i'km. v; 1 w -^??MttMMM* f Boeken KAPITEINS VAN VROEGER Albert Heiman j. A. N. Schagen van Leeuwen: De onder gang van de Cornelia (Folemprise, L. Boucher, 's-Gravenhagej DAT zijn op het eerste gezicht al sympathieke hoeken, die waarvan liet titelblad meteen (Ie p-I U-Ie inhoud Vermeldt. Zodat de lezer invries weet waar hij aan toe is. Het Was ecu goede oude gewoonte, die Veel te Hliel in (ilibruik geraakt is. Ofschoon voor de eerste maal in de/e ilap-ll gedrukt. l>e/it ..De ondergang vuil de Corndia" de/.e voortreffelijke eigenschap echter ? ?uk: het '/.ijn ..Herinneringen neergeschreven door haai' gezagvoerder Kapitein .1. A. N. Schaden van l .eeuwen, waarin veiteld wordt vun zijn jeugd en van liet '/.eeinansleven: van de IMIUW van het fraaie barkschip ..He Cornelia" en hoe dit in den jaiv iS.'iT in volle y.ee verbrandde: van de avonturen der schipbreukelingen, die. in open hooteii Mrazilië's kust Ivivikten. en van hnn liehoiulen thuiskomst in het vaderland. Hoof den schrijver toegewijd aan y,ijne dochter, welke, die dit t ere beproeving mede had doorstaan, en in het licht gegeven doof y.ijn kleinzoon (i. Knuttel -Ir. , Nu is men meteen volledig ingelicht, en het laatst.- restje wantrouwen, dut zou kunnen be staan tegen piëteitvol gepubliceerde familiepapictvn. verdwijnt bij de aanblik van de. een voudige en sierlijke vorm van liet Kolcmprisehoekjc. en bij die van de stoel v. d on kei v kop van de. kapitein, op het '«(inslag)» »rt tvt. Aan zoo'n rustige, zelfbewuste /cemaii zou me n ook vandaag non met genoegen y.ijn schip en y.ijn leven. toeVcrI rouwen. ? Kn de inhoud'r Wanneer men y.ich hoofdzakelijk Verdiept heeft in (ie HUie en 17de ccliwse scheepvaart geschiedenissen, dan heeft y.o een uit In-t midden van (!?? UMe plotseling; een heel eigen aardige bekoring, '/e is persoonlijker gekleurd. romantischer, wiuirm.'c ik zeggen wil. dat zcniccr veneratie heeft Voor het geschied-zijl», en Illecr aandacht voor het persoonlijk element in de belevenissen. 'He kapitein heeft trouwens de huiselijke, gelovige toon die min de sympathiekst*; kant van Me.-ts en \*an l«ciuicp herinnert, en hij mist gelukkig hun hivcd.sprakighcid. Soms /cl f s. als y.ijn relaas midden 'ui de gebeurtenissen oangclillid is. geeft hij er eeli vooihechl vail. Wat ..oude zakelijkheid" geWc(s*l is. Hat hij die zakelijkheid waarlijk wel geleerd heeft, blijkt genoeg uit het stuk jcllgdgi schiedenis dat aan het eigeidijkeivisverhaal voorafgaat. In tegenstelling; niet de ?functionaris van vandaag. die y.ich in het beste geval identificeert met y.ijn beroep, kon y.oo'n, vroegere scJieepskapitein. in het vooronder opgegroeid, door vlijt en volhar.ling opgeklommen, maar met alle mogeiykhi-deii vóór y.ich. niet anders dun y.ich blijven identificeren met de kleine wereld waarin hij vun jongs af aan g--plaatst was. Hij was niet n niet y.ijn kapiteinschap, maar n niet y.ijn schip en ?y.ijn bemanning. Hat maakt een groot verschil. Hieruit 'laat y.ich ook het gedrag van deze mannen bij gevaar en ramp verklaren: hun kalmte, hun vertrouwen, hun overleg. Vah ie k bleef uit. want de saamhorigheid der opvarenden was ..stabiel en tegen alles bestand. Kn in de momenten dat ui les verloren scheen, ontstond er tussen de/e ha i de zccrobhcn een soort vun teder heid, die vandaag nog ontroeren kan wanneer men i-r.vah leest. Kr komt iets hailclijks