_.* * "v--J Ordening in algemeen belang Prof. Dr. J. A. VERAART HIIIHIHIIIHIIIIIHIHIIIIIIIHIHIIIIIIHIHIHIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIMIHIIIIimill-imillH l \A/ie in de laatste nummers van De Groene" f l W gelezen heeft wat achtereenvolgens onze | l hoofdredacteur. Ir. Stoffel en Ir. Keus over de | ordeningsgedachte hebben geschreven, zal zeer | zeker met belangstelling kennis nemen naar het- | geen de katholieke sociale voorvechter in dit i artikel te berde brengt. . | MMIIIIIIIIimillllMMIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIMIIMIMIMIIIMIIIIIIIIIIIIIMMlIIIM HET heeft geen zin, stelling en bewijsvoering uit oude boeken en opstellen telkens op nieuw te formuleeren. Maar al te zeer moet ik vreezen, dat de steeds meer door my aanvaarde Beginselen der Publiekrechtelijke Bedrijfsorga nisatie" in Nederland nog langen tijd toepassing in do practijk van het sociaal-economisch le-ven zullen missen. Wél echter is het goed, enkele hoofdideeën opnieuw te toetsen, zoowel aan de nooit eindigende critiek als aan de onverbiddelijke eisenen van een steeds nijpender toestand. Twee hoofd ideeën zijn aan den realist en Neder lander en beide wcnsch ik te zijn lief ge bleven, sinds de eerste ontwikkeling van econo* rnische denkbeelden in 1-010 in Arbeidsloon". Vooreerst: eerbied voor het individu in den producent: vervolgens: -streven naar aanpassing aan het bestaande. Het eerste sloot niet slechts in uiterste zorg voor een welzijn, dat de volle monscbwaardigheid in het leven steeds dichter benadert, maar ook de lust om de zelfstandigheid te ontzien en individueele krachten en talenten de grootste sfeer voor ontplooiing to laten. Het tweede door de grootmeesters Beysens en Struy eken gevoed leidde tot hartstochtelijkeu afkeer van alle ideologieën en een zorgvuldig opsporen van allo groeiende werkelijkheid naar een nieuwe orde van zaken. Een groot geluk is voor mij geweest de acht jarige practijk in het boekdrukkcrsbedrijf, waarin die .twee hoofdideeön de leiding mochten geven. Geon stap, die niet aansloot bij de stappen op den workelijken weg *~ en, bij allo zorg vóór' het individu in werkgever on werknemer, geen enkele maatregel, dio verantwoordelijkheid ophief, in tegendeel: steeds meer uitbreiding van verant woordelijkheid en hot brengen danrvan op hoogor .'plan. Maar mot dat al word dan toch maar het resultaat bereikt ??-? helaas, hoeveel is daarvan zonder de minste noodzaak verloren gepnan l -~ dat oon geheel'bedrijf (complex van ondernemingen), werkgevers, en werknemers, voor bijna honderd procent werd georganiseerd en tot een redelijk, zij het nog slechts uitermate bescheiden bestaan werd geleid. MAA1V hiermee zijn we nu mtfU'cn gekomen aan andere h'oofdideeon van de voor mij alleen aanvaardbare wijzn van ordening: publiekrechte lijke bedrijfsorganisatie, namelijk: het opnemen van alle producenten in geordende, kringen, de kringen, waarin ónder leiding van de vertrouwensmannen de economische grondslagen voor hot bedrijf worden gelogd, gehandhaafd en verbeterd. Heb wezen van het" verzet hiertegen zal mij altijd een raadsel blijven. Hoe het mogelijk is, dat bekwame ondernemers groote en kleine die geen machine te veel of verkeerd opgesteld willen dulden, die niet rusten vóór aan eiken arbeider van hoog tot laag zijn nauwkeurige plaats in het heele bestel is aangewezen -itlotaelhifi Jmll tuaAvn bij de poorten v»n tic eigen ontlernciiiimi. Luidt dan opeens hetzelfde beginsel noem het nu maar efficiency" niet meer voor de machines in het bedrijf, het complex van ondernemingen? Voor de