Boeken Fransche literatuur l DE OVERVERZADIGDEN Albert Heiman J. Slauerhoff: Het leven op aarde (Nijgh en van Ditmar, Rotterdam) Sl.M'KUHOl-'K'J* nieuwe prozawerk ..Het leven op aarde" is oen vervolg op ..liet verboden rijk", niet in «lie zin dut d«> pcrsoiu-n en gebeurtenissen «H»1 hij vroeger beschreven hooft, t huns verduidelijkt of verder ontwikkeld zouden /.iju. J lei nieuwe hoek brengt moor een varia! i»? «p liet thema van lul «mdcrc,. IV vrij vage hoofdpersoon van ..Jlot verboden rijk" is uu do duidelijker on onomstreden centrale figuur van ...Het loven op aarde" geworden: het hoofd» thoina van bei«lo workon blijkt echter volkomen gelijk: o«»n vermoeide, van loven <»vcrvci-zadig«lo zwerver zoekt zichzelf to verliezen in het avontuur MChinu". ondci-gaut «Ie aantrekking vaneen wonder baar vacuüm, maar vindt niet de verloreiiht id. doch uvowl ..zichzelf" terug. In dit boek is ('hinn. ? ? hoe prachtig «»ok be schreven en vol kleurige atmosfeer. - ? toch slechts «?on pivi'ieu/c uehtorgroml vtior |i«>t veel belang rijker lev«'iisfiagniont van de man die zich door de stroom der gebeurtenissen laat meevoel en. zichz«-lf daarbij verwonder»! ga«lt-slaat. v-etend «lat deze ?verwondering het laatste is dat hem bleef van alle cultuurgoederen. I-In 'iet is Hiel de besmetting vun de/e verwondering «lat ook hij zijn ..pén l-ration pacifiiiue" «lo«.r het> -verin uien rijk begint. Als hi.i doorgedrongen is tot «Ie sta«l Ta i llai wordt hij gevangengenomen; «-n irdt liij zijn K-ven alleen, door het stadshoofd in vorliuzing t<> bivngon mot het ra«lio-ontvnngapparaal dat hij (spijls* alle Iiedctikingcii die teehnu-i mogen makeiu feilloos construeert.' J V/.- i-pisi.dc Maat schril, en bijna pijnlijk in hot hoek. 11 i-t. i» of bij het maken van dit (nestel de hoofdpersoon v.milord itnlmuw wordt aan ' Xijll «Hepste Wc/ell. elt «ie Ie/el' Weet Vanaf «Ut «?ogenblik: NVa'l d«- auteur «>"k verder mag beweren. «?en overgang van dex.ewesterling. t««t het ??npei.soonlijk-ve!-l«>iei:e. het »?! ient;i:il>-ti.t-i list-p I>Mmoiie dat hij naslivcl'l. is «-.-n «<nm«igc|i.jkh< id geworden, l»e/.e man is niet zou v«-r van /.ijn ooi'spr««nir afgedreven als hij -/elf denkt. Kn niet ?/ondel- -M-hrik maakt de le/.ei- dan d» poëtische sl«>ttafol'olcn Ince. als dit mnrcoiiist in «Ie occulte sfeer van de. lamuïstischo priester t«>ivchtkoint. en donkt een miort van nirwana, to kunnen be reiken. In deze passage, dio do enige gerokte vun het boek is. komt tlo marconist ('amcron dnïi toch teiiMlotto tof- tlo ervaring dat hij voor de/.e toestand van IioKi>ii> inortii! nog niot rijp l». ]lij ..bekoort" y.ich daarop mot dn vaardigheid vun do waai acht ige Kuropcuun tot een meer taoistische worcldboschomving. dio hom in staat stolt vord«>r als füoscoi" to blijven zwerven zcmder nl to «liep hot leed on do vreugde dor «lagen to ondergaan, J lot is merkwaardig to «ion. hoo Sluuorhoff zijns iinilnnks dozo Westerling westers heeft laten blijvon tot hot ohul toe. Kn juist .tengevolge van zijn sohijn-ovorgung i« do/o in hot laatste kwart van ...Hot lovon op aarde" mindor levensecht on mindor zichzelf dun imnvankolijk. Maar hoc goed in hut do schrijver in de/e op/et gelukt, de figuur to tokotirn