in hun toon. in hun gebaren, in hun inventies, dat eerst geheel \vr.l roligell door de stlVIlpcschecpsdisüiplille. in (ie reddingsboot of aan de veilige wal y.ich vrijer uiten kan. Het gevaar heeft /e, dan niet alleen gelijk gemaakt, maar 'het accentueerde hun ge meenzame menselijkheid, het Versterkte hun groepsgevoel, y.ij waren hit- en deelgenoten. Hoe geheel anders zou zoiets zich vandaag afspelen: hoe geheel andei's gedraagt een kapitein y.ich in e/e tijd. Bij een van de allerlaatste grote Amerikaanse scheepsrompen is hut nog gebeurd. dat. nadat de opvarenden in de sloppen geborgen . waren, de kapitein zich nog gemakkelijk kon ver wijderen van zijn zinkend schip urn de luiding in PERSOONLIJKE VORMING Wordt in alle schoolklassen toegepast door hetJongansInitltuut FELSENEOQ" (Opgericht 1903) ZWITSERLAND » KUQERBERQ 1000 M. boven zeespiegel de nieuwe situatie op zich te nemen. In plaats daarvan keert hij allen de rug toe. antwoordt op geen enkele roep meer, blijft alleen op de brug achter en verdwijnt in de diept e met zijn schip. Ken nutteloze maar heroïsche geste:1 l k geloof het niet: het is niet moeilijk y.ich in 's mans ge voelens in te tieiiken. noch zich de eindeloze Verhoren en rappoltcll ell enquêtes Voor te stellen uiu hem wachtten* de onvermijdelijke degradatie in de publieke achting: de moeilijkheid, om nog een schip onder commando te krijgen: de ver stoorde eigen illusies, het Verloren zelfvertrouwen. Wat zijn de paar jaar leven die men ten koste van dit alles krijgt, nog waard? liet leven in deze tijd is maar voor weinigen aanlokkelijk. w.«imicer y.e door hun ervaringen over voldoende verge lijkingsmateriaal beschikken, .sterven met een schijn van heroïsme lijkt vaak verkieslijker dan na een noargeestig-gerekt leven* tóch te moeten eindigen met een naargeestige allcdagsdood. Als' men zulk een verhaal als van de Cornelia in het heden projecteert, blijkt eerst recht hoezeer niet (U* mens. maar.wel zijn maatschappij en y.ijn weivluU-cld veranderd zijn 'm nog geen'honderd jaar. Vermindering van vitaliteit en sanienKch rol n pel i mr van het levensgevoel werden begeleidingsvcrschijnsclcn van d ? technische vooruit gang en de bedrieglijke verruiming van mogelijk heden. Verder geprojecteerd op vandaag is het rustige godsvertrouwen van de kapitein een utopistische hoop die alleen maar rationeel worden kan als actieve opstandigheid. De achterk<ein? Milderen van deze laatste «tocrc zeebonken zullen uiervan het bewijs K-veren, dat staat wel vast. Lode Verhees: De heldentocht van de Alexis (De Sikkel, Antwerpen) K Ifcldcntocht van de Alcxis. Antwerpis geen uitgewerkt reisy.akelij k-gehouden verslag. ... vóór alles ondel houdende avontutvn-gcschicdenis. zooals een levendige, fan tasierijke grootvader de/e aan zijn' kleinkinderen vertelt. Kn waarin vermoedelijk waarheid en ver beelding nat dooi- elkaar gelopen zijn. zodat ie het niet waagt veel conclusies te tivkkeii. maar er ook niet toe komt. omdat (ie geschiedenis /o kleurig en boeiend is. dat ze geen tijd laat tot verder nadenken. Kr .gebeurt. y.o machtig veel: gevechten Inet, zeehiV.