegde kwestie nog niet opgelost. De bedoeling is namelijk dat men we ten wil tot welk doel ik de radio zal gebruiken m.a.w. wat de luisteraars te' hooren zullen krijgen. Welnu dan, laat ik eerlijk en vrij uit praten. Ik zou beginnen met de radio te gebruiken om eens een boekje open te doen over de menschen die me hinderen. U weet dat de tot dusver gebruikte methode die is van het inge zonden stuk in de courant. Ongeveer in dien trant zouden mijn privé-uitzendingen zijn. In de eerste plaats het straat rumoer. Moet u weten dat mijn slaapkamer vlak aan straat ligt. De uwe misschien niet. Nu dan, ik zou de heele wereld eens een paar nachten lang willen wakker houden met autogeclason en remmengeknars, tramgerinkel en fietsengebel. Daar tusschen door zou een muzikaal pro gramma volgen, bestaande uit de piano-oefeningen van het kind van de buren. Ik weet zeker dat mijn hartig woordje-na geheel naar uw hart zou zijn. Een ander gebruik dat ik van de radio zou maken betreft het tascbje van mijn vrouw dat altijd weg is. Min stens achtmaal per dag zou door alle huiskamers mijn vraag klinken of iemand ook ergens het taschje van mijn vrouw heeft zien liggen. En wat een boodschappen-geloop zou er niet vermeden kunnen worden. Radio-gewlnkel U weet hoe vrouwen winkel in win kel-uit gaan om iets te vinden dat nergens te krijgen is; gansche maga zijn-voorraden worden overhoop ge haald en dozijnen winkel juffrouwen krijgen er in de beste jaren van hun Ie ven krampen en zenuwbezwaren van. Welnu, mijn radio zou ter beschikking staan van vrouwen die iets speciaals zoeken. En wel voor vragen van dezen aard: .... Heeft iemand ook van die druk knoop j es zooals ik ze eens ergens ik weet niet meer waar heb gezien, heel klein, zoodat je ze haast niet kan zien en toch stevig.... ? Of: ... .Mijn vriendin heeft een poeier doos van blauw email met zilveren vogels. Ze wil niet zeggen waar ze die vandaan heeft.... En: ... .S.O.S..... hulp.... de keu kenmeid is woedend weggeloopen. Ik zoek voor dadelijk een andere, mijn huishouden bestaat uit.... enz. enz. twee avonden per week vrij.... loon.... Desnoods ook: ... .Marie Hupstra, Bachelaarkade 17, deelt mede dat haar poes zes jon gen heeft gekregen waarvoor goede tehuizen worden gezocht. Door deze, liberaliteit in het ge bruik van de radio zou mijn léven, en wellicht ook dat van anderen, maar dat doet er eigenlijk niet toe, zeer veraangenaamd worden. ... .Wat zegt u.... ? ....Egoïst....? ... .Hoe durft u.... Schaam u.... Ik zal toch van mijn radio het gebruik willen maken dat mij het aangenaam* SDQ 18*? ? ? TIJDSHISTORIE Karel VELE ? aestheten en oprechte radio-vrienden theoretiseeren ijverig over de artistieke pro blemen van de uitzending, over de komende autonome omroepkunst, of over dien specialen vorm welke de om roep in de toekomst zal mueten adapteeren, wil hij zijn eigenlijke taak als kunstdrager vervullen. Deze menschen zijn zich echter wel ter dege bewust van de waarde van de radio als overbrenger van bet nieuws van den dag, en ook ontging het hun niet, dat er een run gedaan werd op de radio door menschen en groepen, die steeds pogen hun geestelijke en materieele macht te bevestigen en te vergrooten. De beteekenis van de radio als massa-beinvloedingsfactor staat niet ten achter bij de overeen komstige beteekenis van pers en film, ja, in den laatsten tijd wint de radio het zelfs in dit opzicht. Dit verschijnsel kan men uit de geaardheid van den omroep verklaren. Ten eerste zoo zegt men gelooft een zeer groot deel van de menschen .eerder en stelliger datgene wat men hem via het gehoor aan het verstand tracht te brengen dan hetgeen men hem zwart op wit" wil doen aannemen; en ten tweede bereikt de radio zijn steeds grooter wordenden kring van luisteraars vlugger en directer dan de andere communicatie-middelen. Een goed redenaar kent do ge heimste gedachten en wenschen van Wat nou weer.... ? ... .Alge meen belang zegt u?.... Neen, nu moet ik toch werkelijk lachen.... Stel u voor.... En dat omdat ik nu eens op mijn beurt de radio wil ge bruiken? Dan moet u hem mij maar niet geven Neen, absoluut niet. Mij ook