Muziek Tooneel l t ) . RICHARD STRAUSSFEEST Vastgeloopen en Constant van Wessem HENRIK RICHAUO STKAUSS werd 11 Juni zeventig jaar. In verband niet hei voorbije seizoen en 's meesters afwezigheid is ile herdenking van dit feit naar het najaar verschoven en danr om begint de huldiging ten on/ent 7.00 laat. De pièce de résistanee zal de opvoering van de nieuwe opera van Strauss, ArabelUi", door de Wagnervereeniging vormen. De figuur en de beteekcnis van Hichard .Strauss voor ons muziekleven en voor de muziek is in deze kolommen reeds vaker besproken, het laatst nog in Juni, bij gelegenheid van zijn. TOsten verjaardag. Er is toen op gewezen, dat Strauss tot die compo nisten behoort, die reeds over hun hoogtepunt heen zijn. die zich in. hun latere werken slechts, meestal /.wakker, herhalen. Zijn orkestwerken wer den met Ein Heldenleben" glorieus afgesloten; na zijn Rosenkavalier" componeerde Htrauss geen opera meer, die repertoire kon houden en van die latere werken bleef alleen de suitenurziek uit de Burger als Edelmaim" nog een bij het publiek geliefd werk. Natuurlijk zijn wij benieuwd naar zijn nieuwe opera Arabclla"; wij hopen, dat Strauss ons toch nog voor verrassingen zal plaatsen. De Strauss-feesten vingen aan met een orkest concert in het Concertgebouw, onder leiding van Dr. Willem Mengelberg, die met dit concert tevens het eerste van zijn seizoen dirigeerde, nadat Bruno Walter met een eclatant Weensch programma", een bij het publiek geliefd nummer" blijkbaar. want wij kregen het al vaker, voorloop! g af scheid van ons had genomen. Dit eerste concert, waarop ..Tod und Verklarung". de Burleske voor piano en orkest en ,,Ein Helden leben" werden uitgevoerd, was in zekeren zin ook een herdenking van een glansperiode der muziek, toen Mengelberg zelf met al zijn kracht en a l zijn overtuiging pionier stond voor deze werken, waar mee wij in onze jeugd als lu t ware zijn opgevoed. Er was ook een herdenking van' een geestdrift, die in illusies verliep, want er veiauderde sinds dien veel, ook in de muziek. Dat het verleden nogmaals een avond lang werkelijkheid voor ons kon worden, wij danken het in de eerste plaats aan de geestdrift en hi't on verzwakt geloof van den dirigent Mengel berg zelf in deze muziek, waardoor het mogelijk was over wat ons, critisch beschoxrvvd, 'vaak van een pompeuse leegheid en van louter orkestraal raffinement toelijkt, heen te hooren en. mee gesleept door de overtuiging van den voordrager, open te staan voor veel gemaals, dat het werk van Richard Strauss ondanks alles toch heeft. De pianopartij van de Burleske, een van Strauss' vroegere werken, met hier en daar merkwaardige aanloopen tot wat in ,,Eulenspiegel" en de ..Koscnkavalier" verder en rijper uitgewerkt werd, speelde de Amerikaan Einest Schelling en het was in zekeren zin te betreuren, dat deze piano partij was toevertrouwd aan een voordrager, die er de sentimenten voor mist: ondanks het knappe spel van den pianist klonk het alles wat koel, wat stug, het miste het Weensch-vleieude en overmoedig-speelsche, dat deze muziek bij de voordracht niet ontberen kan. PASSIESPELEN Met 't voortschrijden van den tijd vermeerdert de intensieve activiteit van het bestuur der stich ting Passiespelen. Ieder ziet met groot verlangen uit naar den tijd, dat het spel der Goddelijke passie, hetwelk niet alleen een belangrijke gebeur tenis voor Tegelen, maar voor geheel Nederland zal zijn, gaat beginnen. Willem Mengelberg voor zijn orkest Shaw's On the Rocks" bij het Rott. H ofs t ad toe nee l ZOO min als men hot Don Carlos mocht euvel duiden, dat hij met drie-en-twintig jaar nog niets voor de eeuwigheid had ge daan, zoo min kan men van Shaw eischen, dat hij met bijna acht kruisjes als tegenhanger van zijn baard op zijn rug, nog alsmaar" iets voor de eeuwigheid doet. Maar al begon het verval een verval, dat overigens meer de dramatische conceptio dan de