* « f i .j... ? j, -T D;E Hendrik Willcm van Loon en Nood/es" /n hun studeerkamer te New Vork H A U P T M A N N - A F FA l R E * * Hendrik Willem van Loon . Rivcrslfa Conti., Februari '3-5 IK zal deze zaak zeer rustig en langzaam moeten behandelen en beschrijven, want dm w de waar heid te zeggen ben ik als zoovele Amerikanen en sla vreedzaam alles over wanneer ik merk, dat het iets met de New Deal of de Hauptmann-zaak te maken heeft. Wat de Hauptmann-affaire betrVft: ik begrijp er al zóó lang niets meer van, dat ik mijn hersenen alleen1 maar zou vermoeien als ik trachtte, mij door die rijstebrijberg van leugens en meineeden heen tV worstelem Met onze rechtspleging loopt het natuurlek van daag of morgen spaak en dan krijgen wij misschien iets beters. Het is alweer, zooals zoovele dingen in Amerika, een reactie op de toestanden, zooals die hier waren toen het land onder Engelsen beheer'stond. De rechters, in tegenstelling met wat men in Europa meestal schijnt te gelooven, zijn menschen van voortreffelijk kaliber. Hier en daar is misschien eens een omkoopbaar politiemagistraatje, maar een Amerikaansche rechter staat buiten verdenking. Daarvoor heeft hij ook bijna alle macht, die hu vroeger bezat, vrijwel ingeboet. Hij presideert over een rechtzaak, maar de jury beslist over het schuldig of onschuldig. De rechter kan" aan' de zaak een soort leiding geven, maar de beslissing zelf -hangt van de jury af. ' :??'.' ' v .. '?? . . ;.. .. ? / _ ?? En daar zit het zwakke punt van al onze rech terlijke misère. Want wat zijn onze jury's? Meestal de achterlijkste doelen 'van de maatschappij (geestelijk gesproken), want dan liceft de advokaat :meer kans invloed uit te kunnen oefenen op hun hersenen (of gebrek daaraan). Hij kiest dus bij voorbaat een zeer poover stelletje juryleden. En. dan gaat de verdediger zijn gang. Do pers, die hier nu eenmaal nergens buiten .te houden is, zitmidden in de rechtbank. De publiciteit, waaraan wij te gronde gaan, zit bij den rechter op schoot. Komt er dan nog bij; dat de heer Hauptmann iemand als Reilly als advocaat heeft weten te CAPRI BIJ NAPELS Hotels: P AG ANO, VITTORIA en GERMANIA Stroomend water - Centrale verwarming. Pension 30?40 Ure. Eig. CARLO PAGANO krijgen, dan is het heokwaal mis. Deze schrandere verdediger schijnt nu maar meteen alle 'beroepsvalsche-getuigen en meineed-zweerders en alibivirtuozen opgekocht te hebben en deze komen nu voor het Hof en geven daar 'hun voorstelling. Dan kan de officier van justitie naderhand wel bewijzen, dat het ontsnapte boeven zijn, maar zij hebben intusschen hun woordje gezegd, en daar zit die stumperige jury en begrijpt er niets meer van. Evenmin als de rest van het publiek. De rest van het publiek leest de zaak dus maar niet meer. Alles is in volkomen duisternis gehuld door dien stortvloed van leugens, die daar door dat kleine gerechtsgebouwtje gevloeid zijn. Het is alweer onze volmaakt onverantwoordelijke demokratie, -waarin plotseling de kk-lnc man uit Duitschland (want die is het gevaarlijkste deel van dit demokratische experiment) nu eindelijk eens zijn kans kreeg*, ook een rolletje te spelen. En hij of zij speelde het rolletje met groot animo. En do heele verdachte gemeente afkomstig uit het boven drijvend vuil, dat de laatste jaren in MiddenEuropa is opgewoeld, lieden die meer dan eenige andere groep van vreemdelingen een gave schijnen' te hebben om alles wat ordinair en derde-rangs is in de Amerikaan&bhe samenleving snel tot een hoofddeel van do eigen nieuwd beschaving te