Recht en billijkheid Prof. Mr. A, C. JOSEPHUS JITTA Naar aanleiding van het arrest van het Haagsche Gerechtshof in zake de goudclausule in de obligaties van de Koninklijke VORMEN de beide begrippen, die ik boven dit artikel heb gesteld, een tegenstelling? Is wat. men recht" noemt, niet altijd billijk en. wat men billijk" noemt niet altijd recht? Dekken die twee begrippen elkaar niet? Een oud. aan het Rornein&che recht ontleend gezegde, dat, omdat het diep in de menscholijke natuur geworteld is, waarheid bevat Voor allo tijden /.ij het ook uitgedrukt in een enigszins paradoxalen vorm luidt: summum ius, summa iniuria", hetgeen letterlijk vertaald beteekent: het hoogste recht, het hoogste onrecht". Men kan het het best als volgt vertalen: het hoogste recht beteekent somtijds het hoogste onrecht". De vertaling, dat het hoogste reoht altijd het hoogste onrecht betoekent, die taalkundig geloof ik geoorloofd zou zijn, is zeker niet juist, omdat dit een groote dwaasheid zou bctcekenen. Het Haagsche Gerechtshof heeft gesproken. Of de Verqeniging voor den Effectenhandel in cassatie gaat, is nog niet bekend. Zoolang nog niet vast staat, of het arrest van het Haagsche Gerechtshof kracht van gewijsde heeft gekregen, geldt hot terecht als een goede zede, dat juristen zich van polemieken daarover onthouden, ten einde den rechter niet te beinvloeden. Dat betoekent natuurlijk niet, dat men er zelfs geen grapje over zou mogen maken, zooals de caricatuur deed op den omslag van de Groene van 10 Januari. Het motief, dat opgaat voor het zich ont houden van juridische polemieken, geldt niet voor een plaat. Het is immers toch volkomen uitgeslo ten, dat onze cassatierechter, de Hooge Raad der Nederlanden, zich door een prentje uit zijn koers zou laten drijven. Er is dunkt mij geen twijfel mogelijk over het feit, dat het rechtsgevoel van de burgerij van degenen, die hot in het bijzonder aangaat, voor namelijk: bankiers, bourslieden, schrijvers van fiuantieele overzichten, kapitalisten enz. door dat arrest niet bevredigd is. Beteekent dit, dat, wat hier, misschien in hoogste instantie, tot recht wordt/gestempeld, als onbillijk'' moet worden GEOPEND VAM 10 V.M.-5 M.M. IH VAN.8 M M.-10 RH. SLUITING ZONDAG 10 FEBR. S beschouwd, m.a.w., dat reoht bier inderdaad on» recht zou z^n? De bolde begrippen recht" en billijkheid" zijn subjectief. Wat de n als recht beschouwt, noemt de ander onrecht; Wat de n billijk oordeelt, acht een ander hoogst onbillijk. Het begrip recht" in dit verband kan, behalve dat het betrekking heeft op subjectieve begrippen, ook nog geheel verschillende terreinen bestrijken. Recht kan in dit verband o.a. beteekenen: het reoht, zooals het is neergelegd in de Wet; het recht, zooals de jurisprudentie dat heeft aangegeven; het recht, dat in werkelijkheid krachtens oen zekere gewoonte geldt en dat soms de wet kan aanvullen en een enkele keer zelfs in strijd kan zijn met do wet (lijkverbranding in Nederland). Ten slotte kan recht in dit verband beteekenen: het ideale recht; het recht der toekomst; het recht zooals men zou wenschen, dat het in do wet zou. staan. Dit laatste soort recht komt misschien het meest overeen met wat men de billijkheid of het rechtsgevoel der burgerij pleegt to noemen. Wil men een jurisprudentie krijgen, die het meest aan dat ideaal beantwoordt, dan zou men geneigd zijn aldus to redeneeren. Men kan bij het maken van een wet onmogelijk alle toekomstige omstandigheden voorzien, waarvoor zij zal gelden. Laat ons daarom aan den rechter zeer groote vrij heid laten. Zou het misschien niet het beste zijn den rechter door de Wet in het geheel niet te hinden en hem uitspraak te laten doen, zooals dat veelal bij arbitrages heet als goede man naar billijkheid" ? Ons recht is op geheel andere beginselen geba seerd. De rechter moet volgens de wet recht spro ken. HU mag in geen geval de innerlijke waarde of billijkheid der wet beoordeelen. Gewoonte geeft