arbeiders in dat bedrijf ? Voor de onder nemingen in dat bedrijf? Waarlijk, dit is van een verbijsterende inconsequentie! Kn zij is alleen maar in staat do verachting to doen toenemen HABANOLA DE SIGAAR VAN STANDING Fabrikaat: VAN DER PUTT & DE VLAM - EINDHOVEN voor een economie, die, hoe zeer vreemd aan verklaring en leiding voor bet economisch leven der twintigste eeuw. er nog altijd maar in slaagt. in wetenschap en practijk baar invloed te doen gelden. Dit voert heen naar een andere hoofdgedachte der publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie: dat op het nationale erf het ware niet realistisch, ook al naar het internationale erf te kijken ! -- geen stukje economisch leven buiten de sfeer van bet algemeen belang kan worden geplaatst. Hier ligt het onmetelijk onderscheid met de economische ideeën van midden-negentiende eeuw. De ondergang van arbeiders, de ondergang van ondernemingen is een zaak van nationaal leed. Steods meer worden wij ons van den samenhang van alle economische verschijnselen bewust. Alle zich uitleven van den afzonderlijken ondernemer wordt betaald mot de schade van andere onder nemers, andere en eigen arbeiders en van de gemeenschap! Nu nog altijd betalen wij aan de rekening, die het individualisme van de negen tiende eeuw ons beeft achtergelaten. Do krotten en sloppen zijn nog niet alle opgeruimd, hóe koninklijk werk de Nederlandsche gemeenschap (men rlcnke uu n hot best bestede na-oorlogKclu* ..milliard" !) hier heeft verricht. He groot o volksziekten zijn nog niet afdoende ingeperkt; wat men uan ons kleine volk in zijn vrijheid en indivi dualisme een eeuw lang mocht verrichten beeft geduchte sporen nagelaten en do ontzairlijke crisis brengt nieuwe gevaren. Overal scharrelt een niet te verantwoorden concurrentie in het'klein en middenbedrijf.. ?zotuier voldoende emplooi, maar met onnoemelijke schade voor talloozo hudrijfskringen en voor bet algemeen belang. Kn op deze wijze zou nug een lange litanie kunnen worden afgebeden.... Hoofdzaak is echter: dat sinds mou in de tachtiger jaren der vorige eeuw begon niet zeer langzaam, zeer onsystematisch, zeer .aarzelend ? door het hoogste orgnan van de gemeenschap. den Staat, in to grijpen t«-n bate vnn bet mant* schappelijk zwakke: erkend word. dat een hooger, een nationaal belang «h? afzonderlijke behingen samenbond en dat men gemeenschappelijk naar .afweer 'van zoer veel kwaad en toevoegen van zooveel, mogelijk .goed had te streven. Maar nu heeft een zeer gelukkige ontwikkeling in het sociaal-economisch leven - vooral sinds l Dl O er toe geleid, dat niet. la'hcor alleen naar den .Staat, de oogen worden gericht bij het. vragen om uitkomst in zooveel nood. Kleinere gemeen schappen waarop de besten gehoopt haddon bij hun ingrijpen tot leniging, maar dio zij niet in werkelijke ontwikkeling mochten aanschouwen (Kuyper! Talma !) beuonnen zich to- ont wikkelen door vokvcrnoniu'ingen aan twen kanten en een beter type van collectiex'e arbeidsovereen komst. Dit kon echtor niet beteekonpn, dat de Staat '?slechts bruikbaar vuur al hot economisch werk in de ongezonde communistische ideologie zijn werkzaamheid geheel terug trok. Integendeel. het streven van.beid»! zijden; uit bet bedrijfsleven en' uit den Slanh leidde naar een synthese:'mei souvereiiie macht bokloe.de nieuwe kringen, door den Staat in het k-ven geroepen, gehandhaafd en onder zijn honger toezicht. ter wille van bet algemeen belang, gostold. Voortreffelijke voor beelden had een zich /ontwikkelende praclijk reeds gegeven; hot kwam er nu slechts óp aan lor juister tijd in to