Tooneel i AAN DE BRON VAN SHAKESPEARE Henrik Scholte Het Winteravondsprookje" bij het Hamburger Thalia Theater H KT zou tic moeite waard zijn na te puin hoovelo grootc tooneolsehrijvers in Umi jeugd begonnen met dohoinolbostormoiuhrealiteit tini tenslotte te eindigen niet het hemelveroverende sprookje. Shakespoaro's laten» «tukken zingen zich alle los vat» don aaitischon bodem. niet omdat alles» tenslotte in het leven toeh niet ..y.oo erg" '/.ou /ijn. niet om het te ontwijken in een lieflijke parabel, maar omdat men al strijdende tenslotte komt op een plateau, waar het perspectief ruimer wordt en irreëler, omdat alles in den grond zooveel eenvoudiger is.... als bergtoppen in de verte, als alles wat tegen de lurht geschreven staat. Shakespoaiv's ..Wint era vondsprookjo" -- op n na /.ij n laatste si uk. de schoonste en innigste ..Vorklflrung" van al dat woroldseh ongemak zou nog volgen in ..The Tempest" is een uniek wonder van dramatischcn bouw: /waar en zwoel «Ie inzet als van een koningsdrama, koningen gekweld door koninklijke jaloey.ie. een koning van Sicieljeii en een koning van Bohomcn en een edele vrouw Hermione. Tegen violette luchten zuidelijke hartstocht, de. lijken vallen al aan liet begin. ..Othello'' kwam nooit verder dan dat. maar alsof Slmkespeare voelde dat hij met ..Othello" nog niet het drama der jalouzic geschreven had. trok hij vier jaar later de lijnen van het conflict door. Ku /Jet. door al het duister der gemartelde menschenzielen hoen breekt eensklaps het licht. De koning van Bohemen is in gramschap vertrokken, de koning van Sicioljcn heeft Apolloon's recht, vaardig orakel gevloekt, zijn zoontje is gestorven. zijn vrouw is dood. de trouwe maagd Paulina heef» als -een tweede Kiekt ra woorden van ver schrikkelijke aanklacht gesproken, het pas-goboron kind. dat Leontes niet erkennen wilde, wordt in storm en onweer te vondeling gelogd in het becroru hol. de ruige beer rent den handlanger Antigonus achterna en verblindt hem.'de andere dienaren des konings worden verzwolgen door de hoogt» zee en dan.... dan breekt langzaam de zon door de wolken, het steeds donker gehouden tóoneel wordt licht overgoten en in hun gebloemde carnavalsdracht komen Shakospoare's clowns te voorschijn. de dikke goode hertier en zijn omioozele zoon Stoffel. .Ms waren wij weer in het Ardonnèiiwoud of in dat. van Ohoron..en Titnnia.-.'..- -..Hij eten alleen maar als ze honger hebben" zegt Stoffel wjjsgoorig van de hoeren en de-goede beer kijkt hom over tien schouder en Stoffel neemt, zijn potje af voor hem. In Roheinon is alles maar «M-U sprookje, de duistere nacht i»* voorbij, liet zuivere on dauwfrisseho ..Dankgohot tier llirten" zet in. op hef schaponscheerdeisfoest- van liohomcn dansen do herderinnetjes Mopsa on Doiva* nm den Meiboom on Vltirizol. de jonge zoon dos koning*. vlecht oen krans om do. haren van Pordita. hol verloren koningskind. Autolicus komt op. dat prachtstuk van oen aartsscholm on oen dagdief. en verkoopt zijn kMiiiorswarcu on zijn volksballaden. Men gekscheert en men lucht en men voelt dat zelfs do harde woorden van don koning van Uohomon op dat feest niet tot een nieuwe tragedie loidon. ja dat zij slechts do voorbereiding zijn tot oen «Ier lieflijkste happy onding* die het tóoneel kent: do terugkeer van l wee gelieven tot hot hof van Sicieljen. waar de'.trouw Maagd Paiilina haar plicht ' heeft vervuld en waar in de nis hot .beeld dor vermoorde koningin Hormiono lovend %a j'worden bij zooveel geluk.'