r Verzamelen ! i a > l i l 't l', h MIJN EERSTE GRECO Uit de mémoires van een Hollandschen Kunsthandelaar Vit is het eerste van een serie arti kelen, die d f heer A. Vecht uit sijn rijke ervarin<j r oor De (Sroene" zal schrijven. Hel métier van kunsthandelaar is in tioone mate avontuur lijk, doch die hel beoefenen sijn er slechts zelden toe te krijt/f n. hun ervaringen aan hel papier toe te vertrouicen. Des te meer verheugt het ons, den schrijver bereid te hebben yevowlcn zijn ntêtnoirea a«n ..De (traene" al te staan. Met Jan Musch in Spanje op de schilderijenjacht W AAK DR lezer, bent u als goed Hollander horigolaar? Hoeft u wel eens in onze mooie Noordhollandschc poldervaar ten gehengeld op karpor? Kent u de sensatie van den ..beet." van den ..opsteek," van hot vastslaan. van den tot op het laatste oogonblik ris kant blij vonden kamp mot don ster ken, strijdvaardige»! viscli en ten slotte van het binnenhalen van den buit;' Welnu, zij, die de sensatie en genoujjlen van een succesvolle karporvanjrst kennen, kunnen zich ook een goede voorstelling maken van de jacht op een antiek kunstwerk. Kr /i j n vele punten van overeen komst. Kr zijn veel ..liefhebbers." die hét vrij wat eenvoudiger vinden om de viseh bij het pond bij den leveran cier te koopen om /<? thuis onder ..Vorspiegehinj; ei nor falsehen Tatsarhe" den 'gonooden . gaston oj) te disschon. /ij kennen noch «Ie geiiougten. noch do sensaties, noch den trots van don hengelaar, .die na een ge duchte proeve van geduld liet geluk heeft met een goede vangst thuis te komen. Zij zijn gelijk liefhebbers van kunst werken, die mot eon goed gespekte beurs ter veiling eonor beroemde ver zameling komen en or de stukken naar hun keuze uitzoeken en koo pen. Do aankoop is dan oen kwestie van het bezit van hot ..stomme gold," waarvoor bijna alles te koop is. Vooral wanneer er bij het stuk eon expertise is van den oen of andoren ..kunstgeleerde" denkt do kooper altijd zeker te zijn van een goeden buit wat in vele gevallen later niet eens zoo zeker blijkt te zijn. Deze koopers kennen de geneugten niet van den ,.all-round sportsnian". Voor de echte kunstverzamelaars. vooral voor de nu bijna uitgestorven soort van hot klassieke type is het opsporen, het verwerven en zelf, liefst dü-ect onder den arm mee naar huis brengen van een kunstwerk een edelo sport: riskant, maar altijd vol roman tiek en dikwijls zeer sensationeel. Vroeger placht ik gedurende de zomermaanden mot mijn vriend Jan .Musch. die ook voor de andere takken van kunst als de zijne zoo vool interesse heeft, dikwijls een reis of wandeltocht in oen of andere vreemdo landstreek te doen. Indertijd, toon hij zijn prachtige rol in hot Spaansche tooneelstuk ..De passie bloem van Bénavonto" speelde, ging hij eerst eo.nigo malen naar Spanje om hot volksleven meer van nabij te bostudeeron. Op n van die reizen vergezelde, ik hem. Wij genoten zeer, doch probeerden ook hol nuttige aan het aangename te paren. .Vis kunst kenner bob je altijd oen waakzaam oog. Je kunt nooit weten, hoo je op een of andere wijze iets kunt ont dekken. Avontuur in Toledo WIJ zwierven langs do hooge oevers van de Taag, die zich tientallen meters onder ons door het landschap slingerde. Kon kleine dwergaehtige Spanjaard van het type, zooals wij dat vun «Ie schilderijen van Volasquez kennen, oen nifto. mot oen trrooton blauwen bril om zijn zieke trachoom-oogon tegen het sterke zon licht te beschermen, begeleidde ons. Hij was vol trots op zijn schoone oude stad. In eon stortvloed van woorden waarvan wij meer dan de helft niet begrepen, vertelde hij