l ., l HUISHOUDING OP EEN RUBBERONTGINNING M. H. Székely-Lulofs Naar het onbskende H l "l' In 'i»ehe huishouden keiule ik. liet lu lische' hui*ihou<li>:i hail ik lielpeitl bij mijn nioeilvr. t" Hatavia .-n toen mijn toekomst \v.-!il vel-1 'u*l n:iar J~ bi'.meMlnnil'.'ii van Sumatia «-n ik ni'jn tfetl-irhteM lift uaan o v er mijn toekomst iu:e tank cl!>ar. . helt ik er wel e\vn o\vr lïepi.'kenl: hoe _aat «Ie lio,.1 »Har. waar krijü.i»' j'' 1<veiismultleleu vandaan, midden tussrheii oeiltosrh en rul ?ber':1 maar tenslotte: «'«-n vreemd land was het nii-t. \vaar ik heen iuir. alleen ma-ir .-??11 andere streek en ik Ml'-etide. liet /_? -tl wel ijaaii. Ik nam K-dienden mee van .lava. nette bedienden, kt uciu'e bedienden. een man en een vr«'tl\v. eefi huisjoniivn en e.-n baboe. die ailr \i'ft'i.jiiiiiu hadden van huisbed'end'-n uit «leii hooy. .sten stand. ik arriveerde in IJelawan. in tl" haven van heli..' ik stapte in den trein en re'stle naar liet /.lii'en, nav.r .\sihan. dat toen. nu ruim vijfiien jaar gleden, nou'een donker en mavh. tiir iM.ied van ont^inninir was. Ik reisde d'Mir weielddeelen vul tabak en woestijnen .vol monotone mbber. ik reisde door lirillitf moeVaswoml. lany.s doodsche modder en boomenspoki-n. Ik kwam aan op de onderneminu en er werd me een huis aan gewezen: mijn huis. Ik moest oven denken aan het huis op Uatavia. aan dat marmeifn paleis uit den tijd der Oost-indisvhe Compagnie, dat grooische ouderlijke huis in xijn schaduwrijken tuin i van waiinfiinboomen en palmen, ik moest denken aan al de galerijen en vertrekken, waar ik ge' heerscht had als een burcht vrouwe aan het hoofd van een stoet van negen bedienden. Voor mij stond, bij de/e herinnering, in levenden lijve mijn toekomstig hui3: een vierkante doos op palen, in-zijn geheel even groot als «én enkele kamer uit het paleis der 'oude* Oostinje-vairders, «én huis, waar je aan alle kanten dwars door heeft keek. van voordeur tot achter deur, van rechtcrraam tot linkerraam en zelfs: van de voorgalerij in n 'rechte lijn dwarp door de; keuken in hot oerwoud en óók met een beetje moeite en slechte manieren door de wiitemieren-gaten in de wanden van de x.itkarner via do'slaapkamer in de badkamer. ^J l k was met den middagtrein aan gekomen en daar stond ik in het dras sig voortuintje, tegenover mijn toekomst ii; k'isteeh de seheinei hè.;' «laaide snel en trok de we'.vld om 'ons weg. in het oerwoud ach!er mijn keuken, huil den de ap.'ü. uil het moeras /wemde een le'ii'.M' muskieten aan en ,'ichter mij st i!id--n mijn d'-t'liue bedieiul-n uit Java en staarden tezamen met mij naar «Ut doorlucht in gebouw, dat blijkbaar won i n u1 kon y.ijn voor blanke lUenseh"!!. Maar blijkbaar niet voor nette bedi -uden. di ? alle verfijning hadden van huisbetliend'-n uit den hoogst en stand, want /ij ver.lweiien per retourlielegelihi il. na geconstateerd te heb ben, il'it het hiei- heusch »'ii waararhtiu oeiwondleven was. , Van burchtvrouw tot koeliedrijver IK bl'-ef achter «net het huls. niet het d-mkere ,en macht ige ontginningsgebicd en een contractkoelie. «lie Manusje van alles wer«l. In plaats van het .111*1 meren pa lei'!., de houten «l- os. In plaats van den lommen-ijken tuin vol oostersrh heilige boometi. kaalgekupt land'en