Feuilleton U \ ? t EDISON Emil Ludwig V Ik vroeg deu grooten mau: ..Leest u veel over hypothesen uit dv natuur "i" Feiten. Ik lees het liefst alleen nog maar feiten. Ik weet niet waarom. Ik weet van zuuvcel dingen. die ik doe. dikwijls niet het waarom." Dit laatste zei hij op ongewoon zauhtvn toon, vuur zich heen. terwijl hij een van zijn snelle gebaren maakte. Ik schreef op: Doctor Faust." Hg4 las het, lauhtu uu zei, terwijl hij zijn arm half uux den schouder van zijn vrouw legde: >She is Margarot." Geeft u uxU een van uw gloeilampen," schreef ik op, toen wij ua drie aangename dagen eindelijk moesten scheiden. Bij het licht daarvan zal ik betere boeken kunnen schrijven." Hij trok zijn gezicht in ven grimas, zei het tegen /.iju vrüuw en lachte: Uu is sentimental." Wie den vriendelijkeu toon zou kunnen weergeven, hut goedmoedig spottende van zijn blik. die zou den lezer een indruk van meiischelijkheid kunnen overbrengen, zuuals ik deze zelden, hoogstens misschien bij Masaryk gezien heb, en toch was zijn doofheid steeds weer een beletsel vuur den omgaug, zoodat hij geïsoleerd stond in gezelschap. Dikwijls verleende hem ovuriguns deze isolatie een bijzondere plaats, waardoor hg als , het ware verheven werd boven het alledoagsche gesprek, zoodat het was, alsof hij peinsde» terwijl an dereu praatten, en zelfs wanneer hij niet nadacht, ge noot hg op deze wijze van de ontspanning der stilte. En intusschen was het hetzelfde oor, dat het fijne zoemen iii den telegraafdraad vernam, en hem daardoor tut zg'u belangrijkste uitvinding inspireerde. Dit uur diende een buitengewoon muzikaal uieusch bij het kiezen vu n de melodieën vuor do eerste platen van de gramophoun. Zelden 'gaf iemand in Amerika zoozeer blijk van zijn zuivere muzikaliteit door zijn uitgesproken tegenzin voor Wagner als Edison, die alleen be wondering had voor pure muziek vn wiens uudo oogen gingen lichten, toen hij zei: Schubert en Mozurt, en dan uw Duitsehe kamermuziek! Ik laat Muzart altijd wat langzamer loopen. Het ligt waarschtjnlgk aan den hartslag, dat wij ouderen aan.de gematigde teuipi de voorkeur geven: men zoekt een muziek, die cv beter bij past." Overigens had zijn oor blijkbaar nog een speciaal geheugen, want nog tot het laatst, tuen ziju doof heid zoo gróót was, dat alleen zijn vrouw het deel van zijn oorschelp kende, waar zij in moest praten om zich verstaanbaar te kunnen maken, heikendc hij nog zekere tonen van de telegraaf, alsof zgu oor zich de geluiden van zeventig jaar geleden herinnerde. K ven merkwaardig alH het oor by" dezen uit vinder, die steeds met do fijnste geluiden bezig was. had zg'n hand zich ontwikkeld. Hot was de hand van oen werktuigkundige, die twee menschenleeftijden lang alle soorten apparaten had ge hanteerd. Het was oen fijngevoelige, een dichter: ccti drooïuerhand. un ook haur vorm voert terug tot het phantastischt' element, dat een deel van zgn karakter bepaalt. ? Zijn levenswijsheid in in overeenstemming niet z\jn neiging, ja zelf» niet het feit. dat hij gedwongen was theorie on praktijk met elkaar te verbinden: het is het karakter van een mense hen vriend, maar van een» die voortdurend voor do verwerkelijking van zijn idealen strijdt; want alleen eim voor oordeel heeft de menschcn er toe gebracht om to gelooven, dat strijd en menschenliefde niet ver? zijn. Dictatorinal als .Mozes on Molium- . M«( M dcf KNSM dt OSTZEE 27 JUNI- 9 JUU 13 dl«guht rtil »*n htl . m/t COLOMBIA n««r HAMBURG, KOPENHAGEN, ZOPPOT DANZIG, STOCKHOLM EN VISBY PASSAGEPRUS VANAF FL 90. "? 