Literatuur A."den Doolaard KOMITADJI'S EN VOGUE Albert Heiman A. den Doolaard: Oriënt-express HET is eigenaardig: terwijl de Scharten-Antinks de weg van Sprotje naar Francesco Campana maakten, ging van Schendel in omgekeerde richting, van Tamalone naar de Waterman. In die oudere generatie vindt men, afgezien van heb overgroote aantal der zelfgenoegzame honkvasten, schaarse uitzonderingen die ofwel vroeg door vreemde oorden verlokt, lang hun fantasie buiten Holland localiseerden. maar later toch van lieverlede terugkeerden tot het land van hun jeugd, ofwel op latere leeftijd zo volkomen genoeg kregen van het tussendijkse, dat ze voor eens en voor al vaarwel zeiden aan de lage landen hij de zee. Of dit onderscheid zich ook zo sterk voor zal doen bij de jongere generatie van schrijvers, is een vraag die voorlopig nog niet beantwoord zal kunnen worden. Fabricius Jr. is op zijn best als hij met zijn geest door Italiëzwerft; Slauerhoff voelt zich in ' vier werelddeelen op zijn plaats, of liever: hij heeft de ervaring opgedaan in vier werelddelen niet op zijn plaats te zijn, hij is een Van Schendel die onderweg alle francis caanse bagage kwijtraakte, maar daar voor de zekeiheid gekregen heeft dat opium en vrouwen het leven per slot óók niet dragelijker maken. Zo min als tamme huiselijkheid. En Den Doolaard ? Ik zou hem willen vergelijken met Maurits Wagenvoort, als ik niet vreesde hem daarbij enig onrecht aan te doen. Want hij is romantieser, oudmodieser van fan tasie al reist hy met vliegmaehines en expresstreinen in plaats van met trage karavanen. Maar hij schrijft veel kernachtiger en levendiger, en heeft een rjjkere fantasie. Daarom is het Den Doolaard ook voldoende binnen Europa te blijven. Van Zwitser land (in De laatste ronde") gaat hij naar Zuid-Frankrijk (in ,,De Druivenplukkers") en vandaar naar de Europese Oriënt. Hy bezoekt de Wilden van Europa", verheerlijkt in De Herberg met het hoef ijzer" de bloed wraak der Albanese bergvolkeren, en de Balkan schijnt hem het meest van al te boeien, want zijn belangrijkste en uitvoerigste werk, de rumait ,.Oriënt Express"!) is geheel en al in Mace doniëgelocaliseerd. De titel van dit boek is misleidend; 1) Uitgave Eni. Qitcrido, A materdam J934. het heeft met de Oriënt-Express na genoeg niets te maken, en ik heb het gevoel niet van mij af kiinnen zetten, dat die trein er eigenlijk maar met ge weld bij gesleept is. Hij past aller minst in de romantiese sfeer a la Hugo en Scott waarin Den Doolaard zich beweegt als een verdwaalde zalm die na het kukschieten eindelik weer open zee bet'eikt heeft. Men heeft hem te lang met moderniteiten lastig gevallen. Hij wil juist het tegenoverge stelde: de goede oude. tranen- en bloed-rijke romantiek, de prettige avontuurlijke vertelling die alle pro blematiek behendig «it de weg gaat, en die aan het eind daarvoor met faam en populariteit beloond wordt. Aktualiteit DEN Doolaard hoeft in Oriënt Express" meer dan ooit te voren de vesting der populariteit met grof ge schut belegerd. En zoowaar: Fortuna, die de vermetelen begunstigt, is hem daarbij te hulp gesneld. De schoten, die een Joegoslavies vorst en een Frans minister onlangs in Marseille doodden, hielpen ook Den Doolaard de laatste schans veroveren. Oriënt Express" is niet enkel meer een hyperromantics, maar tans opeens ook een hoogst aktueel' boek geworden. Wel is er, naar ik meen, vrij veel verschil tussen degenen die de hand in het spel hadden bij de gebeurtenissen in Marseille en de komitadji's welke Den Doolaard ten tonele voert, maar wie neemt het nu zoo nauw bij de dingen die heel ver van huis ge beuren:' 8^ De ene. opstandeling of de an dere. fi*>n Serviër of een Bulgaar.... het rasstge Hollandse woord ..gespuis" dekt alles, en wordt een toverwoord voor onze verbeelding. Terwijl Oriënt Express" gebaseerd is op een raacedoniesc Monroe-leer, die maar vagslik wordt aangeduid al moet ze