IV 'V Ti .; i. KEES VAN DONGEN Expositi bij Buffa IK heb ti- kortgeleden in dm dociicn AiMr>u-tdanimcr een uiteenzetting gegeven over het Mondaine en over het .Stuntsa-port rei uiu wat ik daar neerschreef hier reeds weer'te hcrhale-n. i iet is een feit. dat in Holland het mondaine, por tret een betrekkelijke zeldzaamheid is, zeldzamer y.elfs dan In-t staat sieport rot en ten oenennmlc teffcmriMnlif/ in do . mindeihoid leiconoxei* hot psyehologisch-karakterisccrendc werk en tegen over het huiselijke portret. Kr /ijn thans toch nop slecht H twee Hollandschc schilders, die zich, wat het mondaine portret, aangaat, daarin hebben gespecialisrerd en dat zijn Van Wél ie, «He Hollander bleef en Van Dongen, die zich als Franschman heeft Int en naturalieecrcn. Dat het verschil tusschcn de/e t\vee schilders groot was van het begin af is iets, dat ik late» heb (u bespreken: de tentoonstelling van Van 'Dongen bg Uu fin, van schilderyen c w.., van Van Dongen, geeft mij aan leiding in het ko«t wat van dezen schilder ti /eggen. In het kort, want de' ruimte, mij dezer keer gegeven, is voor een uitvoerige bespreking van do schilderijen, telkens afzonderlijk, te kraj geworden dooi- de afbeeldingen, liet gaat in dezt Inleiding dus meer over de a?gerneone eigen schappen van Van Dongen dan over détails. Do eerste eigenschap, die wij bjj Van Dongen. en als beorschende eitrenscbap. hebben vast t« stellen is dat de:.e schilder een coloiist is. eei motlcrn roloriat uit de school der Fauves."- Da1 beteekont dns, dat kleur, en in de schrilste, nindi meest .bizarre- intonaties bij hem geliefd is en ooi in het zeer veifijn'dc. Jlij vond daartoe geloienhcii genoeg en kans te over -in een internationaa midden in het l'arijs van vóór den oorlog. Ui. vond daar gelegenheid in een snellen zwier zijl modellen ons te doen zien en hij kan, zóó we niet onwillig '/ijn, ons overtuigen van de felheid vai zijn oog en du zekerheid sijner colui istisi hèwaar neming. Ik heb in het reeds genoemde n t tikt over den niondninon schilder enz. gewezen op h gevaar van het schilderen der ,.mondaincs" ei zóó dit gevaar alle portrettisten wat bcdicigt, i ?/eker een ironie tegenover de modellen zulke mondaincn schilder noodzakelijk, wil hij niet t loot* gaan in hot leege. Iemand, die aan Van Dongen -Aii'/i! ironie /on 'ont/eggen is niet op <i r hoogte van het wei k; de rank-gebcende meiske>. die oj> schilderyen van hem voorkomen, bewijze i b.v. zijn ..gezondheid" tegenover de afgeleefde i op het eenvoudigst. Cohrict en ironie zijn dus l- i Links boven: Louis Barthou, rechts boven: la '* «e ,1e Noailles. Van links naar rechts onderaan, Mllc. Oeil de Lynx, Ariane, SiestoJsf »-luw, portret van.Kees van Dongen Vim Dongen onmi^kctibaur aanwf/ig. J-Jn In.,staat het bij hem niet de psycholoKische gave, waarop wij, Hollanders.den ]untivtti.st het liefst. keuren? Deze is aanwezig in menig «/r>io//m/>/uV// portret van Van Dongen ! JJij eenige begaafdh, id in den schilder was toch nii t anders te. verwachten. Een stad als l'arijs, waar beroimdluid, waar be gaafdheid tot benumdluid geworden, dikwijls te saam gaat niet mondanitt it (of dit winst is. worde mi niet beoordeeld!) nuut aanhiüing geven tol het schilderen van belangrijke pcisoncn, die tevens als mondaincn" gelden, en zelfs de rappe, trefzekere achiMcrlny van dezen schilder kon, al had ?hij dat gewild, het psychologisch clement niet mijden- en moest dat onvermijdelijk weergeven. Wij zien dus in een aantal der portretten van Van Dongen het vsycholoyiarh element, zij het soms niet zonder ironie, ruimschoots aanwezig m dal moet hem voor de minnaars, de Ilollandsche minnaars der schilderkunst aantrekkelijker nmken dan wellicht de andere portretten zouden doen en «Urn de coloristisehe begaafdheid ook died. Kris nog ct-n element, dat weinig begrepen i s bij Van Dongen en dat is doclcyantic run /<f/rfmm»/iY»r, 'iu en dan bij hem niet to miskennen. De ironie. .vaarop ik wees. heeft verder een verwante in-d»? tccHtighcid, die Van Dongen eigen is. Ik höb daarop geduid bij een vroegere tentoonstelling en ? deze gepKzen in de teekenirig efe. van de l»'*' ezehlrijvcrs en ezelberijders. Het' .«iinische hier te miskennen. Zou «-i n ernstige misalt ing zijn. Maar op andere manier kan Vun Umgen geiden als een zeer te geiiielen dieren??hilder; nienig beest, hi.nd en kat enz. op porvelli-n getuigen, dat noch schilderkunst, tsoch arakterigecring daar te kort schieten. Wanneer al deze eigenschappen bundelen, dan jkt de tot Franschman genaturaliseerde Hollander an Dongen, voor den Hollander de moeiten aaid aandachtig to gaan tezien en niet met ooropgezette afkeuring hem te naderen. Dit zou ?k om niidere reden dwaas zijn! Dit bevangen ?i-deel zou toch de onkunde vergroot en tegenover " luyter's werk; het zou een periode in Keldcr's : «?koningen kunnen doen overschatten en als t<' ? «rspronkelijk doen gevoelen; het zou een tti-ke?ar als Van Dongen is, uitschakelen: het zon ? fze kennis verschralen.... Cm al deze ledcuvii het zaak de Van Dongen's te gaan zien. . PAG.'12 DE GROENE No. 301: 's a ! i- <v e !IK 'H. . s.lii,. Duy: kl.'i,, at h Rl. nu. P" Ml til-»'er C'l MI en lil, atih r. s t PAG. 13 DE GROENE No. 3013