jonge rubber, in plaats van n-gen. ..stamlesnemasse". oosterse]). /wijgende en statige bedienden, n opgejaagde, bruine werkezèl. «lie hon derdmaal per. da g van rol en standing veranderde: 's morgens was hij kok. blies een rookend hout vuurt je aan. maakte koffie, kroop in zijn baadje. werd major domus en bracht ons deze koffie: dan degradeerde hij weer tot huisjongen. veegde en stofte met op gestroopte broek en mouwen in de zit- en w<ionvertrekken. daarna deed hij nog een stap op de maatschappe lijke ladder omlaag, maar bereikte tegelijkertijd de ho«>gergelegen, kiesclx; en kuisclie zone van oostersehc d'crstmaagd, eigenlijk do eenige be diende, die het slaapkamerterrein van de blanke vrouw kan betreden; hij maakte bedden op en rende met wasclikommen en lampetkannen, intusschen bracht de postloopcr van dertig kilo meter ver de traditioneele biefstuk en de traditioneele twintig kilo ijs, in middels tot op do helft versmolten; 'de werkezel stormde naar de keuken, draaide een soort middagmaal in el kaar van de biefstuk en een groen goedje, dat als onkruid, tusschen d«; jonge rubber groeide en dat .wij poste lein noemden, omdat het daar het .meest aan «leed denken; onder het koken 'door. sleep hij met ijverigen /.wier m'^'T! en poetste hij niet'harts tochtelijke overgave koper, daarna beklom hij de ladder van stand en distinctie ? pnieiiw. trok zijn baad je aan. weid opperhol'meester en serveer de ons met strakke oostersche plechtstatigh(i«l lu-t mi«l«luginaal. waarn/i... .Maar genoeg, laat ik hierm«-e volstaan en u sparen, lezer, tle werkezel moest dan nog water aandragen uit de put naar de badkamer en vele andere hem onwaardige taken verrichten. hetg«-en hij.alles «lee«l. omdat wij nu «-enmaal niet meer op Uatavia. niet meer <>p Java woonden, maar in liet Sumatraansche oerwoud, dat blijkbaar zoo wel blanke'als hrftinc mensehen tot andere wezens herschiep. Werkelijk. Ik was niet naar een ander land geuaan. Ik had alleen maar van eiland veiwisseld. maar daarmee was ik in een andere wereld teiecht gekomen. Van «H-U paleis in een doos. Kn in plaats van burchtviouwe aan het hoofd van e«'ii zwijgende «lu-haarstoet. was ik slavcnhouder en koelie«Irijver geworden van n enkelen conlraet k«»elie van vcelvoiulige ge stalte. Marktprobleem E l v N markt, een passar. was haast on'ieieikb'iavj haarvoor moest ik een kan-et je huren bij denChiueeschen kruidenier van «Ie onderneming, een karretje als een sigaretikist oj» wi -len. voortgetrokken «loor een afgejukkerde l>iek. eii d'iaiin opgevouwen, moest ik drie uren ver naar d" passar hohhf'en. Ik volbraelit deze strooptocht n maal j)er maand en kwam «lan. nóg platter opgevouwen, bedolven on«ler markt product en thuis: 'aardappels en kokosnoot en. uien en bananen en achterop twee manden houtskool. |)e rest. die ik zoo t'.agelijks noodig ha;l. betrok ik van den (lliiuv si'hen kn>idenier. maar het oerwoud scheen ook uil resp.-ctabele conserven iets gedegra«leerds te maken: brij van worst. korrelige pap van ham. gist van jam. nnarde ('hinet s -hèkiui'!e; i ?)