brains" daarachter betrof met een verwant stuk als The Applecart", dan ontneemt dat zijn laatste Work nog geenszins zijn bijtende, actueele Waarde. Shaw blijft Shaw tenslotte en you nevor can be shaw, zei Chesterton al. Een brillant polomist is hij altijd gebleven en hij weet zijn vragen zoo suggestief te stellen, dat men zich om het antwoord niet bekommert. Men voelt alleen, dat het de vraag van een geboren debater is, waarop men eigenlijk zou moeten weten te ant woorden, en aan dat intellectueele gezelschapsspel ontleenen de laatste, zuiver politieke Shaw's hun boeiend interesse. Zij blijven geschreven in den stijl der hoofdartikelen, maar drie sterren gaan hun vooraf en om die drie sterren kijkt de heele wereld op. Dat de democratie vastgeloopen is, is op zichzelf nauwelijks meer een berichtje waard. Maar als Shaw in de vlijmscherpe caricatuur van een liberalen eersten minister ons den wind van voren geeft, dan luistert men en vergeet dat het tooneel is (Wat het dan ook eigenlijk niet is). Wan neer hij daarna zoo'n beetje in de brij van het fascisme roert, dan is dat' geen antwoord, maar hoogstens een versterking van de (rhetorische) vraag. Shaw flirt met den dictator zooals hij succes sievelijk met alle staats-ideeën geflirt heeft. En tenslotte is het minder belangrijk of ShaW als fascist sterft dan dat hij als socialist geboren is. Want daaraan ontleent zelfs zijn laatste stuk zijn waarde. Al wijst hij geen remedie, hij verheldert niettemin den achtergrond, en die komt uit een diepe en constante kennis van wat des levens is. Al schreef hij tenslotte geen stuk (want er werd twee bedrijven vergaderd en het had zonder be zwaar korter gekund), hij schiep althans figuren met een fond. Voor de rest moge men dan desgewenscht zijn werk veroordeelen met een kleine variant op het bekende contract uit het internatio nale zeerecht, dat de hulp ,aan vastgeloopen sche pen behandelt: no cure no play. Behalve den spot, dien hij aan den armen ver politiekten eersten minister spendeerde, zijn er twee figuren, die hij met zeer bizonderéliefde be handeld heeft: do oude, oerwrjzo en door niets in de war te brengen revolutionnair Hipney en de brillant geziene oude aristocraat, de Hertog van Domesday. Zij Werden dan ook uitzonderlijke episoden, de ,,oude Hipney" is zelfs een figuur. die om zijn zeer bizondero actualiteit het stuk lang zal overleven, de hertog daarentegen stamt meer uit de litteratuur. Uit den mond van den ouden Hipney vielen de belangrijkste Woorden van het stuk, dat bij de arbeidersklasse de angst voor den dictator geen opgeld meer doet, omdat *men ten slotte beseft dat het boter is n dictator te hebben. <iie zich tegenover het wereldgeweten heeft te ver antwoorden dan honderd kleine op den hoek van elke straat. En door den ouden hertog boven den premier te plaatsen speelde Shaw zijn beste troef uit: boven den, vastgeloopen man de man-die heelemaal niet meer loopen kan, nooit heeft willen en nooit heeft kunnen loopen. Maar het moge iets zeggen, dat deze beide meesterlijke aanwinsten der dramatische litteratuur.... kraak-oudo heeren zijn, zoo maar voorbeelden naast de deur ge teekend. Wanneer Shaw de jeugd ten tooneele voert (en ay, dat valt hier zoo'n half dozijn keeren ruw uit de handeling), dan is er Wel heel erg een ShaW Sr. aan het woord. Maar eigenlijk is het een tweede vraag of Shaw in al zijn werk ooit echt, eerlijk en rondweg jong geweest is, zijn late verliefdheid op de Heilige Johanna uitgezonderd? De voorstelling was in vele opzichten voortref felijk, met Verbeek als een licht en toch natuurlijk gehouden premier (niet meer jeune), Anton Roe mer onvergetelijk als de oude Hipney, Theo Frenkel virtuoos als de Hertog. Verder mooie rollen van Fie Carelsen (wat een pracht van een tooneel* truc speelt Shaw hier uit met zijn dame in 't grijs"!) van Piet Bron, van Johan Elsensohn, van Paul vlot gepraat SCHOLTE Steenbergen. Over