ons van de bezienswaardigheden oiv de historie van Toledo, de Joden, de Mooren, (ireeo. Nadat wij een klooster on andere bezienswaardigheden hadden gezien, vroeg ik mijn begeleider of er in Toledo ook antiquairs waren. Hij bracht ons in allerlei winkels, waar do toerist zijn geld kan kwijtraken aan nietswaardige snuisterijen u la Marken on Volendam. doch eindelijk begreep hij. dat wij wat beters verlangden. Zoo kwamen wij ten slotte in een soort bazar: nog nooit zagen wij zoo'n groot aantal heterogene zaken bij elkaar: dolkmesson, piano's, blikken fluitjes, kruidenierswaren, kinderspeelgoed, kleeren. een allergekst,. mengelmoes van nieuwe en tweede hands goederen: van antiquiteiten of kunst echter geen spoor. Maar nadat wij onze wenschen kenbaar hadden gemaakt, bracht de eigenaar ons in een soort privé-vertrek achter den winkel, waar hij er blijkbaar voor zijn pleizier een verzameling oudheden op na hield. Nauwelijks hadden wij onze neuzen (ze mogen er zijn) binnen de deur van het vertrek, of wij snoven de be ruchte traditkmeele geur van liet Spaansehe burgermans interieur: knoflook domineorend, dan de zoetweoêgeur van de onmisbare Iiaarpomado. wantsen en wierook: daarbij was alles in een schemerig halfduister, «io'j al een schijnbaar onmisbare eigenschap van het Spaansche intolieur. Kn toen ontwaarden wij boven. op en onder elkaar liggend, staand of hamrond duizondorlei voorwerpen. alles onder oen laag klefferig vuil oa stol' bedolven. Tot ons geluk waren onze wederzijdsdho oegaas thuis ge ldeven: een heldere llollandsche huis vrouw had er bepaald den geest gegeven. 1 Op het spoor EU was een bont gezelschap' van waardolooze prullerijeii. maar ook .dingen.'die de moeite waard, waren. 'nader bekeken i t*, worden: Homeinsche en l'hoonieischo opgravingen. Moort;eho tegels en Spaanscho majolica'». moest fragmenten; teekeningen, pren ten, schilderijen van alle tijden, veel Spaansc'ho .barokke ivoren en ge-. polichroomde 'houten beelden van de Madonna en de. heiligen. Kr hingen bepaald mogelijkheden in de lucht; Musch had het ook in (Ie gaten. Wij waren als twee goed gedresseerde jachthonden, die wild roken. Eén schilderijtje, .onmiskenbaar van de hand van .thora les.... koest.', kalm ' blijven, niet al, te lang kijken, niet te lang in de hand houden, kalm neerleggen:...... komt in aanmerking; een XVIde eeuwsche Catalaansch glazen bokaal;.... komt in' aanmer king; twee Spaansche primitieven óp goudgrond:.... komen ook in aan merking, maar het is alles nog niet je-dat. Doch toch onder dit alles moet er icta 'zijn. ik voel het. het kan niet anders, dit is beslist je jachtterrein. De man van de zaak. waarschijnlijk Mansportret van El Creco, waarvan in dit verhaal sproke is De schrijver met Jan Musch op avontuur in Toledo een analpbabeet (er zijn er tien duizenden in Spanje), maar uiterst intelligent, heeft een ..intuïtie", dat kun je zien aan- de soort dingen, die hij verzamelt. Kr komt een niet te beschrijven prettig gevoel over mij. een zeker magnetisme werk*> ik ruik de kwalijke geuren niet meer, alle dingen stralen voor mij een licht uit, ik geloof, dat er iets gaat gebeuren. Dan opeens schuifel ik langs een tabouret; er ligt een schilderij op zonder lijst. Ik word opmerkzaam, ik word aangetrokken, het magnetisme werkt sterker, de dobber beweegt zich, ik heb beet, oppassen, even kijken.... dan opeens de schok van den opsteek. Is 't moge lijk? Ja 't is raak eon Oreco. Koest, hou je kalm. Musch kijkt toe ..Kerel, beweeg jo niet, hou je strak!" Onnoodig iets te zeggen, hij is zoo kalm als een Indiaan en toch