geen recht, tenzij de wet daarheen verwijst. De wet, Waaraan ik deze voorschriften ontleen, gaat zrlfs uit van de gedachte, dat de wetgever alle gevallen heeft voorzien. Die wet zegt immers, dat een. rechter, die weigert recht te spreken onder het voorwendsel"- van het stilzwijgen, de duister* heid of de onvolledigheid der wet, uit hoofde van rechtsweigering kan worden vervolgd. Wanneer de rechter meent, dat de wet over een bepaald ge val zwijgt, dat zij duister is of onvolledig, dan kan dat in dezen gedachtengang blijkbaar slechts een voorwendsel zijn l Onze rechter mag .niet, als de Amerikaansche, de wetten toetsen aan de Grondwet en van een bepaalde wet, die een aantaljaren gegolden heeft, uitspreken, dat zij onverbindend is, omdat zij botst tegen een der algomeene- beginselen van de Grondwet. Waarom is dat zoo bepaald en waarom is het zelfs goed, dat het zoo bepaald is? Men beeft den rechter strikt gebonden aan de bepalingen van de wet en hem zoo weinig moge lijk vrijheid gelaten, zelfstandig naar billijkheid uitspraken te doen, omdat men daardoor de rechtszekerheid wil bevorderen. Wanneer men het aan den rechter zou overlaten in volle vrijheid naar zijn eigen gevoelen uit te maken, wat recht is, zonder hem aan eenige regelen te binden, dan zou onmogelijk te voorzien zijn, hoe de vonnissen zouden uitvallen. Omtrent de vraag, wat billijk is, loopon de gevoelens somtijds zeer uiteen. De deur zou geopend worden voor willekeur. Men zou niet meer weten, waaraan men zich te houden heeft. Even bedenkelijk zou het naar onze rechtsbegrippen zijn, wanneer men den rechter de bevoegd heid zou geven, de wetten aan de Grondwet te toetsen. Na lange, jaren zou plotseling een wet, die men als geldend recht heeft beschouwd, niet meer geiden. Wanneer inderdaad de Amerikaansche wet, .di de nietigheid van de goudolausules heeft voorge schreven, door het Amerikaansche hooggerechts hof onverbindend verklaard zou worden, zal in de Vereenigde Staten een geweldige chaos in de econo mische verhoudingen ontstaan. IQ een ander land zou men een dergeUjken chaos kunnen bezweren dpor een nieuwe wet te maken, waardoor de rechter Minister Colijn. wiens Amttcrdamtchc rede in onzo Weck(rompet wordt gememoreerd . MMIMMIMimMMMMIMIMMIIIMMMIMMIMIIIMMMMMmMMMMIIMMMIIMIMMMMIMIIMMMM.il. wordt gedwongen op de gewcnschto wijze te be slissen. In de Vereenigde Staten zou dat middel niet afdoende zijn, omdat de rechter die nieuwe wet wel oveneens onverbindend zou kunnen ver klaren. , Door den rechter zoo weinig mogelijk door de wet te binden, door hem de vrijheid te laten naar billijkheid tb beslissen, door hem te veroorloven do wetten onverbindend te verklaren, omdat zij naar zijn oordeel in strijd zijn met hoogere rechts beginselen, gaat do rechtszekerheid verloren. De wetgever ruimt zijn zetel, die door den rechter wordt ingenomen. Het is- niet meer de wetgever, die het voornaamste rcchtscheppond orgaan is. Het is niet meer de regeering, die de leiding heeft van do uitvoerende macht. Maar het zou ten slotte de rechter, zijn die in laatste instantie de leiding in al deze zaken op zich zou hebben genomen. Wanneer het Haagsche Gerechtshof zich strikt heeft g-houden aan de bepalingen van de contrac ten tusschen de Koninklijke en de houders van haar obligaties met goudclausule en daarop heeft toegepast de Amerikaansche wetten, waarheen die bepalingen verwijzen, dan is het onredelijk te ver klaren, dat het resultaat van dat alles onrecht is. Men heeft hot volste recht tu verklaren, dat het rechtsgevoel van do burgerij door een dergelijk arrest niet is bevredigd misschien het rechts gevoel van do raadsheeren, die do uitspraak deden evenmin maar daarmede verdient het arrest niet den naam van onrecht. Men behoeft zich bovendien geen al te over* i dreven zórg te maken over het gekrenkte rechts- j MIMMMMMMMMMMIMMMMMMMMIMMIMMMIIMMIMMMMMIMtMIIMMMIMItllllMMMMMMIII 'l Beleediging? /N de Groene Amsterdammer van de vorige week hebben wij medegedeeld, dat de directie van. d& Koninklijke" ons den ciach had gesteld, onze ver ontschuldigingen aan te bieden i-oor de plaat op den omslag van de Groene van de daaraan voorafgaande week. '? ' '?'