t f 'i' Het buiten/oud van den Pofder //doorn bij Amsterdam Uit de natuur PLEIZIERIG AMSTERDAM Dr. Jac. P. Thijsse Xutuurschoon rondom «Ie hoof tl nf ml VOOR mij ligt het nieuwe uitbreidingsplan van Amsterdam, een lijvig, gelukkig uitmuntend leesbaar werk, met tal van kaarten, teekeningen, grafieken en tabellen en daar smul ik nu al dagen en dagen aan. Ge dachtig aan den beroemden schoenmaker heb ik Vooral aahdaeht voor de dingen, waar ik mij « . mijn heele lange leven voornamelijk mee heb berig gehouden, dat is de plezierigheid van het natuurgenot, het leven in de vrije buitenlucht. hot welbehagen in ons Xederlandsch. landschap hij dag en bij nacht in alle jaargetijden. Daar voor bestaat in de onmiddellijke omgeving van Amsterdam gelegenheid in overvloed. Pe stol lei- van het rapport meent nog wej even hot oude kootje uit de sloot te moeten halen, dat .Amsterdam misdeeld" zou zijn aan natuurschoon, maar voegt er onmiddellijk bij, dat dit zoo lijkt voor hen, die de schoonheid van het polderland nog niet hebben leeren beseffen. Eigenlijk komt daar echter in hel geheel geen ..loeren" bij te pas. Do Amsterdammer van zestig jaar ge.leden wist zich heel goed te verstrooien met wandelingen langs do Slatuiutjes, Amsteloevers, Kalfjeslaan, Anistelvoonschemveg. het Slot er Jaagpad en de Koenenkade met het onvergelijkelijk uit zicht, als je ging staan op het hooge Kwakkelbruggetje bij den molen. Dat waren geen behelpseltjes, maar dingen van hoogste schoonheid. De Amstelveensche weg, recht, maar gevoelig uit de vrjje hand getrokken J on niet dood langs 'een liniaal, was met zijn eeuwenoude iepen en esschen, zijn'mooie boerde rijen, het bbezemland aan de oostzijde met de kleine elzenboschjes, geurig van kamperfoelie, vervuld van vogelzang, niet minder mooi en stellig veel onderhoudender dan de Middagter Allee. De stadskinderen gingen er in het voorjaar de dottcrbloemen plukken en wisten ook de Maartsche viooltjes te vinden langs den Ringdijk van de Watergraafsmeer, of den Spaarndammerdijk bij Hloterdijk. En dan waren er nog de heerlijke zAverftochjten langs de Zuiderzee, zoowel in de richting Muiden als die naar Monnikendam.' Het polderland al» bron van levensvreugde r\AT landschap hebben wij nooit losgelaten '"??^ on, nu meer dan veertig jaar geleden, toon . Heimans en ik met ons werk begonnen, leverde het Polderland om Amsterdam ons niet minder stof dan de duinen en de( hei en de'bosschen, het traditioneelc natuurschoon" voor do vacant iegangers. Die werden door ons niet versmaad, integen deel, maar het Amsterdamsche Polderland, dat , was ons dagelijksch brood, en dat was heel lekker. . '??'?, ' i ? ? i ,. Daarom verheugt het mij zoo, dat het nieuwe uitbreidingsplan naast veel andere goede dingen Pilsoedski's DE MENSCHELIJKE KANT Albert het oude Polderland wenscht te handhaven als een der voornaamste bronnen van levens vreugde voor de toekomstige millioenenstad. De uitbreiding van de stad benoorden het IJ komt tot staan en vindt haar grens in het Noordelijk Boogkanaal. Zoodoende blijven Schellingwoude, Durgerdam, Bansdorp en Zunderdorp landelijke dorpen en het heele wijde "Waterland biyft gras en sloot en", maar dan altijd nog met het Kinsehneer on de Dicën, het Barnegat en het buitenland van M doorn. Bij een vorig uitbreidingsplan was een spoorlijn geprojecteerd; Vlak op l J door n aan maar daar is nu gelukkig geen sprake meer van. De minnaars van absolute rust en vrede en een zaamheid worden wel opgeschrikt door de medcdpeling, dat het Kinsehneer beschikbaar komt voor de watersport, maar zij zullen daarin moeten berusten. Ik heb mijn heele leven op mijn manier aan watersport gedaan en bekijk de kano met voorzichtige