maken, die heele bent heeft er zich wekenlang over ver heugd, dat ze mot een beotjo geknoei en gesjouw hun broeder uit de klauwen van den .Joodschen officier van justitie konden redden. En Haxtptmann, die, als men hem heeft hooron praten en getuigen, een veel ongunstiger indruk maakt dan wanneer men alleen maar zijn portret gezien heeft, ? Hauptmann zotte een gezicht van wat doe je,> me?" Het leek er aanvankelijk ook inderdaad veel op, dat men beni niets kon doen, en het is nóg lang niet zeker, dat het vonnis, dat nu op het oordeel van (d« jury in eerste instantie is geveld, het tegen een listig en met leugenachtige middelen ingesteld beroep, zal kunnen uithouden. Er zijn overigens nog andere manieren, waarop men hem onschadelijk kan maken: het bezitten van gestolen geld, gelieg voor dein man van de inkom stenbelasting, en roizcn (sinds tien jaren) zónder paspoort of permissie tot verblijf. Zoodat het einde van het 'proces te Flemington nog altijd een twijfelachtige zaak is. Dus lezen wij het maar niet meer. Het is verloren moeite. ? PAG. 4 DB GROENE No. 3013 OndernemersPn ordening NEDERLANDSCHE VOORJAARSSPORT Ir. S. H. ^IIIIIHIIMIMIIIIMIIIIIIMIMMIMMIIMIIIMIIIIIMIMIMIMHIMMIIIMMIIIMIIIMMIIMIIIIIMIIV | Ir. S. H. Stoffel, directeur van de Machinefabriek f | Retnevcld te Delft schaart zich wat betreft de orde- \ f ning onder de, voon der sceptici". f ?IMIIIMIIIIMIHIIIIIIIIIIIMIIIIIMIIIIIIIIiniMIIIIMMIIIIMMIMIIIIIIIMIIII IIIIMIIIIIIIMIII? REEDS sedert- eono lange reeks van jaren voltrekt zich do scheiding tusschen het beheer van en dus de feitelijke zeggen schap over de organen van het economisch leven cenorzijds en den eigendom ervan anderzijds. De ondernemer is degeen, die de verantivoordelijkheid voor do onderneming aanvaardt. Was dit vroeger in de meeste gevallen te ver eenzelvigen met den eigendom ervan, zoo is, althans bij ondernemingen van eenigen omvang, meer en meer du toestand ontstaan, dat de eige naar, de kapitalist, de rol van den anonymus in het productieproces vervult, terwijl het spel in werkelijkheid gedragen wordt door den onder nemer. Dit kan even goed b.v. de directeur van eene familie-vennootschap zijn als het hoofd' van eene socialistische coöperatie. Het criterium zit in het bezit van hot feitelijke leiderschap, dat, ook socialistische coöperaties, althans bij de duurzame ervan, op den duur terecht komt bij den man, die bereid en in staat is er de volle verantwoordelijkheid voor te aanvaarden. Men zou zich eeno verkeerde voorstelling van den feitclijken toestand vormen, als men bijvoorbeeld meende, dat de vergadering van het Verbond van Xederlandschc Werkgevers, dio. zich dezer dagen uitsprak tegen het Ontwerp van wet op de bindend verklaring van ondernemersovereenkomstcn, was samengesteld uit kapitalisten, al zijn die ook onder ?otuWnomwr* natuurlijk wol te vindon. Niet ieder is bereid en bekwaam om de ver antwoordelijkheid voor de leiding van een orgaan van het economisch leven te dragen. De bereidheid daartoe veronderstelt eene bepaalde mentaliteit, die er niet tegen op doet zien, om de voortdurende spanning, de risico's en de wrijvingen te ondergaan, die met de leiding van elke onderneming verbonden zijn. De be kwaamheid er toe sluit in zich eigenschappen welke, in de mate en in, de combinatie zooals ze voor het beheeren van grootere ondernemingen vereischt worden, blijkens de resultaten, zeld zaam zijn, en te zeldzamer naarmate de betrof . f end e onderneming grooter en -veelzijdige!' is. De school der ervaring HET leiden van