alle hoofdpersonen van het boek hun reden-vun-bestaan geven, krioelen de Serven t»n Bulgaren en Turken en Kroaten hier dan ook door elkander, /onder dat de lezer prcsies genoeg georiënteerd wordt om t« kunnen wotuji wat dio vürHehiJlewie soorten. van kiimitadji'.seigenlijk voorhebben. i;n wat er uu eigcnlik met die maced<»niese kwestie aan de hand is. Het boeiende verhaal IK kan mij echter voorstellen dat er vele lezova zijn, wie het enkel om het boeiende verhaal te doen is, om de toevallige geschiedenis van een paar toevallige mensen. Die krijgen dan het hunne, dubbel en dwars: liefde, dood en verlangen, trouw en een bijna verkrachting, bommen, revolverechoten en vooral heel veel bloed. De meest romantiese situaties : een moeder met de afgehakte kop van haar vermoorde zoon in de nacht, en het bloed drup pelt op het jonggeboren kleinkind dat later de grote heldinne moet worden.... Dit ene voorbeeld moge dienen voor talryke andere. Het had gerust een beetje min der gekund en we hadden het best geloofd; nu heeft ook dat. wat misschien op historiese werkelikheid berust, iets ongeloofwaardigs gekregen. Sommige episodes echter zijn met veel suggestiviteit geschreven, en het eerste driekwart van Oriënt Express ' is goed gekomponeerd. Eerst wanneer de'trein er met alle geweld aan te pas moet komen, krijgt het boek iets afgejakkords en vliegt het haastig naar zijn eind toe. Klaarblijkelijk ligt de beschrijving van aktuele revoluties de meeste Nederlandse schrijvers niet erg. De oorzaak hiervan is bij woord voerders uit en voor de bourgeoisie niet ver te zoeken. M Niettegenstaande al deze ernstige grieven is Oriënt-Express" in het totale werk van Den Doolaard een hele prestatie. Hij kan niet buiten het bravoerïge, maar hier heeft het ten minste zijn juiste milieu en gestalten gevonden. Ik voor mij had liever een ver vulling gezien van de beloften die ..De Druivenplukkers" wekte, een boek dat minder geroetineerd was, maar dat zich ook minder ,.pour Ie balcon" afspeelde. Laten wij het onder elkaar er over eens zijn, dat er genoeg tamme koek gefabriceerd wordt om elke exotische schotel aanlokkelik te doen zijn. Maar deze paprika-zonder meer, nog eens extra gepeperd, is wat al te expres-Oriëntaals om zoo-maar aanvaard te kunnen worden door iemand die noch in Hugo, noch in Scott meer behagen schept. Korte recensies W. van Veenendail, Cockpit Andries filltz, Amsterdam 19 EEN nieuw boek-van-de-lucht, dat in korte schetsen episoden geeft uit het leven van den vlieger-, militair en verkeers-vlieger. In een fleurigen brief aan den schrijver ter inleiding heet A. Viruly hem wel kom in de vliegersliteratuur en felici teert hem, omdat ook hij ontdekt heeft hoe aardig het is om over de vliegerij te schrijven." Voor den lezer is dat evenwel niet genoeg; die heeft het recht om allereerst een b terverzorgden stijl te verlangen, zonder al die zinneloos uitgestrooide komma's en iets meer bezonkenheid, wat min der branie-toon wat den inhoud betreft: ,,De beheerschte is nooit fijnbesnaard" leest men op blz. 4. Van deze lang niet altijd beheerschte schetsen kan men dat echter evenmin steeds zeggen. Voor jongens van een jaar of achttien, die op de hoogte van de vliegers-terminologie en insidersgrapjes willen komen, zeker een voor treffelijk boek, met vermakelijke teekeningen van A. M. Luyt. Cora Westland, Als alles wankelt. Broese en Pereboom, Breda 1934 ALLES wankelt, behalve de verzekerdheid van mevrouw Cora Westland van haar goed recht om boeken als dit uit te geven. Weer is hier de wufte mevrouw, die de lucht van arme menschen niet kan ver dragen en het edelaardige meisje, in grootheid opgevoed", dat bijna het slachtoffer werd van een vrouwenverleider, cand'daat in de rechten, vader van een natuurlijk jongetje van een jaar of twee" en een dito spruit op komst. Maar men wint nog bijtijds inlichtingen in om het huwelijk te voorkomen en het meisje trouwt