van zulk 0011 ovcrver/adigdo. mocde.lo/.e. toch altijd nog op «'igonuurdig-pasj-icve -wijze op avonturen beluste Kuropcuun. Vuu hot typische product vun con vcrmociilgcrankt, verword «MI ideaulloos ras. dat nog slecht s steun vindt in de ontdekking van zijn oigi»n suporlat icf. .Ka do/o superlatief hooft Slauerhoff wol niot beschreven. ? ? hot zou ook oell feli«»lii»-nale opgaaf geweest zijn! -- maar wol. op allerlei wijzen on in allorh'i gcslalten aangeduid. Vooral in zijn be schrijving van hot (liincKo gezin waar «Ie marcimist bij hot begin /.ijn introk noemt en hot gezelschap van opiumsclmivers waar - hij later bij t«-r«'oht komt.. Ken aanzet dio nog vaster en kleuriger had kunnen zijn. vinden wij «<ok in do figuur van Yolho. de man van Kuropesc afstamming die ondanks h«'t g«'neralies-lang Wonen onder de ('hiiu-xcli toch vreemih'ling gebleven is. .Vollio had. ? ? nader uitgewerkt. -? - «Ie tegenpool van «Ie marconist kunnen zijn. h«-(-l«-v«-n«le bewijs van ras-gcbowh-nbeid en onvorinengbuarhei«l. Maar hij is helaas «Ie meest scholnatische 'iiovonpói'stioii van hot hele bo«-k g«-blovcll. ? Xaur aanlfiding van ..liet verboden rijk" heeft men veelal «l«> opmerking gemaakt dat het een ' MlllllllltlHltmrHHI TIjDGENOOTEN i Teekening voor De Groene" van Cn. Roelofsz HABANOLA DE SIGAAR VAN STANDING Fabrikaat: VAN DER PUTT & DE VLAM - EINDHOVEN onduidelijke on nmeilijk ontwnrbarc compositie b«<zat. J k bob dit nimmer eon nadeel kunnen vinden, aclit dit intogondool een dor bijüoiuloiv charmes ervan, wnuiiloor het zelfs iets vóór. heeft op ..Hot leven op aartltv'. Dit laatste' book is strakker, eenvormiger samengesteld, al t-reffoti <iok hierin onkele van do t^iaolie zorgeloze vrij heden die Sluunrhoff zich mng veroorloven: oen «uiverwjicht verlaten vun de ik-voru», een omzotten vun hot tijdsaspect, oen plotseling elimineren van personen naar wier verdere lotgevallen do lezer iiog huogst benieuwd is. Tenslotte is er ook een mot kwaaidige ideologische ontwikkeling te «mderkonnen vun liet verboden rijk" uuur ..Hot lev««n op uurde". Terwijl in hot iM?rsto boek d«j schiijvorsfanlnsU' nog onbeperkt «Ie «Iroomsfecr laat hourseii. in bizan'o. aan opiumhallucinaties herinnerende samonstellingen on over gangen, staat het nieuwe, boek op oen voel reali stischer basis. Hot is ook veel gevoeliger on giinl«'|vssccrdor bij het gewone dagelijkse hrvon. Het verbaast een boutje "bij Slauorhoff zakelijke' zinnen te lozen als ilezo: ..De grote ziekten, «lo grote ondeug«lon on het grote gebrek on goniis. maken de mensen van de vorschiilonde rassen zo onderling gelijk, uls eeuwen zending, vroetlzam»» doordringing, overnnnie van zoden en gowo«»nten. niet kunnen doen-' (pag. 174)1 Ken sarcasme uls «Ie opmerking: ..Vóór vrouwen schijnt een ten dode «?pgesehrovono buil ongewoon nuntrekkelijk te zijn" (p«g. 211). Of ot«n snoer «>p hot Duilse fascisme (i>ug. 17U| on «lorgolijko meer. Mij persoonlijk is het slechts sympathiek, en ik kan niot na lat on te constateren, dat op doyi> wijze ondanks alle aesl het ische praeoffuimtio t«»«'h het sociaal gevoel bij een onzer'lwste schrijviU'.