_?' ..." ' . ? '' . " . ? . ' " '. Wij hadden aan de Koninklijke" geantwoord, dat wij daartoe niet bereid tcaren en toegelicht, waa.rom naar het ons voorkwam in bedoelde prent, noch een beleediging van de Koninklijke", -noch van haar dirtcteur-generaal kon worden gezien, . Het uiterste waartoe de redactie bereid was, was in overleg met déKoninklijke" het oordeel in te winnen. van drie hoogstaande mannen omtrent het gerezen ge schilpunt -r- doch dit slechts onder d*s uitdrukkelijke voorwaarde, dat zoowel het rapport van die drie heeren, 'als de gewisselde correspondentie openbaar ? . KOU worden gemaakt. ' Nadat ons weekblad reeds was afgedrukt en op de post bezorgd, ontvingen wij een nadere toelichting. ? De Jong overleden y/o//st Francis Koene (zie In memoriam op pog. 6) > lllMMIIMMIMMMMHMMMMMMimHMMMMIIMIMHMMMMMMMMMMMMMMIMMMMMMMMIM Bevoel van zoovele financiers. Zij hebben dollar* verkozen boven gulden* en .moesten dus althans met de mogelijkheid rekening'hebben gehouden, ? lat de verhouding tot hun debiteur bepaald zou \vorden door de wetten, diédon' dollar regelen. Plegen dezo financiers, wanneer /.ij debiteur zijn. meer te betalen, dan waartoe zij .strikt gebonden /ijn? De rechter moet er naar streven zooveel moge?ijk de billijkheid' te betrachten en het rechtsgevoel i».bevredigen, maar hij is voor allos gebonden aan Ie contracten, die hij heeft te interpréteen-n en tan do wet, die hij heeft toe te passen. Het klinkt paradoxaal, mam* hot is do letterlijke "?aarheid: een grooto male van rechtszekerheid i» ?n kostbaarder rechtsgoed, dan de tot het uiterste ? lorgevoerdo billijkheid. Gezag en orde zijn in ?i'mcipe van grootere waarde dan vrijheid, omdat rijhcid zonder gezag en orde onbestaanbaar is. Om waarlijk vrij te zijn, heeft Rousseau gezegd, -.oeten wij de slaven zijn van onzo wetten en m onze contracten, voeg ik er bij. Op de vraag, of het in dit speciale geval niet ?«gelijk zou-zijn geweest binnen het kader van -.-t on contract het rechtsgevoel meer te bevre,-en, zal. misschien over een aantal maanden 'A Hooge Raad uitspraak doen. i.MMMMMMIMIIHMIMMIIMMMIMMMMMMIMMMMMIIMMMMMIMMMIMMMMMimiMMII /'. -?Koninklijke" verklaarde thans eenig verband te ?'f>cn gezocht tussvhcn de prent »ji blds. J cnveniga ,',xnedcn voorkomende in een korte kroniek'?De i>< 'trspwgeV', o}* blds. 20 vun.de hand van onsen ?> 'nt'iecten medewerker Klaasse. Zij Intd intdie sin"???<??"lc.il de ''authentieke interpretatie van de plaat!f~ftn. '?''.. . '. ? ' . ? '. Il'// tcarcn diep onder den indruk van de nauwh[tirighëid, icaantieilc men op de kantoren van de ..Koninklijke" blijkbcwr ons blad spelt. Op grond van. »>isc stellige verzekering, dat de eentyc authentieke interpretatie in de plac.1 self icas te vinden, icas de direc tie van de Koninklijke" bereid, ook zonder liet door ons aangeboden onderzoek door drie hoogstaande mannen, aan te nemen, dat zulks tfnze bedoeling tcas^gewecst. De drie hoogstaande mannen behoeven dus niet uit hun hoogstaand werk te worden gehaald. In een derden brief gaf de directie, van de Konink.lijke" ons de-machtiging te verklaren, dat s>j erJcende in haar eersten brief iets téver te sijn gegaan. Hiermede'is deze zaak voot ons afgedaan. ? ? ? . ;. , :'..'?'..? ' ?'