vriendelijkheid. Ook weten wij, dat Amsterdam daar het heft in handen heeft en de Amsterdamsche heeren zullen het wel zoo weten in te richten, dat de mooie compositie waterland, watervlak, dikke toren van Ransdorp niet wordt geschonden. We moeten geven, om te kunnen nemen en in ruil voor het Kinsehneer krijgen do natuurvrienden ? natuurkenners -van-het-bovensteplankje nog wel het streng behoud van andere fraangheden. Aan overleg zal het niet ontbreken. Met nog een paar voetpaden en vondertjes is mi dat \Vaterland te maken tot een ontspanningsoord van den eersten rang, niet alleen voor watersport en ijsvermaak, maar vooral voor de wandelaars. .Wat een zegen, dat men tegenwoordig weer meer ? gaat wandelen en zelfs de fiets eens een dagje rust gunt. Wandeltroepen trekken met kleur en klank door het land en als ik ze ontmoet, begroet ik ze met ingenomenheid, maar voel tegelijk den wénsch, dat de eenheden-uit deze massa's nu ook eens individueel zouden gaan wandelen, liefst heelemaal > alleen, of desnoods gedrieën. Het buitenland langs de Zuiderzee tussehen Zeeburg en Diemerdam staat op het uitbreidings plan geteekend als natuurterrein, zelfs als park. Eigenlijk is het al mooi genoeg. Alleen moeten wc . het op een accoprdje gooien met het Hoogheem raadschap Amstelland, om weer vrij baan te krijgen langs den Diemer Zeedijk. En als we toch gaan . onderhandelen, dan meteen ook maar met de ? gemeenten Nieuwer-Amstel, Ouder-Amstel, Weesperkarspel, Diemen, Muiden en Weesp over een echt goed streekplan, aansluitend aan een streek; plan voor de aangrenzende gemeenten in. do provincie Utrecht. In Amsterdam-West krijgen we allereerst het belangrijke boschplan", dat wel een afzonderlijke bespreking verelscht. Van haast even groot belang lijkt mij de herleving van die Slatuintjes, maar dan op veel grooter schaal. In Noord en Oost en Zuid en West, maar dan vooral in West zijn uitgestrekte terreinen aangewezen voor sport velden, schoolwerktuinen, volkstuinen en tuinbouw. Ik hoop, dat aan de uitwerking van deze plannen zeer bijzondere zorg zal worden besteeds twijfel daar trouwens ook niet aan. Dit kunnen allerbehoorlijkate landschapPAC. 10 DE GROENE No. 3025 Kon smakelijk verteller DE dond van maarschalk Pilsoedski heeft begrijpelijkerwy'ze weer' nieuwe belangptelling gewekt voor zijn levensgeschiedenis. Hij was een romantische persoonlijkheid, met veel kunstzin, precies zooals die andere Poolse staats man, Ignaz Padcrewski; maar hij was in tegen stelling met deze een rasechte revolutionair en een geboren soldaat. Dit is de oorzaak dat men veelal oen merkwaardige kant van z\jn wezen over het hoofd ?iet: dat hij ook een uitmuntend schrijver was. Een die de grote kunst verstond onweerstaan baar te boeien, en zó levendig te vertellen dat hij daarmee zelfs bij degenen die tegenstanders van y.ijn ideeënwereld zijn, een zekere sympathie ver werft, welke altijd het loon is van een kunstrijke voleinding. In zyn leven heeft Pilsoedski twee boeken ge publiceerd die het karakter dragen van mémoires. en die men geen van beide lezen kan zonder aanstonds onder de bekoting te komen van hun leven dige, natuurlijke verteltrant, de tckenachtigheul van hun détails en de volstrekte afwezigheid vanelk dor getheorctiseer. Nolens volens komt men daarbij ook onder de bekoring van de rondborstige, menselijke natuur van de schrijver, waarvan elke bladzijde opnieuw getuigt. Hij is wakker, vol zelf critiek, vol bescheidenheid ook, bij al zijn gevoc van eigenwaarde. Ik ken geen politieke gedenk schriften die deze eigenschappen in zo hoge mat bezitten 1). Het eerste boek heet Bibula", en werd in 100:geschreven; het andere, Moje Piërwsje Bojo (Mijn eerste oorlogservaringen) genaamd, dateer uit het oorlogsjaar 1917, maar werd eerst ve« l later gepubliceerd. De titel Bibula" is op zichzelf al een geschi ? donis, en het is karakteristiek voor Pilsoedski d; t hij juist daarover zijn eerste boek geschreven heel . Want Bibula (dat is: dundrukpapier) beteko: t in het revolutionaire jargon; elk soort van Ulegn il drukwerk, dat dus niet gedekt wordt door ?!