ondernemingen nu is een vakdat door hen, die er den aanleg en de be kwaamheid voor hebben, niet in een inrichting van onderwijs" doch slechts in de harde se.hoo der ervaring geleerd kan worden, waarbij d< tegenslag de prikkel tot verder loeren, en d< onverbiddelijke economische werkelijkheid donpartijdige examinator is, dio de promoti bepaalt. ? . In de school der ervaring ontwikkelen zich b-' den ondernemer eigenschappen als: omzichtig ' heid ten opzichte van de maatregelen die In neemt, bescheidenheid ten opzichte van de uil werking dier maatregelen op de gedragingen dei menschen vooraf tegen welke die maatregelen bedoeld zijn, behoedzaamheid tegenover plan nen en voorstellen tot wijziging, die leidon over nog niet betreden paden, en wantrouwen tegen over denkbeelden" die niet voortkomen ui< door de denkers zelve in het bedrijfsleven ver kregen ervaring. ! , ? Niemand heeft beter dan de ondernemer zeif ondervonden, dat.elke stap inliet onbekende vp het economisch terrein, gevolgen kan hebben. die vaak heel anders en veel meer omvatten^ zijn dan bij het nomen van dien stap voorzien kan worden. Elke misstap immers, dien hij zelve op dot gebied genomen heeft en steeds weer zal nemen. is in zijn gevolgen onverbiddelijk neergekomen op de onderneming, die hij zelve beheert. Ook de grootste en meest geniale ondernemer is met vallen en opstaan, met tegenslag en succf*. met teleurstelling on voldoening tot zijn leidersinzichten gekomen; hét zijn daarbij meer het vallen, de tegenslag en de teleurstelling* g*weest, die de goede leermeesters waren, dan lu-t opstaan, het succes en de voldoening. l n TOFFEL \u '/.ijl! do oiidoriioinois do ordonaara van professie in hol economische loven. Ordening in I-et Kleine zoowel als in hot groot u is lul wo/oii van hun dugolijksch werk. KIko we/oiilijko ondcrneniorsdaad is oono daad vau ordening, interne ordening iu du behoorde oude* noming xolvo, externe ordening als zo lietivi't het invoegen van de cigun imdernoniing MI hot complex vau economische- organen, dio 'mar omringen. Maar. toegerust niet zulke eigenschappen uu vrvaringen als hierboven genoemd werden, zal hij elke daad vau ordening beschouwen als oen oriirft igen stap die tal van kansen op teleurstel ling eu mislukking met zich brengt. Zijn vak brengt moe, dat h'O dio kansen nauw keurig overweegt en ze toetst aan y.ijno on anderor ondervinding; alle dilettantisme op dat .ebuul hooft hy lecren wantrouwen. Hoeveer hij ?xperimenteeren op technisch gebied tot het i i uden van nieuwe werkwijzen of producten logo aanmoedigen, zoo is voor hem het expovi?leiitecron op economisch gebied des te gevaarijker naarmate hot op grooter schaal geschiedt u in '/ijn gevolgen dus minder to beheei-schen is. Kon gedaclitongang als die van Roosovelt, dio ;.-( waagt om economische proefnemingen t'ion. welker mogelijke mislukking het bedrijfsvou van een'groot volk ernstig zou kunnen -hadcn, is don Wost-Europccscben ondernemer ?heel vreemd c u wekt zijn bezorgdheid en 'Uitvouwen,''evenals dat gewekt is door oquili?istcn als I var Kreuger of de gebroeders Jlar. it. mot dit verschil natuurlijk, dat de laatste ?k om hun persoon on bedoelingen gewan«»uwd worden. Dilettantisme en schematiseering i> hot wonder, dat hij ook niet hot vollo ver;' trouwen hoeft in de resultaten dor ordening" ? het gebied van hot bedrijfsleven, /.ooals ze ans in min of meer simplistischen en weinig ?icroten vorm aan de in moeilijkheden en twij' vovkecronde meiischheid wordt voorgesteld? 