met een gedoktoreerden zendeling van eenvoudige afkomst. Dat zij gelukkig worde ' Char i var ia ONS GEHEUGENSTREEPJE ,,Er werd gewezen op de noodzaak, dat ook de dilettanten moesten trachten hun kennis te verrijken." (Ons Toon.) ,.Spoedig kwam de toestemming een zwembad te mogen bouwen." (H.D.) ,.Zij zijn bereid elk oogenblik hier aan een einde te willen maken." (Tel.) ,,Hij is gedwongen zijn vacantie in Amsterdam, te moeten doorbren gen." (Gr.) ,,Het is mij een welkome gelegen heid hiervan te kunnen getuigen." (Hbl.) ? ..Zijp vrouw kreeg permissie hem te mogen bezoeken." (X.R.C.) TAALVERRIJKING Braceway voorspelt een opzien bare onthulling. Een opzienbare ont hulling, herhaalde hij in zichzelf." (H.D.) ,,Uitgaande van de destijdschc plannen." (Loc.) ,,Spüts de voordracht." (N, Haarl. C.) ,,Een eenmalig kortstondig verblijf, (N.R.C.) ,.Dc onzinkbarc reddingsboot." (De binnenvaart) De lucht-taxi kost 22 et. per K.M. Déleeggevlogen kilometers-worden ook in rekening'gebracht." (Kamp.) In verhouding niet zooveel duurtier dan de volgehotste kilometers van een autobus. DE MEERLOOZEN ,,De dansliefhebbers z.m. zullen dit ongetwijfeld op prijs hebben gesteld." (Pr. Zw. en Ov. C.) (,Wij mogen den grondslag van die bedrijven niet z.m. vernietigen." (Nat. Herst.) ,.Zij begeeft zich in beweringen, die ik niet z.m. kan laten passeeren." (N.R.C.) ..Niet iedereen kan z.m. de ver zengende stralen verdragen." (H.D.) ,,Het komt de commissie voor, dat dit niet z.m. vaststaat." (N.R.C.) DE WONDEREN DER TECHNIEK ..Op 12 dezer is een voetganger op het Rokin bij de Langebrugsteeg aan gereden door een stilstaande auto." (Tel. en Hbl.) ,,Dc titel lijkt ons niet gelukkig. Waarom niet ..Nutteloos verspilde kracht"? (X.R.C.) Omdat hier een overbodig nutte loos verspild woord te veel in staat. NAVOLGENSWAARDIGE HOFFE LIJKHEID ,,Ër werd aan de groeve niet ge sproken, terwijl een broer van den overledene dankte voor de belang stelling." (Vad.) CORRESPONDENTIE ?. te. . In de Groene Van 10 Nov. lees ik: ,.Ze vreten graag elkaar'op tot alleen hun staarten over zijn, net als dat hondenpaar van Jaromir." Jaromir beleefde wel vele avonturen doch zooiets heeft hij toch nooit in Praag. Lochem of Zutphen gezien. Dit hondengevecht werd volgens Staring waargenomen door bereisde Roei". Hoe zit dat? Antw. Waarschijnlijk wapS Be reisde Roei" een pseudoniem van Jaromir. > PAG. 8 DE GROENE No.«3000 Droomen zijn bedrog Een sprookje voor groote menschen door Paul Keiler met prenten van Jo Spier HET is niet de eerste keer in de geschiedenis, dat eon auteur, uit vrees verkeert! verstaan tf» worden, zijn gedachten uitschrijft j n tien vorm van «»on sprookje. Een spotversje heeft soms een langer leven dan oen gedocumenteerd be toog, een caricatuur prent zich wol eens dieper in de gevoelige laag der menschelijke herinnering dan oen fotografie. Afaar liet sprookje», het echte sprookje wint hot van alles. Dat komt omdat hot zachtjes voort kabbelt op don onderstroom der eeuwigheid. In een sprookje worden de oude zinnebeelden gebruikt ui? se ij n als do hiöroglyphon dor wijsheid. Do Kgyptenaren konden deze sym bolen evenals hun zuster-orden aan de Atlantische overzijde; de Vrzen spraken er in evenals de Indiërs on de mulo C'hinooKen. Dat x.ogt alles nog /.i»«»veel niet. maar zelfs «Ie querulante stammen, vuil het West-Europerse]))" Babel kunden zich daarin onderling verstaanbaar maken. Ik weet niet of Paul Keiler dit alles zoo voor tien. soest hooft gezweefd. toon hij zijn sprookje voor groote monschen schreef, waurmodo (Joort Sehouiioii y.oo juist in een sobere maar j'aku Xederlaiidscho bewerking: onze. vailerlandsche letteivn verrijkt heeft. 