4* KONINKLUKE HEOERLANOSCHE STOOMBOOT MU. N.V. - AMSTERDAM lued, die du wereld hun weldaden opdrongen, zoo was ook Kdison. Tijdens h uu leven en van dichtbij gadegeslagen maken zulke historische weldoeners dei' moiischheid dikwijls den indruk VHM tyraiinen: beziet men hen echter ten tijd later uiwer op uuu afstand, dan krijgt men een .overzicht va u de figuur als geheel. Hoe zich daarbij du wil om ten gunste van do mensch heid werkzaam te zgn vermengt mot de neiging tot scheppenden arbeid. hou du strijdlust togen de rivalen zoo nu en dan den wil tut goeddoen overwoekert, totdat nu hot onweer van het gevocht de regenboog out staat. dat is oen geheim dor mtmschelijkc ?.iei. ?V'' Zou ziun wij, hou Edison te midden van zgn viauigeii strijd gedurig voortgetrokken wordt naar «.?en menschlieveml duel: steeds denkt hij aan do grootste verspreiding en uun een methode om het resultaat van zijn uitvindingen zoo goedkoop mogelgk beschikbaar te stellen. Toen men in Engeland voor 1880 trachtte een gloeilamp mei. lagen weerstand en lage spanning te vervaardigen. hetgeen geweldige somuien gekost had, bespotte kklisun deze ,,glod!amp vuur millionnuirs", en oischte een veel hoogeren weerstand en een, veel grootere spanning om zgn lamp voor stad en land, voor iedereen te kunnen construeeren. Doch tegelijkertijd bestreed bij, eerst in het geheim, de machtige gasmaatschappijen, doordat hij door verkapte agenten in New York liet vaststellen, hoeveel lampen daar gebruikt wei-den en hoe lang ieder ze liet branden. En intusschen brak hij nog zUn hoofd over een methode, hoe het koperdraad op een achtste van den gewonen prijs terug to brengen was. Wie naar aanleiding van zoo'n strijd alleen concludeert', dat de uitvinder de concurrentie lam wilde slaan en zelf zooveel mogelijk geld wilde verdienen, gelijkt op den goost, dien hij in den ander wil zien. Jarenlang deed Edison experimenten om be tonnen huizen te uuimtrueereu, die hij vuor 500 dollar per stuk voor de arbeiders wilde bouwen. «ui tusschen ziju groote uitvindingen door slaagde hij er in een nieuw soort vet vrij papier te ver vaardig -n dat beter dan het' tot uu tue bekende voor pakpnpier gebruikt kou worden» en niet scheurde, vond hij een methode uit om enveloppen te gommen, een machine oin de straten vansnceuw te reinigen en de eerste schrijfmachine. Als des kundige keurde hij de methode om duur middel van elcctriciteit de doodstraf te voltrekken goed; toen men hem echter uitncodigde om de eerste voltrekking by' te wonen, een evenement, dat duizenden gaarne hadden willen zien, weigerde hij, daar hij een tegenstander van de doodstraf was, met de volgende opgave van redenen: Iedere monschelgke ziel heeft wonderbaarlijke mogeiykheden. Ik kan nooit een straf goedkeuren, die haar van, de laatste kansen berooft." Niettegenstaande een voortdurenden strüd om de geldswaarde van zgn-uitvindingen, die zich in een eeuwig overhoop ligg n met lu toet moibxu eau demonstreerde, is zijn karakter steeds onomkoopbaar gebleven. Nooit heb ik dit beter ingezien dan op het oogenblik, dat ik hem een vernietigend ? oordeel .hoorde uitspreken nvor een der rgksto mannen ter wereld. Hut was het werk en niét het geld, dat hem bezig hield en toen in het jaar 187U'.een interviewer hem eens zei: Als u hot gas door electriscb licht zuu kunnen vervangen, zou \\ daarmee xiw fortuin maken," gaf Edison hem ten antwoord: Ik geef niet veel om fortuin." Het dubbele motief van zijti leven en streven heeft hij eens op laterun leeftijd geformuleerd, tuen men hem naar zg'ii levensbeschouwing vroeg: Werken. De geheimen der natuur door gronden on ze voor het heil der munschheid aan wenden. Van elke zaak den lichten kant opzoeken." Nooit heeft hij zich doen