..dat- haarden echtgenoot en de.'donhtoï» teruggeeft. Do troep van,liet Thalia Theater uit Hamburg bereist thans niet dit stuk. dat voorheen ah een : der moeilijkst te ensceneorcn en ook om deze reden'minst gespeelde .Shakespoare's behoorde, ons land on het kah als het wil er zijn tenten mee opslaan tot in de kleinste theaters toe. Het kan hei spelen voor mensehen zonder toöneelcultuur" tin zonder uitgesproken Hhakespeare-vereering. Want dat is hot mooie van deze voorstelling.?en dab is eerlijk gezegd., waarom ons tóoneel-uit een voorstelling als deze'zooveel leering zou kunnen trekken ~ hét vertelt het ons ftls een glashelder sprookje van het begin tot hét einde. Het is vooral de regie, die dit stuk Shakespeare's volksstuk bij uitnemendheid waarbij zoowel koningen als herders recht vanuit den eenvoud des harten gezien zyn ? tot in den grond doordacht en volgens een logisch schema uitgewerkt heeft. Men heeft ««?schrapt, waar het noodig was. Maar men hoeft vooral ook gereleveerd, untcrmalt" met de bonte kleuren die het sprookje vroeg, (icon oogenblik wordt deze zoete betoovoring. waarin bittere realiteit zich opheft in lucide sfeer der verbeelding. onderbroken, innerlijk noch uiterlijk. Knkele maten onlr'aete-muziok en het decor in verwisseld. Kn waarachtig geen fcynthotiseh" decor! Alles in dat paleis van Sicieljen. op hel ..strand" van Bohemen (en die geografische blunder past in'liet sprookje!) on later op het sehapcnscheorders-feest dient tenslotte de zichtbare, tastbare, zinnelijke illusie en niet tien geest. Men schijnt in Nederland hemel en aarde te moeten bewegen om eens een regisseur on een mcttour-on-scono te vinden die het aandurven zal om Shakcspoarc z«Vi eenvoudig en zóó zonder pretentie te geven en daardoor ons rechtuit te leiden naar liet hart van alle wonder dat dit sprookje is. Als ik bedenk hoe wij onder ..Othello" gezweet hebben en luie door l ij k en topzwaar het. kantelde.. .. tle/.e voortgezette ..Othello" komt wel op een ongelukkig moment voor onzen nationalen trots, maar misschien toch nog niet -te laat om door een vergelijking, die zich pijnlijk opdringt. te rcalisccrcn: zoo niocxtcn wij niet alleen Shake«pen re spelen maar zoo zouden we l iet ook A'inmr/i als we maar wilden. Kn dan zouden wij houseli niet naar buitnnlandsche. gezelschappen loopen, die niets anders meebrengen dan Khakespeare.... maar dien gespeeld !? ' ' Muziek Mahler en Bach in het Concertgebouw Mahler's Lied von der Erde DIT zal wel Mahler's tmstoribiyksto werk blijken,, ..Ua« Lied von der Krde". Vrijwel ieder jaar wordt het een keer in het Concert gebouw uitgevoerd en iedere maal opnieuw onder gaat men de zeldzame schoonheid van deze muziek die. als Nietzsche zou zeggen. ..von dim letztoi Dingen redet". Wat is het? Men, kan het niet doliniooron. iets van de treurigheid van het diepstt geluk bevangt ons bij de ontroering, die ondoi het luisteren over ons komt. Het is een muziek. tlie in gelijkenissen spreekt, up een afstand zijii we. in oen wereld, gebouwd op Chineeseho motie ven. nu eens exotisch en vreemd-schril en dai< weer bloeiond-licfeiyk als de teeder geschilderd" bloomen op het dunste rijstpapier. Kr is een drinklied. dat om stilte vraagt vóór den dron'% «?n op dat moment wordt de aarde spookachti: als oen aap. die over