vrijwel do geheole linie was de oudere garde ook hier belangrijk beter dan do jonge. De intelligente regie was een succes voor Bets llanucci-Bcckman, hot rijke decor voor Karel Brückman. En mevrouw Theo Mann-Bouwmecster, *lio nog den tijd gekend heeft, dat er geen Shaw en zelfs maar nauwelijks een parlementaire regeeringsvorm was, kwam er voor naar den schouwburg en klapte enthousiast l Toegepaste Kunst La Céramique" (deel l en II) par Jeanne Giaomotti (Ed. d'A't. R. Ducher, Paris) HET eerste deel behandelt de pottenbakkers kunst der oudheid n.l. die van de Musulsnaansche landen en van den Oriënt. Het is verlucht met 97 afbeeldingen. In deel twee wordt de Europeesche ceramiek besproken van de Middel eeuwen tot aan de XVIIIe eeuw. Aan dit boekje zijn 84 afbeeldingen toegevoegd terwijl, in beide werkjes een viertal uitstekende reproducties in kleuren zijn vervat, onder andere van een fraai Delftsch bord door A. Pynacker beschilderd. Waren tot nog toe de uitgaven op dit bijzonder ge bied der toegepaste kunsten voor het meerendeel vrij kostbaar en vielen deze daardoor buiten het bereik van het groote publiek, bij deze aantrekkelijke boekjes is daarvan geen sprake en de prijs in dan ook zoo laag mogelijk gehouden (slechts 15 francs). Zij voorzien in een ware behoefte vobr allen die belangstellen in de pottenbakkerskunst. De schrijf?ster bespreekt op zeer duidelijke en aangenaam leesbare wijze de verschillende technieken uit het verleden (in Egypte, Griekenland, Italiëen Ameri ka), vervolgens wordt aan de fabrieken in Frankrijk Italië, Duitschland en Holland aandacht gewijd, terwijl.in een afzonderlijk hoofdstuk de werkplaat sen te Bouaan, Marseille, Nevers, Straatsburg enz. omschreven Worden aan de hand van wel gekozen afbeeldingen, welke, alle voor zich, repre sentatief mogen heeten. Costumes des Provinces frangaises" par Charles Brun (Ed. d'Art. B. Ducher, Paris) HET eerstverschenen deel in de serie Costumes des Provinces franfaises" is gewijd aan de volksdrachten 'zooals deze gedragen Worden tot beneden de Loire. Bij ongeveer honderd afbeeldin gen, meest naar foto's, een enkele maal naar gravures of schilderijen (van Gogh's Arlusienne" schijnt de schrijver niet te kennen!), wordt een bijzonder aantrekkelijk overzicht ge geven van oude kleederdrachten in Frankrijk zoo* als deze, eeuwen lang, de trots waren der boeren en boerinnen, visschers en visschers vrouwen, herders en herderinnen en, gelukkig, ook nu nog niet geheel in onbruik zijn geraakt! Een afzonderlijk hoofdstuk geeft de kleedij der bevolking van Corsica weer zooals men nu nog in de schilderachtige dorpen en soms ook in de steden onder oogen krijgt. Er is zeer veel lezenswaardigs'in dit aantrekkelijke boekje, niet alleen voor folkloiisten, maat-ook voor allen die oog hebben voor de bijzondere schoonheid van menige volksdracht. Het is jammer dat de aan het werkje toegevoegde illustraties wat al te zeer verschillend van formaat genomen zijn, waardoor een onrustige indeeling der bladzijden Werd verkregen. Doch dit doet aan de waarde van de uitgave als historisch document niets af. O v. T. Pcemieplaat Artiet Amicitiae Voor het jaar 1034 zal door de Maatschappij Arti et Amicitiae" als premieplaat aan hare leden een kleurenlitho door Jan Sluyters worden uit gereikt. De plaat is uit de reeks kinderteekeningen van dezen voortreffólijken kunstenaar; de uitvoering bewijst, dat Jan Sluyters ook als lithograaf een eerste plaats inneemt. Voor M O O IE L A M P E N in groote sorteering , en NOOIT DUUR n adres JASPERS, Ceintuurbaan 308 Er is maar n Jaspers op de Ceintuurbaan Tooneeruit Berkeley Square", Rialto VERWAARLOOSDE JEUGD Bioscopy: L. J. Jordaan PAG. 12 DE GROENE Ne. 2999 Frankie Darrow In Wellman's Waar zijn onze kinderen ?" Royal HET is niet die Amerikaanscho sociale" films alevel een raar geval, waarvan wij. Europeanen, wel nooit goed hoogte zullen krijgen. Op