i t Boeken Gênante bewondering ALBERT HELMAN Dr. K. H. de Raaf: Willem K loos, de mensch, de dichter, de kriticus. Uitgave Schuyt, Velsen. VOO H enkoio jaren verscheen oen monografie Willem Kloos ou do dichtkunst'' onder do kennelijke schuilnaam ..Khouw Bian Tio". on vandaag publiceert, dr. K. 11. de Haaf een moer dan dubbol zoo groot boekwerk over hetzelfde onderwerp, vermeerderd met eenigo polemiek on ruunschiots voorzien van levensbizonderheden over den stichter, van Do Nieuwe, (ïids. Kr bestaat een gek verband tusschon deze twee Inteken. Waren zo beido in de een of andere doode taal ge schreven, geen filoloog zotj aarzelen vast te steil «n, dat ze van een en dezelfde hand zijn. Kr zijn stijlwen dingen die stereotiep in beide voor komen; er is soms zelfs woordelijke overneming in het latere boek uit het eerste, er is vooral een volkomen analoge gedachtengang. In beide wer ken dezelfde kritiekloosheid, dezelfde . monomanie. dezelfde pafgeslagen be wondering; en in beide ook eenzelfde gebrek aan logica in hét betoog. eenzelfde autoritaire schoolmeesterstoon die eiseht dat men op gezag aanneemt, die zegt: ..Zie je wol dat tleze ..Binnengodaohte" een verheven meesterwerk is! Zie je 't niet? Wel. dan bon je een bruut of een domoor. Want ik die mot Kloos zélf gesproken heb. die de verwarde ..Problemen dor poëzie" dóór heb en voorts uit a.lle klassieken van Oost en West t«- citoeron weet. ik verzeker jullie. beste schooljongens, op mijn woord van dubbol en dwars gepromoveerde doctor in de letteren on wijsbegeerte. i lat deze Binnon-sonnetton en voorts hot hoole oeuvre van Kloos goddelijkwant diep-uit-door-achter-over vanbinnen-tusschenin gevoeld en daar om meesterlijk-bekwaam want verkronkeld en bij de ras-echte rederijke rij-af geschreven zijn." Daar we echter ir- de 20ste eeuw heet en te leven, en dr. de Raaf voorts zelf naar aanleiding van Van Heden verklaard heeft literaire mysti ficaties te verachten, zullen we hem niet vorder in verband brengen met meergemelden Khouw Bian Tio, on ook niet moor spreken van mono manie. Maar opmerkelijk blijft, dat de ..Oitsterling" in de voorrede van zijn boek ..de welwillendheid van den lezer voor hot noodzakelijk-onhandige gebruik dor Nederlandsche taal" in roept, en dat dr. de Haaf, die het criterium van mooie en leelijke taal in zijn zak heeft, op bladzijde 112 van zijn lijvig werk de navolgende volzin heeft geboekstaafd: .,een fijngeëtste studie Van een Klein Meisje, welke hij onverwacht had geschreven en onmiddellijk door Kloi>s was opgenomen." Hiermede beveel ik hem in genade van buurman Charivarius aan, en beschouw ik mij ontslagen van ver dere plichten tegenover den doctor. Het geval Kloos Van het geval-Kloos kan men zich natuurlijk niet zoo snel afmaken. Dat zou een grove onbillijkheid zijn. temeer daar Kloos. de dichter van een aantal meesterlijke verzen. de meest prominente criticus van Holland gedurende een tiental jaren. de baanbreker van een nieuwe invasie in het domein dor .Schoonheid, en wat al niet moer. oen merkwaar dig tjeral geworden is. Hetgeen gelijk staat mot droevige achteruitgang. Egon Erwin Kisch 'ei Vrijdag 16 Nov. VANAF WIILY FORST ASKEDAD (CIT> TILM) MET PAULA WESSELY ?N ADOLF WOHLBROCK Deze verbazend knappe film is de belangrijkste film sinds het begin der geluidsfilmperiode. Het meest verwende publiek zal opgetogen zijn over deze wonder baarlijke prachtfilm. Ieder* verwachting wordt over.troffenl PAG. 8 DE GROENE No 2998 Voor mij is de Kloos van na 1894 niet plotseling in een rijm- en wauwelaar ontaard, maar liij heeft slechts de even zonderlinge als beslissende, vergissing begaan Apollo met Pallas Athene te verwisselen, juist zoo, en met soortgelijke gevolgen als Gorter zijn witte Mei verloochende voor een revolutie-roode. Ik zal de