Bioscopy .,.*' Tooneel Links: Mevrouw van Westerhoven in De Jantjes'* Levenslang op de planken Mr. HEN-RIK SCHOLTE TOOXEKL-JrWl.KA woHlcn zehleh op tijd gepresenteerd, zij verschillen daarin met huur-quitantioscii erkende Christelijke feestdagen. .Soms trekken zij wissels op de («??;?. komst, mei-stal wanneer liet afgeron«l getal nog slechts naar den zilveren standaard of een oijfcr-m«'t-con-bivuk ? berekend kaïn worden. Soms echter worden zij nn'r tijd gevierd. Dat nu zijn gewoonlijk de goede. d«>.«'chte. hut zijn do jubilca der ou«l-gcdi«>ndoü. die werken. blijven werken -en daarbij vergeten wal zij precies, in |S!>:J deden of. i u IS77. omdat hel toon ook al misere oiiverte aan liet- tooneel was en 'gezelschappen failleerden en de kermis een gok was voor niet veel'meer dan een droge boterham. Kn als /<? zoo'n dag al' ptW-ios in hun geheugen hebben, «lan komt liet hoogstens uit bij een treinreis tusselien (i rottingen ? en Winschoten of aebter een glas bier in een laat en leeg kroegje bezuiden den Moerdijk. Dat ze zoo'n dag dun niet vieren, wijten /e dan aan «Ie tijdsomstandigheden": ze zijn pas weer bij «?en nieuw gey.ols«'hap. of. ze zijn niet meer bij hot oude. «if z«! zijn hcclcmaal bij geen«>eii. Marie St«ietz. Marie Chrispijn, Mari«r van Wcsterhovon beet zestig jaar aan het looneel. te zijn. In werkelijkheid is hot M2 voor v«dwassen rollen. 72 voor haar eigenlijk toonecltlebuut. Tw«M"cn-Z«'Vontig jaar geleden stond deze zelfde .vrouw al op h«t 'tooneel: dat was vóór den Duitsch-Franschon. vóór «len DuilschOostenrijksehen;vóór den Duitseh^l)eens«rhen«iorlog, toen een kruiser img een..'?monitor:"'1 heette, toen mijn grootvader en' mijn gr<iotmoodor nog niet een» naar de comedie mochten, en toen dédiligences niet op konden tegen d cotieurrentie van hot ijzeren ros. Toen stond deze zelfde Marie van ?? Westtu-hovon al naast de. vürigo Meden, van 'mevrouw Kleine-(5artman en droeg paarse hoozen. En bijna driekwart eeuw later zit zij thuis nog niet- een nieuwe, rol «ip haar schoot en leert en leert.staat overdag in een .filmstudio onder de schijnwerpers «m kijkt 's avonds door het gordijn Haar het trage, drie dozijn menschen. dat de jongste crisis trotseert. Ze worden zeldzaam, dio morkwaar«l ige, in al hun bitten; realiteit zoo romantische. toono«?l. lovons van Nederland, óciirgcwortlcii niet hun vak, dab zij in al -zijn emplooien kennen. Voor «?en- telg uit hel gesliieht dei- Majorski's is het ..normaal" om «Ie .komische Allo Ie. spelen wanneer .zo rmg geen v«;crlig zijn en misschien wér o«!ti gramlc c«i«|Ucttc vijftien jaar lat«ir. ja bij zou iemand past zelfs de paradox,-zelve vijfmaal z«n» oud te zijn als do titel van het stuk. waarin zij jubileerde, aangeeft. En .excelleerde. Marie, van Westerlmven nlc.t'ovonzeer in' tlu op»'rott«! als in do klussiekt» tragedie? Kn welk melodrama z«Mildo ooit over on/o planken, waarin zij niet elke mogelijke en on mogelijke 'rol heeft' vervuld? . Maar ding had movr»»nw van Wostor hoven «»p haai- mê«»ste collega's voor: het v«»orroeht. weder «int «lekt te worden door een geslacht, dat bijna haat' kleinkinderen had kunnen y.ijn. In de' laatste tien jaar is menig stuk gttspcold, waarbij «!