weet hij. dat or iets aan de hand is. De intelligente Spanjaard houdt ons strak in de gaten. Doorloopen. verder kijken. Ken aardig heiligenbeeld, maar iiiet heel bijzonder. We hebben vrij wel alles gezien. Onze Spanjaard vraagt of er Jets x*an onze gading bij is. Ik begin hern te polsen, vraag de prijs van enkele willekeurige voorwerpen. Spanjaarden ? overvragen dikwijls heel erg on oen koop kan meestal,eerst na veel loven en bieden worden afgesloten. Ik kan niet zeggen, dat de prijzen erg over dreven waren. Ik begon nu de tafel te ontruimen, plaatste er de dingen* die voor mij in aanmerking kwamen. gezamenlijk op' on vroeg hem den prijs van dat alles. Spaansche handel DIKN kregen we nog lang niet te hooren, eerst kwam er een po tische ontboezeming in klankrijk Spaansch over al het schoone, dat ik had uitgezocht^ Het duurde lang, heel lang; er scheen geen eind aan te komen, vooral over hét schilderij, dat beslist een.... Greco was ! Daar had je het. Nu moet ik erbij zeggen, dat het schilderij uit een brand gered was en hoewel het aan den uitersten rand van den achtergrond door het vuur was beschadigd en het er daar door zeer haveloos uit zag, wist ik, dat dit zoo goed als niets te beteeketien had. Het portret van den man, die er op afgebeeld stond, was, hoe wel haast onzichtbaar door de lagen vuil, ongetwijfeld in goeden staat. Dit zou later bij reiniging ook blijken, PAG. 18 DE GROENE Ne. 3000 ' v''i» *»?'" v\sa' Hagenaars en Amsterdammers TWEE PERIODEN IN ONZE SCHILDERKUNST D K verei'uiginiïto* het vormen van eene openbare verzame ling van heden-laagsche kunst te Amsterdam viert haar zestigjarig be staan. Daar ik reeds een t ijd lang groote belangstelling gevoel voor de daden dezer vereeniging en ook voor de daden van haar president, wien het mij lijkt niet aan gezag te ontbreken in de leiding van het Museum, waar de vereeniging haar gezamelde werken tentoonstelt (dat is: in het Stedelijk Museum te Amsterdam) ben ik gaan luisteren naar de rede, door den president gehouden bij de opening der tentoonstelling en heb mij afge vraagd , na het aanhooren dezer officicele redevoering of de liefde tot de moderne kunst bij den president wel zoo groot was. als hij meende ons te moeten doen gelooven; de ge toonde verzameling geeft daarvan toch voor een klein deel maar een bewijs. Maar ik heb gemeend, zoo ik tegen deze assertie van den voorzitter bezwaren kon opwerpen, deze bezWaren tot later te moeten bewaren, en mijn houding nu te moeten vast stellen, in de eerste plaats, tegenover de hier tentoongestelde werken. Deze houding kon toch zijn die van den kritikus of die van den beschouwer van zeker twee perioden in onze schilderkunst, de periode der HaagKche School en de daarna komende periode der Allebéers enz., met nog enkele afzonderlijken. Ik wil mij van daag beperken tot de beschouwing van de z.g. twee perioden. Twee scholen WIJ allen weten langzamerhand wel wat de lïaagsche School in onze schilderkunst heeft beteekend. wanneer wij daarbij de Amsterdamsche Hagenaar-naar-de-factuur, Breitner, zooals het behoort, en ook Bauer rekenen. Do Haagsche School, die der landschapsehilders vooral, is een schildersfhool. die zooveel natuur lijke schilderseigensehappen van ons ras heeft, vertoond, dat zij, nmaal erkend.,'ons steeds eigen moest blijven. Hij is een school, zoudt ge moeten Keggen, van een pantheïstisch natuurbeschouwen, van een bezielde nat uut1, waarin de mensch zeker niet als centrum, nis beheorscheml centrum geldt (dat begint bij Breitnet-!) maar als een, met die natuur meelevend element. De Haagsche