«rs. de ontmoeting met een wrak vol schatten, het opvissen van een klein kindje uit de zee. en later van twee schipbreuke lingen: het vangen van een hamerhaai. gevechten met ..wilden" aan de Kaap. het avontuurlijk sehe Hark". journaal, noch een maar de aangcnaiiH innemen vun hoonsl eigentuvidige lading eigeu> ajm een onbewoonde kust van Australië, d,. redding van een rijk rccdcr. feestelijke ontvangn 'm Sydney en piettige terugtocht naar Antwerpen. He eigen bitkoring vun dit boek is. dat het ncrgiMis ..gesclutjvcn" is, muur overal verteld. gesproken en KO direct mogelijk verbeeld, in onmiddellijk contnct met de toehoorder. Li H! ? \Vrhees is geen auteur muur een «makel ij k ? pi at er. die vele geschieden issen kent en y,u id sprekend in een spannende, gesloten vorm giet. Niet y.ijn w ooi-den onthoudt men. nuiur wel (!? beelden die hij oproept. Xijn Vertellingen vun den smid", het eerst ? boek vun hem dat ik leerde kennen, miste no; (h* bekoring vun het avontuurlijk-spanncnde dal ..He Heldeiitocbt van de Alexis" op y.oo bemin nelijke wijy.e Ivxit. Aunvunkelijk overheei-ste au; een half-didactische toon en stoorde een «okernaïveteit die ik persoonlijk niet goed vculraa).. Maar wnt eerst naïveteit was, is hier eenvoud geworden; eenvoud vun y.cgging en voorstelling beide. Kn dc/e. inderduud y.eld%ume eigenschappe i y.ijn hier in y.o hoge mate voorhanden, dat ik dit hoek heb durven ondcrweipen aan een proef, di.niet veel vertellingen uithouden, namelijk in haitr geheel te worden voorgelezen aan kinderen van nog geen tien jaar. Kx ore infantium.... Hat' » natuurlijk geen criterium voor literatuur, maar In ?/.egt wel y.eer veel voor dn helderheid en de. g« ? differentieerdheid 'van. een vertelling, wannen dey.e (*veir/.eer door kindeivn als doop volwassenen kan ^opden genoten. He beste kinderboeken hebben dc/e. eigenschap steeds gehad: de .Iul«> Vcrnc's in otv/e eigen jeugd. Kflstner's ..K.mil im>| die Petektive" of de boeken van Milne en defgilijke op de huidige dag. Kn nu eeu baik niet v.ljn vele zeilen en tijV»tuigage een grote zeldzaamheid is geworden. krijgt zoo'n avonturen- verhaal '.ook; een apai-.atmosfeer. De i-euk van benzine en olie en stoom is voor een wijle verdwenen: de elektrische glot-:lampjes y.ijn alle stuk gegaan, l'it de scheep" ruimen komen weet oude geuren van cacao-bale i. van muskus en specerijen; terwijl do avond va't worden vet kaarsen en walmende lantarens ont stoken. Tussen ue bollende zuilen hangt de moa i. ei i een oude man, op het dek ge'/eten, vertelt. een avond lang.... Ook het kind van l MUS dut al gevlogen en m-l boten en truinen een continent doorkruist heeft en volkomen natuurlijk drie talen spreekt, ont komt niet aan de charme van dit oude. ecu ouderwets-ttVontuurlijke. Boeken als De- Helden tocht van de AU-xis" zullen nog heel lang gele/-n w-oixlon, verniood ik. Ho voortreffelijke illustrator die het in de hoi tsnijder Mark J">everin gevonden heeft, deed er d,ui ook verstandig aan een synthese te '/.<H«ken tuss-n oiidc» techniek on, modowte vormgeving, -i de/e ook tu vinden, '/ij n plaatjes Kullen het m n stens net y.o lang blijven doen" al» het verhsa zelf. . f Gedichten Vertaalde Turken Jan H. Eekhout: Osmaansche strofen (Uitgeversmij. Holland, Amsterdam) NA de bewerkingen. (He de dichters Lcopold en Moutcns hebben gegeven vunOostersche poëy.iiMiiet ? name vun die van enkele l'er/ische poëten, kunnen deze in hel Ncdcrlandsch vertnalde proeven van Turksehe dichtkunst ternauwernood de aaimlacht trekken. Niettemin con stateert men. dat df/estt-oTen. hoc onoorspronkelijk naar motief en vorm ook (Kekhout