LORD HALDANE'S REIS NAAR BERLIJN Dr. E. van Raalte H KT loont wel de moeite oen historisch geworden bezoek van een lid van het Engolaehe Kabinet nan Berlijn eens op to Imlen. liet bezoek van llnldnne die den Keiy.er, den Hijkskansolier Von Hethmann Holweg en V on Tirpitz wonsehtc te ontmoeten, had plaat» in Februari 1012. De rei* van den .Britsehen minister van oorlug beoogde slechts een persoonlijk eontiict tot stand te brengen, dat tut doel zou hebben, een toenenienden bewapeningswedloop tussehen IHiitachlnnd en Engeland, alsmede ver scherping der betrekkingen tusschen die beide landen en daarmee toespitsing der verhoudingen in Europa'in het algemeen, te voorkomen. Naast punten van vergelijking vallen er ook heel'wat verschillen tusschen toen en nu waar te nemen. Tv wcnsehon ware. dat dit laatste eenmaal in allo opzichten niet betrekking tot de resultaten der ontmoeting va u nu gezegd kan worden. Pe opzet van liet rcndoz-vous' van 1012 was in belangrijke male andois. Want via den Engelschcn .bankier van Duitseh-.loodschon bloede Sir'Ernest ('assol en den al evenzeer niot-Arisehen tUtitachor .'illin. )ei«ler der Hamburg-Amcrika-lün. persoon'??k vriend van Keizer Wilhelm U. via twee ?particulier" M dus. was d«- brug goU'gd. \vanrovu /iel» eo» Kngolseb 3M luister met het oog op het contact niet de l Htitseho '.Regeerders, nnar Berlijn y.ou begeven. Een lid Van liet Kabinet, maar niet de minister van Huitcnlaiulsclic /.aken .Sir Edward Grey. zou d-« rob ondernemen, want dat zou onmiddellijk een !?? officioi ?!?? tint aan hvt bezoek geven. Boven dien, do porsiiiin van Ualdane, die in tegenstelling mot zijn vriend (Jrey met het Duitsc'he volk on de taal door on <l«mr vertrouwd was (in zijn studenten tijd had hij hot zelfs tot lid van het duelleerendo corps ..Hildosia" gebracht !). leende zich voor de t o voeren besprekingen wol bijzonder. Hoofddoel va n. heel. het bezoek was te probeeren verbetering .in do vrjj gespannen Engelsch-Duitsche verhoudingen tot .«tand te brengen, waartoe dan met name zeer veel zou kunnen bijdragon, als do Duitselic lU-georing er toe to bewegen ware haar plannen tut opvoering van den vloot bouw te matigen. Haldane ging in opdracht van de Engelache Regeering, niet om een verdrag met de Duitache Regeering to sluiten, doch alleen om het terrein te verkennen en door mondeling contact den weg voor toenadering, althans voor ontspanning, tusschon de beide landen te banen. HU mocht de hoeren in Berlijn polsen, zijnerzijds natuurlijk ook suggesties doen. een volmacht voor het aan gaan van bindende afspraken kreeg hij echter niet mee. Dat lag ook voor de hand, aangezien anders Grey zelf wel zou zijn gegaan, die eerst eens moest afwachten wat voor resultaten Haldane's reis zou opleveren. Natuurlijk zorgde Sir Edward er voor Frankrijk duidelijk te maken, dat het zich over deze excursie niet ongerust hoefde te maken. Do goede relaties met de Republiek (en hetzelfde kreeg Rusland te hoorcn). zouden in geen enkel opzicht hier onder te lijden krijgen. Grey wilde intusschen débuitenwereld niet laten weten wat de bedoeling van Haldane's reis was. Vandaar de overigens nog