'Veeleer /al hij vlucht ijjf K<"lHeht hebben aan dien anderen sprookjes«lichter uit liet (iermuansche Noorden. lf.an» Andersom of wel aan den diep.Mifwstievon Ernst Theodol' Ainailaeu.s Moffmann. Misschien ook hooft ?Ie schrijver van ..hot boek Legrand". de vaderlandslooze Heine. hem jfo nspiroord tot oen moderne navolging. Touslolto'kaii hot zijn. tlat hij .simpel weg, gedreven door een literair atavisme, gegrepen heeft naar dien ouden lier, d.io hier in liet Noortien nti^j onder elke oude knot wilg gereed staat om aangetokkeld te worden door bezielde vingeren. Wat hot ook zij, Paul Keiler heeft oen zeer merkAvaardig boek geschreven, dut de mooito van het lozen hoogelijk beloont. Is het wonder, dat oon fijn talent als dat van «Jo Spier zich tot dit oeuvre A'oelde aangetrokken 'i Het is de moeite waard aan de hand van Keiler eens oven moe te dwalen door Heriditanië. hot sprook jesland, dat zich onder do luidruchtige oppervlakte der aarde uitstrekt. Do uitgeverij Fidelitas liet het boek in Aveiverzorgd gewaad dezer dagen te Amsterdam verschijnen ! W. H UIT DE ONDERWERELD Jan Campert, Die in het Donker.... N.V. H. P. Leopold's 1934 EK zit oen zekere weldadige nuch terheid in dezen ..roman van do onderwereld", die zonder opzette lijke Aval^injf of A'oozo romantiek een technisch juist verslag p>eft van hetjjocn er aan den ..zelfkant tier samen leving" fioschiodt of althans zon kunnen yosehiodeii.' !>;? beschrijving van de hoofdfiguur is a l .s do reportage van ??on werkelijk bestaand IOAVJI. De wijze, waarop een werkloos joiitrmenseh. na voldoende po^in^en in het werk y.'stold te hebben om stot'zui^ors- te verknopen uan la^cr wal geraakt, zooals men dat plooit te nueiiieh, is aannemelijk on mot kennis van /.aken beschreven. Daarbij is de schrijver er in ^eslaayrd het Voor deraiilementon zon vatbare onderworp in neutrale banen te houden. Illustratie van Jo Spier uit Keller's Sprookje O S CT S *? m N 00 o n TT =r w 3 CL GL ro 9Q W W.BT r i e Sinterklaasgeschenken: C. en M. Scharten-Antink: De gave gulden" Spannende echt-Holl. familieroman. Keurband F. 3.25 And réMalraux: Het menschelijk Tekort" Boeiende roman uit het China der revolutiedagen 1927. Bekroond met Prix Goncourt'33 Keurband F.3.50 Charles Dickens: Jezus leven", aan kinderen verteld. Het nage laten d iep-religieuze werk van den Eng. grootmeester der vertel kunst. Prachtige illustraties van Gustave DoréKeurband F. 2.25 .a Wereldbibliotheek N.V. Amsterdam-W. V V C c O n .* .c "N c O -O O ??? < ZOOEVEN VERSCHEEN : DE DERDE DRUK van den nieuwen roman van JO VAN AMMERS-KÜLLER ten, Knechten en Vrouwen De Geschiedenis van een Amsterdamsche Regentenfamilie in de jaren 1778-1815 Prijs inpaaid f 3.60, geb. 14.90 Van dezen roman werden in veertien dagen 6000 exemplaren verkocht Dr. P. H. RITTER schrijft in hetProv. en Sted. Utr. Dagblad : Wij genoten weer van de prachtige lenigheid, waar,,mede Mevrouw van Ammers Kuiler haar werk weet te bouwen en er een glanzende afwisseling in weet aan te brengen. Het is alles zoo vlot, zoo tinte lend ; het zal succes hebben, maar het is niet geboren uit succes-bejag, maar uit het sociaal gevoelige wezen van haar, die met een groot, geanimeerd pleizier deze levendige en levende boeken schrijft. Deze historische roman is boeiend, sterk en knapgeschreven en zeker afwisselend en zeer spannend." IN ELKEN BOEKHANDEL VERKRIJGBAAR. J. M. MEULENHQFF -UITGEVER AMSTERDAM BIJ DE ZEE DR. JAN ROMEIN DE LAGE LANDEN Voorwoord van Prof. Dr. G. W. Kernkamp; medewerking van Dra. A. RomeinVerschoor; bijdragen van Dr. P, J. Bouman; Dr. O. Noordenbos; Dr. Rob. van Roosbroeck en H. Vos. Illustraties verzorgd door Drs. H. van der Bijl! Dit werk is thans de eerste mo derne vaderlandsche en cultuur geschiedenis van Noord-en ZuidNederland, een eminent, samen vattend on kostelijk verzorgd groot boekwerk in fraaien band en goudomslag van NIET MINDER DAN; 720 pag.; 16 kleurplaten en 240 zwarte illustraties! EEN WERK VAN ONGEKEN DE BETEEKENIS TEGEN DEN FABELACHTIG LAGEN PRIJS VAN SLECHTS In den Boekhandel verkrijgbaar1 GEBONDEN UITVOERIG PROSPECTUS GRATIS ? W. DE HAAN ? UTRECHT PAG. 9 DE GROENE No. 3000