«* plechtige formule doztcoljcno cenzoerojoe (met ti ?? stemming van de censuur). De Bibula" werden in ontzaglijke qua i» gedrukt en door heel de bevolking gelezen. Niet a !e droegen een politiek karakter, en daardoor genot ii de Bibula vaak een zekere tolerantie. Maar van l< pen worden. Al die bedrijven vereischen besch ?«* m ing tegen den wind, dus aanplant van boomen <n struikgewas. Dezen aanplant kan men op '/?<* gelukkige wijze combineeren met de noodzakeli ko verbindingswegen te land en te water. Alle K problemen van schaduwgeving en schaduwsch. de vallen daarbij op te lossen en onze echte polierboomen zooals wilg, populier, csch, els krij.en hier een mooie kans. Zoodoende kan het in Vest heel mooi worden, ook al moéten we nog een vul* wachten. Mettertijd krijgt West een bevolking an honderdduizenden en dan komt wellicht ook -on heel interessant onderdeel van het groot e plan tot uitvoering: het weer laten volloopen van de 8\»l&* dy'kermeer als centrale waterpartij voor een p; ooi recreatie-park. In de laatste halve eeuw heb ik veel voortreft -Igk natuurschoon in Amsterdam'» omgeving ver) 'tf» zien gaan en ik zou daar een ellenlange jeren '«d' over kunnen opzetten. Maar de tegenwoo; ilig* jeugd heeft daar geen weet van en kan zich ver lustigen aan wat er nog is overgebleven. Ik heb de rekening eens opgemaakt en bevoi «Ier. dat alles, wat ik. er vijftig jaar geleden n '«''' genieten nog voorhanden is, alleen wat verdo den Dam af. Maar we kunnen nog niet weer v jaar op dezelfde manier voortgaan. De ontwi TJ*I* van het nieuwe uitbreidingsplan hebben dit ?«" goed ingezien en zijn daarom wat natuurs- b<x* betreft beschermend en behoudend opgetrcdt-i- H> waar zij hier of daar het bestaande landschap aantasten, daar gebeurt het, om inderdaad min hoofdstedelingen nog meer reëel levensgenot verschaffen. . Het mooiste van alles is nog wel, dat »??« verwezenlijking van deze plannen reeds met K rad* wordt gewerkt. vn» mémoires VAN EEN DICTATOR Heiman .macht der bewindhebbers om heel die stroom van . mdcstieno boekjes en blaadjes te weren, maakten, . linkse nationalisten waartoe Pilsoedski behoorde, ; lorgrctigat gebruik. l n» magische drukkerij j^EN van de mooiste episodes van het boek is tl het verhaal van de illegale drukkerij die de l rere Dictator zélf leidde op een bovcnhuis, en \. uir niet minder dan 30 nummers van het arbci.1 rsblad Bobotnik" verschenen, tot grote ergernis \. n de politie dio met zo weinig succes de ijverigste j;. ht erop maakte, dat men al ging spreken van een .t .agische" drukkerij. l'ilsocdski moest in do diepste verborgenheid, ii t slechts n helper, niet alleen alle artikelen v -u* dit blad schrijven, maar het ook geheel zetten r* afdrukken. Papier moest met kleine hoeveelli. Ion ingeslagen worden, opdat dit niet zou opv. Hen in een betrekkelyk-kleine plaats als Lodz. lv voorzichtig, met vermijding van elk verdachtk' tdccnd geluid moest het tijdschrift blaadje voor l» «adje worden afgedrukt. Wekenlang werd aan .-. i nummer gewerkt, gedurende negen tot elf uren (??r dag. Geen wonder dan ook, dat de schryver in .