niet zoo vreemd schijnende voorstelling van zaken, dat hij naar Duitschland ging om er het universiteitswezen te bestudceren. Op dit gebied had Ualdane, in wien zich de merkwaardige combinatie van politicus-minister-geleerde vereenigde (hij- was behalve een scherpzinnig jurist tevens een uit nemend ph'ilosoof), thui* zijn sporen verdiend. En dus behoefde het geenszins verbazing' te wekken, dat .hij niet als Minister van Oorlog, '.maar als voorzitter van ,.the University Cotnmittee'Y uit interesse voor het zooeven genoemde onderwerp, een reisje naar Berlijn ondernam, waarbij hij zijn broer, hoogleeraar in do physiologie. als particulier secretaris meenam! * * * Van-8 tot en met 10 Februari 1012 heeft hij '- ' -» us: i~ President Masaryk185 Jaar HET WANKELENDE POND STERLING l Prof. Mr. J. A. VAN HAMEL Lord Ho/dcne » «U f HJV V»« *».v *. ,^, _ >__. in de Duitsehc hoofdstad vertoefd, waar hij in Hotel Bristol zijn intrek nam en niet bij den Engelschen gezant, vaangezien daar Beresford. admiraal 'van het Kanaaleskader, logeerde. Op het «tuk van. ijveren voor vlootuitbreiding on zich verzetten tegen inkrimping, daarvan waven inmiers do Engelsche en Duitsche marineleiders elkaar niet» toe. Het Britsche kabinet zag intusschen welk gevaar er in een bewapenings wedstrijd stak. Het lag voor de hand, dat Von Tir pitz. -de chef van het departement van Marino van het Duitschc Rijk. allesbehalve gesticht wan «?ver Haldanc's komst. Van den beginne af is het een strijd tegen en voor de sterke vlootuitbreiding geweest tusschen Bethmann en Von Tirpitz, dien de laatste gewonnen heeft. Tot schade .en schande van zijn land. Want dit doorzetten d«*r vlootversterking bevorderde het wantrouwen van Engeland, dat zich thans op zijn beurt van een krachtiger marine ver zekerde. Von Tirpitz ware alleen tot een tegemoet komende houding bereid geweest» als hij de zeker heid had kunnen verkrijgen, dat Engeland zich, in geval Duitschland in oorlog zou zijn, (b.v. met Frankrijk) neutraal zou houden. Over een derge lijke nt'utralitcjtsholoftc is door Haldané, evenals over mogelijke Britscho bereidheid toe te stemmen in uitbreiding van het Duitsche koloniale bezit, ?zoowel met «*? M Hijkskansolior. «ils ook bij hol onderhoud dat hij met Keizer Wilhelm en Von Tir pitz gehad heeft, gesproken. Doch zooals te ver wachten viel. kon Ualdane onmogelijk in een absolute noutralitoitgbolofto treden. Indien toch ..Frankrijk.'door Duitschland werd .aangevallen, zou Engeland zich niét afzijdig kunnen houden. Haldano en v. Bothmann Holwog wei-den het ' ' tenslotte eens omtrent do formuleering voor een ? uitwerp «ener politiek»; overeenkomst, die Britachu tegemoetkomingen aan Duitschland op koloniaal gebied inhield en waiirin dan werd. vastgelegd dat geen der beide partijen tot een onvutgelukten aanvul op den ander zou overgaan, terwijl indien oen van de twee in een oorlog betrokken zou rakenj waarin hU niet beschouwd kan worden do aan valler te z^n, do ar.d'^v tenminste n welwillende onzijdigheid in ^htzal nemen en zijn uiterste ? best .voor localiscering van het conflict zal doen. Aangezien men het over de ylootkwestic niet eens kon worden, i k wam men \*ereen, dnt indien tusschen Londen n Berlijn een politieke over eenkomst f«»T. stand moeltt k«»jn'-ü, <|e Kv/or tei ?:<.i\tn 7RtUl -het Lnul*Hi« v '.;»v k.'