'ofttl wanneer die voorstellen komen uit krin. u. dio niet uit eigen ervaring don aard on de 'tievcn van het bedrijfsleven kennen, vreest i voor dilettantisme. Men mag de waard o van het dilettantisme.' iciiover do eenzijdigheid van vaklieden niot 'kennen. liet goede en vaak knappe dilat?t isme kan leiden tot vorbrocdiug van icht en kan in dien zin niet gemist worden. :ur het ontkomt nooit aan hot govaar van t.-inatiseoren van datgene, wat in zijne voolkligheid niet in een eenvoudig schema te ngen is. Kn nu is niets zoo veelvuldig als ons idig bedrijfsleven. Kn daarom is hut govaar, . r ligt in schomatisccren daar groolor dan ..«?lis elders. Hocvdel goed bedoelde on op hot 4 voor de hand liggende maatregelen van over; -Iswege hebbon niet eene totaal andere uit»?? rkiug gehad dan bedoeld was, of nevengevol. i .die niet voorzien waren, omdat het schema, ?? u-op ze gebouwd waren, niet voldoende .do v vkelükhcid dokte? ' toe Vaak is, om een sprekend voorbeeld te ????nicnj óp vergaderingen, zelfs op yorgadoSon van ondernemers, de eenvoudige oplosu: voorgesteld voor hot probleem der work'shqid, die daarin zou bestaan, dat, do werktijd ??r alle werkenden verkort zou worden, waar> a- dan de voorhanden hoeveelheid werk" ttleeld zou kunnen worden over allen, die tot iken in staat zün. l n deze schematische voorstelling wordt onder '?r hot feit verwaarloosd, dat een voorhanden ??veelheid werk" slechts op een enkel ,«-nblik bestaat, evenals een bepaald quann koopkracht" of ,,eon gegevcnJiocveelheid ?iienlandsch verbruik". Wanneer het vraagstuk van de ordening er i was, dat volgens de methode der mechanica ?u worden, opgelost en, eenmaal op papier op?lost zijnde, door toepassing van het gevondene, i-liminceren, dan hadden onze knappe tech' raten van onze samenleving allang eene '?aio gemeenschap gemaakt, zooals de vcrbeelngrijke Bell'amy ons die al jaren geleden in zijn »'dige boek Het jaar 2000"' voor oogcn ?overde. het 10 geen vraagstuk, dat naar de mevoor ,.De Groene Amsterdammer' van W. v. d. Elzen Wildgeworden autobussen DAT autobussen zoo wild /«uiden zijn, wlo had 't ooit gcdarht! Maar zij worden ook zoo schrikkelijk getergd l Kn wat luisdi ijven -/.ij eigenlijk? Ze begeerou enkel aan een dringondo publieko behoefte l o vol doen, door over do'wogen (waarvoor zij bot n Ion) te rollen ton bate van inotjsehci\. die .JMOOVOHdools toch niet mot bet spoor*' zouden r<;izon. %ij weten ook wol, dat xij oen beotjo onoi-dolijk eu onwotlijr'/iju. maar xij liooi-en naard«n i-oopstom van hot lovende verkeer OH lujbbon aan juridische on ddctrinairo Vorliiiid ovortuiRd hot «>p «Ion duur toch to winiioii van liet voi-stardo bolioud. Kn dat i t) nu de gruwolijko trafiek van het fievul, dat y.ij bf«i<le recht hobbon: het Spoor", dat er »'*-on terecht eemuonoj»o|ie verkroop, on do Uiis. die liet eenvoudiger, i^oodkoopor Verkoer 'belichaamt, op dozelfdo wij/.o als vroeger do .Spoor dat dood tegenover diligence on trekschuit. Maar do lins hooft het opkomend on de Sjioor liet afgaand recht, do Itus isruvolntiiiii. nair on belijdt in don haar K*'°niiiiotidoii, ^on/ou den motor het recht eoner niouwoordo. waartegen do vorkrogon rechten" van het owlorwutscli vervücrmiddRl 't hopeloos zullen afleggen, gelijk allo verkregen vechten het altijd hebben ufgologd, als de tijd rijp was voor nieuw recht. J lot is alleen maar jammer voor don Xedorlandsclion Staat, dnt 1iij xijn arme r«>nli>n zoo zwaar in hot ..spoorwo/on" bologtl hooft, te /.oer overtui)2«l, dat op hot g«»ede niot moer het; betoro volgen kan. Ku daar ritten wij nu moe, mot til die kiloniotoi's spoor i.