«loorbreekt en zieh in zijn werk 'doet gelden. l>c grondtoon vun Slauorhoff's bo«-ken is tot nu «W er een g«nvoost. van pessimisme, verin*loidhoid.' vJ-rvivenulinp on vlucht in d«». droom. Maar teven* interesseert hij zich to veel voor ..Jlet loven op aartlo" om bij do. vanouds-dichterlijke govtiels-iveks te kunnen persisteren. J lij zal evenmin als zijn p«iëtische creatie l'amoron het nirwana der dichters kunnen bereik«Mi zonder eerst n«»g lang en intens gemoeid te zijn mot dit veolgestultigo.. «?nverwoostbare loven, dat ook wanneer liet'niot' voel zaaks mocht zijn, t«>ch alles en het nige' is «lat wij bo/.illon. In kort bestek Albert Kuyle: Jonas (Paul Brand, Hilversum) KUYJ.li toont zich in zijn ,,Jonas" wel ccn dictator van het proza. Hij is minder nuchtcr-radikaal dan IJordeuijk. hij is niet wars van de versiering, zijn proza is lang ovvrwogen on bezit meer beeldende suggestie. .Maar hot is z\vuar en traag, zonder levcnswarmte. ledere zin op zichxe'f is iets: in het geheel wordt deze taal van louter ..veelheid" kleurloos. Vermoeiend gaat dit zeer gestylcerdë' verhaal van den profeet Jonas aan ons voorbij. In zijri korte verhalen ligt meW Kuyle's eigenlijke begaafdheid, dunkt ons. ' , Wm. J. Woltman : Erfheuvel (J. L. joachlmsthal, Amsterdam) D'K uitgever zendt ?ons dit boekje, welks schrijver ceiiige jaren geledcn/.ijn eersteling de wereld heeft ingezonden, die, naar wij óns, inucnan te herinneren ..Mannen en Vrouwen" heette en die een belofte inhield vonr een cvuiitueelo ontplooi.ing van 's schrijx'cr.» talenten. Het is-jammer'dat Woltman ons thans niet de gelegenheid geeft te constateeren of die belofte iavervulling is gegaan, want dit ,.Erfheuvel" kan riie.t «Ie pretentie hebbun op ernstige critiek aanspraak te maken. Het is ccn vertelsel mut een ebnigszins ouderwctschen sm;iak. Het doet denken aan Juftus van Maurik en F. «Ie Sinclair en indien men weet dat de Baronie Van Larrii» van Nimmansnutter de plaats is waar hét verhaaltje speel t, weet men reegis in welke :sfeer het gescïire\'en is. Kr komen in dit boekje adellijke families voor, zuonls men ze in wcrkclijklieid en levenden lijve niet zal ontmoeten en ^ooals de schrijver h'en óók niet ontmoet zal hebben, behalve misschien in zijn fantasie, die zér fantastisch is. Er. loopcn overigens ongevaarlijke lieden tusschen deze bladzijden door die >, Erf bochel" in plaats van ,,Erfheuvel" zeggen. En anderen die opmerken: ,,'t Stinkt hier. Is dat ook nog een luchie van me foorfadere?" En zonder twijfel zuUon er vele l ieden zijn die hierom lachen. 'l ? * L , PAG. 10 DE GROENE No. 30|| Afscheid aan de liefde P. Drieu la Rochelle: Journal d'un homme trompé(Gallimard, Paris) E l .K verhah-n in II7 vrij ruim gedrukte pagina's. Mehalve het laatste, waarvan men het v«-rbund met de vorigen moet zoeken om het te begrijpen, zijn het zonder uitzondering liefdes.govullon. Hij zijn gegeven door een mun, dio blijk baar opgehouden hoeft jong tu zijn en nu winst on verlies bes nut. Zijn rekening is, dat de liefde haar belofte niet gestand doet. Bij zijn behandeling der verhouding van man tot vrouw heeft Drieu la Hochelle, die tot nu toe meer dan iets andars tooneelsehryver was. vereenvou digd, vooral in dezen zin, dat hij den invloed van kinderen op de ouders feitelijk buiten beschouwing