schilderschool is de school van de natuur als een ademend wezen, en al haar pogen is de natuur in kleur als zoodanig te doen gevoelen. De factuur deiHagenaars moest dat uitwijzen ! en haar open natuur wordt gegeven door een open werktrant; (ie zichtbaar gebleven toets is daarvan het schilder technische bewijs. Zij is dikwijls de ? grijze of de zilveren school genoom! geworden (Weissenbruch, Marissen, Mauve enz.) omdat zij al haar kleuren schikte, tot zij een grijs of zilver werden; ge zoudt haar daarom realistisch-romantisch allicht het zuiverst heeten. Zij is dat in velerlei schakee ring, en het spreekt van zelf, dat bij een school, waarin zooveel per soonlijkheden worden ondergebracht het eene dan het andere meer naar voreu komt; Albert Xeuhuys. is b.v. dikwijls meer realistisch dan roman tisch en bij hem triompheert dikwijls een bij de anderen zeldzaam oranje. De verzameling in het Stedelijk Museum geeft, met restricties, van de Haagsche School voldoende vertegen woordigingen. Zij schiet voor mij tegenover Weissenbruch nog te kort; tegenover Mauve verrast ze in een aantal werken, waar Mauve, die voor ons dikwijls wat schraal en ijl werd, ons verrast door dieper omhulling en door diepere kleur. Breitner is niet volkomen genoeg te zien gegeven (wel in een figuur b.v.). Hij. de grootste der Hagenaars, de hevigste stadsgezichtenschilder, zooals Weis senbruch de edelste is, kon met klemmender teekeningen zijn ver tegenwoordigd. De Amsterdammers WAS het een natuurlijk ken merk der Haagsche .School alles-met-mekaar te geven, de Alle-bccrs waren van een andere, ook Hollandsche gezindheid: zij maalden meer om de uitdrukking der stoffen, ze waren realistischer; zij waren, als alle realisten, de schilders van binnen naar-buiten. Hieruit volgt dadelijk. dat Bauer bij de Hagenaars te rekenen is (een opiumschuiver ver tegenwoordigt een bi/ondere phase in hem). De Anisteivlamsche Allebéers waren meer uit op het 'détail, «ie' maar op dit moment was het in mijn voordoe!. Eindelijk kregen wij den prijs vun alles te /timen' te hooren. Musch 011 ik mimeerden pmiisoheïi schrik. Nu was do beurt aan mij. Ik maakte hem attent op de gebreken en vroeg hem gewichtig', of hij garant stond voor de echtheid en of hij een expertise had. Kr was natuurlijk geen expertise en hij garandeerde niets, hij had hot stuk zóó verworven eii zóó deed hij het weer weg. Misschien, een voor hem onvoordeolig. maar in elk geval een /uiver standpunt. Opnieuw,begon hij de loftrompet te steken, al liet hij wat van den prijs zakken. Musch begon kwasi ongeduldig te doen en maakte aanstalten om heen te gaan. Hij ging naar den winkel vóór en begon op eon fluitje uit den winkelvoorraad te spelen: Dat gaat naar den Bosch toe, zoete, lieve (ierritje.'' Nadat.ik,mij ook in den voonvinkel begeven had en deed alsof ik vertrok, ?gingen opeens de onderhandelingen vlotter ctt.de koop kwam eindelijk tot stand; «Ie cheque werd geteekend, enkele stukken, die we onder den arm mee konden nemen (natuurlijk vóór alles de tiroco, waar het immers in hoofdxuuk om te doen. was) worden ingepakt, een afspraak ..betreffend j de verzending dor Overige dingen werd gemaakt en we slapten de deur uit. Iedereen was gelukkig, de vorkooper met zijn chemie, do gids met zijn extra belooning en niet hot minst wij beidon. Dien avond Vonden wij geitenvlecsch in olijfolie /olfs heerlijk en de vurige Spaansche wijn dreef de zalig heid ten top. De (ireco brachten wij niot zonder angsten en beven over do Spaansche. Fransche, Belgische on llollahdsclie grenzen. Hot was de eerste' (ïrocó, die ik naar