laatste zijn die iemand hierom mis prijst ; elk kiest hetgeen hem 't waar devolst voorkomt. Maar laten wij aan dezulken dan ook geen artistieke eischen meer stellen, en ze niet langer als dienaren der schoonheid meer behandelen terwijl ze slechts (dit is niet als misprijzir.g bedoeld) dienaren der waarheid zijn. Want al stellen de scholastici beide identiek, in de wereld dor zinnelijke indrukken is de schoonheid meestal leugenachtig en de waarheid meest onschoon. Kloos dan, valt ook vandaag nog te rospocteeren als zocker-naar-zijn waarheid, als mensch dio eerste en vooral geïnteresseerd is bij zijn kennis van do grond dor dingen. Maar het is beklagenswaardig dat hij do kern van zijn ervaringen wringt in imbe ciele sonnotton-schema's; dat hij de zuivere'uitdrukking telkens verkracht lorwille van. rijmwoorden: dat hij /j j n wijsheden met do ergste banali teiten vermengt terwille van zijn spel-met-do-voert ion-regeltjes. Erger lijk is het ook. dat hij in hot meerendeel van zijn kritieken oen leelijk, gewrongen Xederlawlsch schrijft, en heel langdradig uitweidt over dingen die. zelfs de moeite van het kortzcggcn niet waard zijn. Als kunste naar heeft hij maar bittor weinig in deze eeuw gepresteerd. Als mensch echter is hij respectabel om zijn intransigente houding, en niemand heeft het recht hem te verwijten dat hij een weg is opgegaan, waarheen zijn natuur hem dreef. Ik voor mij heb, evenals de meesten. den Kloos van vóór 1894 liever. Ook al omdat ik hem dankbaarheid ver schuldigd ben; hij was (en is dus nóg) een van de heroën van mijn jonge lingstijd. En was de Kloos van eer tijds tot op heden dezelfde gebleven, hij zou zonder twijfel de grootste dichter van modern Europa geweest zijn. Dit was niet mogelijk, en is ook niet geschied. Holland is slechte grond voor alle literatuur, behalve wat kleine lyriek. Kloos heeft dat zelf ook zoo gevoeld en vaak gezegd. Waarschijnlijk is dit dan ook een van de verklaringen waarom hij van, lieverlede meer filosofeeren ging dan dichten. Laat ons vandaag echter niet meer den dichier WilleniJvloos hard vallen over het tekortschieten aan eigen schoonheids-idealen; deze dichter im mers behoort voorgoed de historie toe. Laat ons integendeel terwille van een verleden, dat niet zonder grootheid was. consideratie hebben voor den ouden Zoeker die nog tusschen ons leeft. EGON ERWIN NIEUWE Egon Erwin Kisch: Eintritt ver boten" 1934. Editie n de Carrefowv Paris. EINTHITT verboten" is het eerste werk van tëgon Erwin * Kisch sinds ook hij gedwonpm werd Hitler-Duitschland te verlaten. Het boek bevat elf reportages en telt slechts 2!M) pagina's, hoewel de schrijver uit deze stof minstens elf doelen had kunnen maken. Zoo kort., pregnant en boeiend schrijven over dingen, waarvoor anderen een heel boek noodig hebben (dat dan vaak nog vervelend is ook) en ons met een paar zinnen de quintessens van zijn waarnemingen overtuigend def inieeren zóó schrijven kan onder de hedendaagsche reporters alloen Egon Erwin Kis?h. De schrijver is dit koer niet zoo ver weggegaan. Degenen, die door het spannend relaas zijner avonturen in China en Kussisch-Aziëer. misschien zelfs opzettelijk, niet aan dachten. dat ze met een Marxistisch geschoold reporter te doen hadden, moeten nu noodgedwongen wel tot de conclusie komen, dat het sociale een onafschei delijk bestanddeel van zijn werk is, zelfs een der voornaamste bestanddeelen er van. Een nieuw boek van Kisch beteekent de wereld win een anderen kant bezien. Men herinnert zich zijn CHARI PAIXDE1.UX E-BROOD , .Mcngelberg moest telkenmale maar weer opnieuw op het podium terug komen." ( Vad ) ,,Wij dooden ze louter alleen uit modezucht." (H.D.) ,,Zulke onvoorzichtige dingen mo gen in de toekomst niet meer voor komen." (Tel.) ,,Rust nu weer hersteld." (Volk) ,,Wederom een nieuwe vertraging." (.