goed. Ik vraag me alleen maar af wat de anderen er zelf het liefste mee zouden doen.... ... .Veredelende kunst.... Inder daad. En vermaak.... juist zoo. En ontspanning en leering. Allemaal zeer juist. Als u het zoo beschouwt. En als u bet zoo bedoelt dan moet ik u toch dringend aanraden uw vraag anders te formuleeren wanneer u van plan bent haar ook nog aan een aantal politieke leiders voor te leggen. Dan zou u moeten vragen.... Wat wenscht u dat de radio geven zal.." Maar zoolang u me vraagt wat ik doen zou als ik de beschikking over de radio had, dan antwoord ik eerlijk en ronduit. Want ik ben ook maar een mensch.... En als u het me nu heel eerlijk vraagt, wat ik doen zou als ik zoo opeens^dejbeschikking over de radio IN DE RADIO Mengelberg Tijdgenooten zijn hoorders on hij tracht daarop in te gaan. T l ij weet bij voorbeeld, dat wij maar al te grif bereid zijn, de beteekenis van actueele gebeurte nissen te overschatten. Daarom waar schijnlijk behoort het tot de gewoonten van vele sprekers, in den aanvang van huc toespraken en redevoeringen welke de Europeescho stations ons in overvloed zenden de uitdrukking op dit historisch oogenblik" te gebruiken. In hoeverre deze uit drukking telkenmale a! of niet ge rechtvaardigd is, kan pas uit de geschiedenisboekjes van onze kindskin deren opgemaakt worden; zij is echter zeer suggestief, voldoet aan onze behoefte erbij geweest te zijn" en wij ontkennen niet dat wij ons steeds weer gaarne in het denkbeeld vleien, wellicht getuige van een stuk wereldgeschiedenis te zijn. Maar er is nog meer. In ons schuilt, zorgvuldig ver drongen en op non-actief" gesteld, de sterke drang naar avontuur. Ieder van ons koestert avond na avond en tegen beter weten" in de hoop, met zijn ontvangtoestel het bijzondere en on-programmatische te kunnen beluisteren. Dit verklaart ook ons interesse voor zendingen van verre stations", voor uitzendingen van groote demonstraties, redevoerin gen van machtige staatslieden, voor persberichten en reportages. De zendingen van den Berlijnschen kreeg.... nu, dan zal ik u nog een antwoord geven. Maar dat moogt u aan niemand o ververtellen.... Luister, went ik zeg het heel zacht jes.... ik zou een extra-nachtslot op mijn deur laten maken, en een politie post voor mijn huis aanvragen, om me al die lui van de microfoon af te hou den die van meening zijn dat wat zij te zeggen hebben het all r-allerbelangrijkste is.... weet u.... En och, dan zouden de werkelijk groote kun stenaars zich immers niet schamen om stilletjes büons achter door den tuin en de keukendeur bihren te komen om zich te laten hooren. * * Op die manier kwam het met de veredeling toch nog wel in orde, ziet u, want het is gek, maar de groote dingen komen in deze wereld PU een maal dikwijls door een schamel achter?leurtje tot de menschen, en al wat '.ich met bombarie aankondigt en met een hooge borst de voordeur opeischt (.?n de tribune.... nou, enfin, ik moet altijd nog zien of dat veel langer stand uoudt dan de trilling van den aether... ? Antoinette van Dijk moet [erugkeeren tot de realiteit Teekening voor De Groene" van Ch. Roelofsz omroep op 30 Januari 1933, die van Radio-Wien gedurende de gebeur tenissen in Februari en Juli van dit jaar en die van Radio-Barcelona in het begin van October zullen den radioliefhebbers nog lang bijblijven. Zaterdag 6 October, bracht de radio de aankondiging, dat Companys, de president van Catalonië, 's-avonds om S uur van het balkon van het generaliteitsgebouw zou spreken en dat zijn toespraak uitgezonden zou worden. * * Geluid van een groot e menschenmassa. Enorme ovaties voor Com panys. '?Caialanei" De president spreekt met luide stem, zelfverzekerd en fanatiek. Men voelt de pressie der massa's achter zijn woorden, De proclamatie en eveneens de volgende redevoeringen van andere regeeringsleden worden grammofonisch vastgelegd en van tijd tot tijd doorgegeven. De overige zendtijd wordt gevuld met korte berichten, nieuwe parolen en grammofoonplaten. Men hoort: Els Segadors (de Catalaansche nationale hymne), dikwijls ook de Marseillaise, veel Sardana's (waaronder La Santa Espina" het