r si l MOSKOU r.i\ DE ONDERGRONDSCHE MART. STAM De eerste Metro in Rusland Derf zestienden Mei van dit jaar zal met grooce feestelijkheden de Moskousche ondergrondsche spoorweg in gebruik worden genomen. Men heeft dit feit begroet als een triomf van het nieuwe Rusland, doch eigenlijk beteekent het een gedeeltelijke vereffening der erfenis die de Sovjet-Republiek van het oude Rusland heeft meegekregen. MOSKOU is de hoofdstad van Rusland. Moskou is het hart van het geweldige gebied, dat een zesde gedeelte van de aarde omvat. Moskou is het centrum van het bestuur. Vandaar uit wordt zorgvuldig de opbouw van het groote land geregeld, vandaar uit wordt de ont wikkeling zoowel in het binnen- als in het buiten land nauwkeurig bekeken en maatregelen, die de opbouw van het zoo buitengewoon groote land ten goede kunnen komen, worden daar overwogen. Moskou is een oude stad. In de twaalfde eeuw hoorde men voor het eerst van haar. De stad is gelegen aan de rivier de Moskwa en waarschijnlijk is haar beteekenis voor de daaropvolgende eeuwen mui of moer te verklaren uit de strategische ligging bij de overgang over de rivier. (lik latere tijd en vooral toen een zekere handel ontstond werd dit punt steeds belangrijker.) Dit gaf aan het stadje reeds vroeg het karakter van een kleine vesting, met een houten ringmuur en een gracht. Toen later de handel zich uitbreidde en zich ontwikkelde tot een sterke transitohandel, waarbij het verkeer langs de Wolga en de Moskwa een groote rol speelde, brak een soort van bloei periode voor Moskou aan. Er ontstond een klein vorstendom dat, door zijn welstand aangemoedigd, verscheiden veroveringstochten maakte en tegen de rondtrekkende Tartarenstammen optrad. Be gunstigd door de geographische ligging ontwikkelde Moskou zich tot een der belangrijkste centra. .Reeds in het midden van de 16de eeuw treft men in Moskou een aantal Italiaansche architecten aan, die daar vele kerken bouwden en bovendien het vorstelijk verblijf mot zijn geweldige. hiuren en tor«n« .,het Kreml'V deden ontstaan. , HABANOLA DE SIGAAR VAN STANDING ' * , * Fabrikaat: VAN DER PUTT & DE VLAM- EINDHOVEN Wel brachten volgende eeuwen burgeroorlogen, brandstichting en verwoesting door rondtrekkende volksstammen, maar de stad Moskou bleef zich ontwikkelen, zoodat zy in het begin der 19de eeuw ongeveer 250.000 inwoners telde, bestaande uit adel (5 pCt.), dienstknechten (30 pCt.) en lijfeigenen .(60 pCt.) welke laatsten handwerkers en handelaars waren. Na de uitvinding van de locomotief begint echter een geheel nieuwe ontwikkeling. Er ontstaat een industrie, er worden spoorlijnen gebouwd, de lijfeigenen worden vry en worden voor het grootste gedeelte fabrieksarbeiders. In het jaar 1020 teldo de stad Moskou iets meer dan 2 millioen inwoners, terwijl er thans ongeveer 4 millioen menschen wonen. Het moeilijke ver keersvraagstuk IEDER die deze factoren kent moet het duidelijk zijn, dat het stadsbestuur van Moskou voor buitengewoon moeilijke problemen staat. Het hoofdprobleem is wel de oplossing van het verkeersvraagstuk. Het gaat dus om het vervoer van de bewoners naar hun dagtaak, van drkinderen naar hun scholen -enz. enz. Natuurlijk is er nog ander verkeer; dit is echter de hoofd* belasting.. Wanneer we óns dit eens in onze Hollandsche steden indenken en we trekken in ge dachte lijnen van onze woning naar ons werk en vervolgens van de woningen van verschillende kennissen naar hun overeenkomstige kantoren of fabrieken, dan zullen we al gauw op de plattegrond van onze stad een wanhopig het van lijnen zien', dat doelloos afgelegde