-nbiuir zou dut 'uit totaal c5euv.>» »>ilii,m IOEN6 NV. ONDER de werkelijk groote figuren, die Europa in onzen tijd heeft opgeleverd, moet zeker Tomas G. Masaryk, de President van Cze^ho-Slowakije, op een eerste plaats worden genoemd. Ware onze wereld eenige mannen meer van dit kaliber rijk geweest, zoo zouden (de .zaken wellicht heel wat bevredigender zijn geloopen. Het is het opmerkelijke van. een man als Masaryk, dat hij zijn werk heeft kunnen doen als denker, en practisch werker tegelijk.. Wee de belangen, die aan demkers zijn toevertrouwd. wien de gave tot -practisehe werkzaamheid ont breekt» Maar omgekeerd, de practische werkers verbeelden zich vaak te zeer, dat men het zonder nlgemeene beginselen en zonder grondig door dachte inzichten af kan. Reeds in dit opzicht is Masaryk een man van merkwaardig evenwicht. Evenwicht is de sterke indruk, dien hU aanstonds bij de ontmoeting op u uitoefent. Evenwicht is ook de slotson welke een langduriger gesprek o ver de vragen van des. presidenten levcnsarbe'id bij den bezoekei nalaten. Masaryk is van oorsprong een philosoof, eer denker, een bespiegelaar zelfs. Van zijn eerste op treden als geleerde en docent af, heeft hij d« dingen in het algemeen weten te bezien, geelas socrd, geconcludeerd. 'Zoo is hij, 50 jaar geleden aan de Czechische' universiteit werkzaam geweest Zoo ademen zijn verschillende wetenschapp» lijke publicaties, op wijsgeerig, op historiscl. op sociaal gebied, denzelfden geest'. Zoo heeft h i ook weer tydens den oorlog aan King's Oqlleg" te Londen onderwezen. Terwijl echtende meeste denkers zich bewegoi. en moeten blijven bewogen, in de sferen d- '«? onwerkelijkheid, zijn voor Masaryk alle ondei werpen der bespiegeling tevens voorwerpen v ? de meest levende ervaring geworden. Ik h- ? nooit veel geloof gehad in Plato's opvatti- omtrent het goede van regeering des staats d- ' de wijsgeeren. Geluk een ngelschman van h- -' aanzien mij eens zeide: The worst of great tl." kersr is, that they generally think wrong." een staaltje te meer, waarom de Engelsd . zoo'n angst voor intellectucelen hebben ! President Masaryk evenwel is een.' voorbi -l v»n de waarheid, dat een intellectueel voorüv ? lijk, en dan ook bijzqrider voortreffelijk lei; t van de staatszaken kan zyn, mits zijn geest m ?> op de juiste wijze is gemengd. '' Igke wenschen in zake de vlooiwet gewijzigd ?"' en uitstel van aanbouw conform het in Fubi »?!?? besprokene zou geschieden. In dit opzicht bi ?!>» Haldane al een heel mageren oogst mee naar I '? Keeds de eerstvolgende maand na zijn b« ? taan Berlijn bleek, dat er geen overeenstem n te bereiken viel. Tot de factoren, die haar in weg zaten behoorden zeker ook p.ra. de qpgobl; houding van eim deel van het Duitsche volk. l indruk van machtswellust, versterkt dank 'i Keizerlijken redevoeringen, wanrin Engeland all» v dreigende geluiden te hopren kreeg l». . n«i-« twijfcld Ucc-fi ui belangrijk»- 'mnte l«'l : de ,»?