? scheen aan de/.e degradatie en «letreneratie lieWend. srheeti die in zijn ba'a'is te hebben opgenomen, want hij nam met zijn st ereot ii pen oostetschen lïi'ijns alle lekke en kaduke. alle gistend»- en borrelend» blikjes weer terug en h-ver«le daarvoor aiulere. wat miml"r «loor «Ie tropen aangetaste waar. Hens pro-. beenl" ik waren uit de stad te betrek ken, ik verzolul een bestelling per brief, een order, «lie op twech«m«l«'ril kilometer afstand «loor bijna analfabetische zonen van het Ileinels.-he ' Hijk wertl uitgevoertl. waard»mr het gebeunle. «l'lt w«' een Ix-eJe maan«l lang zwart «'bessen-jam moesten eten. omdat zij alle andere jamsoorten genegeeid hadden en je veertien blikjes jam niet eindeloos langsalle woestijn«-n van rubberaanplant en en alle werehl«leelen van tabak heen en weer kon zenden. Wat' kon je doen? Niets kon je doen. Zelfs geen huishou«len. Hier. naast het machtige tropische oerwoud, temidden van het mach tige pionierswerk, kon je, je alleen gelaten-' overgeven aan de machtige geesten van dit noodlot, van tl ft andere leven, van deze nieuwe.'groot-" sche wereld in wording: d« eeuwig metamorfoseerende werkezel, die twaalf en toch eigenlijk gén bediend»' was; de eeuwige, van dertig kilometer ver komende, kilo biefstuk; de eeuwige postlooper, de eeuwig grijnzende Chineesche kruidenier, de eeuwig borre lende, eeuwig gistende conserveblikjes, met als eenig alternatief, eeuwig»' zwartebessen-jam.... Xee. je kon niets doen. Waar ontgonnen wordt. waar een nieuwe cultuur, nieuwe civi lisatie wordt gegrondvest, daar ver zinkt het huishouden en .wordt een onpersoonlijke, tot op de allerprimitiefste basis gereduceerde, mechani sche taak, een raadje. dat gehoorzaam meeloopt met al de andere, -vél groo tere raderen van het reusachtige huishouderu' dat d«>n naam Kolonisatie. «l raagt.. Kinder Man hat uns nicht gefragt, alswir ncch kein Gesicht, Ob wir leben wolken, oder lieber nicht.... RKCHTOI' in het witte be«lj.« staat hij. zijn eene hand met. wij«lgcspr«'i«l.e vingers «>p zijn borst, den «luim van zijn andere hand vastberaden in zijn moir.l. l)aarb«)ven staren mij '0)uifgebr«»k«in «Ie vi«»lelblauwe oogcn aan. gn;ot «-n zomier verwondeiing, in het zuiver»' kindergezicht. Hij lacht niet. Hij heeft zich teruggetrokken in «l" waardigheid van zijn ernst. Ken iler «uulsti-n is hij: bijna ander halt' jaar. Achter zijn kiiulerfiguurtj« staat «Ie tuin. waai in n«>grozcn bloeiei in «Ie late herfstz«»n. Om hem llec b»'weg.'U andere kimleien in an«lei witt«- bedjes. Het lii'ht glanst over «l. zilveren «lonshaart jes, yan zijn boll. hoofdje, over «l*- lange gebogen wiml>ers in «Ie schelp der oogholt«-. Hij lacht niet. /ijn moeder is do«t«l. en zijn vader kent niemand. l)e maatschappij zorg} voor zijn bekertje melk. voor zijn be«lje. voor zijn boruje met aan reepjes g. s leil.el) brood. 11 ij zal gi 1 wonh-n en ra-tr school gaan en een ambacht leeieüen »le wereld kennen. »'.i" mi nog in het duister ligt. 11 ij is een van de drie en «Jert in k indeten. »'!.? vol /.ori; won l en opgevoei in de Maagsche ..Toevlucht" Vooroi gehuwde moeders. I>e moeders zijn /elf nog bijt kinderen, soms zestien, zeventien ? achttien jaar. In het groot e huis m> tien lichten tuin vol bloemen wordei zij met haar kind opgenomen: zoodr zij er t'»e in staat zijn. helpen d. moe«lcrs in de groot e huishouding \;n de Toevlucht, hati. na drie maanden gaan zij in een betrekking, om in het onderhoud