kilometers Vertegenwoordigt on ons met ontstellende duidelijkheid de onge organiseerdheid onzer steden bewast. Ditzelfde is met Moskou in hooge mate 'het geval. Moskou is een chaos, zooals de meeste onzer steden van organisatorisch gezichtspunt uit chao tisch zUn. Moskou heeft zich ontwikkeld zooals We hierboven reeds aanduidden, n.l. doordat er zich oen rijkei adellijke stand vestigde. Ieder dezer families had zijn groep van dienaren en het grootste gedeelte der o vorige,, bewoners oefende als lijfeigenen een handwerk uit; Kort gezegd, de stad wo« een opeenhoóping van particuliere landgoederen. Do adelstand woonde in voorname paleizen (met monumentale zuilenrijen en kroonlijsten) die meestal niet meer dan twee verdiepingen telden. De arbeidende bevolking woonde zeer slecht in kleine, voor een groot deel houten huizen. Eerst in de tweede helft van de l Ode eeuw ontstonden, geheel verstrooid, hier en daar huurkazernes voor het industrie-proletariaat,, die gelijktijdig met de. verbreiding van de machine en de productie der fabrieken ontstonden. Uit omstreeks 1900 treffen wc acht tot tien verdiepingen hooge huurkazerues aan. Wanneer we dus constatcereu dat Moskou voor verreweg het grootste gedeelte uit huizen met een en twee verdiepingen bestaat, dan is het begrijpelijk dat deze stad een buitengewone uitgestrektheid bezit. De afstanden in Moskou zijn dan ook zeer groot. Dit zy'n dus de beide factoren waarvoor een oplossing gevonden moet worden. n. de xtad is overbevolkt; b. de a/standen zijn zeer groot (van het centrum uit ongeveer 7 K.M. in iedere richting). Voorzichtig radicalisme 11 Tl f ELK E maatregelen zyn hier mogelijk? \\ Volgens het systeem der steden van West Europa, waar het privaat bezit de grondslag is van het geheele maatschappelijke stelsel, zou de eenigo weg tot verbetering van de werkelijk on houdbare stedebouwkundige toestand van Moskou zyn: een langzamerhand optreden der rcgcering. na eerst do rooilijnen voor iedere wijk, de bebouwingstypen, de grootte der woningen, do huishoogte enz. enz. vastgelegd te hebben, waardooi dan automatisch meer orde in het stadsorganisnv zou kunnen ontstaan. Men zou dan bepaaldterritoria voor de industrie kunnen bestemmen. andere ongezonde terreinen systematisch .saneeren. terreinen voor parken on ontspanning bestem men enz'. Al deze verbeteringen zouden in de loop van vel<tientallen jaren wel eénigszins tot uitvoering t«brengen -zijn, maar bijna iedere stap in dez« richting zou met buitengewone moeilijkhedei gepaard gaan, omdat iedere verbetering gelijktijdig een nadeel voor de een of andere particulier' bezitter met zich mee zou brengen, die zich dn t met alle mogelijke middelen daartegen verzettei zou; de ne keer met meer, de andere keer nu-; mulder succes. De omstandigheden in het nieuwe Rusland zijgeheel anders. Grond en bodem, huis en fabriek, park, atra.-ii en water, het is alles bezit van de gemeenschap er het door de arbeiders gekozen stadsbestuur kan <?? over beschikken wanneer het dit wenschely'k acht Voor Moskou bestaat dus de mogelijkheid om d> weg tot verbetering van.het stadsorganisme zee. te verkorten. Een verbetering, die in kapitalistischlanden, indien mogelijk, slechts na overwinning van buitengewone tegenstand en ,pas na enkel geslachten te bereiken zou zijn, zou daar werkelijl. in de loop der jaren doorgevoerd kunnen wordei Laten we eens aan de mogelijkheden en de voor stellen denken, die gedaan werden ter verbeterfa... van de woonstad Moskou. 1. Geheele deelen der stad afbreken en de wooi ruimte verleggen, m een aantal wolkenkrabber^ ingericht met alle comfort te midden van parkei. 