*"?? lukking meegewerkt, de nntitlu-se tnsselivi» I diplomaten, door Wilholm II «Is ..olondo ,'/\\\ listen" beütold, on de" marino-maiinon. Hoe ?,?'???»< trouwens do oneenighoid tusschon de >'..i yuii het Keizerrijk was, mocht lluldano er\ ? <??'> toen de gewezen I Vut sche, legatiosocrotait Londen, Von Stiii^tn. hom op (don laatst ei. van zijn verblijf "to Herlijn aanried don. l kansulier tip oen bepaalde wijze togehV«»nT nog verder in het harnas to jagen ! In this highly organised uation, wlioi. have usconded Uw thévory top story you fiif 1 ouly confusioti but chaos" 2). /oo was het. V.«.-i de poort van liet Auswfirtigu- A int maak ; '?'? organisatie * rechtsomkeert. .Slechte raadt- *? >'" snoevende militaristische fantasten overste»i »>'?' diegenen die nog een waarschuwend geluid .''ct«'i hooren. Von Tirpitz wint het' pleit. Twee .i*' later blijkt dat de wereldramp niet meer te keei ?? <? . 1) Lord Haldanc'a ronding naar Oerlii>' " l 012", door B. D. E. Kraft, blz< 3*5. 2) Bc/ore Uie If'arT 'door ??Ftooitn'f. //«'?' :" l'lz.71. ': ??"' ..' ' , ? .? i t '? ? " "I ' ' . ; ' ' i. ' ; ' ; "" Hom hehlien alle stoffen van zijn donken geleid tot uitkomsten van hoogst nuttige staatkundige werkelijkheid. En als gevolg daar van staat heden ten dag*1 zijn schepping. «Ie C/echoslowakische staat, als een der meest geslaagde nieuwe staatsformatie's. in .Midden-Europa. Daar is eerst geweest, het begin van zijn jeug digen arbeid. de studie van de xluiitirhi' wereld. on van haar byzondere boteokoms onder do volken. Van lang voor den wereldoorlog heelt hij daardoor de karakteristieke eigenaardigheid vanden Hussischon geest, en van den geest tier kleinere slavisehe groepen, toen nog groot endeels niet tot eigen onafhankelijkheid gekomen, gevoeld. Dan zijn daarbij gevoegd de gedachten over het vrije en bozonkone ndliuniiHinne. waardoor Masaryk gekomen is tot hot zcljbnn'hikkïnijitrerld der natiën. en ook tot meer dan dat: tot don l tl'n-ld der natiën, om in het internationale gezin oen nuttige en ordelijke rol te vervullen. Met deze gedachten is hij gedurende den wereldoorlog do andere, landen, en bij andere regeeringen .roiulgetrokken. Hij heeft een afzonderlijk C/.cehisch leger .weten te doen erkennen, nog geriiimen tijd ? ??!? or van een C/ecliisch -grondgebied uospiokon ?vorden kon! Hij heeft de overtuiging weten ? loop te zetteru dat het C'/echiHche volk tot oen u-on politiek bestaan moest worden erkend. Xa Frankrijk en andere Europoesc'lie inogond. -den. heeft hij daarin ten slot t o in Ameiika Wil?n ontmoet. , Kn eindelijk waren daar. voorden verderen ' vonsgang van de jong herboren natie. zijn "lachten over rogeeringsvorm en sot-iale verhonngon. Uver don rcgceringsvorm: een nauwui tg doordacht domocratisrh stelsel, geloof ? lo iioodxakelijkheiil om van hot volk '/.elf uit . legeeren.. Een doordacht stelsel ook voor de ilemontaire instellingen: tegen hiireaueralie « iste-maclit. Doch daarnevens oen niet miinler ? ?Igozion begrip van do gevaren van partij?