grijpen en overal do verkivgen ontwikke ling to consolidoóroii. , / WTJ.zijn er allen getuigen van. hen? tergend langzaam de Slaat thans bet toch zoo nood zakelijke werk verricht. Terwijl de crisisnopd juist de zweepslag moest zrjn om systematisch en mot groote kracht en voortvarendheid in te grijpen, ? schijnt het. alsof hij alle constructieve gedachten, ?verlamt. Stuksgewijze ? dat fameuse wetsontwerp van de bindondverklaring van ondernemersovereenkomsten! komt mi on da n wat tot stand, slechts geschikt om don ecoiiomischon chaos'te vergroot en. Terwijl alles --- ter wille . van dreigende, onmetelijko economische schade -gelegen is aan een systeem, dat wel in het begin groote. werkzaamheid van den Staat (Ciem'eento!) en zijn ambtenaren eischt. maar juist daardoor weldra Staat en ambtenaren op den achtergrond brengt, draait men de zaak om en vergroot in angst voor gezonde decentralisatie en benutten van particulier initiatief de ambtenarij. Dat afzonderlijke crisisordening noodig is kan niemand ontkennen. Dut deze noodzarplijk bureaucratie mee brengt, evenmin. Maar men had den plicht, dit geheel en ai ge scheiden te houden van de ordening, dio ch gedeeltelijk baan had gebroken in het chaoüich productie- en distributieproces en slechts op bevestiging en erkenning door de overheid wachtte. Kn zeker mocht men niet vergeten, dat een syste matisch voortgaan door do Gemeente voor d» bedrijven voor de plaatselijke markt, door dei Staat voor de bedrijven der andere markten er toe zou leiden, dat een waarschijnlijk belangrijk deel der crisis-noodregelingen overbodig zou worden. Hoe zal het gaan met do eenzame, maar mooie poging van Amsterdam voor zijn bnkkersbedrijfr Is het dan nu de tüd nog niet om het zwaar ge troffen mijnbedrijf in een grootsche publiek rechtelijke organisatie op te vangen? Is het nu nog niet overduidelijk, dat het vervoerbedrijf to water en te land alleen tot dragelijk economisch resultaat kan komen, voor de betrokken produ centen en de gemeenschap, indien n soliedo ordening het omsluit? Xoo zou ik kunnen voortgaan ! Juist in en door de crisis heeft het ordeningsprobleem vaste ge stalte gekregen'~- maar ook de oplossing in publieki-echtelijke bedrijfsorganisatie beeft zich onafwijs baar opgedrongen. Maar de groote leidende krach! ontbreekt, die ook onthouden wordt aan onze export bod rij v on om hen bijoen te krijgen tot vaste ordo. waardoor zij nieuwe ni.irkten. goed georganiseerd, zouden gaan -veroveren. Ook hel vertrouwen ontbreekt in de kracht van het be drij fs-iriit ia t icf. Eenerzijds is men tVoodsbnng om de vrije krachten met macht te bekleeden.. anderzijds zal men aanstonds heel wat gerecht vaardigd comumcntonholang laten begenadigen door do to vrij gelaten krachten, die men niet lijdig in een goed afgewogen hiërarchische orde heeft ingeschakeld. L-j KT is hier de plaats niet om uitvoerig te be spreken, langs welke staatkundige wegen de uitkomst moet worden Verwacht. Genoeg zij. «?r op, ie wijzen, dn t maar weinig in onze staat kundig»? constructies behoeft te veranderen, dat maar weinig poi'sonon aan don dijk" behoeven-1 c worden gezet om te verkrjjgen oen parlementaire . meerderheid,, dio een zeer krachtig roseoringsbeleid in de richting van publiekrechtelijke h ? Irijfcoruanisatic ten volle steunt. Hoe dikwijls dok teleurgesteld, wij geven do hoop op uitkomst niet op. Ken stelsel, dat zóó nauwkeurig voroonigt ontplooiing van alle krachten ??n talenten, van ondernemers en van arbeiders: dat zóó voortreffelijk aansluit aan de boste pogingen in ons land i-eeds mot zooveel succes