f?l Renteverlaging in Duitschland C. A. KLAASSE Depressie op de kapitaalmarkt DAT in een periode VJIH depressie «Ie rente. Vtii't «!«? iit'ijiiiiiïheeft tut tliilen U een uli^'ineen heki'iido stelregel. Kfii ivuel iiitussrlidi die natuurlijk. nU alle. nit/.iHiderinuen k«»ut. Wij /.i-lt' hebben in «lm loop van «Ie laag conjunctuur waarin we mij* steeds y.ittcn. ?/nlUi» uity.oniloi'ingen leeivn kennen. Kort nu don p«mdonval werden hier y.elfs enkele }rcmceiitol«»cniiu!on afgesloten niet een 11°^ ivntotype en 5 en ?»l/avó loeninjïon waren toen aan de. orde van den dat;. hoow««l toch de algemeene rentevoet in de relatieve voorspttedsporiodo van ll)2f> tot 1021) steeds W»% Was geweest. Konijje malen hohben we in de ufgeluopen jutvn «on reactie van de obligatiekoerscn Hi'xien. Telkens was do oorzaak daarvan wan trouwen onder de beleggers, waardoor het aanbod van kapitaal, dat potentieel wel miwv«r/.ig was, zich van de markt terugtrok. Maar op den duur, afgezien du* van die tijdelijke verschuivingen in vraag en uanbod. i» toch do normale depressictendenz op de kapitaalmarkt ook dit keer ovorheerschend gebleken. Ook nu is in den loop van vijf depressiejaren de rente met n procent gedaald. Xooiils het bij ons gebeurde was het vrijwel overal elders, rdatieïis de. beweging op on:se kapitaalmarkt nog lang niet het sterkst geweest, in Engeland en Zweden b.v. was do terulonx scherper. ? Over de oorauik van dit verschijnsel in het algemeen behoeft niet ver te. worden uit gewijd. In de laagconjunctuur is do vraag naar nieuw kapitaal ondanks du in de. eerste jaren vaak stijgende behoefte van overheidslichamen in verband met budgetnire tekorten -?zoo gering, dat ondanks de eveneens sterk teruggaande besparing de verhouding tusschen vraa*c en aan bod sterk verbetert. Deze factor wordt intusschen doorkruist door verschillende andere momenten, waarvan wel de voornaamste is de internationale kapitaalbeweging. In do jaren 1925 ~1»2J) was er een zeer krachtige stroom van kapitaal uit een groep crediteurlanden naar eert aantal debiteurlanden. Bij de intrede van de crisis is die beweging stopgezet, ten dooie was zij voorheen reeds onder broken, hetgeen n van de vele verscherpende factoren van do huidige depressie werd. lloo dit ook /.ij. de normale tendenz tot rentedaling werd in de creditoiirlandon aldus nog versterkt, wijl hol kapitaalaanbod op do inhoeinscho markt aan gevuld 'werd niet dat. 'hetwelk voorheen umi r elders wus afgevloeid, terwijl Zelfs een Zekere ropatrieoring van vroeger reeds geëxporteerd kapitaal plaats vond. In do debiieiirlandon daaren tegen wiw d«' situatie anders, daar viel een be langrijke bron van kapiiaalaanliod weg. zooilat de gewoni- dopivssie-i n vloed op de 'kapitaalmarkt WOftl gecompenseerd en soms zelfs oVergeconi|)oUt ?s«ord; door .dezen n«'gatiov«'n .fnutor. /on is b.v. in Frankrijk on in Helg'u" de rente niet omlaag gegaan. Heide landen, waar de be leggers nimmer erg op veilige ohligatiebolegging gestold zijn geweest, doch het liever zochten in zeer laag rendeoromlo maar tenminste speculatieve kansen biedende, unnd«;elon, of. althans promielooningon. haddc'n in du jaren Vóór lUÜH regel matig elders geloond,-wol niet in den .omvang als Uuitschlund on Xuid-Amcrika, maar toch voort durend. Regeering en rentevoet HET is dezelfde puntdak geweest die in I>uitschInnd een rentedaling t openhield. De kupitaalschani'schto, die in dat land iiooisrl.it. zou zelfs na het stopzetten van do buileniandscho erodlot-, geving tot een stijging van du rente hebben geleid, wanneer niet door dc.rogeering oen groot doel van de kapitaalbehoefte gefinancierd was mot kort geld, waarvoor do Hoichslmnk do middelen ver schafte (Arboitsbeseliuffurigswochsol, Stouergut scheinüortz.). )r-% rogeering heeft van liet begin af de hoogc rokte in Duitschland beschouwd als oen anomalie die y.op spoedig mogelijk moest ver dwijnen. Bij' do staatsloeiiingon .hoeft men steeds 'geprobeerd don hoogiMi rent ostandnard te ncgeercn. CHAMPAGNE KRUG Qualitéincomparable /.iilldel- suee.es echter, hetgeen overduidelijk is gebleken liij do bekende ltVinlumlt-.