«? leiders, zoekende naar de juiste bc/el l ing. het er gloeiend over «?ens waren: Paar ?moeten wc Marie van Wostorboven voo.r h«'blx'h." Kn Marie van Westerh«.»ven kwam, spoehlo en . ho» vaak.... was het niet alleen Inuir rol. die men uit het stuk overhield? Gewoonlijk was het een iMigcnschijrilijk maar bescheiden emplooi. de Ut i Ut-.;" in meer of inind'i' uitgchrculcii vorm. «Ie oude. kribbige gedienstige nu»t het .-.goede. hart. Maar hoeveel min neen juist ook van zulke «uuUgcdicndcn ons tooneel vergt, bewees zij: vlijmscherp «indorschcidon. elk met de juiste pointe», do juiste ocr-«»eh1 beid gespoeld, staan die moeders. vorz«»rgstors. huissloven. hospita's naast elkaar. (jij zult de kleedster van Griischinskaja in uw gedachten ni«*t verwisselen met de gv«»mmeiUlo meid uit Woek-Knd". noch do bravo oude juffrouw Wilson uit de Familie. Barrptt" (waarvan gij wellicht do rest vergeten zijt) met du pracht ig«« spil-«lor-familio in,. Do Nobelprijs" ?'(.voor dérest: idem). Het is merkwaardig genoeg een der 'minder ' florissante gezelschappen, die zich de eer mag toekennen, Marie van Westcrhoven met haar onvergelijkelijk zorgelijk masker. haar fijnen humor en haar aandoenlijke bedrij vigheid hervonden te hebben: bijna al deze rollen speelde zij immers bij het Uroot-Noderlandsch Tooneel, waar . zij ..ook dat zeldzame, geacheveerde karakterwerk in ..Tobias en du Engel" en ,.X«»va Xembla" citeerde. Tusschen alles door 'én koninklijke, onsterfelijke rol: ..Do Medailles van een Oude. Vrouw", eertijds dnor Kmtmi (! ra m ma tien hier geïntroduceerd i.-n door velen tmgovolgtl. Ik heb ze allen gezien «?n ik moe n t«- nu >geii zeggen: zooals Marie van \\*esterhov«>n haar medailles droeg, deed het niet. «M-n. want z«Vi rct-ht uit het hart en zóó zonder v5rlu«n»s irffcct speelt men slechts als men zelf ^»p «lio. medailles het 'uei'erêcht heeft, al was het miiar omdat tenminste twintig jaar laug geen criticus ook maar .een 'woord- van PAG. 6 DE GROENE No. 3013 aanmerking «ip haar rollen uit zijn pen durfde te laten vk»eicn. Het is jammer dat zij een dergelijke rol niet heeft kunnen vervullen op de film, de film. die. misschien meer nog dan de voetlampen de smartelijke groeven, de intense goedheid en het stille, dramatische overwicht van dit prachtige masker aan zooveel jongeren geopeii- j baard heeft. Ik geef de heelo Jantjes" cadeau ! voor de closo-ups van haar tifschoidsscónc als zij op de kaai staat en do tros wordt !osgcsm<;tcn. j Kn later nog eens. dat y.eld/aum-droefgeo.stige,. j die adel van den ouderdom in een veel minder , bekende, trouwens, aanvankelijk ,.verboden" ? propagandafilm der Filmass«»cialie Visie. Xulkc rollen zag men in bet buitenland slechtsin Mutiter Krause" en van liaramifskaja in ? De .Moeder"': maskers van het verzadigde leven, zonder schmink en zonder theater. In. het' buitenland zou zij voor y.ulke rollen beroemd geworden zijn. Hier leeft zij bescheiden in haar : bezig emplooi, /onder groote eerbewijzen, c zonder blinkende medailles. l Maar. die kan men ook onzichtbaar «Iragen.I YANKEE DOODLE Muziek »fl Adolf Busch TOT ih- solisten, «lie niet in de eerste plaats virtuozen zijn on g«.