kennen als een gclpovig man in den engen zin des woords, maar steeds heeft hU de natuur een groot vernuf t toegekend; allén hinderde het hem, dat zij zoo spilziek was en van alle voorhanden zijnde energie ,,slechts twaalf procent" in nuttig effect omzette. Overigens had hij zich over de natuur een soort atpomtheorie. diégelijkenis vertoont met de monadentheorie van Leibniz, gevormd.' Hij zag de natuur als opgebouwd uit onverwoestbare elementen: zij PAG. 22 DE GROENE Ne. 3018 LOOPERS NIEUWE DESSINS, VÊLVET LOOPERS 50 breed vanaf f 1.55 p. Mtr. 70 ., f2,20 It It II AXMINSTER LOOPERS 50 breed vanaf f 3.15 p. Mtr. 70 . f 3.70 XMDEP 6 zonen PANDER Pes Zaterdagavonds is ons hoofdmaga zijn te Den Haag tot 21.30 u. geopend. vervullen elk organisme met leven un overleven het tegelijkertijd. Hoe zou ik anders kunnen verklaren," zei hij, terwijl lig" op het terras voor zijn huis zat en op een sigaar kauwde, waarom de tijger de gazclle belaagt? Jtanr innerlijke waard'doodt hij toch niet." .,Is die theorie er dan «uu (ïods iroiimlo ie bewijzen?" vroeg ik. Neen, maar anders zou alles toch .te wreed zijn." Deze levenswijsheid, die steeds .den lichten kant der dingen opzoekt, helpt iemand samen met den echten Amerikaanschen humor over afgronden heen te komen. Ik heb hem anecdotcs ten koste van zichzelf hooren vertellen en op zgn schrijftafel een caricatuur gezien, die tegen hem gericht wat». Toen Wj '»avonds over de Joden sprak, glimlachte hij slim en zei: ,,De Joden zijn practisch van nature, but they have au idealist ir department." In dit rijke leven ontbrak bijna guhcel het natuur element: dit natuurkind kende of lette nauwelijks op planten, kevers of vlinders. Eerst op gevorderden leeftijd, toun hij tachtig was heeft Edison op zijn wgze de natuur ontdekt. Voor een paar jaar zat ik niet nig'u vrienden Ford en Fircstono in deu zomer in du bergen; zij kenden de genoegens ven het kampecren nog niet en leerden het juist. Daar zei plotseling de rubberman: ik ga naar Liberia om mijn plantages te vergrooten. Waarom niet hier? vroeg ik. Te hooge loonen. n als er oorlog kcmt? (Jeen rubber in Amerika, zei h\j. Ik had daar al eens oerder van gehoord. Nu vond ik, dat wy' du rubber dan maar uit subtropische planten moesten winnen. De beide anderen beweerden, dat dat niet ging. Maar mbschien gaat hut toch wel. Wilt u eens zien, hoe ik het doe? Wat? Te moeiiyk? Een kind kan het begrijpen." '-."' . ' ?' ?'. **'* ??'.?..-:. '. ' '' '' * ? .-? En op hetzelfde oogenblik is hij reuds met een , paar snelle passen by den dichtstbgzynden rubber boom aangekomen,, snijdt dezen aan, laat de witte melk onder do schovH te voorschijn komen. spreekt in getallen en procenten en daarna gaat h'g ons-voor naar de schuur. Daar staat voorin d« auto. want waarom zou men een garage bouwen alH er plaat» genoeg is; en wat'dp riemen en Uc zeilen betreft, die kunnen gemakkelijk tusschun do dakspanten geborgen worden. Langs een houten beschot komen \vy" dan in het laboratorium: twee kale vertrekken, met oude, versleten tafels. waarop óók reed« de gloeilamp en de gramophöon, oen of twee menschunluuftijden geleden, uitgevon den werden. Nu staan er flcsschcn op mot aan gesneden takken, twee microscopen, boeken. .Daar staat hU nu, do tachtigjarige topYehaar, «>ver zijn praeparaten gebogen, toont on ons vol enthousiasme een flesch, waarin het aap van ??een blad neerdi-uppelt: Dat hier,is de hoofdzaak, dat is het chlorophyl." ?Zoo is hij eerst op tachtigjarigen leef tijd. begon-. nen zich in het leven van 4®planten te verdiepen. Welk een merkwaardige ontwikkeling van de menschelijke hersenen! Leest hy ' boeken