geeft dit in zijn voorwoord grif toe), als epigonistirtche poëzie van goed gehalte moeten worden gewaardeerd.AVij woiilen voortdurend herinnerd nan de groot e l'er/.wche voorbeelden, aan Omar K lui va m. en aan wat Leopold op zoo onvergejijkelyko wyze tot eigen, door geen tijd ot' herkomst gemerkteekeiHie. poëzie lieeftverdicht. De materia listische mystiek. vnn volc dezer Turken gaat geheel parallel met de Oostcrsche opvatting der onster felijkheid van de stof nis metaphysische grondslng der natuur. Ook zij gelooven in de eeuwige verandering dep vormen en in de wedergeboorte van do ziel in de steeds wisselende gedaanten der stoffelijke wereld. . DE DRINKER Eens zal een kruik men vormen uit mijn.stof. Vult jnen met wat óp mij: den Avyn ten lof* Zal wie dit water teugt een wijndroiik smaken En eerst, na uren uit den roes ontwaken. PAG, 10 DE. GROENE No. 3019 In zulk een kwatrijn ontmoeten onsterfelijkhei l* besef en de verheerlijking van den wijn elkaai i» den smiichienden lust naar vergetelheid van z>rs en pijn. van wereld en leed. Dei-gelijke wijslv W inden beknopten vorm van het kwatrijn of in In .opener vorm der strofen, verraadt onmiddellijk «l* herkomst van het motief en de ontleening van «In . versvorm. Maar dat neemt toch geenszins weg. 1.1' de gedichten op zichzelf -?dok dnt signul Kckhont terecht veelal niet behoeven onde doen in finesse van toon en soberheid van zcpj.iit voor de illustere voorbeelden der Perzische «1 Arabische dichtkunst. (letuige bijv. dit kwatriji van Kemalpaschasade Ahmed. ? AANROEP TOT GOD Dit is, o Heer, Uw weergalooze lof: Wij werden edelsteen uit simpel stof! Maar thans de onrust stadig haar U heen: Wordt eens weer ijdel stof de edelsteen? Vit de XlIIe eeuw dateert het kwatrijn Ar ai' Geboorte van den dichter Ssadreddin.dat nu" w beslissend accent, zijn diep begrip Van de t r;-.'i der liefde en zyn eenvoud van formuleerinj; « een der treffendste verzen is,, die dit boekje »' Osmaansche strofen bevat: (tod kneedde Adams stof met liefdes dauw Kn zag de zorgen die dit brengen zou; .Toen wondde Hem der liefde heilige smart. Ken droppel bloed vloot, en dat was het h»'1D.A.M. ' Europeesche beschaving" De waarachtigheid van een begrip H. A. L. Fltther: A Hlntory uf Kurope Vol. 1.: Anelent and Medlaeval (Kyre and Hpottlawonde) MR. FIS11KR is een van de veteranen van de Engelse hègeschiedschrijving; hij wordt van het jaar zeventig. Heel vruchtbaar is hij niet geweest: een studie over middeleeuwsch Huitschland, het deel over laat vijftiende en vroeg zestiende eeuw in de Politica! History of England, een paar zeer mooie studies over Napoleon en Xapoleon's tijdvak: wijd uiteenloopende onderwerpen dus. maar geen heel groot e bagage. Jarenlang is hij trouwens in de politiek geweest; hij was Lloyd (ieorge's minis ter van onderwijs: daarna is hij Warden" van Xew College, Oxford, geworden. Maar nu. na ?en lang stilzwegen als historicus, komt hij ons v-errassen met het dikke eerste doel van een geschiedenis van Europa, die blijkbaar al vrij\vel voltooid is. want deel II (tot aan de Fran-che Revolutie) en deel III worden ons aange kondigd voor dit najaar en het volgend voor» taai'. Het is «en rijp boek, maar het is tevens een ?'risch boek. Ik heb dit eerste deel met genot. net spanning, gelezen. De schrijver kan ver ellen en hij beweegt zich over zijn wijd tooneel net zekerheid