«en z.g. podiumartiesten, maar waarachtige en ernstig* werkers behoort ongetwijfeld «Ie Duilsche violist Adolf Itusch. l'it «-Hij k vertoon is hem vreemd hij beeft niet «Ie y.cucvicreihle boinling van hen. die het publiek willen gaan Vel'oVecell. UllScl staat op hot podium, convoiulig en bescheidci en speelt. Jlij zet zijn viool aan «MI speelt, spcelv alleen het werk. do muziek, die zijn innigst* liefde en t«»owijding heeft, zichzelf vergeet hi { geheel daarbij. Het is die potivoiuV.cn die bc ; schoidcnhoid, die hem al sympathiek maken.; kwam daarbij niet een m«>ostorlijk en zeldzaan .'? gaaf spel, prachtig van toon en van bolleer? < ? sching. A«lo|f Uusch was Zondagmiddag solist me hot vhiolconcort van Brahms. Hij l tra luns. nipt in een eigen opvatting, niet «?igen curieust» toevoegingen en effectjes. mao alloen do muziek, maar zo«* nobel. z«»«i voorna-at-; en tegelijk innig, dat men een diepe bewotub ring voor zijn voordracht kroegen boni teroclt als een moester na afloop huldigde. Men ka over dit Urahms-spol niet veel zoggen. z« M «als i reeds zei. is liet vrij van iedere curiouse uitei lijkhcül en opvallendheid, maar y.oo echt on «li< -, gevoeld w«'crgog«'\>n muziek, dat thans eind' lijk weer'oo.n kunst«-naar aan het woord w»: waarvan Nietzscbo niet zou kunnen zeggen, tb die Musik uur die Herren Mnsiker offeiibart . Husch gaf geheel de bekende Urahms-vortolkin nobel het eerste «leel. innig het langzame de«'..(jj t net oen pracht ig«m .toon, en losser, maar zond i o verdrijving, do ..zigeuner?aclttige*' finale. D t was wel spel uit den g«>cdon ouden tijd ! Ma; i hou dankbaar kan men er .weer voor wezen, i a ??veel «ivortollig pcrsoonlijks. dut uitvtierend» n plog««n te geven. Mark Hambou-j MKX was naar dezen pianist, «lie t«it «Ie laatf- i' vertogt-nwoordigers yan de «»udo ptani»*. tenseho.rd helmort, kónion (. luisteren' met Ie bek«intlo nieuwsgierigheitl naar een beroeni lheid. van wion men volgons zijn icputalic v n klayicr-gewehlonaar veel extravagant s vorwacl tti'. m.a.w. men was konieii luisteren naar Ma k Jtambtiurg. Kn dion hoeft men -ook .volop gehad. ? Het was en bleef tl««n goheel««n '-avond op «l it c«»ncert in d«> Kleine Zaal Concertgebouw Ma'-k I lambout g wat er gespoeld werd, ?onverschilü? wie de ..componist was, dio .vertolkt werd. Vai-tii Hyrd tot Brahms stolden allo componisten v h«i programma zich in dienst van Mark l la u-j bourg en liij deed met ze wat liij wou: y.óó sp «ij ik ze. do «mdo clavocinisten lam-zoet, m.- ai f. vanaf MeetlioVen wortlt hét a miers t Men tno-^ aosthetisclu' bozwart>n dan ook maar óp zij y ?!?', ten ? behalvt! in eeti al te groóte profana'\t-'5 zt'iouls in Dobussy's ..('athedi-ale ongloutie" ?(!??''.f tweetle stiik van Debussy. «lat h*-t program «»;j aankondigde, liet Hambourg ten slotto wijseiijt ? achterwege l), en dan was het g«ie«l luist oren mat pen spel, tbvt men Htupèfait v«dgde «mi tlo t< ?!'