en bestudeert hy de botanica? Slechts zooveel als hij voor de werkelijkheid noodig heeft, want ook nu denkt 'hij in de eerste plaats met de oogen*. (Wordt vervolgd) Centrale verwarming MKN kan zich voorstellen dat do bezitter van een oud slot, voorzien van 15e eeuwsche meubelen, harnassen, een onvervalscht spook, grooto schouwen en de her inneringen van vele roemruchte voor vaderen, er uit pure piëteit de voor keur aan schenkt, zg"n huis te ver warmen door middel van turf- of hout vuren in de schouwen voornoemd. Of een "poging tot verwarming pleegt. liever gezegd, want die groote open vuren, hoe schilderachtig en roman tisch ook, vertoonen al in zeer sterke mate de bezwaren, die ook latere ver warmingssystemen tot en met onzo hedendaagscho haarden kenmerken. namelgk dat radiatic een te groote on convectie een te geringe rol speelt by de warmte-afgifte, met als gevolg een eenzijdige" verwarming. Maar dat een modern mensch, die aan zijn woning als voornaamste eischen stelt: charme, comfort en hvgiëite, vrgwillig afstand zou doen van olie, met bovenstaande eischen in volkomen harmonie zijnde voordeelen der centrale verwarming, kan alleen verklaard worden door onjuiste kennis dor huidige centrale verwarmingstechniek of door een griezelig iitavisme. Zoo zijn er inenschen, die in allen ernst gelooven, dat centrale verwarming duur is.... Tot troost van dezulken kan vermeld worden, dat ón handbeweging in staat is, hen van deze dwaling te genezen: het uitstrekken r'er hand in de.rro'cga*sen. Tot. zijn leering zal de ongeloovigo orvaren, dat de temperatuur daarvan opvallend laag is, tenminste wanneer «leze gassen een goeden verwarmings- ? ketel verlaten hebben; een ervaring, die de sluitsteen vormt van het vol gende simpele betoog: Men stookt, om warmte in zijn huis te krijgen; do warmte, die in het huis komt, is het verschil tusschen de hoeveelheid, welko do brandstof levert en die, welke daarbg den schoorsteen weder verlaat. HOP minder dus den schoorsteen uit gaat, hoe mér er voor de verwarming overschiet hetgeen dan' geschiedt bij een. goed systeem centrnli» vorwarming. InltiH.scho.ii behoofïmm g» OM klimpartgen en Zwarte handoiïvoor hol goede doel over te hebben: indien men slechts kennis neemt- van de wjjzn. waarop de beste ketels geconstrueerd zijn, i* do hoeveelheid technisch in zicht, die voor onze tijdgennotcn be staansvoorwaarde geworden is, vol doende om in te z en, hoe vernuftig n doeltreffend de economie hier gediend wordt. " Kiezen wij als voorbeeld de IdealNational "ketels. Pit denaard der zaak /?i I do. uhvoering sterk' varieeren, ??r zijn, om in alle denkbare behoeften te kunnen voorzien, ketels verkrijg baar met een capaciteit van flechts «?ven 8.000 tot over de 350.000 calo rieën per uur, torwgl ook de soort, brandstof een rol speelt maar steeds i* de naar verhouding grootst moge lijke verbrandingsruimte gekozen, om dat een jirjot bestraald verwarmings oppervlak tevens een hoog nuttig ' offect boteekent. Maar ook aan de ligging der rookkanalen is in het ? en dit is nóg iets bijzonders! De uitgebalanceerde lucht-circulatie ruimte! Een voordeel waarop alleen de sierlijke Ideal Neo-Classlc" radiatoren zich kunnen beroemen. Een vrije lucht-circulatieruimte, het eenige principe dat de grootste warmte verspreiding 'met een minimum aan brandstofverbruik garandeert. Een be langrijk punt óók voor Ui IDEAL CLASSIC de moderne verwarming geeft heerlijke warmte in Uw heele huis. Wilt U ook warm water steeds tot Uw beschikking hebben? Een,,Ideal Classic" installatie kan tegelijkertijd hiervoor zorgen, waar en wanneer U maar wenscht, ? óók zomers. U wilt natuur lijk graag iets meer hierover weten? De nieuwe brochure Waarom Ideal Neo-Classic" vertelt U alles klaar en duidelijk. Uw exemplaar ligt gereed. Gratis. Franco. Zonder eenige verplich ting Uwerzijds. i ' . , . Vraag tlt mailing \an Uu installateur! "GRATIS deze brochure: Ji ,V l' RjJijiïri* HJiJrtmi; Singti .'06-JOS* A m. t r w* C irh i, -,nJt'i l'tt iituui truburt ..Vjtann Utal .