\riloili«'. waurbij men. teneinde een voor het staatscrediel irituurlijk uitennute gevaarlijke koersdaling te vermijden, zelfs het kuiHtstuk van een vrijwillige conversie in een hooger rent el y pc heeft moet en uitvoeren. hangs natuurlijken weg viel op het stuk van rentedaling om hooger gemolde roden weinig te ber-eiken. Daarom heeft men het middel van den dwang aangegrepen. De eerste maatregel van dien aard dateert uit do periode vóór het derde Kijk. H run ing heeft in zijn beruchte noodverorde ning tot algeheolo verlaging van het prijs- en kostenniveau do rerito teruggebracht op 0%. Alle hooger rondeercmle. fondsen leeningen mot 8% type waren geen zeldzaamheid ??? heeft inen door die gedwongen conversie getroffen, althans alle binnenlandse))!! leeningen. Krg voel lawaai heeft men destijds over dien maatregel niet gemaakt, noch' in Duitschland, noch elders. De percentagesvan 7 en S waren zoo excessief hoog, dat niemand feitelijk aan een reductie tot U% veel aanstoot nam, te meer omdat het een onderdeel was van een algemeene politiek; huren, loonon en prijzen werden gelijkelijk gereduceerd. De huidige regeering heeft echter een verdere daling vnn de rente in het hoofd. Eenigon tijd geleden begon men met do pandbrieven en hypo theken. Een conversie werd doorgevoerd die in naam vrijwillig was, maar de knots achter de deur was wel van heel zwaar kaliber. De houders van pandbrieven die tegen de renteverlaging prote steerden kregen practisch on verkoopbare en onbeloenbare stukken. Afgezien dan van het feit dat hun naam en woonplaats moest worden opgegeven. hetgeen waarschijnlijk alleen al genoeg was orn voor do. conversie te zwichten. Hetzelfde is nu weer gebeurd mot dn ovcrhcidslccningcn. waarvan ook do rente tot ll/2% gereduceerd wordt, voor. zoover ze '0% beliep. Voor do pnndbrieven werd ?door minder dan */s% VIMI 'le^ Roheele uitstaande bedrag tegen de conversie geprotesteerd, zoodat men voor do overheidsleeningen ook wel mag aannemen dat algemeen de renteverlaging wordt doorgevoerd. Resultaat der conversies DAT men hier te doen heeft mol een natuurlijk verloop, een normale ontwikkeling van de rentemarkt bij vrije ontplooiing van dokrachton: 'vraag en aanbod, daarvan is natuurlijk geen sprake. .Maar was do daling niot alleen Van rente doch ook van hoofdsom, welke de 'bezitters van ponden- oti dollarobligatiön zich nu testen ge troosten, oen gevolg van zulk oen natuurlijke 1 ont wikkeling? Men kan over 'do Duilsche econo mische politiek goed of kwaad denken, maar het valt .