., ?' " DE REDACTIE WEEKTRDMPET VAN DEN WIJZEN OLIFANT ER is in de afgeloopen week te Utrecht een gezolschap bijeengeweest, waartegen ik, trom petterende olifant, het zal moeten afleggen. De bond van alle fanfare-corpsen in Neder land. Als die heeren hun jubileum eens met het geheel van middelen hadden gevierd, dat hun ten dienste staat! De Domtoren ware er van omge vallen. En toch zouden ze minder belangstelling hebben geoogst bij het Nederlandsche volk dan de Doctrina-rede heeft gewekt van den doctor die aan het hoofd onzer Regeering staat en die met de kwijnende Nederlandsche Maagd doktert, zoo goed en zoo kwaad als het kan. Was CoUjn's Doctrinarede doctrinair? Zo was autoritair. De heeren van de Ordening", die naar veler inzicht het vrije bedrijfsleven verlamt, kunnen zich de woorden van Colijn voor gezegd houden. De bedoelde orde ning is Staats-siavenüJ voor het bedrijfsleven". Aldus de Premier. Waanwijze olifanten besnuffe len achter die woorden als trompetstooten nog een andere, een politieke bedoeling. Want zij vragen zich af, of in het wetsontwerp tot verbindendver klaring van omlornemersovercenkorrsten niet alrede een stuk bedrijfs-ordening ligt opgesloten. En dan zou het onbewimpelde woord van Colijn hebben beduid: de Kamer behoeft nieb te vreezen dat ik het roer der Regeering prijsgeef, indien z bijgeval het veel-best reden wetsontwerp zou af stemmen. ? Minister Slotemaker de Broïne heeft van de week de politiek laten rusten, maar niet het reder voeren. Deze bewindsman spreekt veel. Ditmaal zond hij ons door den ether een bede toe cm' gaven 1 Voor het Koningin-Erama-herdenkingsfends, en ieder welmeènend Nederlander zal ingaan op zijn sympathiek verzoek.' Een derde bewindsman, burgemeester de Vlugt is hu al weer terug uit Rusland. Ik zag een plaatje van dezen anti«revolutionnair, hij zat vlak oud er de beeltenis van den revolutionnairen Lenin. Het was tóch een beetje raai! En wat moeten we van die Russen denken! De Russische macht hebbers beweren op het Sowjet-Congre?, dat ze de Duitschers het grootste volk van de wereld vinden, en onderwijl verveelvoudigen zij R w land s bewapening. Hitler heeft intusschen dat roode klontje niét noodig. Hij zond alweer een proclamatie de weield in, en de Saarlanders stonden allemaal met uit gestoken armen voor het Rijksdagpaleis te luisteren naar het manna, volgens bekend recept bereid, maar dat de .Saarlanders nog nimmer van zoo het ware in hun hoed hadden kunnen opvangen. ' . . " ' ., ? * ??* . ;< ? . ? ' Hot wordt' overigens een benauwde vrijage tusHchen Duitschland en de Saar. Het lijkt wel of de minnaar zijn liefste aan het dooddrukken is. De Duitsehe firma's begraven de nieuwe landge noot en onder hun aanbiedingen, zcodat Bürckel de Saar-gevolmachtigde er tegen heeft moeten waarschuwen. ? ? ? De goederen moeten door dit handeteparasit isme op een nauwelijks . verkregen gebied al 30 a 40 millioen frank in waarde zijn gedaald. En onderwijl heeft, tegen alle waarschuwingen van Frankrijk in, het anti-semitisme iti het Saarland lustig zijn intrede godaan. De gouwleider Stfeieher opende de ban, met een reeks van, opmerkingen, die i duidelijk als leugens zijn gekenmerkt. Och, och, wat geeft die Saar na afloop van al dat getcl en al dat gezweet nog een ellende ! Zelfs een Drent sche burgemeester die den Sabbath ge schonden had, met stemmentellen in Saarbrüekcn, verloor er zijn candidatuur voor de Staten bij. Temidden van al die narigheden reisde de Heer , Laval naar Londen, teneinde een van de politieke fluisteringen te houden, die de journalisten van i het buitenlandsch overzicht noodzaken tot ver nuftige vooronderstellingen. Er is veel te onderstellen. Een hunkering naar bewapening huivert over heel de wereld. Japans landshonger- n machtsbegeerte heeft 'zich in de afgeloopen week wederom geopenbaard met een duidelijkheid die niets te wenschen laat, Germania hunkert naar rechtsgelijkheid hetgeen beteekent : met permissie soldaatje spelen en brandbommen maken, en ik vrees, dat de Jongeren- Vredes-actie, die deze week haar brave jongens en brave dominé's weer bijeenbracht aap dezen onmiskenbaren corlogswil der volken een klein beetje minder kan veranderen dan zij vermoedt. Het heeft overigens gewemeld van vergaderingen van jongeren deze week. Begrijpelijk, want verga deren is Hollands roem. De Nederlander begint te vergaderen op denzelfden leeftijd, waatop do Duitscher