laat. lig vermeldt 'wel hier en daar kinderen, maar behandelt ze in vrijwel geen opzicht. Dit is een deizwakke punten vun dit overigens ongetwijfeld ? frauie boek. Het gave makkerschap van man on vrouw heeft vooral zijn plaats in ..Le bon moment", het beste en tevens meest pathetische-van deze vertellingen. Hier is alles bijeengebracht voor een «root, wijd, diepgaand geluk, dat dim ook beleefd is. maar «»p breken staat. Do man ligt doodelijk gewond by het Tsjuudmcor. de vrouw is te Parijs , en bereidt zich. zonder liet' eorst nog goed to weten. voor op een nieuw liofilelevon. Haar man is vijfenveertig, .zij vierendertig. J lij heeft den oorlog inotwmuukt. gewerkt on «lo vernuieienis.«ler liefd»' ??miren. Hij weet, dat lig te "oud is geworden om veitler v«ior haar een volmaakte minnaar t«/.ijn. Zij zelve, zonder zijn toestand te,kennen, zi««t i«en toekomst voor zich, waarin do luister va h huur liefde gedoofd is. \Drieii doet Iwrlmuldolijk vernomen, «Int «!«? liefde .vermoeit en dut komt omdat hij «loorhuipeiul ge vallen geeft van mannen en vrouwen, die. ni««t min <>f meer gave bedoelingen zoeken zonder to vinden. In T'n bon ménage" vimtt een jonge man. «li«« nu .-eiunaal trouwen wil. het meisje, dat hij zonder bijbedoelingen gekozen zou .'hebben. Dey.e bijbe doelingen (geld. positie) MTekeli zich. zij neemt met «h-n tijd een amant, hij ut oerder een inatlrosse. laaraan vermogen ook hun twee kinderen:ntotx t«veranderen. Tenslotte bewenen zij in eikaars innen wat luid kunnen zijn en niet geworden is. liet dagboek van den bedrogen man. dat «lezen '?undel zijn titel heeft gi'gove'n is wol.hol langste. n /.«?keren zin ook het belangrijkste, maar niet'hel MI ut rekke) ij kst o vun «leze reeks verhalen. JCij zijn iet resultaat vun con gemoedstoestand van «Ion ??blijver, «lie, y.oouls ge/.egd is. orvnivn hooft'. dat !o liefde huur belofte iiN-t gestand doet. De h ''rogen man schrijft een langu uanklacht neer tegen ?? vrouw, die hij blijkbaar graag geheel had lief?hud, maar die hem on een ander, om vun oen ??rdo niet te spreken, gebruikt tot oigoit' voldoo>ng. KioookJluguotto in ..1'n art siiicórc". die niet «ie kracht liaror verbeelding zich voorhoinlt «Ie ?'(maakte liefde te beloven en t«'lkens opnieuw Ui l >rieii schrijft goed. vlot on raak. Men bemerkt "?neelgewoonten in zijn manier, hij ziet- meer dan n atulijr zijn personen leven en beweg«m. Van hot ?riool afkomstig is ook zijn zoeken on vindon van ?rto, kernachtige /.innen «lie in «Ut boek «Ion innk maken ovor lu«t voetlicht t n'konien. Vergis ik in«' ni 4, dan .hebben we hier to doen ??l «M'niifs.'heitlsxr»1».'! aan het physicko on psy«-hi?'ic cultische leven als beluhgwckken«l gegeven.' t>«:hrijvor is andere wegen' opgegaan, hij is oen .iclercs", dit; volgens Honda ..ont trahi". Hij Hjft don laat si en tijd voel over politiek»' k\ves. Marianne brengt iedere week'een artikel, van. ? hand over Middon-Küropa. Verder zie ik van i vernield: Oonèvo on Moscoii, PKurope eontre l'atries, .Sociali-une fasciste. . lij is dus oen «Ier velen, die trachten pjelrte i uden in onzon vorwarrendon tijd do:»r andere .??n «ip te gaan. Hot zou me verbazen, zoo we ?