\.R.C.) ,,Dr. Alfons Sole. medisch arts te Weenen," (Ü.H.C.) VOORUIT OF TERUG ? .i.Dit lang geleden was drie jaar terug." (Gr.) ,,Stel u voor dat dit bock geschreven was 'n vijf-en-twintig jaar terug." (Onze Kind.) ,,In vroeger jaren, een dertig, veer tig, vijftig jaar terug." (N.R.C.) NA VOORUIT OF VOOR TERUG? ,,Hem werd het diploma van doctor honoris causa voor enkele jaren terug uitgereikt." (H.D.) ,,Die koets werd tot voor ruim vijftien jaren terug gebruikt.' (Kath. JU.) , .Voor een 25 jaar terug werden deze plannen beraamd." (De Golfslag) INDRINGERIGHEID Hij vertrouwde mij dit zoo in dringend toe. Zijn indringend vermo gen haalde er al spelende uit, wat hun oorspronkelijke eigenheid was. Onder die indringende gesprekken door bezagen zijn schildersoogen haar koel. Zijn gretige diep indringende belangstelling. Zij voelden zich door zijn puntig indringende aanspraak gevleid." (N.R.C.) ,,De Kölnische Zeitung bevat een "uitvoerige en indringende beschou wing hierover. (N.R.C.) KISCH' REPORTAGE Amerika-bpek, waarin dit zeer sterk tot uiting kwam. Hij schreef in dezen bundel weliswaar ook over wolken krabbers en de heilige Wallstreet, over Hollywood .en Ford, maar van den anderen kant. Kisch deed geen moeite een invitatie te krijgen voor een diner bij Coolidge of lady Astor. maar bezocht liever het tuchthuis van Sing-Sing, de alcoholsmokke laars, de gli3tto-Joden en de negers van Haarlem. In Eintritt verboten" schildert hij ons dan ook in de eerste plaats een bezoek aan de Spaansche kwikzilvermijnen van Almaden. Vroeger deelt hij ons mede -?werkten alleen gevangenen in deze hel, thans bij de steeds toenemende werkloos heid beschikt men over voldoende ..vrijwillige" werkkrachten, die te kiezen hebben tusschen hongersnood en een langzamen dood tengevolge van vergiftiging. Slechts 75 van de 535 menschen, die in de kwikzilvermijnen wei ken, zijn gezond, doch steeds opnieuw vragen werkloozen toegelaten te worden. Kisch heeft bij den directeur geïnformeerd waarom de mijnwerkers niet eiken dag een paar slokken melk krijgen het beste tegengif. Het antwoord luidde: ,,U meent zooals in Rusland?" Nog een andere reportage over mijnen bevat het boek: het verslag VARIA l IOLLANDSCHE OMMERS ..Robertsen weigert om naar Rus land te gaan." (N.R.C,) , ,Een ander stelde voor om suiker i oor de kalk te mengen." (Avondp.) ,,Goering zcide het besluit genomen ? hebben om af te treden." (H.D.) ,,Het is onmogelijk om van de geatstrekken der spelers iets te ont?kken." (N.R.C.) M'iTSCHE OMMERS ,Is het het omkleeden van een .va?" (Ons Toon.) ,lïen sterk omgevormde invloed op k ontwikkeling." (Gr.) ..De omzetting van de Amerikaan* lic structuur." (Gr.) . .De omvorming der Amerikaansche «jnomische cultuur." (Gr.) ,,De hopge akkoorden zijn uit de 1 niverture Sommernachtstraum om;? schreven." (Gr.) ' MET WASSENDE ONGELOOF ..Deze ongeloofelijke bonte serie. > >o eerste versie is m,et een ongeloofei jke gelijkmatigheid voltooid." (Gr.) oDe schrijver laat zich ongeloofe1 ik minachtend uit." (N.R.C.) ", .Met ongeloofelijke snelheid ver?-; 'reidde zich het vuur." (N.Haarl.C.) . ,,Ik kwam midden in de meest (!) fngeloofelijke toestanden." (Clubkr.) .,Met ongeloofelijke moeite heeft hij <le stof gedistilleerd." (H.D.) ..De keeper wist twee schoten op ongeloofelijke wijze weg te meppen." (Sum.P.) DE NOMINATIEF-ACCUSATIEF CONSTRUCTIE ,. Dat i s hetgeen de vredesverdragen juist willen verhinderen, maar thans in Oostenrijk absoluut noodig blijkt." r .