marcheeren gaat, de Franscl.man zijn eerste liefde beleeft en «de Engelscl:mnn in zijn eerste team zit. En ^wanneer we oude heeren' zijn geworden, dan vergaderen wij nog. Dat is niet alleen omdat wij zoo graag praten, maar vooral omdat wij zoo graag het woord HEBBEN". Dit vieze snottertje in mijn weektrcmpet is overigens heelemaal niet gericht op de brave vredesjongeren, noch op de jcnpe braven der libe ralen, die óók ten congres se bijeen waren, en die probeerden de fascistische saus te gieten in den liberalen ketel. Inplaats van de Eerste Kamer wen schen zij een technisch parlement naast do Tweede Kamer het denkbeeld van Mr. Kappeyne van de Coppello en verder willen zij actief en passief kiesrecht beperken. Waarom komen bij de liberalen de nieuwe ideet;ii altijd in de recalcitrante jongerengroep? Ook het vrijzinnig Protestantcndi m verga derde» en ook dat vergaderde met en over de Jeugd. Op dezen Jotigddag van hot vrijzinnig Protestan tisme kregen de ouderen een klopje op d«?n schou der. Ze hoeven heusch niet bang te zijn voor die onstuimige jeugdbeweging, want de ouderen hebbeu er meer in te zeggen dan zij wel weten willen. ' Het is dus óók bij het vrijzinnig Protestantisme weer pais en vree, gelijk alles allemaal alleen maar pais en vree is in ons lieve luwe lauwe land. waar immer veel vergaderd en beraden! wordt. En dan krijgt- men wel eens den indruk, dat er geheime duivelen wraak nemen over al die gemoedelijkheid. en den boel stiekem in brand steken. Het-is nl moorden en branden wat'wij in de afgeloopen week over het niet vergaderend Nederland hebben gehoord. Brand in den Haag, brand in Culembor*.'. de roode haan is niet van de lucht. Wie zijn een zame uren wil bevolken met -moordverhalen, hij kan bevredigd worden (nu pas weer de moord in Zoeterwoude). En hij zal zeggen dat «lit.* nsck-ftJg. vergaderende volk een verbeten wildheid verleent een wildheid in de portieken", om een uitdrukking te ontlcenon aan Je f Last. Wie zoo verdorven is door de moderne sensatSekweek, dat hij voor moorden en branden niet meer gevoelig is, hij heeft nog genoeg redenen om zich te ergeren. Een Duitsche werf is gegadigde voor den bouw van een nieuwe .Statendam. Bcoze tongen fluisteren, ..dat. dt-xe benadeling van «e Nederlandsche industrie in een tijd. die het Koopt -.Nederlandsen fabrikaat" uitroept van alle torens en tinnen, door zal gaan. Men wil blijkbaar clearing-moeilykheden bestrijden, en onze reke ning omhoog jagen. Maar onze Nederlandsche., wcrkloozen voelen deze domme snuggerheid aai v het gebeente. Wat gaan de Nederlandsche spoor wegen doen met hun niéuwe bestellingen? Wij betreuren groote en goede .doeden, die in de dagen waarop wy terugblikken zijn heengegaan;, De ongeëvenaarde toonkunstenaar Francis Kcoiie in Nederland, de curieuse figuur van .Gut<rm..dt> Spaanschc Kerenski. in het buitenland. Maar gelukkig zijn er ook blijde 'vieringen to vermelden. De duizenden dankbaren drukken mij een ruiker in de slurf, diéik ophef in de richt jng van de Riomystraat in den ITttflg, waar de dappere vrouw woont, die met een zeldzame opgewektheid en met een flonkerenden geest het apostolaat der literatuur vervult in Nederland, mevrouw BoldinghGocmans. Wat een vertroostende gedachte, dat er in dezo tijden van tcc.hnokratie en .zakelijkheid en zorgen en aan den anderen kant van hol en heet 'plezier, een-vrouw met aanleg en temperament tusschen ons leeft, die de oude cultuuiwaarden in ons volk uitdraagt. Men zegt, dat mevrouw Boldingh-G oemans.... zestig jaar is geworden, maar ik geloof het niet. Wie is dio knappe jonge vrouw?" vroeg een jonge man, die haar portret in de courant bezag met een verliefden blik. En do beantwoording van die vraag vormt de laatste klank van mijn weektrompet: Het was mevrouw Boldingh. ROP 1 .«t l' |J. ??llJr «?HM- | vli 'il it l, u. < i n*. i;i Cl 'J' it ? ft «?'l Yt ?II ?II III at ?*; ln i-. PAG. 2 DE GROENE No, MO». PAO. 3 DE GROENE No, MM