ondernomen: «!at bovendien zóó duidelijk de lijn'doortrekt, die reeds zestig jaren principieel elk sociaal-econo misch belang tot. algemeen belang verklaart: dal eindelijk zóó goed gericht is op het coörduneeron van alle economische factoren, op het uitbannen van do mntclooze economisch»* verspilling; zulk ecu stelsel kan op den duur aan een zóó hemden en ' verstandig volk als het Xodorlandsche niet ontgaan. Met liefde zal hot dit-aanvaarden bo. treurend slechts, dat hoofdzakelijk de staatkundige chaos zooveel jaren lang het .sociaaUeconomisch /óó-doolmatigo aan hot geheele volk hooft ont houden. Amsterdam-Batavia * . ?' ? ? * ' ? v.v. " v.v. - v.v. ??-'? enz. Geen hunner weet. waarom hij het begon. Maar peen, die nog iets anders kiezen kon. Dan dit gestadig vluchten voor de tijd Van horizon tot nieuwe horizon. ' ? ; .. .' . «. Somtijds ziet een : van hen de hemel wijd En denkt een oogenblik aan eeuwigheid. . Dan .hoort hij der motoren zwaar gerucht Weer, en telt kilometers en telt tijd. Het landschap wisselt: eender blijf t de lucht. Eender blijft der motoren .zwaar gerucht. Hij, die uit angst voor doelloosheid begon Te vlieden, blijft op uitzichtloze vlucht. ' A. VIRULY Herleving van den Duitschen Kerkstrijd Dr. W. A. VISSER T HOOFT Secr. Wereldfederatie van Chr. Studentcnvereem'gingen. Genève NADAT gedurende een aantal maanden in en om de Duitschc kerk een (-enigszins omiiteuse stilte geheelscht bad. is bet 'ondag j.l. tot een nieuw oplaaien van bet nu ceds twee jaar oude kerkelijke conflict gekomen. Men zou zich echter vergissen, wanneer men liet manifest, dat /ondag van vele l'rolcstaiilschc kansels in Duitschland voorgelezen werd, eenvoudig op n lijn zou willen stellen met de ontelbare verklaringen, die er in de laatste twee jaar van do zijde der elkaar bestrijdende kerkelijke groepen op gezette tijden zijn afgelegd. Want dit laatste manifest heeft een eigen beteekenis en onder scheidt zich zoowel naar den inhoud als naar het jidres van bijna alle vroegere uitspraken der be lijdenisbeweging. Die beteekenis is. dat de beweging der kerkelykc oppositie aan regeering en volk (niet slechts aan het kerkelijk publiek) duidelijk heeft gemaakt, dat zij geen genoegen neemt met een zuiver verdedigende positie en tot den aanval wenscht over te gaan. Ofschoon" het nog te vroeg is cm alle gevolgen vnn dit optreden te overzien. zoo lijkt het toch niet te gewaagd om te verwachten, «Int hiermee .een nieuwe periode in den kerkstiijd begint, waarin bet initiatief niet meer aan den kant van den lijksbissch >p M ulier /al liggen. Het wekt misschien verwondering, dat de leiders ? van de belijdenisbeweging liet conflict bewust 11 acht en te verscherpen, /ouden zij aan kerk en volk niét groot er dienst bewijzen door dankbare aanvaarding van den. wapenstilstand, die in de laatste maanden geheerseh.t beeft 'f Wie zoo vragen. vergeten dat wapenstilstand voor de kerk betcekent zich langzaam maar zeker acht eruit te laten dringen door een felle, in wezen anti-christ olijke propagan da, die niet behulp van staat en partij alle lagen van de bevolking, in en buiten de kerk. bereiken kan. Ook al laat men de kerk officieel tijdelijk met iiiHt. dan gaat men toch gestadig door nu-t . de vcispiciding van een wereldbeschouwing, die ? ?p den duur de kerk uitholt. In bei hcdendaagscbe Duitschland werkt de tijd V«H«I- «lic lïcdachlcwcicld. die onder leiding van Alfred itosonhcrg vin school, jeugdbeweging, leger el! arbeidersorganisaties er bij milliocncn Duilschcrs ingehamerd wordt. Do leiders vnn «Ie kerk. die het werkelijk om het beslaan van