van hel kind. te.voorzien de moeder betaalt «Ie helft. Maat schappelijk Hulpbetoon en Ondcrlini. \"rouwenbescherming zorgen voor «' rest «Ier onk< sten. Als het kind di jaar is. wor«lt er een 'tehuis v«ior hei gezocht bij pWgoiiders. na goe«lk»'i ring van «Ie kindcrpoiitii'. Eén groot gezn D K Toevhu h* is ei n merkwaard! huis. .Het ligt bij deScheveningschRo.st'hjes e)i «-lk«'n dag kajv men »l< peuters.di<- al dribbelen, door de.lag< laantj«'s zien k».men. ..Hij go«'d wei spelen ze in den tuin «tf in «l»' heldeiserre. Het is een groot gezin met kin deren van denzelfdon leeftijd; «loor «l directrice en de jonge helpsters-won met.'liefdevolle zorg aan hi^t .wélzij. <l<>r kleintji'S gewerkt. De. oudst«?' zitten op lage stoeltjes aan een-Iaj. tafel te eten. Hoven de bedjes d; tegen den muur zijn geschoven, staai het speelgo'ed : een houten paardje, een hond. een po^is. een 'doos blokken. Kleurige plaatjes hangen aan lichte muren. Na het eten gaan kinderen slapen. Op de baby-afdeeling is liet een geheel ander tafieel. Wit is de zaal. waar twintig wiegen staan. Drie moeders voeden zelf haar kind. dat tevreden met zalig-üichte oogen in de holte van «len m»>ederarm rust. rit elke wieg klinkt een anderen toon; het eene stemmetje is klagelijk. het andere' verontwaardigd. Iteeds in «leze eerste geluidjes doet zich de. l<iekomstige inensch kennen: sommi gen zullen een heeisch«>isnatuurtje b»»zit'ten, de meestcn zijn passief «MI ondergaan weerloos «Ie rampen «lie het leven voor ieder heef! klaarliggen. Die rampen bestaan bene«l«'n h<4 half jaar uitsluitend uit honger en slaap. Als in die twee dringende l»>vensooge n Uehoet'ten is voorzien.... dan aan schouwen we «len kleinen inensch in een bijna volmaakten gelukstoestand in het witte paradijs je van zijn wieg. Daar ligt d»' nieuwe generatie, met vier vingers of de geheele hand in «len mond, «'«'ii glans over het teerbleeke gezicht. 'A September UKM: Johaimcs (ïroeit. Twee maanden geleden heeft het kind voor het eerst zijn stem in de wereld laten klinken. Kn nu is hij een van de drie en dertig kleine drama's, die in «leze mooje Toevlucht bijeen zijn. Naast zijn wiegje staat de wieg van zijn kameraad. Ken vreemd jongetje, geen broertje, /ij hebben niet in dezelfde moederarmeii gelegen, zij komen ieder uit een ander tlranuitisch leven. Maar. y.ooals tle broertjes uit de vertelling van Klein Duimpje, worden zij plotseling in d«^ donkere koude wereld alleen ge laten, verstouten «loor ouders, die genoeg aan hun eigen conflicten hebben. Maar zij heblk-n niet alleen het <mverwoestlmre optimisme van Klein Duimpje. «li«- zelfs voor den boozen reus niet bang was. Deze kinderen voelen reeds vóór de vroegste be wustwording wat hen «uitbreekt en' wat de pra-htigste maatschappelijke hulp ze niet kan veischaffen: «Kuiers dik' in liefde verbonden zijn. een ino.'«l«>r. vo ir wie ze een ' levensver vulling blijk -n. Het groot»1 huis van »le Toevlucht met i'.