kerkhoven gilt. Kn da i weer is er oen spiegelende stilte van water, dat in zijn spiegelbeeld speelsch en aardig, de wcrol l «p zijn k«ïp projecteert. Kn dan het afschei i van een vriend, wien auf dieser Welt das Uitte k nicht hold"'was en boven" deze wereld staat h* l firmament en is eeuwig, eeuwig. Zooals dat zingcn>| en wijd als een opwaaiende wind vol bloescn>* wordt uitgezegd in deze muziek, het wordt inde-* daad zooiots als een zegenende verlossing. Met déze muziek is Mengelberg een en de/imuziek met Mengelbcrg. Nergens toont hij zi>n meesterschap als vertolker zoo overweldigend als in do anderhalf uur tauziok, dat dit wei k duurt. Wat in het orkest, niet zijn prachtig'*.. doorzichtige instrumentatie, wordt uitgedrukt * «mvorandorlijk srlmon. hot zijn de solisten. lic in onze aandoeningen «?enige wisseling kunnen Mfiigon. Xoo is voor mijn gevoel do Xwccd Martin : lohniann oen minder juist vertolker van zijn partij dan de alt zangeres Ilona Durigo van do t are: hij zingt minder van binnon uit, blijft mij i ? veel zanger. Men voelde hot contrast tiisschcn l -t zingen van een Ilona Durigo en tlat van een i i*hmann wel nadrukkelijk, verleden Zondag middag. Het was echter weinig storend, hot ?: heel is nu eenmaal van oen macht, die blijft ..? crheerschon in onze indrukken. .Kn van hot \i heel behielden wij den indruk van wol een zold/ ani schoont* vertolking, een der diepste ontiveringen van dit muziekseizoen. tlie te schaarseh /. in geworden, om er niet met vreugde van te tuigen. Bach-herdenking HKT^laatsto abonncmontsconcoft Donderdag avond was-tevens oen Bacli-concort. Wat niet merk waardig is nu wij Bach horden* k-u; Du avond werd belangrijk door het optreden v. n den beroemden en bij ons reeds veel bowtm<|i eden Baeh-vertolker, den Kngclschcn pianist Jl trold Samuel. Wij hoorden hom nis vertolker v u de klavierpartij in het 5de BraudotiburgHchc r< -iccrt en in het pianoconcert d kl. t. In beide w i'kon toonde Samuel zich een pianist die Bach s| -elt zooals de Bach-minners het zich niet ideale.k> iinen denken: fijn genuanceerd en magistraal. De Duitsche bariton Hernia n u Schey zong voor d< pauze oen viertal Ucistliche Liedor. met orgelIn geleiding. Met een mooi geluid zingt Schey H oh erg ..verheven". Ik houd niet van die pogin«j«u om do muziek van Bach expressief temaken \clgonsdontckst. waarop hU muziek componeerde: H el» is «'on allesbehalve ..literair" componist. CONSTANT VAX WESSK.M Belastingen Indische verlofganger en fiscus W. H. MEIJBÜRG O l'. v«»rz«x»k van eeiiigt» belangstolleiub'ii. of naar ik mag aannonien belanghebbenden, wij«l ik oen korte b«»spreking aan «!«? regeling gotr«)ffen tusschen Holland en de Ovorzooscho gobietlstleelon. waartlt»or voor hot 'overgroot e deel dor vorlofgangt'rs de noodigt* zekerheid is v««rkroern. «lat hun fiscale boslonimeriiigen gedurende hun verlofsporiotl»- worden bespaard. Vóór l!i:W was deze overoensttMiilning allorihinst volkomen; \\'ol wórd naar aansluit ing gestreefd. doordat liuliöontheffing w«(gens vertrok naar hot biiitt«iilan«l verleende, wanneer belanghebbende mot .zijn ge/.'m langer t|an zes maanden achteroen wogbh'of. Daartegenover werd in Holland oen aanslag opgelegd, wanneer op grond van de feit on kon worden-aangenomen, dat de vorlofgnnger zich hier iiieltenvtitiri had gevestigd. De vraag.