2. Het verleggen der industrie naar bepaald territoria buiten de stad, gunstig gelegen tr< opzichte van spoor- en waterwegen. > Tevens het verleggen van de woningen d< duizenden industrie-arbeiders, eveneens naar ni«" wc tuinsteden, die gunstig gelegen zijn ten opzicl»; van de nieuwe fabrieken. Natuurlijk zijn dergelijke radicale maatregel» :> ter verbetering van de woontoestanden door .voeren.' Waarom ook niet! Maar toch zijn d«:" maatregelen aan d<- etwe kant onpractisch en irtfëeel en aan de andere kant komen ze niet overeen me.t de mentaliteit der Russen, die aan hun hoofd stad, hun Moskou zoo zeer gehecht zijn. Men vindt het barbaarsch wanneer men voorstelt een groot deel van de oude stutten af te breken en «i-n gehoc-l ander stadsorgunisme van hooge huizen er voor in de plaats te stellen. Ook beschouwt. men lu*t als ondenkbaar, het centrum van werken en industrie direct uit de stad te verleggen en de stad zelf moor als een mooi, oud, historisch monument te laten. liggen, dat als administratief centrum dienst doet, maar eigenlijk een soort museum is. We kennen op' stedebouwkundig gebied voor stellen van Ie Corbusier voor Stockholm, Ant werpen, Parijs en andere steden. Ze hebben alle het radicale van een moedig mensch, die beseft lat het leven voor de bevolking veel moiter en .eel gelukkiger zou zijn als ze minder tezamen :«*topt zaten in nauwe troosteloozc straten en Is ze meer van licht, lucht en zon zouden kunnen -enieten. Deze stedebouwkundige idealen zyn voor West Europa misschien wel een beetje erg fantastisch, maar ook in Moskou kon dit om begrijpelijke l-ractische redenen niet doorgezet worden. Het tekort aan woningen was zoo groot, dat het ?? -n onmogelijkheid was bestaande woningen of te l» -eken en geheele blokken te saneeren. De behoefte aan nieuwe woningen wiis zoo . «l ingend, dat men besloot overal waar het mogelijk w is een of twee verdiepingen bovenop de bej :>< tande huizen te bouwen. '\ De dikke muren, die met het oog op de lange k"iide winter gemaakt worden, zyn byna zonder ui zondering iii staat verdere belastingen op te nemen, zoodat het gevolg was dat de helft deiluizen een paar verdiepingen in de hoogte groeide. ji Oit heeft het beeld der binnenstad radicaal. 'i vV auderd, het heeft de stad veel compacter i .ff." naakt; het is op de straten zeer druk geworden 1 on de verkeersmiddelen zyn ondenkbaar overbelast. l He nieuwe verkeer i ,» ? U ET laatste jaar heeft men het opbouwen van verdiepingen gestaakt en heeft men zich ge- jncentreerd op het scheppen vnn verkeers luw delen. Zoo ontstonden als aanvulling van de au obuslyncn eon paar trajecten met een trollyIHI lienst. (De trollybus is een opto, die electrisch in beweging gebracht wordt en zyn stroom kri ?t van een bovengrondsche leiding.) Zoo onstonden ook do projecten voor het ondergrond *cl» ? spoorwegnet. J en ondergrondsche spoorweg of een zweef baan, «la* zijn de hulpmiddelen waartoe de. mensch komt «?«j aieer het op straat, op de begane grond, te »ln .c geworden is.. De ondergróndsche heeft tevens hel voordeel, dat de trein een eigen spoor heeft «n ,'een andere verkeersmiddelen op zijn traject aar-'reft. De afstanden kunnen daardoor veel «netter afgelegd worden en er is veel minder opo'ithóud dan bij gewone tram- en busverbindingen. l ?? ondergrondsche spoor is vooral voor het t' nwoordige Moskou tot nen absolute nood- ? My*kheid geworden. 