de kerk naar haar eigen aard en boodschap gaat. slaan daarom voor het alternatief: óf langzaam terrein verliezen óf attaqucéren. Het is in dit verband niet moeilijk te begrijpen. \vaarom -de . . rcgcoriiig zulk een dubbelzinnige houding tegenover rijksbisschop .Muller aanneemt en hem noch desavoueert noch ondersteunt. Men heeft natuurlijk in regceringskringen geen illusies over de geschiktheid van' den rijksbisschop voor zijn hooge ambt. Maar men overvcegl waar schijnlijk, dat de incompetentie van ..Muller liet nuttige resultaat heeft, dat de kerk in l wee partijen gesplitst blijft en dus haar volle kracht niet kan ontplooien. Xoo word! dan tijd gewonnen'voor het doorwerken der Uoscnhcrgiaanscho ideeën. Yndcrszijds wordt Muller ook weer niet al te sterk ondersteund, want dat zou bctcckcncn. dal de staat in geloofszaken kleur bekent. Dit moet echter ook vermeden worden, want men bereikt het gestelde doel veel sneller en offect lever. Z( M «lang iiu-n onder woorden als ..Kulturarbeil*' en ..uer. ldbeschouwing" verbergt, dat bet-in laatste instantie om een ander geloof" gaat. Xoii is bet laatste bezoek van den rijksbisschop bij 11 il Ier dan ook /.onder concreet resultaat gebleven. ,lïet schijnt. dat Muller aan Hit Ier' verzocht beeft om hef beschermheerschap Voor de l'rotcsiantsche kerk te aanvaarden en zich de vernedering heeft moeten laten welgevallen er door Hitler aan herinnerd te worden, dat dit een weinig passend verzoek was tegenover een katholiek rijkskanselier. Tevens is het zoo duidelijk, waarom het manifest van /ondag zich vooral Jlegen -uV gcdachtcwcreld van Hosenberg en minder tegen de niemvc (iermaaiische geloofsgemeenschappen van Haiicr, Dinter on anduren richt. Die laatste gro«pe.n mogen zich in een zekeren bloei verheugen (betrouw bare cijfers zijn vrijwel niet te (k rij gen) maar zij vallen geheel in het niet bij den' grootscbon opzet van het opvoedingswerk vun Kosonberg. on du zijnen. Van alle groepen, die op .do. een of andere wijze pogen om het nationaal-socialisrnc een eigen «odsdicnstigen vorm te geven: Dcutsch Christen", ..Deutsche Glaubensbowogung", Deutsche Volkskilche" en hoe zij alle beeleii mogen, is er geen n. die zich op hel pres! ige der part ij kan beroepen. Doch Hosenberg is en blijft'de officicelc pUilusuof en theoloog «Ier nationaal-socialislischc beweging en. ofschoon hij nu eens meer. dan weer minder in de gratie is geweest, schijnt hij den laatsten tijd Weer een sterke positie te hebben gekregen. Men kun dat o.a. daaraan zien. dat hij weer voordrachten over wcrcldhoschouwingsvragcn geeft voor do hooge officieren van de Kijkswccr. Xoo is dan bet manifest van /ondag een bewijs. dat de I'rotestantsche kerk leiders 'heeft, die bereid zijn den strijd'aan te binden met den staat zelf. wanneer hij het gebied van geloof on wereld beschouwing in zijn totale" bemoeiing op tracht te nemen. Dit boteekent echter allerminst. dat do gebcelo l'ititestantsche kerk of zelfs de heele belijdenisbeweging tegenover don geheelen staat komt te staan. De werkelijke situatie is heel wat minder simpel on doorzichtig,- omdat aan beide zijdon nog veel verwarring en onzeker heid hocrscht. De groep, die Zondag aan het woord is geweest, neemt de meest principieele houding aan en ver wacht steeds heil van een zeer bewuste handhaving van kerk en liclijn'cj,,* in ]iutl volkomen eigcnsoortigheid. Dezen wijzen alle compromissen af en staan critisch. niet tegenover den staat als zoodanig, maar tegenover zijn ideologie. Naast deze groep staat echter een andere, die óók Wel de kerk tegen aanvalle.n op haar geestelijk en organisatorisch leven verdedigen wil. doch die toch steeds naar Liilhersch-ortboduxe traditie terugdeinst voor open kritiek op den staal, liet is nog niet duidelijk welke van dcy.c twee groepen tenslotte (|,. nveihand zal krijgen. Is echter de liovcngegevoii analyse juist, dan lijkt hel waar schijnlijk, dal de holijdcnishcucging als udiecl steeds iiieer in de riditinu van een 'open conflict niet den staat «cdr< ngen zal worden en dus de leiding zal komen aan mannen als Nienniller. .