-of iemand al dan niet hier woonachtig .is. is echter van feit ««lijken aard. zoodat .ambtelijke opvatting «-n jurisprudentie van «Ie fe.it'enrechters. «!«? Hadón van Beroep, nogal eens uiteenliepen. Wanneer iemand drie maanden of langer hier vertoefde,, werd tloorgaans aangenomen, dat hij hier te lande woonde. Vele verhjfgnngei's.reageerden hioitip, door hun verlof zoodanig in te'doelen, dat zij dit in bolastingvrijheid konden doorbrengen; Men 'verbleef tijdelijk in hot buitenland on leidde «nik vertier binnen Holland gedurende het verlof «««?n zwervend bestaan, zoodat tien Hollaiidschon fiscus hot aanknoopiiigspunt voor de subjectieve. belastingplicht, het hier (e lande wonen, ontbrak. Daartegenover konden \vocr gevallen worden genoteerd, waarjn zoowel déIndische als do ilollandschc fiscus meenden oen aanslag t«; moet«'ir oplogg««n. Indic. (Hcrz. Ord. Ink. Bel.) art. ia. Zij. die Nederlandse h In dic tijdelijk verlaten. wor den geacht nog binnen Ned. Indtëte wonen, in dien hun afwezigheid een jaar of korter duurt. Holland. (Wet Ink. Bel.) art. i c. ..-?'..'.? Als niet binnen het Kijk wonend wordt beschouwd hij die tijdelijk binnen het Rijk verblijft en hetzij in Ned.. Indië. Suriname of Cura<;ao woont, hetzij al daar geacht wordt te wonen, , volgens d f daar fieldende ' wetgeving inzake belasting ? naar l n konten of .ver?'?','-.' ? mogen. T*»t gord begrip van do nieuw»» rogolingvdio mot PAG. 6 DE'GROENE No. 30H ingang van l Mei 'IIKW in werking trad, zijn «Itbetrokken bepalingen van de Hollandsche en In-li-, sehr* wet hierboven naast elkander geplaatst. Til deze bepalingen blijkt, dat do Imlisi IV fiscus de banden .met den vorlofganger niet v«tbreekt, Holland 'hem echter in vrede zijn voiM laat doorbrengen /.onder daarvoor do rokoniii). t* presontooron. Door den termijn op n jan r-K stellen valt het overgroot o dool der vorlofguii»."» onder deze regeling: hij die tengevolge van zi« kiof oen speciale opdracht langer afwezig blijft. ? uit hierbuiten. In de practijk zullen dus do volgende luuulelin^1 worden verricht: a. Do vorlofgangor ontruimt zijn huis in In-lr on dient oen verzoek in om ontheffing van 1'ors.oiieoJo Belasting over do nog niet -inpr treden maanden van hot belastingjaar. b. De Inspecteur van Hnancic'n van de Indi woonplaats verleent gedeeltelijke ont hel'ha: «>P den loopendon aanslag Inkomsten Belast M& wannér het vorlofsinkomen meer dan !/4 lp' .zal zijn dan hot in Indiëgenoten inkomen. e. Bij liet bot rokken van een woning in HolViii»' wordt, een ?aanslag l'orsonoolo Belasting «uwt1 iijdsgelang opgelegd. (Voor gomeubile» nl< kamers «MI bedrijfsmatig verhuurde geiii'-uH' loerde etages drukt do Porsonoolo :Bohi-iii> op den fie.nsionhouder rosp. tjp don verhuur!1''tl. Ontvangt men in Holland een aangifl»ui-' lnkomst«*n Belasting, dan kan naast i «l-? ?$* hruikolijkogogovcns worden volstaan mot Vlt'| molding van den vormoedelijkon dtlur verlof ondt11!' toevoeging, dat men Indische Inkomsten Belasting blijft worpen. . .:,'-.' Voor de Vermogensbelasting is eenheid g» borgd door gelijkluidende rodaetioidor wet! «.?lij!''l bepalingen, nis hij de Inkomsten Belast iiif'. Naast hot gangbare type. do verlofgung binnen het jaar zijn werk in de tropen weneemt, dient te worden genoemd de Indisr djie voor langer dan een jaar overkomt. Ho«»; hierboven zagen, valt deze niét onder do fictie der I,ndischc belastingwet en hij wort i door.den jndischen fiscus vrijgegeven. Ol vorlofganger op langvn tormijn al «lan n.i Mollapd woont, wordt in voorkomende ge r "f H.