-moeilijk'dozo renteverlaging, tóegegeven dat zij practisch gedwongen is. als oen schromelijke onbillijkheid te zien. Overal (er wereld wordt door de regeering ingegrepen in privaatrechtelijke verhoudingen, den consument woedt ontnemen om «Ion producent ermee te begiftigen. Noch sociaal noch economisch is er feitelijk oen prin cipieel ondel-scheid tusschen deze rent «'politiek en onderscheiden ??Uiers p'ii«>rien maatreg<>len. liet is alleen de vraag wat nion met dit alles zal bereiken. .Men kan ten aanzien Van , be staande schulden de rente verlagen, maar hoe zit hét dan met do rente voor nieuwe leeningen? Mat moot tóch eigenlijk het voói-nnamste nuttig ??tiet-t vnn een rentedaling zijn. dat nieuw kapitaal goedkoop te krijgen is. zoodat de ontwikkeling . van do kapitaalmarkt slim u loerend werkt. Wanneer o|i het oogetibltk <le verhouding tnssrhcir vraag on aanbod van kapitaal dusdanig is dat do rente i»% bedraagt, dan kan dat niet veranderd worden door «Ie nominale rente van do oude Iceiiingen te verlagen, zullen velen geneigd zijn tip te 'merken., Kn daarvoor is heel veel te zoggen. De» rente die .tip .do oude Iconihgcn g< maakt werd. was niet..<?%. omdat dat rentetype erop. stond, maar'i;nithit i&'0 tle rentevoet.was. waartoe do stand van de nuuk.t aanleiding gaf. Dat klinkt mi alles heel incoi en goed gefundeerd. >.Maar wanneer de behoefte aan nieuw kapitaal klein is. dan is hot geens/.ins uiti gesloten, dat «Ie ivnle, tip d|r weinige nit-mve. transacties /icli richt rui ar hetgeen men imd« 'T invloed van di- juist getfrlVon maatregelen als beslaand aanvaard. De psychologische in^c van dergelijke feiten is altijd heel nu u-i lij,. peilen, vooral in een toestand waarin het «!?,. misehe element maar heel y.wnk is. De k«iorscn zijn trouwens na de ivntoverliu^ practisch niet ged.'uild. niet meer dan enlu perrenteii. Xoii men aannemen dat v«>or nient. leeiiingen toch de oude rente Weef hersteld /t worden, dan moest een flinke koersdaling plan» vindon. l>at is bij «Ie kapitaalrente indenbui een In-el bij/.omlej- geval. \Vann«-«-i- e«>n fegeerin zou bi'palen dat voor de loopcndc contracten ii tarwe de prijs met l 1% verlaagd moet wonlon, dan is nauwelijks aan te nomen, «lat «Ie prijs voor «lat pitulucl blijvend zoov«M>l tunlmig zal gaan. Veeleer zal «He prijs onaangetast blijven, te meel onulat hij samenhangt met het heelo prijsniveau en het kostenniveau, liij de rente is er van zulk een samenhang nauwelijks sprake, evenmin als van kost prijs, zoodat oen bruusk ingrijpen soms do heelo situatie langdurig kan veranderen, mit» natuurlijk de beteekenis van nieuwe transactic>, bitsparing oir kapitaalvraag, niot erg groot in. Het effect van een 'maatregel nis deze op de volkswelvaart moet men intusschen niet over schatten. Voor een zeer belangrijk deel beteekent hot alleen verschuiving van inkomen. Daarbij moet dadelijk worden toegegeven dab onder be paalde omstandigheden zulk een verschuiving voor de welvaart zeer nuttig effect kan hebben, juist omdat een bepaalde verdeeling van inkomen de totale tnkomensbestcding sterk kan beïnvloeden. hetgeen bij de huidige maatschappelijke organisat i< tin conjunctuuroutwikkeling sterk kan wijzigen. Of dat echter thans in Duitschland h«»t geval if bluft oen open vraag. De pand brief renteverlaging is feitelijk in de allereerste plaat» bedoeld gcwerot om do positie van de boeren iets te verlichten. maar de directe consequentie strekt weinig verder dan dat de consumptiekracht van de pandbriofhouders vermindert en die van de boeren stijgt. Bij do overheidsleeningen kan het een verschuiving van obligatiehouders ten gunste van belasting betalers worden, maar evenzeer is het mogelijk. dat do belastingen gelijk blijven, alleen het budgettekort minder wordt, en waar dat tekort tot mi toe toch gefinancierd werd. kan de directe terug slag op de conjunctuur zelfs nadeeligzgn, al moet natuurlijk worden toegegeven dat men niet blyvemJ oen gat in de begroot ing kon houden. Wat do industrioele loeningon betreft net int men aan, dut oen vrije-gedwongen" conversie niet in <le b«{«kwling ligt. hoewel