\VJ-Cü.«V?' i f., O. A. 6 belang van hel rendement de grootste aandacht besteed. De gassen worden gedwongen door middel van vlnnv keerplnteu een zeer langen weg te volgen, opdat zij y.ooveel mogelijk van hun warmte aan het water zullen afgeven. Bovendien bezitten de meeste modellen dan nog een toevoer voor secundaire lucht, die geheel onafhan kelijk is van .den hoofdluchttoevoer, Deze secundaire lucht, die zorgt voor algelieele en doelmatige Verbrah* ding der gassen, wordt dan horizontaal door den ketel gevoerd ter voor-ver warming. -?'.'' ' , ? ? . Men ziet, het zijn niet veel calorieën. die gelegenheid krijgen te ontsnappen ! Behalve zeer efficiënte, zijn de mo derne verbrandingsketels echter ook op andere wijze zeer vernuftige appa raten. ? ???'.: Toedicht behoeven zty al hél weinig, indien zg' voorzien zijn van Arcotrekregulatcura; op den ketel gepjaatseen ongen, hij was nog een bloode, , had ten'zeerste een meisje van noode,' niet mooi niet verwend, (. maar intelligent, ' hij vond V in d'uitkijk", de snoodei (e thennostaten houden duur duaeering der verbrandingslucht 'de tem peratuur op de gewnnschte wgzo constant. Een goede ketel, van hoeveel be lang ook, garandeert) intusséhen nog geen ideale centrale verwarming: ook de instrumenten, die de warmte aan de lucht der vertrekken moeten af staan, zg*n over het geheel van zeg veel belang. Want hoe simpel z'j er "ook uit mogen zien. in werkelijkheid komt er heel wat kijken bij de con structie dier radiatoren en alleen de . vormgeving beïnvloedt reeds op bo- ? langrijke wijze hqt nuttig effect. Peitelgkkan, men zeggen, dat de fabrikant er haar streeft, den radiator zoo min mogelijk radiator te doen zijn en zoo veel mogelijk convoctor, dat wil zeggen, dat het grootste deel . der warmte aan stroomcndéhlcht af gegeven wordt. Pas wanneer aan dezen ; eisch voldaan $s worden de kamers op die aangename, gelijkmatige en gezoilde wUze verwarmd, die het privi- . lege is van een gelede centrale ver warming. Radiatoren, waarbij ide ver houding tusschen verwarmend op pervlak en lueht-circuJatieruimte nauwkeurig berekend is, heeten radia toren met uitgebalanceerde luchtcirculatieruimte. ' i , Dan, mag ook de inhoud dor radia toren niet to groot /ijn; hoo: kleiner deze is, des te vlugger wordt de warm te omgezet" en des te :meer de eco nomie gediend. Dit dan ter leering.voor hem, dié. nog. geloof t. aan de gebreken, welke do centrale niet geheel ten onrechte aan gewreven werden in de dagen, dat zgn oudtante hanr huis installeerde, vóór zij oudtante of zelfs* man r tante was. De Spijker van. 1008. dio vnn P<jkinpf naar ParUs reed. was» voor zijn tijd een bewonderenswaardige mnchino. maar niemand denkt er aan. er thans nog voor 'zijn genoegen mede te gaan toeren. . . Evenzeer moet hij, die het volle genoegen en het volle voordeel van centrale verwarming wil h'ebben, zor gen een fabrikaat te kiezen, dat met zijn tijd is mede gegaan. In. B..SKUTAN »M fc»»f f «keilt DB ZKKMBKUW-SKRIB *t»ni m i*4*'« «otd» k*«kk«*4*l >*rl«||k**> VAH LOCHUM SUTIRUS ? unotvus ? RV (UVUtt KROP ia 23 J Plu -lat hr f. ttK. don ei u d< u Be,: fd. EOl -r ee dn di no. pn 3Cl lift ver -en In en in ar 9.' Ie r. ?o a 't ' ? J b l l ' PAG 13 DE GROENE No JOIB i-; l