«?n on van demagogie. Kon -/ér sterk begrip ?t do beteokeiiis van hot li'iilir*i-lmii in den en zin des, wonrds. on do bij/ondeie. speciale uaamhedeii die liet Veroisehl : niet hoersolu r. dienaar. - maar vc-ranl woordelijk en onzclf-. hiig leider. ICoti /ér nauwkeurige opval t ing vande nooilyakolijklioiil. i>m Int v« Ik in al lagen van gord staalkundig in/iolit to dooiuen en don staat vooral een geestelijke kraehl loon zijn. " : Maivan is hot lesjillaat. dal do ('/oehoslova:.o slaat op 't oogeiiblik op liij/ondor ovcn.lig«> wijzi' voortschrijdt. '???eg daarbij nog ton slotto .Masaryk's sociale . ? Hingen. die sterk van «Ion luimaiien en i 'tanitaireti grost zijn doortrokken: ? cirhiod ' M '? hot individu. Togen een wereld v roemden ?- i.lioidswaan. maar niet /een hooggestemde v ?ti-jdslicfdc on gemeenschappelijk saamhoorigI) i-gevoel. - waarvan óók weer lu'l staats?? ~< van zijn natie do goode vrnohten plukt. ?? is do histiiiiseho figuur, die thans in volle >? nlheid «Ml geestelijke kracht zijn. S'wten ?i'lodag viert. -.- Jenig van geest i-n lenig van ?' .-in: «lio gelu'iiiinl van manmoedige tpgoxvokl* '" ? n tegemoet kan treden 'en tot oen rit te 1 ? : iiitiiooiHgen. - en die aan zijn land gegeven wat 'hij zolf in zich draagt. Evenwicht. maat dor dingen. ?Afkeer van olko overmacht : t> elk absolutisme, (ieon romantiek, maar e. Jioogstaaiulo werkelijkheid. Plichtsgevoel 1 vi ris'vrcugd. E c n h'c i d t u s s c h c n ? , "? on d en k o n. /.ij do M'! slof/in van «lit kort woord: gelukA. n INZENDERS VAN ..MANÜSCRIPT'EN xvordt v<r/.«»chi- l»ij luui bi «?en gerrankoeid briofoniHlag nu-t itdres van don ur/oiitler in te sluiten. <!p liet iidn-s vi:n stukken, voor de loiluotie besteir.d. Vornioldo nieligceli namen vun personen. Teekening voor ..De Groene Amsterdammer" van W. v. d. Efzen John Buil: Wat drommel... hoe zal ik stuur kunnen houden als dat zoo doorgaat? i ? 1 . ? ? * .Door ordening tot verdere verarming Ir. H. J. KEUS IJllinilllllllllllllllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIMIMIiniHIIIIIIhlIIIIMIIIIMIIIII \ inleiding van onze hoofdredacteur, het p/e»dcoi voor ordening ven Prof. Tinbergen en | | de skeptische beschouwing van Ir. Stoffel /eten wij | | thans den dt'rectqur van een onzer belangrijkste = | bedrijven.de HEEMAf te Hengelo, can het woord, i | die zich scherp tegen de ordeningsgedachte kant I ..ll-i'st essontiol d'affiinier ' et n'ostoo point lii lo foiul d'uno doel rino d'linniaIlisnio? - - qilo los. Ilieilleiiros ent re prises sollt celles qui donioiil'ont dnus mie liinito raisonnalilo. eellos i(irun lionmie pont ej'footoniont eoniiüUr*- a fond et dirigor par lui-inónió: t-nr il' n'rxl fiirr ilniujff ifiif ili' nn'ftinixi'r In io dirig.-e.» <A. S1E(!FU1EI>. I/ó IN zijn brochure .\iiur lUniliiiilii- fint tli-n IHM ft t|o iioer v. W«hoe het in t\i ijfol g«*ti«kken ...of oen moderne genio«'nscli;ip nog wol «|e kiaoht zou k'umen vinden om hot aanpassingsproces to doorstaan": En hij hóeft daan in do vi.orkour gegeven aan een verschuiving dor lusten deur dovnlunt ie hoven aanpnssi(ig. ' Ordening b(>|oek(>nt ovomons een ovcrlioveHng van lusten, hier coiic. die do twee groept ii van hot bedrijfsleven do 'Werkgevers on werknemers -, niet moor kilnnon of willen dragen, '/i.iiden ook i hier niet do/elfde redenen