«i n Mémoires de zucht slaakt: Ik moet bekennen d t drukken het saaiste en onaangenaamste karwei is dat ik ken." Va het drukken had ook do distributie en de c« portage van de Bibula heel wat voeten in de n; de. Sommige moesten uit het buitenland komen, ei op allerlei ingenieuze wijzen de driedubbele jjr- ris met haar Groene" bewakers over gesmokk« l worden. Vrouwen bewezen daarbij onschatba ??» diensten, omdat zy zoveel onder hun kleren k<> den verbergen. Van een geval, waarvan later «??'leken is dat het betrekking heeft op Pilsoedski «?!'' en zyn eerste vrouw, vertelt de schryver uitvo-rig, hoe de dame kans zag niet minder dan vij -nzcventig exemplaren van een zo lijvig werk n!.» Bebel's Die Frau" ongemerkt mee te nemen, oü-ach ook niet te verraden nadat haar corset u«v rongen was en de scherpe kanten van de boeken tot bloedens toe haar lichaam venvondden. «?man die dit alles meemaakte, kan later on«?lijk sympathie gevoeld hebben voor de boekenranding en de censuur van zijn westelijke iren! . ?t twcde boek schreef Pilsoedski tijdens zijn ngenschap in Maagdenburg, nadat hij gelijk In-I, ud is ? aan het hoofd van de nat ionaio lui-, iden gestreden had, maar door zijn weigering "in mét zyn troepen de eed van trouw aan de «e en Oostenrijkse keizers af te leggen, in ongogcvallen was. In de Voorrede van MUn eerst n ?gserVaringen" vertelt hij'uitvoerig de gedenis van dit geschrift. .j was bang dat men het hem zou ontiu-mon non wist dat hij zich bezig hield met de ver liging van oorlogsmémoires. Daarom vroeg apier voor een verdedigingsgeschrift dat hij ?pstellen, en wel vél papier, daar hij slecht kende, en dus nogal veel opnieuw zou «?n maken! '?n oorspronkelijke bedoeling was, zichzelf nu nauwkeurig rekenschap te geven van hot n en de geest van een aanvoerder, gelijk hij op wv. ren, onzekerheden, tegenspraak en tegenslag fcfti ;ort. Elke soldaat ondergaat deze dingen, man de verantwoordelijkheid van de leider maakt, 'lat . ijn reacties tóch zeer verschillend -zijn met die v«n ile minderen. En van dit verschil wilde de later- Maarschalk zich meer in het bizondcr toehap geven. Ii besloot de drie moeilijkste wapenfeiten it-,' te beschrijven: het overtrekken van do >sel, de nachtelijke tochten dwars door het »> 5ely*ke leger naar Krakau, n de gevechten I rnanowa en Marcinkowitaj. JQf l>> iq alg menach l T is eeii boek vol zclfcritiek geworden, mot ? oei psychologische opmerkingsgave geschroXergens spaart de. auteur zichzelf. Meer dan '?«?kent hij, dat een misrekening van hem of lichtvaardige beoordeling van de situatie z^n u in gevaar brengt. En dan schetst hij zijn z*y*h twy*fel- en schaamte met zeldzame l IIKvw. Uil l l Du umi IKH sclii l als vnn Dni II1IH H mannelijkheid, zonder pogingen om do waarheid te. verbloemen. Hij brengt daarbij een heldhaftig heid op die maar weinig holden eigen is; hij geeft namelijk onomwonden toe, dat zijn grootste wapen feiten geforceerd zijn door de domheid waarmee men zich in het gevaar begeven heeft. Het strate gisch gedeelte is klaar en aanschouwelijk uiteen gezet; het psychologisch verhalend gedeelte werk van een schr(jver van ros. En zo menselijk ! Ergens in ecu dorp is hij 's ochtends bezig een glas warme melk te drinken. Er wordt plotseling geschoten, hij loopt naar buiten, bemerkt dat zijn troep ha een moeilijke positie geraakt is, terwijl hu juist het tegendeel verwachtte. Na een tijd gaat hij terug om de melk uit te drinken, maar voor hij hot doen kan, komen nieuwe berichten, die hem dwin gen onmiddellijk terug te trekken. Bij deze episode nu, kan Pilsoedski niet nalaten in een noot te vertellen dat hy later, als Hoofd van de Staat, naar dezelfde plaats is teruggegaan om er CCD glas melk te drinken; het ongeledigde glas op een tijdstip dat hij zo hongerig was, bleef hem al die tijd hinderen. Prachtig is zijn beschrijving van de impressie die het voorbysuizen van de eerste grote