en met gemak. HU overlaadt niet net feiten en namen, maar hij werkt ook niet i si het vage; hy doet ontwikkeling, verandering. .an tijdperken uitkomen. hU wUst gedurig op dn bet eekenis van bekende feiten, hy verdiept 'ich in onverwezenlijkte mogelijkheden: maar 'tij vergeet niet de gebeurtenissen te schetsen. ueel beknopt maar raak. zoodat de Inzer er geen andboek bij behoeft te halen (zooals soms in ulke outlines") om zich te vergewissen waar? ver het gaat. Maar bovenal, het is een boek dat gedragen ? ordt door een visie op liet geheel, door een vcrtuiging. Niet dat de schrijver in de geschie? enis een dramatische eenheid ?.iet (hij gebruikt i et woord plot", waarvoor ik geen beter Ne? ei-landsch weet dan intrige"....). noch .een rhythme of een voorbeschikt patroon": lij ontkent dat uitdrukkelijk: hij ziet slechts «olf van gebeurtenissen volgend op golf, en on derscheidt in 's menschen lotgevallen enkel . Itot spel van toeval (,.contingent") en het ? ?nvo'örzione". Maar een eenheid ontleent zyn v (»rk niettemin aan hot inzicht, dat hU eveneens i» de voorrede belijdt, namelijk dat wy Eurol anen de kinderen van Hellas zijn, dat onze l- schaving een eigen bestaan heeft, een eenheid «? iets afzonderlijks. Pierson aarzelt een «ogenblik voor hij zichy rochtigd durft verklaren om Hellas onder .. -ny.e geestelijke voorouders" op te nemen. l-'-ael voor onze godsdienst, Rome voor recht '?? staatsbegrippen. Hellas voor ons denken. .. laar toch alleen in zoover Augustinus, de A ablsche wijsbegeerte on de Scholastiek Plat o ?'i Aristoteles hebben verstaan of nüsverstaan". T «:h merkt hu dan op, hoe de, zin voor het HM nemende telkens bij Hellas y.ijn uitnómcndst v. -d a el zoekt", .en overwint /.ijn aarzeling. K; her ziet dat anders. Van het eerste oogcnblik II- kent hij in den Helleen den Europeaan, met '/.iii zucht tot onderzoek, zUn vr|jheidsliefde. ?.i.i i .ongedurigheid, zijn belangstelling voor de in-nschelijke persoonlijkheid. In het Christen<l<>ia ziet hij de bijdrage van Hellas als die van iMuël in belang evenarende. En in het Romein«??'?... Ryk is ook een deel van den geest van M- las opgenomen. Ziedaar het kader, Waarin HU lorliand de Germaansche volken hun eigen KU .-n en eigenaardigheden ontplooid hebben. . -'usschen Pierson en Fisher bestaat een schak.-. )-ing van onderscheid. Maar er wórden tegenWi-'rdig opvattingen gehuldigd, die van beiden »'üHrlsbreed ^verwijderd zijn. D« eenheid van »?!?/«, Europeesche beschaving en haar Middellin.ilsche 55ee-oorsprongen worden verloochend, ik <ieb zelf een paar jaar geleden op een atuden?tn -.-origi-es . in Duitschland graaf Reventlow 'l"* l hot begrip Europa" onder de toejuichinV'pii-. van zijn hoorders iets zinneloos" hooren ""??imm. en hen waarschuwen tegen het gebruik v«i* het woord. De geschiedenis van de Germa"(-:> is in die opvatting iets geheel zëlfstandigs. il'ui kerstening, hun inleven in gedachten en Vt»inien van het Romeinsche Rijk» later, door '""uanisme.en renaissance, van de Grieksch ""?iieinsche beschaving, dat zijn even zoovele "[?i sporingen of verdwazingeii. waaruit RosenTIJDGENOOTEN Teekenlng voor De Groene van Ch. Roelof» berg hot (icrmancndoin redden /at. Karel de Gropte is slechts groot geweest als misleider. als bederver, hij. de handlanger van Hotne; Wittekind, de koppige Saks. de heiden, is de ware held, verslagen in