55e moet de verweg gelegen « iwy*ken mot het centrum der stad verbinden. . ? verbindingen zy*n beslist noodzakelijk; in de buil -nwyken konden ze gedeeltelijk als boven?rpi"lsche banen ghbouwd worden, maar in de sta«l y.plf was het bolangrijk, oen gróót deel van. deIe v. «-voM-en menschen, die nu met tram <m autobus «orii.-n vervoerd, gemakkelijk en onzichtbaar to 'fan- porteei-en. H- 1 net der ondergrondsche spoorlijnen dat ' Bi; den aanleg der Moskousche ondergrondsc/ie heeft vrou wenarbeid een groote rol gespee/d. Oe jonge vrouw rechts i$ een vrouwelijke ingenieur die belangrijk werk heeft verricht bij het waterdicht maken der tunnels. ? Geheel links de leiders van de pas in bedrijf genomen lijnen. ,' Links onder de haf ? van het hoofdstation; l hier zijn de kontoren \ en komen de trappen ?( samen die naar de l verschillende perrons j leiden. Rechts de int gang van een der bijj stations; hef internal tiono/e woord METRO | straalt des avonds met i felle neon/etters boven i de toegangspoort. l Daarboven het feestej lijk verlichte stationsl .gebouw op den avond ' van den eersten Mei, als ten sprookjespaleis boven de nachtstad. Moskou heuft gebouwd '/.iet er uit als uen ster. Hut bestuut uit tien lijnen, die van de verschillende buitenwijken in het centrum samenkomen. Voorloopig worden slechts de eorstt? twee lijnen gebruikt. Ze hebben tezamen een lengte van 12 K.M. Op di «e lijnen rijden treinen, die uit vier tot /es wagens bestaan. De lijd tus.sc!ion het vertrek van twee opeenvolgende treinen is van twee tot zes minuten, al naar gelang <!«? drukt'.* <-n het uur van do dag. ledere wagen biedt plaats vuur 171) menschen en is zoo ingericht, dat ze geheel en al met andere ondergrundschu treinen vergeleken kan worden. Een trein dus van zes wagens kan op nmaal 10UU menschen vervoeren; Al dejSe nieuwe dingen die in het tegenwoordige Rusland gebouwd worden hier een nieuwe spoorweg, daar een auto- of tractorenfabriek, elders een reusachtig krachtstation of een geheel nieuwe stad al deze prestaties dwingen buiten gewone bewondering af. Dit volk, dat tot voor korte.tijd nog zoo onkundig en onwetend was, bouwt voor zichzelf alles wat het uoodig heeft. een inspanning is te groot, geen opoffering is er die men niet de moed heeft op zich te nemen Trotsch klinkt dan ook de leuze: Kinholen und berholen". Op ieder gebied wenscht men minstens dat te prestoeren wat de andere landen kunnen, maar men wil nog meer, men wil beter dauj de anderen alles maken en alles kunnen. Moskou heeft zijn Metro" gebouwd, Moskou heeft het met alle energie, inut groot enthousiasme, met buitengewoon uithoudingsvermogen gedaan. liet tegenwoordige Moskou met zijn bijna vier milUoen menschen moot deze uitweg gaan om de onhoudbare verkeersproblemen, voor een aantal jaren ccuigszins op te .lba»?n. Muur misschien moeten we toch daarnaast erkennen dat het voor de millioonen die in Moskou wonen beter geweest zou zijn, als men enkele jaren geleden het besluit genomen had alle woonwijken tezamen met de industrieterreinen buiten do stad te verleggen. \Ve moeten maar eens de vraag stellen of we de ondergrondsche spoor niet eigenlijk moeten be schouwen als een van de laatste maatregelen waartoe de groote steden in de uiterste nood gedwongen zyu over te gaan. We moeten de vraag stellen of het niet de onhoudbare bodempolitiek is. de onverbiddelijke bodemspeculatie, die tot deze ondergrondsche spoorweg als laatste redding in de nood dwingt. ?'?'?" Daarom moeten we de Móskousche Metro eigenlijk beschdUweu als een buitengewone presta tie, maar ook als een maatregel waartoe het oude Moskou gedwongen heeft over te gaan. IVl [~~ r F?' L~J tl h» «'l PAG. 12-13 DE GROENE No.?07? ? s, *' -^,f*» »"? Hl