klemmen, dio den ln'i'r v. \\'alreo bewogoti' zich, als. voorstander van dédovaliiatie op ie werpitii:* , ' Hij devaluatie (enkelvoudige verschuiving)' liooogt 'de voorst anil|>r-werkgovor n. in. een autoinatisclio daling van liet loonpeil, liioiinodc dus erkennoiMl. dat zijn próducüvkost.oii in di» g«-gevon omstandigliodoii te hoog zijl'. fn «lal hij geen anderen weg /iet do/o op kotten tolmijn te \'<<r* lauon. . hij «Ie ordening (saniongostolde verschuiving) lichtten do beide groepen uit liet lieilrijl.-leveli gezamenlijk 4*011 aanVal np de deins van dr n steeds arii^-r wordeiidon con'simion). Immers onloning .houdt in restrictie mot als guvolg: ln inimml<tr. (Xoo hooft ook' Mi'- .Molenaar volkomen PAG. 5 OE GROENE No. 3014 toli-eht gezegd': wlo ovo|- prij/.-h -|>l cekl . S|i|< .-K t over lniHK'li.) Anngi>/ieii do voorst a ndti-s dei* ordening vu. i een gfoot gedeelte Ie vinden zljll bij die, \vo|kgovei-s. ilie in do nioening vorkoeio.n liun v«-ijioy.on «joor aanpassing niet !«? kunnen beperken «.) 'm winst te kunnen doen \ei krcivn. en l»ij de vakvereoiiigingen. die in de ordening lul middel /.i.-ii «?m looiisverl:iging« n. die van do aanpas«iiiu liet goyolg /Illlell /ijll. to Vool-Uomeii of/.oo Illouelijk in do toekomst looiisvi«rlioiigini'en lo boioikon. ?/oo is her ook van dit gezichtspunt liezien dnido. lijk. dat i-én kost prijsvi-rliooging hot 'onafwend bare gevolg van do/e voisojmivint; van Inslon ?/al zijn. Molookeride^lo devaluatie tenminste een zij het ook kunstmatige en daarom ongezonde verlaging van hot kost prijspeil, «lo ordening onder Staats toezicht zal door \\i'[ iliinnli'f worden dor prodtioten juist, hot tegengestelde brengen va»t w«t li.-n liodrijfsloven in doy.o tijden Voor oen o\ ??ntvit-ht.... lioi'stol tiissolion luiten en lasten y.oo< /??.?! ??<???. llitnilt' heeft. ' . Sedoit do depressie ? ? die l hans r< . .. I jaren duurt haar'inl rode dood. looft hoi ;.. .:,!-leven teg4MI /ijll Wil met do Wet Van Vlllll'l; . : luid op viièt van oorlog en heeft do «... ? niet alleen ill Nederland maal- ook elders 'a , ? tl om polilieko liexveegicdeiieii getraelil do uitwer king Van do/e ?economische wet dóór hriil lo voliziiclltoii. Hot g«'Vulg «iaarvan is geweest, dal datgene. wat aanpassing bolioordo to y.ijn. als ..ovorltr lig ging" werd binnengeli id. /ondel- dat, men besefte. dat aan dio overbrugging een afnemende hotookonis «lionilo te worden Ineyekelld om lo Voorkomen. dat haar uit.working sleehls verst a H ing t engevolgir ymi lielilien. l Ie depressie vloeide ill bolaiigrijki* mate voortuil hot vei-lirokeii evenwicht Insselion de pi ij/en voor indiistrii e|o product t n eener/.ijds en agrariSi-ho proillielen el i gl oudst oliën aildcr/ijds. Xillks inedo ion gevolg van do ló sterke divergentie llis.-eheii iinlnst l ieele en ;igia'l isehe l:i looningon. dus Van een oveneens verliii»ken even\violit InsSilhoil lielooliingen voor nagenoeg gelijke diensten. Konden do t^ionilsl oliën over hel .algemeen do wil van vraag en aanliml oiihoperkl volgen, do KROP lé's na 2: lic m »yii- sIfls.hi, hier, -^ Duyi klfii x3at l, no p« Hl »er Ml ??n ui ar i! l" n r. .'?? s i