onr land bracht.'Later volgden er meer. Na thuiskomst werd het schilderij met de uiterste zorg ontdaan van de eeuwen vuil, dat het bedekte en werd in al zijn glans en glorie hersteld. Het stuk prijkt nu. nadat 'hot nog tweemaal na mij van eigenaar ver wisselde, in do prachtige verzameling van n rijken kunstmaeceen in.... Amerika. A. VECHT A. van Dobbenburgh: De gemartelde Hagenaars meer uit op de gemeen zaamheid, niet op de afzomlerlijkheid. De reactie (dat is altijd zoo) der Allebéers was dus een volkomen logische reactie: de Haagsche' School was uitgeput; de Allebéers waren te verwachten. Keer- en weer-keer: witzas het ooit anders l' Deze waarheid wordt vuurt durend in do geschiedenis der schilderkunst bewezen voor'wie zien kan en vuur wie kan denken. Van tl ie Amsterdammers van Alleb «uitbreken voor een Amstérdumsche verzameling te groot getal. Waar i* Allebé/.elf!' Wel is er Bastert (ietwat een twijfelgeval) Dyssolhof (boeiend «(oor No. '>'2. in het café) de specia list «iel1 vis.si'hen tusschen do oVoiigoi Poggenbeok (kon n'og curieuzer'!) Tholeii (de Amsterdammer.' dit- i/» il> tncexlc zijner schilderijen tot een ? Hagenaar ' word is'.goed vertegen woordigd) Voorman is te /.ion zooals hij is: n bloemstuk heeft vóór hem Veel stemming; Witsoii (van hem ini.s ik voorstellingen uit Londen!).. Ik behoef hier toch niot vast te stollen, wanneer ge deze .opsomming' der Amsterdammers na gaat. dat ik zeer sceptisch terecht bleof bij dos presidenten verklaring over de mo dernen. Ze zijn inderdaad afwezig. Aanwezig zijnde meer afzonderlijken als de sensuoelo. mysterieuze M. Maris; Jozef Tsraëls (niet voldoende).de pure romanticus: Bosboom (eigenlijk de classicus) met fraaie kleine toekeningon; Jongkind met zijn levendige frischheid, Suze Kobertson, do tra gische (én voorbeeld); Toorop, de, decoratieve; Versier, de hevige colorist (niet voltloende) on Willem de Zwart (onvoldoende). Ge ziet, er zijn tekorten genoeg bij alles wat er te waardeeren is. Ken artikel met detailcritiek lijkt mij noodig na deze algemeeno be schouwingen. Ik zal dit dan ook schrijven. PLASSCHAEUT Toegepaste kunst HOUTSNEDEN Aart van Dobbenburgh \/OOK hot wrange oorlog.-book ..I.imgtmi>" van Franz de IUckt_r i'X.V. van I.oghum S!ateru>' Uïtg^\er>inij. te Arnhem) heelt ..-tin! .m D'./>''<. u!>i'! t.1// eenige treffende houtsiudeu en vignetten vervaardigd. Het verhaal behelst hot beeld van don modernen mensch'. li-vetld tusschen twee werelden: die van tien oorlog en den haat en die van den vrede on do liefde. De eerste lumtgravure heet ,, tl e Ge martelde". Men ziet l.on.-rinas op een kist zitten, met gebogen hoofd in diep gepeinzen. De moede handen rusten op de knieën met links ccn geweer en rechts een kruis, als symbolen dier twee werelden waartusschen het lijden vau. Louyiuus gesteld is. De tweede houtgravure geeft hem weer, geknield, met het hoofd gedrukt in den schoot ecner publieke vrouw. Prachtig is hier de taal der vier handen, want hóezeer wist van Dobbenburgh de siecr te treffen van de Backer's diep inenschelijke relaas" van een Vlaamschen soldaat die ten oorlog ging en hoezeer ook is in uiterste beperking dor middelen veel uitgedrukt. Evenals, in Laatste Nieuws" van 'K. G. van Heusden (in dezelfde serieuitgave verschenen en eerder door mij besproken) blijkt dat men ten opzichte van den verluchter dezer boeken geen betere keuze had kunnen doen, want het tragische ,,ligt" van Dobbenburgh en inderdaad ontroerend zijn dan ook zijn houtsneden, welke tevens een tech nisch meesterschap verraden. . O. v. T. i ;? PAG. 19 DE GROENE No. 3000