-' r omstandigheden beoordeeld. Wordt hij geacht lii r te wonen, dan volgt daaruit belastingplichtig!'?? l volgens de Hollandsche wet. Koert hij ttich hi' non hot jaar naar Iridiöterug, dan treedt «ie lii> boven beschreven regeling weer in werking ??n wordt hom alsnog in Indiëeen aanslag over de ivf lofsperiode opgelegd on d»» oventuoelo in 'Xi Ierland opgelegde aanslag vernietigd. Do verlof:,T gcr op korten termijn." tlie binnen hel jaar zou i'Migkeoron. wordt op'dezelfde wijze van Indi miM'Holland overgeschakeld, wanneer zijn plannen nij'.iging hebben ondergaan en hij langer dan een j««- afwezig blijft. Indio geeft, dan achteraf algelui M* ontheffing van het tijdstip van vertrok af.' Met is in de laatste jaren geen uitzondering, dat '!?? ?mployéof ambtenaar vol animo zijn verlof ???in doorbrengen, doch, eenmaal in pa l Ha. moest VIT lemen, dat geen gebruik moer van zijn diensten kut worden'gemaakt. Hieraan was dan als regel < "?M pensioen- of wachtgeldregeling verbonden. 'l -ngovolge van do beslissing van hot (Jouv«*rii"i .-nt of den particulieren werkgever, tijdens li"l verlof genoinen. waarbij pensioen wordt t'-or'.H nd, is hij niet langer dt* tijdelijk uit l ml ie «f« /.igo, die //On werk weer giiat. hi'i'vntten. Do liul «eho fiscus neemt nu aan, dat hij zich niottor««K-i buiten Indiëhooft gevestigd op den dag l(x>'afgaande aan dien. waarop hot pensioen i»sr. it: alhier wordt c.«j. aangenomen, dat hij '?ii:l. up hot tijdstip van pensioen in, Holland heeft si-v iigd. Wordt oen wachtgeld toegekend, dan w l -der geval op zichzelf moeien \vtirdori booor?l"<'i.. Soms bestaat oen goodt* kans. dat dit een 'Ü«l -tijk karakter zal dragon en tle betrokkene . »'?»!? i spoedig in functie zal kome.n. zoodat men "i"( ^in zeggen dat tl»» banden met IndiëhiordtMir 'Ni .itief zijn verbitikon. Is bij -voorbaat' bekend. '?'«l (it wachtgeltl slechts oen overgang is naar l1"»-'-ion Of ontslag, ofmadert de positie van den . «aci'^.Ider betrekkelijk diclit tot die van g«P'1»»! ?nneerde. dan'zal Indiöhom bij zijn vertrek Mai«-n. Hct, verlaten van Indiëmet oen wachtH«l -is Indiëmetterwoon verlaten, kan dan ook [vH'r al*4 een conclusie voor den }ndischon fiscjus '???'. waarmede dw.«' zich op den bodem der ?it.stelt,:; '.."??? . ?'_ /.- . . '- . '; dtïzo fogolihg treedt dus in hot algemeen 'Ml- -id, waar de. verloigangt-r zijn tijdelijk domicilie '"'''fl forug ten bate va(n Indië, waaruit de voor in den vprra van verlofssalaris worden ken. Deze betrekkelijk eenvoudige oplossing ertoe, dat beide belastingadministraties livergcërendc wettelijke bepalingen elkaar le|ï'mit niet zullen betwisten, doch aan den kant den verlofganger in vele gevallen attractie v»n dit verlof, zijn belaHling?"??l4 oiitnoinen. , ' ii. ' " ' ? Bioscopy Mores del Rio in ..Madame Dubarry" (Tuschinski, Amsterdam^ SCHADUWEN UIT HET VERLEDEN L. J. Jordaan Wilhelm DieterleïDubarry" (Tuschinski, Amsterdam) HET /«Hl df moeit o waard zijn i;c»i.s nrcries Ie Veriieinon op welke iMUlimorcieeli» gron den (andere kunnen wij moeilijk' aannenien) de filmproductie zoo hardnekkig terug' keert tot. ii'ods'behandelde|i.tijdcr\vi»rpeii. Op goxette tijden duikt een ...siiccosnumnior" op dal wij jaren geloden aanschouwden en waaraan een regisseur weer eens zijn krachten wil' beproeven.. Nog pas beloofden wij een