men vet wacht, dat do w«-g v'oor werkelijk vrijwillige conveisirs nu wol in voorbereid. Sedert ook op aandeden dooi- het Anleihestockgosctz het rondt ment aan banden is g«>legd, lijkt dat ook geenszins <»nm«>geÜjk. TENTOONSTELLINGEN Amsterdam Kunsthandel van Wisselingh, Kokiu "S. VomjnarstoiituonstpIJing. ? Kunsthandel Buffa. Halverst raat JM>. Nieuwe workoi: Van KOP» van Dongen. T«>t 28 Maart. Boekhandel Lankamp en Brinkman, Niomve Spiegh«>lstraat. Woi-kon o.d. van llonr. Koland Holst-van «Ier Sehalk. Tot 21 Maait. Kunstzaal van lier, Itokin 120. Schilderijen van A. van UarinMiia thuo Sloptcu. . (ïrnffewh werk van Alnir niagall. Tot 28 Maart. Kunstzaal Santee Landweer, Koi/.oi*gracht UKt. Werk*1»! van .T«i Huer, Annie Hounu.'iisUa' ei» (?'. Kgginkrvan KUilk. Tol 21) Maart. Kunstzaal Bern. Houthakker, l{okinUS.Teek«<ningei>. j:«»itrett«n van ptippen d«i«>r Li'/y.y Ansingh. Tt>l JU Maait. «fc: Kunstzalen A. Vecht, Kokin 122. Karikatnmi tltMirCuinelis \Vtli. Tut l April. Kunsthandel Aalderink, .Taroh vaii l.eniu-pkode ?'>.". Woikrn van Jns-oph Waidi»ig«,'r. Tob U April. Kunsthandel van Meurs, Koizoisgïaoht 7t<. Tookeiiingon'OH hcutMicdi'n van Sakai l loitsiKTcil 7 April. Rotterdam . Kunstzalen Unger \-van Mens, K«-ndiat>litHweg2T. Wiiktn van W. Jilts l'ol. Tot 2!» Maart. ' Den'Haag Hargsche Kunstkrirg,l m golli.utMuiat 7. WerkeiV van l'. Kl««;s. T.it 2:rMaalt. ' Kunstkelder 't Center (i j<a.-t 'de T« reiigaiage'. \\Vrkoti «l.ilir |'i,t JJnltl.mV. T.»t 2U Maait. *???? ,????'?" ?' ' .??'?, ' r"?"" } Huize Statenlaan 71. ;W«ik«n uiH'.lkvr. I... y.u. H« yiïa. T« t I'J ilrinl. LEVENSVERZEKERING ARNHEM" beschermt Uw gezin In moeilijke jaren. .EZOEKT DE JAARBEURS UTRECHT BELANGRIJKE DEELNEMING UITVINDINGEN GEOPEND TOT EN MET 21 MAART ZONDAG 17 MAART IS DE BEURS GESLOTEN AAKTALLËSTATIÖNS^VAN '*DE" NE'DTSPÖORWÈGEN ZIJN TÖEGANGSKAARTËN AD FL. (.00 MET SPOORWEGREDUCTIE (50"/?OP DE TERUGREIS) VERKRIJGBAAR, TEGELIJK MET HET NEMEN VAN EEN PLAATS K AA RT N A A R UTRECHT NV VERZEKER ING-MAATSCHAPPIJ OPGERICHT A2 1894 AMSTERDAM .C-KEIZERSGRACHT 570. INBRAAK; BRAND;ONGEVALLEN-EN WATERLEIDINGSCHADEVERZEKERING OPENBARE VEILING I)p Mnkolani-s W. LAN(!I1OUT (J?,n. Ui IlusHum on W. V. DKKN1K 7.7.n. t o Amstordam «-.s. y.ullen op Maandag l April 1935, ton oveistaan van do Notarissen l'. W. v, d. PLOEG on F. H. riIAKJWN. in liet VVi-kooploknal Frascati" to AniMtordHin. dos» .?ivonds na 6 uur, in hot openbtinr verkoopen: liet HEERENHUIS mot Tuin on Erve, inixoi'ifht nis Kantoor niet Ateliers itnn don LINNAEUSPARKWEG 24 1e Ainstoi'ilnm. S«'i-tio H. <!oni. Walerl. 88 Are .\nnvnar«lhi£ l Mei llKlö. Hel/elve i.«t te '/.jen. DillMljij-s en |)iiii(l«'i'ilnus jilsiiKMle n|» d«>n X'iM'koop? Intïvnn 2 l uur. J k oen dol op soep en groenten...... wanneer Moeder ze "af" maakt met MAGGI AROMA IN KWALITEIT AAN DE SPITS AUG. UILKEMA UURWERKMAK6R ' AMSTERDAM 88 U te DIPLOMA Zw i t s e r s e h o r l o g e s (Anker) 10 steunen . . . . fl. 7.50 15 . . . . 8.50 . 15 Ullkema,, 10. 39 REGULIERSBREESTRAAT Ze zijn er weer! De schitterende sortering RINGERS' PAAS EITJES, bestaande uit 80 v e r s c h i 11 e n de soorten, gestoken in een bekoorlijk kleed, vervaardigd van de fijnste chocolade en een inhoud, verrukkelijk en gevarieerd. Met recht iets buitengéwoons! Kiest uit vele soorten RINGERS en kiest uit de Ringers' eitjes de sporten Uwer keuze. Let vooral op de naam KROP i ne's Ina 23 t- i^ <^ dio ;IM,% Duin 'in. hi fdtoi s eido P" 3fl 'ij, UO! >'0f OH 'fi' ll <?ll til ar '«.' ln f. <? a i !: * t ,, PAG. 16 DE GROENE No. 3015 PAG. I70E GROENE NO. 3Cis