vaakst gespeeld wordt) en volks liederen. Tegen halfelf wordt er plotseling aangekondigd, dat de troepen, welke aan de Madrileenscbe regeering trouw gebleven zijn en welke onder leiding staan van. den Catalaanschen genet aal Domingo Batet, tot een aanval zijn overgegaan. Deze melding maakt grooten indruk, daar men weet, dat president Companys toegelaten heeft dat generaal Batet het generaliteits gebouw verliet, waar hij dezen toch gevangen had kunnen houden en verder, dat Companys slechts enkele politieke groepen en niet de tallooze leden van de Alianza Obrera had doen bewapenen, zoodat onder deze om standigheden de tegenstand tegenover de zeer gedisciplineerde en slagvaardige regeeringatroepep een bijna onbe gonnen werk schijnt. Kort daarna hoort men in zijn luid spreker, tusschen de woorden van den speaker door, duidelijk het geluid van salvo's en machinegeweren. ^ Van nu af worden de proclamaties korter en nerveuzer. In den beginne heet het nog wel: Catalans! Les tropes del Govern tnonarquizant ? i feixista kan provat d'aasaltar la Cancilleria de Govemació i la Generalitat, peró Kan estat retxa-ssadea victorioaament." (?Catalanen I De troepen der monarchistische en fascistische regeoring hebben geprobeerd, de ge bouwen dei Regeering en Generaliteit te bestormen; zij zijn echter door ons, zegevierend, teruggeworpen.") Maar de stemmen worden allengs angstiger, de uitdrukkingen steeds fanatieker. Eindelijk het appel van Dencas: Catalans! Alceu-voa en armeaf", met den oproep aan de rabassaires" (boeren) in den omtrek, naai Barcelona te marcheeren om ter hulp te komen. In Cataloniëvlamt burgeroorlog. Doch de verwarring onder de be volking is groot en de troepen van Batet zijn sterk. 'Overal wordt heftig geschoten. Minuten lang, nog later kwartieren lang, is de luidspreker stom, daar de zender zonder modulatie blijft. Dan kort na zes uur 's-morgens een andere stem, diep en ernstig, die de capitulatie der Catalaaosche re geering en de voorloopige overname van het bewind door generaal Batet verkondigt. Het woord Capiiula trilt nog lang in ons na.... ? ** * ''." ' " Weer enkele uren later. Men hoort nu de rustige, een weinig heesche en ontnuchterende * stem van generaal Batet, van een doodelijk vermoeid man, van een soldaat, die door een ontzenuwenden nacbt als gebioken is. HU verkondigt een streng regelement, eischt overgave der wapenen door de opstandelingen en absolute rust en orde. Doch de strijd gaat dien geheelen Zondag verder. In de radio: berichten, dat er algemeere rust heerscbt, flarden van symphonie-deelen en vaak her haalde bevelen om de luiken en markiezen van de ramen te verwij deren ; buiten, in de stad en in den omtrek: heftige gevechten en schietpartijen. Maar de beslissing is voorloopig tenminste gevallen. Langzamerhand duiken er in den omroep weer enkele schuchtere recla me-meldingen op. Dit alles was onvergetelijk, was buitengemeen belangwekkend als voorbeeld voor de groote beteekenis van de radio voor onze samenleving en vooral als hoogst interessante en spannende acoustische fotografie van eenige exponenten uit den machtstrijd tusschen klassen, nationaliteiten en wereldbeschouwingen. In den loop van de volgende dagen herkrijgt Barcelona het acoustisch beeld van voorheen; de trams en auto's rijden weer, het schieten is na een lang decrescendo verstilt. Ook de omroep brengt weer zijn normale programma: reclame en gram mofoonplaten. De TB dio-gebouwen zijn met groepen van zwaar bewapende soldaten bezet. Over de interne gebeurtenissen in het omroep-bedrgf in den nacht van den oden op den 7den October wordt het zwijgen strikt bewaard. De ver anderingen in de leiding, in het personeel, worden niet gepubliceerd; men verneemt hieromtrent slechts meer of minder geloofwaardige ge ruchten. Alleen een kort krantenbericht meldt ons, dat de politie de grammo foonplaten, die Radio-Barcelona in den nacht van den opstand van de .verschillende redevoeringen en op roepen maakte, in beslag genomen en ter beschikking van het militaire gezag gesteld heeft. V, \ PAG. 25 DE GROENE Ne. 2998 ii ???>*? PAG. M DE GROENE No. 2998 .j