gezette tijden laat men daarginds een film los, die onze haren te berge doet rijzen van wege de toestanden welke er in worden behandeld. En hoe behandeld !.. . . met een scherpte en niets ontziende openhartigheid, die in elk ander land filmkeuring zoowel als rechtbank in rep en roer zouden brengen. Het fameuse ,,I am a fugitive", dat Warner een beteren naam bezorgde dan alle revue-films bij elkaar ..20.000 years in SingSing" en nu pas weer Massacre" deden ons min of meer verbijsterd het Europeesche hoofd schud den. Hoeveel procent sensatie en hoeveel procent waarheid steekt er in deze ongehoord felle ..aan klachten"? Wat is dit voor een gouvernement, dat dergelijke middeleeuwsche toestanden laat voort woekeren en er geen enkel bezwaar tegen heeft. wanneer de bedenkelijke faam er van, dank zij het ?populairste publicatie-middel, over de heele wereld gaat? Het is waar, dat in den laat sten tijd een be weging in Amerika doende is om het makendat, althans den export van films die den naam der Vereénigde Staten in het buitenland schaden", verbodeo worden. Wij kunnen dit slechts betreuren: het sluit onzen horizont voor een rumoerig, bruut, half-barbaarsch maar ongelooflijk vitaal volk. Een volk waar het goed en het kwaad nog openlijk tegen elkaar kunnen uitrazen en geen minister van propaganda noodvorbanden der censuur over stinkende wonden legt. Maar vooral het berooft ons van een merkwaardig soort films. Niemand gelooft een oogenblik dat dergelijke werken voort komen uit louter bejeedigd rechtsgevoel.... zelk's de producer niet?wat misschien het ontwapenende in de heele situatie is. Warner Bros. brengen deze producten uit zonder eenige pose als Wereldverbe teraar. Hun reclame-aanwijzingen staan vol met aanbevelingen van de sensation" en de hits" en de ,,pep" der historie, zij zijn vol geestdrift over het levensgevaar waarin de spelers verkeerden en over het geld dat de zaak kostte. Over de sociale beteekenis geen woord ! En toch gaat in deze films PAG. 13 DE GROENE No. 2999 het hart van een volk voor ons open met al zijn hartstochten, goede impulsen en duistere driften. Authentiek of niet.... er pulseert i.u deze werken een warm. heftig leven en er worden quaesties in aangeraakt, die ons goddank de eeuwige operette en revue-sfeer besparen. Een Amerikaansche Weg ins Leben" WELLMAX'S Wild boys of the voacV.dat in Holland onder den titel Waar zijn onze kin deren?" wordt uitgebracht, behoort tot de serie interessante films, die Warner Bros. op dit terrein hebben geproduceerd. Men zou het de Amerikaan sche versie kunnen noemen van Nicolai Kek's Weg ins Leben": het thema behandelt het lot der ver waarloosde en verwilderde jeugd, waarvan wij tot onze verbazing vernemen, dat ook het land der Y.M.C. A. het privilege bezit, liet gaat over de avon turen van jongens en meisjes, wier ouders door de crisis tot ai moede zijn vervallen en die nu op eigen gelegenheid hun Weg ins Leben" zoeken.Een avon tuurlijke en moeilijke weg! Zij maken als blinde passagiers het spoorwegnet onveilig, ontzien zich niet om. in het nauw gedreven, desperate aanvallen te doen op politieagenten. Zij wonen als nomaden stammen op aschbelten en in rioolpijpen en wij huiveren bij de gedachte aan al de verwording en misère die de film Ons nog bespaart. Doch wij staren met dezelfde verwondering naar dit Ie vendeparodoxon: dezen onbegrijpelijken misstand in zulk een volmaakt georganiseerden staat! Midden in deze bewogen en spannende historie staat de opmerkelijke figuur van Frankie Darrow, het boefje" der Amerikaansche film. Wij kenden dit cui-ieusc jongmensch reeds uit Mayo's ,.Mayors of Heil", waar hij hetzelfde type lanceert: een on beschrijfelijk gemeen, maar. zeldzaam levend jog. Men zou hem de jeugd-editie kunnen noemen van dieni anderen volwassen ,,boef", James Cagney, een type dat evenzeer afstoot en even sterk fase iCHAMPAGNE KRUG Qualitéincomparable Hl