(Hbl.) ' ,,Het geld is op. heeft hij er doorgejaagd. " ( U.D.) zonen van dezen vlootvoogd hebben als officier de kleur van de NerferUmd?c!ie vlag hoog gehouden." (mi.) Ook do vlag. natuurlijk. DE NOMINATIEF-PATIEF CONSTKUCUE .,Zij die niet aanwezig konden zijn werd de eerste week 7/10 van het loon betaald." (H.D.) Charles Brooks, de koning van Soho van een bezoek aan de Borinage. ,,Borinage, vierfach klassisches l^and" is de streek waar Van (Jogh als evangelist werkzaam was en Meunier zijn meesterwerken schiep, hot land der mijn-ontplotfingen en van den loonstrijd, doch tevens het tooneel van talrijke veldslagen. Tal van andere pakkende reportages, staan nog in dezen bundel, die aanklachten worden tegen onze wereld van crisis. die zooals Kisch in ..CJablonz" (?Glanz und Elend der Kinkerlitzchen") beschrijft plotseling zelfs geen on-echte parels meer wil dragen en daardoor oen heele stad - Gablonz aan don honger prijs geeft. Hij was bij do diamantslijpers in Antwerpen en Amsterdam, in de xijdefabrioken van Lyon. bezocht Lourdes, Monte-Carlo oh de zinnoloozcn van Cïheel. Overal wilde hij zien wat men hem liever niet wilde laten zien. Verboden toegang ! Maar hij rukte de deuren open. drong binnen en zag wat velen voor hem zagen, doch ?niemand zóó kon beschrijven on doorgronden. Steeds opnieuw' wordt, zoodra van reportages sprake is, de/e vraag gesteld: is hot nu werkelijk y.oo'n kunst feiten on gegevens tot oen gesloten geheel aan elkaar te'voegen? Indien do reportages van Kisch wer kelijk slechts uit feiten on gegevens. die alleen op de een of andere wijze aan elkaar waren gevoegd, beston den, dan waren ze als reportages even vervelend als oen hoofdstuk uit Baedeker of een leerboek over aardrijkskunde. De reportages van Egon Erwin Kisch krijgen eerst hun werkelijke gedaante wanneer de auteur het resultaat van zijn onderzoekingen met zijn logisch denken en dichter lijke fantasie van alle kanten heeft belicht, ontleed, uit elkaar genomen en weer samengesteld, er al zijn humor en hartstochtelijk gevoel voor sociale rechtvaardigheid in heeft ge legd en het geheel den vorm en stijl gegeven, waaraan het behoefte heeft. Het is te hopen, dat men ook ten on zent Eintritt verboten" zal lezen. Men kan er de groote waarde van de repor tage als kunstvorm uit leeren kennen. Een tweede, eveneens 200 juist verschenen bundel Geschichten aus sieben Ghettos (uitgave Allert de Lange, Amsterdam) wordt hier spoe dig in ander verband besproken. NICO ROST Nieuwe Uitgaven Het eerste boek gedichten in de spelling Marchant, zal l December a.s. bij de N.V. Haagsche Drukkerij Uitgevers Maatschappij verschijnen. Het is de Nederlandsche metrische vertaling van Longfellow's Hiawatha door E. J. Koppeschaar. CHARLES BROOKS De koning van Soho IN suburbi» eindigt do dag mot de 11 uur sanitaire wandeling der duizend on oen ruige ter riër. De politieagent allén kont don nacht. Omtrent H uur in don morgen volgen in dolle, galop de melkwagontjes, 7.45 postbestelling, S.45 uit tocht tier procuratiehouders met bolhoed en parapluie, K.50 ommegang der vrouwen mot bovengemelde hon den, schoolkindeion en wat workvrouwen en dan om S).00 doodsche stilte tot O uur. wanneer de kost winners retournoeren met avondblad. Avondbladen in Engeland zijn alle ..sensatie-pers" en hebbon als eenig voordeel hun geweldige vitaliteit en onbeschaamde groot e-stad allure. In n ervan is een vast o rubriek ..Ver halen rond den strafrechter", die op smeuige wijza do kleine misdaad en overtreding behandelt. Do dorre en opgepoetste buitenwijk krijgt op deze wijze eiken avond oen vleugje van de groezolige wijken, waar Bij met den trein over of onder door jakkeren. Maar noch Lamboth. India Docks of Bow kunnen op tegen hot hart van duister Londen, Soho. Daar scharrelen de Engelschen. Italianen. C'reterisers en negers dag en nacht door de nauwe. geurende straten: dat district is do verloren zoon van het respectabel Westend on komt nooit berouwvol thuis. Hot heeft zulk oen hekel aan bóvenstaanden tijdrooster.'dat de uren er juist omgekeerd