<? vele kamers is gecompliceerd van imi'hting. Niet slechts de. kin deren van vcis.'hillcndcn leeft ij»!, maar ook «Ie moedeis. e.n lielj slers vinden er huisvesting. Kr wonen eenig»' z.g. ..vaste" moeders, die in «Ie iiui.'hting haar w«'rk hebben, t.'i-wijl haar kleintje er verzorgd wordt t;>t zij n'derde jaar. Vcl'iler zijn er verschillende ..losse" moeders, die slechts drie of zes maan den bij haar kinti blijven en «lan «Ie \verelil in trekken. Voor de moeders is een zaal beschik baar, waar zij samen kunnen theedrinken en koHi( <li inken. een zaal met openslaande «leuren op «len tuin uit komt. Des /ondags mogen de klein tjes door familie worden gehaald, zoodat zij dan eenige uren in een huiselijke omgeving vertoeven, «tf zij krijgen ,,bez«»ek". Kr zijn moeders. tli«' haar kiml vergeten, de staat zorgt er wel voor, «lat h«'t niet verhongert. Kr zijn o«>k ideale oplossingen." De moeder, die d»d is op haar kindje trouwt op later leeftijd en de echtge noot echt" het kind, dat dan plotse ling een vader en moeder U-gelijk krijgt. Dat zijn «Ie heerlijkste resul taten, die de Toevlucht registreert. Maar het komt ook voor, dat de moe der «len verkeerden weg opgaat en zich niet meer om haar kintl bekom mert. Tot het uiterste wordt moeite gedaan zulk een vrouw terug te bren gen -tot het moedergevoel. Want <le practijk bewijst, dat de m«>eder «lie haar kind bij zich heeft «n er voor moet zoggen, zich sterker voelt tegen de aanslagen van het leven, zich moeiliger gedraagt in nijpende moeilijkheilen. Aan den buitenkant van de Indi sche buurt, (het laatste huis in de Malakkastraat) ligt daar het gr«jote huis met de vele kleine hartjes. /elfs te Den Haag is h«'t weinig bek«'iid. Ken van du- maatschappelijke instellingen", denkt men zoiuler veel belangstelling. Maar wie er t'-éns ir«weest is. kan liet niet .Vei-geU-n: die verlaat «Ie inrichting vervuld van «len onvergetelijken blik van kinderoogen die zoo ernstig. z«»o zonder verwoinlering het leven in kijken. Wie zulk een zachte kinderwang streelt «-n' dan in «Ie opgeslagen «togen langzaam iets ziet. «lo»trbrekeii wat lijkt op een schuwen glimlach, «lie Weet. dat hier gegeven kan worden, volop, gegeven van wat vrecnulen althans te ireveii hebben : speelgi »e«'. geldelijke hulp voi >r de inrichting. kl«-crtjes.lekkers. Na hun <lerd«' jaar worden «Ie kleu ters ..uith«>st»'cd". Ook de pleegouders hebben soms hulp noodig. Hulp in eiken vorm. moreel en daadwerkelijk: nooit genoeg kan wonlcn gegeven voor dez<- eenzame kinderlevens, waarover geen teedel-heid tle!' moeder waakt. KM M V VAN I.OKIIOHST OUD-BUSSEM BEREIDT VOEDSELS VOOR LIJDERS AAN SUIKERZIEKTE TE KOOP WEGENS STERFGEVAL moderne, onder architectuur gebouwde, geheel vrijstaande VILLA MET GARAGE TE HEEMSTEDE WEISSENBRUCHWEG 4 (a. h. Spaarne, naast Roei-en Zeilvereeniging) groot 7 Are, 80 c.A., bev. 3 kam., keuk., kelder, ruime hall. 3 slaapk., badk., zolder en centr. verw., voor-en gr. achtertuin, vollere, vijver, aanlegsteigertje, vruchtb. Ruim uitz. rondom. Nadere inl. b. d. Makelaar. Cl_i/-\CKI r\ Bloemgracht 31 - AMSTERDAM . H U C IN LJZN. Tel 4Q272-80543 BIJ EEN VROLIJK KERSTFEEST ?7«rtt- C-'f nu' Onder geen kerstboom mag de noma-cremona kerstster ontbreken (vanaf f 0.30) in de leidschestraat te a'dam op de groenmarkt in den haag heeft een ruime sortering van alle noma-cremona artikelen RESTAURANT AM E Rl CAI N VANAF 15 DECEMBER van 11-3 UUR LUNCH-CORNER NIEUWE PRIJZEN IN HET CAFÉRESTAURANT KLEINTJE KOFFIE .... ..f 0.15 GROOTE KOFFIE . ... . . f 0.20 PAG. 19 DE GROENE Mo. 3002