zijn eigen lijd, maar zegevierend met Hit Ier. Ieder Nederlander met eenig besef van cultuur voelt aanstonds het onbekookte Van v.ulke. be schouwingen wel. Het beroep op de historie is valsch, in den grond'is deze geesteshouding anti-historisch. Van revolutionnairen is dat niets dngowoons. De Franschc Revolutie had andere leuzen, andere idealen, maar haar aanhangers sprongen niet de geschiedenis even oneerbiedig en wild om. Op den duur heeft de geschiedenis zich daar Weinig van aangetrokken. Tradities waarmee die geestdrift igen, sterk in hun geloof in de rede en in hun overtuiging dat een nieuw tijdvak begon, meenden afgerekend te hebben. bleken den storm overleefd te hebben en bezaten nog groei- en bloeikracht te over. Zal het anders gaan. nu rastlicoriecn tegen die tradities in 't geweer geroepen zijn? Het bemoedigt en het sterkt otn in de/e dagen de kracht, den' natuurlijken wasdom en den oneindigeii rijkdom van ons' Europeesche erfdeel. door een deel van onze broeders zoo roekeloos versmaad, nog weer, eens bevestigd-te zien. l'it dat oogpunt beveel ik de lezing van KLsher's werk warm aan. De Europeaan is een Engelsenman: hij besteedt aan Engeland misschien niet te veel plaatsruimte, maar hij ziet toch Enitelands plaats in het geheel ietwat anders dan wij zouden doen; en wat den Nedcrlandschcn lezer . ongetwijfeld opvallen zal. hij ziet de plaats van de. Nederlanden nauwelijks ! Gent en Brugge en Jacob van Artevelde worden genoemd, hij haalt zelfs Naer Oostland willen wi. varen" in het oorspronkelijk aan; maar van Maerlant of Rüusbrooc, van Van Eyck, Van der Wóyden of Memlinc. van Geert Groote, geen woord. Een zwakheid ongetwijfeld, maar die zeker in het volgend dool niet zoo zal uitkomen: men weet in Engeland meer van onze zestiende en zeven tiende eeuw dan van onze middeleeuwen. Maar' overigens onderscheidt zich dit boek niet enkel door' breedheid van blik, maar door een veel zijdige sympathie. Ik wacht de volgende doelen met ongeduld af. . PROP. DR, P. GEYI. PAG. II DE GROENE No. 3019 TENTOONSTELLINGEN Amsterdam Kunsthandel van Wisselingh, Rokin 78. Vuorjaarstentoonstelling. Werken van Toon Kelder. Tot »0. April. . ' Kunsthandel Huinck «!c Scherjon. Heerengracht 40P. Hchilderüen door tijdgenooten. Tot 20 April. Kunstzaal Buffa, Kalverstraat ,MO. Werken van Gerard HunVyk. Tot 28 April. Arti et Amlcltlae. Rokin. Voo rjaarst ent ot instelling. Tot O Mei. * ' ? ". *' Sted. Museum. Werken der leden van den ..Xederlandsche Kring van Beeldhouwen*." Tot 28 April. Kunstzalen A. Vecht, Rokin 122. Gobelynen. aquarellen en tcekoningeu vun Nuémi Férenczy. Den Haal Kunsthandel Mart. Liernur, Zeestraat 03. Reisschetsen door M. A. J. Bauer. Tot 21 April. ' Huize Statenlaan 71. Werken van S. de Heer. Tot H Mei. Lelden ? , ' ',''''.''' " . Stedelijk Mus. De Lakenhal. Werken van l.eo (.?estel. Tof 22 April. Haarlem ' ? ? ' ?' . ',''.'! ' Kunsthandel de Bois, Kruisweg 08. Kasbloemen iii.de kunst doop W. A. van der Colk. Tot 3 Mei. Zeist -' ??;. .. ' . ,,: ' ' . '? , De Nieuwe Muziekschool, Heiir. van Lijndenlaan (i, Werken van Karel de Xerée tot Babberich. Tot, HO April. . HABANOLA 1 * ? DE SIGAAR VAN STANDING ,i ' Fabrikaat: VAN DER PUTT & DE VLAM - EINDHOVEN 11 i -i 1KROPJ 4 i> «t ie Ji^ 111 ffcei w d* n ee^: e< a ei.,kM lee.vifd. ZOl * l ee dei di no, pn Del liji tiet rer ;en en ui ar 9 1 k> Ji r.