nieuwe verfilming van ..The nieiry widow." waaruit bleek dal /.elIk oen inaii van Lubilsch' kaliber legen een dei-gelijke liefhaling van reeds eenmaal behandelde stof' n iel opy.iet. Het gerucht wil «lat ee'n gt'luidsboworking va i ..Caligari" in aantocht is <>n iiitiisschon maakt «?on tweed*- ..Madame Dtibarry" haar opwachting. .Men kan niet zeggoii tlat d«-ze zucht tot lierhalen een bijst «-r pleziorigoh indruk maakt: zoo jong on reeds zoo.... oudbakken! Waarom ? zoo is moh geneigd te ymgon -?waiinoor hot complet<? zichtbare «»n . hoorbaiv hóejal tor b«.schikking staat, zijn toevlucht genomen tot dorgelijken opgewarhidon kost? Van hetoogónblika'f tlat de nionsch zich van zijn sponde verheft tol aan het motno.nt dat hij .zijn moede on lichtelijk gemelijk*» oogon sluit, dringt het rijke leven zich ' in (jon bonte afwiHsoling «un hot filnigt'vooligo gomoud óp. Do slaapkamer, do straat, «Ie tram. hot kantoor. .I. zij -'leveren' stof tot dozijnen kleine, maar belangwekkende drama's. Hoekt men het in hot grootere: welnu dan is daar do contem poraine wereldgeschiedenis zelve, die n formi dabel melodrama mag heeiQn. Kn toch nóg eens .,Merry widow," nóg eens C'aJiguri," nóg , eens Dubarry!" i ( Dit kan ons slochtn te meer verbazen, waar men mei dergelijke bezweringen do gevaarlijke, scha duwen van' hH verli'dpn oproept gevaarlijk Mllldal Xij tl«' l«'Vt'llde pl'oduoli»' een «?olIOIllTelllie aandoen, logen welke ^eoii lio«|i>inlaagscho filin kan «tptfil'lioll. "Al tleze oude. reeds klassiek «eworden ..hits" uit de filmhistorie dragon n.l. hei aureool tier l«>gont|e «>ntlaar moet de seliiilerendsle nctuoi'lo prestatie liet togenaf|ogvj«-n. f|i«| onaange name ill de lieele y.nak is bovendien ilat de/e conciirrenlie wolbesclitiuwd Imogsl imfair moet worden genoemd. Want niets is als maatstaf van appreciatie xoo weinig bi'trniiwbmir als tle herinii«>ririg 1*11 tiel-geriN. geldt <|e/i] kloilimo||(|«' waai'lioitl: zoozeer als bij de zich in ra/.end tempo ontwikkelend** eineniatogral ie. Men hoeft jaren geleden een belangrijk'r film g«*zien. die grooton indruk maakte. Men spreekt ««n schrijft «-r over ? men v«'rg«'lijkt haar met nieuwere producten ?- t«>lkonsduikt tl<iiei'iriiii'Hng nan dil -werl: wee/-«p.... en telkens w«irdt h«'t goh«Migenb«'«'Id fraaier. H«'t 'gan't ernn-e als mot ruide schildiM'ijon: de tijtl vorloent «!«? kleuren oon verzadigdheid en oen diepte, die ? dikwijls vrior geen gering doel hol offoot «Ier jn-roti zijn ! ' , '.' Kn de b«iklagons\Vaardigo nieuwe boworking va n zjilk een klassiek oeuvre 'óndirrvind.t er het dis-" plezier van..'.. nion gaat vergelijken! Men gaal Vergelijken, hoewel theti .weet dat iedorf» verge lijking valsch oir onbillijk is. Want liet betreft hier in waarheid onvergelijkbare grootheden. Hot ' eene is langxamerliand een geïdealisoordo fantasie geworden, ongrijpbaar, onstoffelijk, veilig voor oritiek.*?het andoit» ligt daar weerloos en kwets baar in zijn concreton vorm voor u. > Wilhelm Dioterle (?William" heot de man tegenwoordig') heeft dan do stoutheid bestaande aarlgi'ijpendc historie van La, Dubarry weer eens op het dook tu brengen en onweerstaanbaar verrijst als J,dcr Fluch dor bfisqh TatM het oude work; van LUbitsch.. .,1 d«.- imposante schadilw uit een reeds grijs vorlotlon (1010!). En mot dezei let. i'er *-'' K/ in en in tir r. <? a 't * { b 1; \ PAG. 7 DE GROENE No, 3019 t l i V