«lig nieuw zuiver litterair werk van hom te u kregen. Ook «leze man, die niet zoo' heel ver «lo vijftig verwijderd kun zijn. wil weten waar ? u n toe1 is.'bestudeert de nieuwe .krachten, die «hien gelden en zoekt naar de verhouding van vidu en gemeenschap. "' ?' . ' ; MS cpnóliisie: Lo Journal d'un homme trpmp 'n mooi. interessant boek. geschreven voor v«*>l7*"-n geletterden. Wie het ter hand neemt en > «len tijd en de moeite gunt er zich behoorlijk , v verdiepen, zal zich ongetwijfeUl als schrgver (-r regelen afvragen met welk werk deze gebt»'«rhrijver tot zijn eigen gebitid zal terug.keeren. P. ROOSENBURC; Schilderkunst Tentoonstellingen Stedelijk Museum Jubileum Tentoonstelling: Piet van Wijngaerdt te Amsterdam EK.V tentoonstelling als di-ze van P. van Wijtiguunit hooft voor «len schilder z«-ll' uu-er dan n bcleekenis. Xij beteekent imtinirlijk niet. dat een natuurlijk xehilder als _ \'an AVijnguertlt is. hiermee wil aan«lniden. dal hel schilderen voor hem is afgejoopeii (schilders sterven, als zij gelukkig zijn. al sch i d lerend». Maar zij betoekeiit toch ook voor hctn een ov«>r/.ie|it vun wat hij was. .wat hij bereikte, wat hij zich niet \vrwierf en zij beteek«-nt. on, «lat is iets. M-anneef het in zuiverheid werd verdiend! zij .betookont een bepaahlen trots, «lie verzw««geii' kun zijn of luid: zij kan l och het gevoel geven bij «?«?n haast objectieve beschouwing «loor den maker: dut kun ik: «lat ben ik. «Int is. mot alle tekort komingen: mijn eigon wezen!.... J lot zou voor mij. nu ik deze tentoonstelling heb gezien, onjuist zijn met de't «?kort komingen (ook die zijn er!) te beginnen, want de/e worden als uitijd opgeslokt d«>«»r het beste werk. uls er tenminste van «lat scorl genoeg exemplaren zijn. Dat wat hot' eerste treft «'ii blijft troff«Mi bij. Van Wijng'aerdtV schihlerijoh is ilr kh'iir. wanneer wij ons tenminste instellen op hot meest volledige werk. Van Wijngaerdt is con typisch «'olorist. en hij is. uls colorist. tusschen zijn tijdgenoot on oen afx.onderlijkheid. oen' persoonlijkheid, omdat de kleur open'is voor het gevoel, on besi-huafd is in haar sappigheid. Do kleur van Van Wijngaerdt is nooit arm en .schraal, wanneer hij zich doet zien nis selnlder van bloemstukken ten eorst«>. Menig blorinstuk van don schilder hier bewijst de waar heid dezer stelling: menig bloemstuk, van vrij gi-oiit formaat t«»t klein formaat t«io.lM«wijstvo«»rons. «lat dit gedeelte van Van Wijngner«lt"s bekend heid niot vorlo'ren' zal gaan. M^et dit als zeker aan te nemen, willen wij vo«»r ons ? golven daarom niet zoggen, dat het geslaagde bloemstuk Van Wijn gaerdt altijd op zijn belangrijkst geeft. Kr zijn. .andere schilderijen, die. als zij. volledig werden^ in belang dat bloemstuk overtroffen, en dut zijn de landschappen mot figuur (zi«« bijv. d«« Jager«MIZ.). In bepaalde landschappen, hetzij n figuur ze levendig maakt, hetzij ze groepen bevatten van bezige figuren, vinden wij Van Wijngaerdt. wanneer hij naar het grootst e tracht, dat hij kan bereiken. En zeker is, dat op deze tentoonstel ling er een aantal van die figuurlandschöppen ? zijn, waar «jen deftiger, stiller kleur of een eclatan ter, hartstochtelijker kleuronsenlble Van" Wijn gaerdt doen rvvaardeeren. na zijn bhu-mst ukken on wel eens boyen zjjn bloemstukken. Ik stel PAG..II DE GROENE No. 1011 P/et voo Wijngaerdt: Jager (Tentoonstelling Sied. Museum, Amsterdo «h-y.e waarheid, zoonis ge. ziel. vast niet een i ge terughouding, die ik. in l n-t algemeen, niet bij do bhiomstukken heb. Kn dut''heeft de/.e reil.