??? nisirho prestalio.s, het gran«lio«'s g«>\vol.cl. ???''j bijna achteloos vert«»«in vnn titeesterscliap. M.;il"i Hambourg sloeg acc«'iiton fit vonkte vtturxv»?"'??* . passages, «lat bet «UMI aard had en hield «m-?-i'4 oen reeks aandoeningen. «!{«? varieortlen '?'? sch«'ii .,t»i«n klap «»p je hoofd"' on -ademlo?.'>?' bewondering.(Do I'agaiiini-Viiriaties vanHi-ahi -'? L. J. Jordaan Roy del Ruth: Bureau of missing persons" (Royal, Amsterdam) IK weet niet of het fameuse Yankee Dootlle" h«»t «d"ficieele. dan wel het officieuse v«»lk«liml is van de Vereenigde Staten in. U»der geval is hot stellig representatief voor d«» Anirriktnicn. /ooals het schworfiUligo, Kentimente«>le ..Deutschland"lied aan gen«> zijde van «ten Kijn hoort en de tegel ij k vürigo ca klare ...Mnrseillaise" lüj de Franschen y.oo past geen liyinne den Yankee beter als dit snelle, zakelijke v«dkslie«l. Kr zit iets in van «lie eigenaardige m«»ntaliteit.«He zoomin pathos als scrupules kent en waarme«! wij zoo vertrouwd zijn gcw«>nlcn door de Amerikaansche film. hooi- d«> echte .\rnerikaansehe film. wel Ie verstaan ! Want Hollywood zendt ons in zijn bonte «*n veelzijdige productie letterlijk van all«-s ? maar ??i- valt toch altij«l de scheidingslijn te trekken: \vél en niet Amerikaansch. Dit shibboleth v«*or «l«- ras-echtheiil van het-product is uiteraard direct kenbaar aan liet onderwerp en het>vt»ieisclit. ueen bergen van scherpy.inniglu'id om voor uit de kans te berekenen of wij -met een waarachtige Yankee-film tu doen hebben. Kn vervtdgens is er dadelijk die typische, sfeer die kernachtige mentaliteit, waarmee wij ons e«»rst na jaren hebben loeren vereenigen. Men ^chreeuwt veel in die films '-7- men spreekt er /.ijn ovoimauste gaarnn aan inet een cordiaal: ..kid". of sister" of sonny" ? men pleegt er velu en rake handtastelijkheden en de go ei viliseerde Oude Wereld, voelt zich nog steeds in geen geringe mate gechoqueerd door dit ??videntc gebrek aan wat wij (overigens niet onjuist) manieren" noemen. Maar aan tien anderen kant pakt ons tegelijkertijd een jo-ms;iis-quoi aan. vitaliteit, doelbowustheid en natuurlijkheid. Kr gaat van deze dikwijls zoo ruig»» eti oiigogeneerdt: exhibities een stimuleerend<>. prikkelend»! werking uit, «lie de hemel mag. weten hoe. vulgair kan zijn maar die onze «lappe spieren-on. verweekte Zenuwen g«»ed d«>et ;ils een koude douche. ll«'t is mij nooit recht du i< Mij k g«-w«ird«-n. waarom wij y.oo vol verte«^der«le belangstelling /.ijn voor do zeden der Jiosjesniannen en Kskimo's, terwijl wij dermate afwijzend kunnen staan tegenover d«>cunienten van «-«MI v»i|ksKr was ongetwijfeld iets onweerstaanbaar* in ?Ut spelen, al bleef na «tl de verbluffingi>n een /.ekere onbevredigdheiden was men bet eenmaal gespeelde dadelijk weer vergele». Maar ine)i kon teviM'don wezen: men had een legemlarisch getvorden merkwaardigheid uit ? de «nithv pianistett?*cho«d meegemaakt, men had we«-r 'tl«« klauw van den leeuw gov«icld eh naar mér moest men maar niet vragen, /oo was het goed. y.