\sn;ussen en anderen, die de augrc<piievo richtina vertegenwoordigen. Tenzij de staat opeens lul inzicht koml en bcgillt ill Ie binden.... Met /on niet de eerste keer in de wereldgeschiedenis eii zelfs niet in de geschiedenis der l.-ralsle jaren y.ijn. Tenslotte is de heele Diiilsche situatie nog /.on merkwaard!;; PERSOONLIJKE VORMING WWllt III illlf M llOollil.lSM'll lllC<><'|>USt (huif hel Jongensinstituut FELSENEGG" (Opt!i>richl 11103) ZWITSERLAND 2fGERBERG IOOO M. boven i'oph'Kfl plastisch, dat oen volto-faee op <lil gebied zeker niet tot ili- onmogelijkheden behoort. Daarbij komt, ilnt «T «nik in «Ir rcgooring op het gebied don kerkelijke politiek duidelijk** mccningsvcrschillcn hccrschcn. lli*t is li.v. bekend, dat eronder do hoogere autoriteiten in de Kijkswccr velen «ijn. dii« mi-t di- hclijdciiishcwcging sympathisccron. Kr is dan ook reeds meermalen uit goode bron bericht, dut di- militaire leiders niet zullen toloroeren, dat gewold gebruikt wordt togen de domi nees, die zich op de belijdenis beroepen. Kn er zijn muler de nationaal-socialistcn van boog tot laag zeer velen, die zich gebed achter den Leider stellen, doch er niet nnn donken om bij Koscnborg op catcchisatio to gaan. Ken ding is duidelijk, n.l. dat bet bier om moor gunt dan wat Duitseho ministers minachtend een ..tbeologeiiberrie" noemen. Wat op bot «pul staat is niet meer of minder dan de mogelijkheid voor de kerk in den liijbelscben zin van dat woord om eigen, wegen getrouw te kunnen blijven, d.i. ui u slechts tYn llrer te dienen. Kr zijn, ook in ons land. nog mcnschon. die mooncii. dat wanneer du kerk de totalilcitsaanmatiging van den staal bestrijdt, /ij ..het zuiver kerkelijke tcvroin verlaat en r.p politiek gebied komt C/.oo b.v. bet Xoiierlandschc Christelijk l'crshiiivaii in de N.H.C, van l l Maart). Maar wie zoo denkt (naakt bet Christen dom tol een onschuldigen onbelangrijk tijdverdrijf voor de hiniic|ikatner. Wie iets weet van de dyna miek van bet ovanuclic. zelfs als bel verstopt is in de uiterlijk /.«M. starre -kerken van Imitsehland. begrijp), dat. Zoo de kerk ZWijgt tegenover de vergoddelijking van staat. ras. Moed en l .ei. Ier. zij eenvoudig ophoudt om kerk Ie zijn. l'e korkslrijd in Ihiilschland moei ons allen te denken Reveil, l >e|l o||g»«|sdie|l.<l iyen Wordt ge.vraagd. om'zich rekensebap Ie «oven van het feil. dal van alle maeblen. die hei Dnilschland van i-enige jaren ueleden kende slechts n:, het christendom, de innerlijke kracht en substantie blijk! te hebben om zich legen staatsalmaclit en staatsaanbiddinu Ie verzetten. Kn aan de Christenen \vi,fdl gevraagd of /ij hun beu'oiideritit: voi>r de moedige ?«?n priucipieele houding van hun Diiitsoho lu-neders willen om zeilen in dadeii. die hun eigen kerken stroimor aan 'de leidinu van n Heer nndenvorpon. CIRCUS STEEN BERG HE Teekening voor De Groene Amsterdammer" van W. v. d. Elzen -5»KROP né's Ina 23 b. i.< die Duyt klei,, dat l, Bt, p» !?, tic! OM ? UI 011 III 8 f *.' l" a De hoog cschoolrijdcr: Hoe houd f k ze in de hond? PAG. -t DE GROENE No. 3015 PAG. s DE GROENE No. 3015