-n al dio iokorton. on weten ge»u andoVon uitwog dnn brut aio .,hamlhavini; d>»r oulo" door motliodoii. die aan do Sicilinaiisclio rttruikruovors lioriniioivn uil don schoonon tijd. toon or noj: /iilkcii bost ondon. Thans kan - nioii In-t bolov-ii iu don vi-oegoii ocltttMul of lnt«-ii avond midden op don weg aangehouden te worden door donkere, luu-srlio gohtalton, dio u goluslon uit to. Kiappon in kou on rogon. om bibberend ecu volder l«»t, at' t o wachten. Ku «lau wordt gij beroofd, niol. van u\v beurs, die tnissolüoii ook niet lioi- moeite waard if», maar van uw tol nog toe ngoiepte stnatsburgoHijko cc- il«ntr ooii wrood procesverbaal, dat u beticht van iiiis* «l'-ijf togon do n'otlon.van uwon slaat. Ku dat alles, omdat, Macht hi'-r voo: loopig nog Hecht is on do ^poorwogpapieion besclivimil' mout on' wordoii togon «-et» al lo diopon val. Maar laat ons overtuigd zijn, dut weldra de dageraad van de lius zal Hj/o.ii. doch do locomotief worde vorwovpoj», oju jamiuovlijk to verroest on onder' hot half ingostnito dak van y.ijn stal. F. C'. th'ódc der mechanica kan worden opgelost. Datweet dn ondernemer, ook al is hij nog zoo weinig filosoof uit oigon ervaring stelfs wol van do. vraagstukken van ordening in /Jjn eigen onder neming, vraagstukken die in vergelijking mot die oenor algcmcone ordening in het ouonomisch leven, toch van zoo convoudigen aard zijn. Dies staalt hij in het algemeen sceptisch tegen olko poging tot ordening, die zich bedient van andere methoden dan die, welke hij geloerd hooft als beroeps-ofdcnaar in eigen onderneming toe to .passen of door anderen', knapper dan hij, te zien toepassen. ? Het is niet ontkenning van het nut of do wenscholijklieid. van ordening op zichzelf doch wel do .twijfel aan de methodon on aan de be voegdheid van. de organen, waarover-de over heid beschikt, die de houding van velo onder?nemers bepaalt tegenover ordening, wolke van overheidswege aan het bedrijfsleven zou worden opgelegd. . Ook wanneer organen uit het bestaande be drijfsleven zclvo zich zouden willen bedienen van andere dan economische, namelijk van politieke, op de staatsmacht steunende, midde len om eene bepaalde ordening door te 'voeren, PAG. 5 DE GROENE No. 3013 . blijkens de boven vermelde uitspraak van hot Verbond van Noderlandsche Werk gevers, vele ondernemers vol twyfel over -do vraag, of do resultaten wel in hot algemeen belang zullen y.ijn. Zij zijn daarbij wat bang voor do mentaliteit van dien ondernemer uit het Zuiden onzes lands. dio, er op opmerkzaam ge maakt, dat ordening, met overheidsmacht ook noodzakelijk controle van overhoidszijdc niet zich brengt, antwoordde We vragen'gén over heidsinmenging, maar overheidssteun."; Ordening is oen moeielijk werk, en het gebruik van de staatsmacht daarbij een gevaarlijk wa pen, dat licht treft waar hot niet bedoeld is. Voorstellen tot ordening, die niot uitgaan van de ervaring, in hut bedrijfsleven, verworven fcullen niot gemakkelijk do sympathie en mede werking der ondernemers verkrijgen. Ze zullen aan die, weg. ns hunne ervaring toch zoo waardevollo, modewerking zokor ook den cisch stelleii dat .die voorstollen y.ijn concroet, overzichtelijk in hun govolgon, en niet belemmerend voor d«n spontanen groei van hot' bedrijfsleven, dat, ook volgens .Minister (olijn in zijn KerstoKamerrcde uit 'de .maat schappij zelve moot opkomen." KOP 2i- e. ? IH n- . o ! lic: Duvt kl-fc. Vt h; Rl. fl;. Hl 'b' tif .01 «'M *<: Ml Cll III nr <.' ln r. c a t