óo\\vl vomMark llainboui'g als voor zijn publiek, Haendelherdenking : Acis and Galatea H KT conctsrt met do fanfar«\ gev«dgd dooihet Concerto grosso Xo. 12. leidde- de uitvbering van do Herenata" t»f Masqne", gt'ti? <-ld Acis and (ialatca" in n daarmede het eerste ?uin Hacmlcl gewijde c« meert van «Ie llncnd<»l. Machherdcnking inhetCont-ertgeLouw, «l«n»r Hrun«» Wttlter breed -en statig gedirigeertl. Acis anti '?alatea" ging in de bewerking van Mozarteii v«nu% .-?ns Was het of het. concta-t. van nondcj'iuigu.vonil '?en eerst»} kennismaking met een Werk van Htw-ndcl. ? lat.prachtige stukken muziek bevat: hot 2de Air van (ialatea, door Luttt; l.ettnartl gezongen, de ze«-r karakteristiek-expressi«'f g(>c«itnponet*rde aria's yan l'olyphemns, min wiens parlij «l«s. v«n>r«lracht VJIM l'erthold Sterneck een vaak komischen no«»t gaf, liet voorlaatste langzatiiüen gedragen 1c«m don 'ï>nnphon tïn herder», machtig van een dramatisch l'liwtiek. dio -wel sterk llaendel's talent -voor het i'ióhoèl verraa«lt. .!?« purtij yan Acis werd door, < har les Kullmunti. die van Damoti tloor A n k ie, _. van Wickevoort('rommelin gezongen, hetoptn*ileii, v«u. dcsle huitste was oen debuut, waarbij men mi-t een aantrekkelijke stem on oen v<!olbc!ovond ? «?leut kennis maakte. C. VAX WKSSKM karakter, dit: In hun soort minstens zoo be langwekkend zijn. Hoe «lan ook de film als Ztiodunig krijgt, er een geheel eigell en' posi tie Ve waarde tloor. die men (behalve bij «Ie Kussen) nergens terugvindt - ook niet in «Ubeste «Ier toi-li dikwijls y.oo voortreffelijke ..in ternationale'' producten van llidlyw<i«id. In «lit soort films kan de Amerikaan met Faust. dit* hij overigens alleen maar uit de. opera kent : Hier bin ich Meiisch, hier «larf ich 's yein !" Met andere woorden: bier speelt noeh de film. noch bet. indivhlu «>en maskerade-spel.... bier leren beide, simpelweg! BureauHl' missing persons" is zulk een film «?n ik vraag mij voor »!«? zoovoolsto maal af. of wij in dit perfect gemaakte werk nu te doen hebben niet een w«'crgcloos otkliiaiiHrhap of niet zuivere inspiratie. Want zoo min als uien zich een «lergelijk ]>rodiict kan «leuken zon der een volmaakte behtM'rsehing van hel ambacht met al zijn kunsten ei» knepen ?/.onmin lijkt zulk «-en v.-rhaal mogelijk zon<l«>r kunst/.innige intuïtie, liet gaat om «Ie activiteit o| n No\v-Yorkscli Bureau 'v«mr Vermisten «li«! y.ondi-ilini;e wn-eld van halve en heele geheitneii. van ruwheid en niensehenkeiinis. van^ koortsachtigeii ijver en phenomonaal geduld. [Jleel dit «mgewotnt tafereel van een keurcorps ambtenaren, werkend aan «len zelfkant der maatschappij, ontrolt zich voor onze- oógoii. liet is een va-et-vient van een groteske menigte: echtgetmoten. «lie hun we«lei'bclft z«>eken ? ~ tmders die bun kinderen willen opsporen banktlirecties, die hun kas siers achterna zitten. Kn allen worden ont vangen door het hoofd de/.er merkwaardige afdeeling allen storten vo«»r dit rustige, met do., diepste'kwint» tier m«Miseht'lijk«? .«Iwalingen geharnaste personage hun hart uit.... en velen danken bet behtiutl van hun levens geluk aan zijn tact en kennis. Tusschen dit alles door loopon nog een stuk of wat pers«i«^dijke inti'igues. alsmede een rhassey.