worden. Afgezien van een contingent kollnors en winke liers, verdient ieder er zijn kost mot film. cabaret, muziek en mindere gr ad en van > amusement skunst. Charley, als bar-houder Kon S( host raat is een regelmatige herhaling van eethuis-vermirelli-winkol-holorsbodrijf. Onder do straat zijn kolders, waar cineasten, artiesten en ..linke'' jongens hun plannon zitten uit te broeden. Over hot bedrijf van deze laatste categorie is eenige jaren terug een charmant boek verschenen. ..L'nderworld" het levensverhaal (tot ?dusver) van (,'harles Brook?. t.pge1 eekend door Trovor Allonl). Brooks, alias Charley. is oen der meest be kende Soho-typen. Het is tegelijk een tierig verhaal van de kleine misdaad, een filosofie over recht en strafmaat, , een bonte beschrijving van het caf leven. Het is dikwijls als ruw materiaal voor een Dreigroschenoper 193-i. Charley heeft heel wat maanden opgeknapt", zoowel in Engeland als in Duitschland. Zijn beschrijving hoe lüj op een nachtelijke vlucht voor de politie, in den Londenschen Zoo teiecht komt en hoe daar zijn over spannen zenuwen worden onthaald op glinsterende groene oogen en onver wachte snauwen der roofdieren, is een meesterlijke short-story van 20 regels I Zijn verhaal is volkomen vrij van zelfbeklag (hij weet dat zijn soort van tqd tot tijd in afzondering moet), hij fulmineert hoogstens over de lieden, die met honderdvoudigen buit den dans ontspringen. Hij is aller eerst een kwajongen, die als grootste plezier kent, zijn eigen caféte hebben. Dit gaat hem, als creatie, ook best van de hand. H:j heeft nu een kelder-cafébar in Soho, grootscheeps de Döme" genoemd, waar het een lust is hem en zijn kornuiten bezig te zien. Hij zingt al Ier dwaast, danst een goede l) Undencorld, Trevor Allen,Fronto Ltd. uitf/ace. PAG. 9 DE GROENE No. 2998 t op-down on vorder treden er straat zangers, buiksprekers on veel amateurs op. Ken joodsoh krantenverkooper, die prachtig hebreouwsche liederen zin'jrt. de neger. Billy Banks, tusschen 11)11 on 11)1 J 0011 gezien ,,nummer" in ros Den Haag on Itottcrdam, Molly, tegelijk kelliiorin. zonder stom. maar met oen boste voordracht. De banjoen guitaarspelors /ijn zeer bekwaam on hun Ithapsody in Blue wordt door l'ot. van aanleg zeer rumoerige, ge zelschap in volkomen stilte gewaar deerd. En dit alles is geen ..make up", want als do mannen goen zin hobben, wordt or goen ..nummer weggegeven". Het publiek Charley heeft geen vergunning en dit heeft het voordeel, dat er nouit ploizierzoekcrs uit de nette kwar tieren verschijnen. Het publiek is ge mengd artistiek en toffe jongens; de eeniiie, die er regelmatig komt en er in de puntjes uitziet, wordt er ,,de Engelschman" genoemd! Toegegeven zij. dat dit caféoen unicum is, maar in alle cafébars en clubs heerscht een laissez-faire. in de achterkamers zitten de ouderen ernstig te schaken of hun drukproeven to corrigoeren, dichtbij 't raam besproken filmsterren in den dop hun kansen over eindelooze koffies. Kn what a bout Charley? Hij zegt hot zolf in zijn boek. het is wonderlijk dat iemand, die bet zwer vend avontuur boven alles stelt, dit altijd mot maanden opsluiting'moet bekoopon. Kn daar zal hot wel bij blijxt'n. .Maai zijn boek 011 zijn rare facie, zijn dolle dansbeonen en linke vingors zijn JSoho. de onverbeterlijke verloren zoon. Tot slot nog een paar voorbeelden van Kngelsche dioventaal to bum = bedelen: to tick-tack = kaartonsnijden: to dragit = een las-tauto lichten: to hoist = oen privédito ledigon: t o poko = zakkenrollen; a spieier = spoolh< >1: a sorew = inbraak: a ponse = souteneur: the front = Piccadilly en omgeving: to be shopped = do nor ingaan. K. VAX JÏAVEXBKEK LEVERT MEUBELEN STOPPEN - TAPIJTEN EN VERSIERINGEN h&ecen Amsterdam ? Rotterdam UidschMtrMt 7 NoordblMk 85 den Haag Gro«nm«rkt 24 i-,