-n. dat het vooral in het landschap don sehildor overkomt In-t formaat te oveitlrijveii en dat het «lan w<>| blijkt, dat bij buien «!«? drang niei gi t ^eiioeu. niet do'rdiingeiKl genoeg was het he.-|,- !atn!.« l.ap .?en sterke si. nmiing te geven, y.ooals «lat toch in«'et. Naast het laii'isi-hap. waar »f ????n stemming stil i>. ' of eell klelirellseluble l'IISt IU lleelSeht ??!' ee|| fe]|e|vlagen van de y.on een bewogeiier rijkdom g.-efr. zijn er landschappen bij van Van ?Wijngiu-rdt. di«aalidoell als te leejl en \V( Jke lei-Ute IllijllS ill/i'-lly.oii overwoiiiieii gewoj-deii zijn bij ireriii^er foiinaal Nb't allijtl i> «h- udein van een goed. h H «per «-ven : , lang! K«-n derde s iort xverk bij Van" Wijngaerdt /ijn «Ie portretten en de l buren in inteii.-iir. di<* ee(i'ms/in> onk als |>»rtie|ten t', il-lijk kennen g<*ld«'ii. Mij de/.e hervindt L:.- ?!?? \vaarli.i-l vaii het : ee:.<i-g« sl« l«le.\'an)Vijngaerdt is de ro!«»!i-t. IH.V.-Hal en ten eerste i;it »p het ? iii'-n. hem aangenanin ??ns mble. Hij is «lus geen p!*ych«TM»tr ti-n «'ersi»-. «!!?? als s-'hilder de ]«syehi>l'i^ie lol een kleur . ? ?verwint: kloiir is primair en bij hem levensWekster. Ook hier /ijn «h» vomien van «Ie figuren'niet a Mijd genoeg vol iiiulrukking als in het land schap soms j-art ijen van de voorstel l ing. Maar ook hi -l- « rkent ge toi'h h«-t goed reclit van de/.e tentoonstelling, hoewel ik acht. «lat. bij scherper schifting nog, sehilders werk als eimU!o.-l van een ' leven, niet had v«*rloroii. ? De Onafhankelijken te Amsterdam I. DKXIC tentoonstelling van dr Onafhaiikelijkeii is altijd oen tentoonstelling, waar ge of iel.; ontdekken kunt (ik vond er ns d>> Smet t of zij is een aanduiding van wat eigenlijk reeds g«'hll in vei: periode. t«-rwijl ik er nu en «lan h«-t gon«tegen !ieb i<eii seliilder te vinden, dien ik andei-s y.eldon y.ie'ien dien ik toch aangenaam * vind wei-v te zi'ii (liietioe behoort Kamcrlingh Oiuiis). Natuurlijk is Int bij een tentoonstelling als de/e is. onmogelijk (laareen reeks mei s', eruvrkcn uun to tr«*ffen: er is tla'i'r stet'«!s vc«-l lveisch«iilonheid. maar «le/.e v«'rs,cluii!enh< i«l' ontstaat niel steeds d«rt»r eell reeks Vllll tnlotttelt. ]>oze telitoon- , ???stelling'hoeft, img een nndeivn'kunt. Op «Ie ten* . " toonstellingen der gewone genootschappen /ijn. «h* namen op een enkele iiit/oiidering na u steeds bekend i hier vindt «Ie fo'mpilnt«»r vun si-hildors- .'??.'? namen steeds (niouwo nunion. die niet sto«'«ls iluor ? 't werk bewijzen, «lat hot juist) is. «lat ieder JIóllander een geboren schilder is. j s. i \yann«'er ik met iets nlgemeens zou willen ' sluiten, zou het dit zijn: «i«»k hier vult een lier- ' vat t ing van hotrealisme vast/ to stollen. ,. ' .-PLASSCJI.\Kinv.' ???'V' ? ??-. ?;? ?. ? .,..'.. ?.»' , ?-.-'? ?;?' ,??- '-" ? - 2:' 't l, U. ? ?l I. lo )a ?tl Ó' ii-' .«?i Ml «?II III n r t! l" u r. i CHAMPAGNE KRUG Qualitéincomparable i i