-croisey. van lief«leshistories. aanle'uling te over «>m den Kurtipeesdn-n regisseur wanhopig t«ig«'iiover «?en tU*rge|ijkeii elums te «loon nei'rzitten. .Met. vcrwomicring n met, ^waartb>ering /iet men eehtei hoe vast. hiel' alles in «Ie hand is gehouden, hoe rustig, logisch en? belie«'rs«;ht zulk erll M*antet vall eonflietell Wordt opg«>|ost. Mij dunkt, zóó g«>ed als er een ..techniek" va n hel PERSOONLIJKE VORMING Wonlt in ;illc schoolklassen toegepast <!<?«.t het Jonèensinstituut FELSENEGG" (Opeericht 1903) ZWITSERLAND ZL'GERBERG en /.ecspH'Kcl IOÜO M. buv tooiieeltlrama beslaat, zoo goe«l is er et-u vun het filmverhaal.... «-en techniek" waai van inen moeilijk zal kunnen zeggen of zij t «a. bet. domein der vakkennis «lan wel tot «lal der kunst behoort. Keu goed verhaal schrijven. eelt goed stuk «?ompoiieeivii. een uoede l'ilin maken--is het. losgemaakt van zijn diepeivn inhoiul. een artistieke «lan wel e«>n ..vakkiindige" prestal ie: Men is.bij een film als Uurean of missing persons" niet zijn nuchtere allure «?n gebrek aan iedere sentimenteele wendinu misschien Wel al te ?/«?«?!? getloigd tb* .-.Tste mogelijkheid te onderschat l en eii ik \\i| niet. out kemii-n. dat mijn ]>ersooidijke appreetatie sterk «lie richting uitgaat. Maar. in ie«|i>r geval staat vast dat \vi.j hier Ie dorll hebben Inet eell llelailli\Vi'kk«-ll«l Werk. «lat stellig documentaire waarde l».-/.it. /ooWel |e|| o|l/icllte Vall Itet olidi-rwel-p in «?ngereii zin als van het. ras-eigen <l.-c Aineri. kllllell il' bet. algellleeli. Mell hchorl't \»|strek!> niet alleen vetzot. te /ijlt op sen^atii. "in«lit y.eMy.anie aspect van ??(?n ««nbekemle 1'aei-t. \\,-\< \niei-ikaanschc samenleving niet bf|an^sl»Uing («t aanschouwen. Kn y.ulks temeer, wiuir het. wordt. gepr«-senteer«l in een boeiendfiu' voort rcffelijkeii v«mn. Heehlopvolgingeti «lialoo^ zijn uitsteketitl en de vertolking be«-ft «Hen graat) van natuurlijkbei«l en levensechtheid bereikt, waarbij In-t w«»«ird spel" ons ternau wernood over «b* lippen wil. In het centrum der hamleling staat de commissaris van het bureau. Captain Webb. een pracht-ereati«' van Lewis Stotie. v«»l wurim» mcnschelijkh«'i«l en stillen, begrijpenden h u mot*. Naast h«-m valt. de hiel' weinig bekende Motte Davis op als de eiiigmatieke juffrouw Norma Hob«-rls. een iiH'rkwaardige persoonlijklK-itl niet een aangi'ijpcn«l«! expressieve kracht als men weinig ontmoet, /wakker is l'at O'Hrion als detective Uutch Sa u miers.... misschien wel juist -vt\.peerd. maar v ooi- onzen smaak wat al te luid en al te ploertiu in zijn optreden. Maar «'Vei-igens - welk v«*n vondst en welk «.«en l'iisch initiatief om y.nlk een interessant, onder werp bij den kop te «lurven nenn-n! Welk een pijnlijk verschil niet on/e eiyen pi'«-«liiet i.-, «ij,* /.ich on|edi-r houdt in.-t tul «len «Icaad verslaten vaililevillerada Vi'l-s (Iliell /.ie hel Vefsltlg bielondel' ! k. l:'.ntenslotte welk een belangwekkend /.ich-uit leven vaneen nationaal karakter... . men Bette Opvis en Pot O' Brien in Bureau of missing persons" :ROP :'s e ht II' ;;, Dllj! klr-i,, at l, Rl. P" ui ?V' lier »'er C'l en ni n r s.' ln r. ?e S i PAG. 7 DE GROENE No. 3013