granaten op hem maakt. Dit geluid ergens boven je, nadert zo langzaam, dat uien er eerst instinctmatig naar zoekt in de lucht; en toch fluit en snerpt het zo vijandig en genadeloos alsof het zeggen wil: Je zult niet ontsnappen; ik kom naar je toe; je dood is zeker; maar ik kom langzaam, zonder haast, want ik wil zien hoe je gezicht verbleekt voordat je sterft. In dit vijandige fluiten van de zware gra naten is een zweem van spot; de spot van oen kwaadaardige, zelfverzekerde macht die langzaam nadert en hulpeloze mensen tart. Ze hebben niets van de koortsige haast en het geluidloze van de granaten der veldartillerie. De granaat vloog langzaam over ons, en opeens.weerklonk de ont ploffing, begeleid door een gekreun, alsof de aarde diep zuchtte terwijl ze dit monster in haar boezem ontving. Een fontein van aarde verrees, uitwaaie rend in ecu monstrueuze cactus." Hot is van voor treffelijke phiFÜek. Pilsoedski schreef ook velu* artikelen, redevoe ringen, proclamaties waarin hij van zijn leven vertelt. Tezamen zijn zij herdrukt in zijn Ver zamelde Werken, die door het Instituut voor Poolse Geschiedenis uitgegeven zyn. In een en ander spreekt hij met voorliefde over zyn gcvangenisleven, zonder daarbij te vervallen in senti mentaliteit of zelfbeklag. Over zijn ballingschap in Siberië, die hij als twintigjarige had te ondergaan. spreekt hij minder uitvoerig dan over zyn verblijf in de citadel van Warschau, die hy alleen kon verlaten door vervolgingswaanzin to simuleren. En toch.... elders, waar hij van zijn jeugd gewaagt vertelt de Maarschalk dat het niet van gevange nissen of van Siberiëis, dat hy droomt wanneer hij een slechte nacht heeft, maar nog steeds van een van zyn onderwijzers in Wilna die hom zijn jeugd vergalde. Vergelekt men de mémoires van déze dictator met de geschriften van Mussolini en Killer, of zelfs met die van een Masaryk, dan valt bijna alles in het voordeel van Pilsoedski uit. Zijn herinneringen zijn eerlyk, rondborstig en met veel kleur on literair gevoel verteld. Ze zijn intelligent zonder te theoretiseren. Ze zyn gevoelig en breed," zonder enige rhetoriek of vals pathos. Ze spreken een oprechte mannentaal en zullen dank zij deze eigenschap nog lang gelezen worden nadat de geschriften van pretentieuzer politici golukkig totaal vergeten zijn. l) Wie van Pilsoedski's Mémoires kennis tvil nemen en met de delen van ;f/n Poolsche Opera nmnia niets aan te vangen weet, vindt een zeer overzichtelijke compilatie daaruit in- het Engels, door /?. G. Gillie verzorgd en toe* gelicht. (?Joseph Pilsitdski, the meniorjes of a Polisn revolutionary and soldier"; Faber 6- Faber, London 193.1. SPECIALITEITEN.'OAS ENüASMAKERS DE NIEUWSTE SOORTEN-APARTE MODELLEN (Daily Hmld. Londen) DE EEUW; VAN HET GAS^^0^1^000^ Mevr. Somber: Lieve mevrouw Vrolijk/vertel ons toch eens hoe het komt dat U altijd zoo frisch en opgewekt bent? U schijnt geen vermoeidheid te kennen en Uw kopje thee smaakt U altijd even lekker!" . - . Mevr. Zielig: ,,Zoo is het, mevrouw Vrolijk, en & kan U verzekeren dat ik iedereen er over hoor spreken. Wat is toch wel Uw geheim ?" . Mevr. Vrolijk: Wel, dames, weet dat niet? Ik dank dat aan mijn BÜRGERSCHUT" HET NIEUWE GASMASKER DER N.V. OORLÖGSHANDEL! Ontworpen volgens de lijn van dit voorjaar, heeft het een verrukkelijken pasvorm het zit gemakkelijk en behaaglijk en veroorzaakt nooit roodheid of schaafwonden. .Het is alom verkrijgbaar in drie uitvoeringen en kleuren die passen bij elk toilet. U moet er beslist ook eens een nemen." ' : PAG. II DE GROEN E] No. 3025 >KROP hieraan j tlat hij i den liei w r d. u een t e« i ki-i lleev wfd» zot der di no; palijk dei. ver ;en n! 2n en in ar ».' Ie Ji r. 4? 3 t»