RAADSELEN VAN HET PAASGHEILAND Met de filmcamera onder de steenen reuzen ADMIRAAL Jacob Roggeveen. die door de West-Indische Compagnie met drie schepen was uitgerust om nieuwe gebieden te ontdekken en nieuwe wegen te ont sluiten voor onzen handel, kreeg op den eersten Paaschdag van het jaar onzes Meeren 1722 een klein eiland in zicht en gaf het den naam Paasch eiland. Weersomstandigheden verhin derden hem er dienzelfden dag te landen: eerst' vier dagen later, den lOden April, zette hU er voet aan wal. Het eiland bleek bewoond te zijn. \7recs van de inboorlingen, die nooit te voren blanken hadden gezien, en óntactisch optreden der onzen gaven aanleiding tot een botsing, waarbij eenige schoten vielen en enkele inlanders werden gedood. Er kwam echter een verzoening tot stand en men slaagde er in snuisterijen en gebruiksvoor werpen te ruilen voor versch vleesch en vruchten. ? Rogge veen was dus de eerste die de beschaafde wereld iets berichtte over dit merkwaardige eiland en z^n be woners. In zijn reisjournaal komt ook liet eon en ander voor over reusachtige beelden. Rogge veen meende dat zij goden voorstelden: hij vertelt hoe de inlanders er vuren voor aanstaken en er dan gehurkt voor gingen zitten, waarbij zij de gevouwen handen op en neer bewogen. Voor het overige vermeldt hij dat het eiland rjjk en vruchtbaar waa. Doch Cook en vooral La Pérousê, die ruim vijftig jaar later het eiland be zocht, laat reeds heel andere klanken hooren. Zij vonden land en volk in Oe schrijver filmt tusschen de rotsen van het Paascheiland verval. Er was weinig bewerkte grond en voor de beelden werden geen gods dienstige ceremoniën meer verricht. Vele beelden waren van hun voetstuk gestort, andere waren geheel verbrij zeld. Cook en La Pérouse spreken beiden over de diefachtigheid der be woners (waarover Roggeveen niet had gerept), die het op de .zakdoeken en vooral ook op de hoeden der bezoekers gemunt hadden. Blijkbaar hadden zij behoefte om zich tegen de felle zon te beschermen en kozen zij daartoe den gemakkelijksten weg. Het verval der Paascheilanders is geweten aan den feilen strijd 'tusschen do oostelijke en de westelijke stam* men, die elkander bcoorloogdch, elkaars beelden omverwierpen en de be werking van den grond verwaarloos den. Waarschijnlijk is ook het klimaat in den loop der jaren veranderd: op het oogenblik zou men met den besten wil der wereld geen vruchtbaar eiland" meer kunnen scheppen uit de barre rots. Zeer zeker hebben ziek ten, door de Europeanen ingevoerd, het hare er toe bijgedragen om de bevolking te verzwakken en. uit te dunnen. De zwaarste slag werd het eiland echter toegebracht in 1802, toen Peruviaansche slavenhandelaren het bezochten en 5000 mannen naar de guanogroevén der Chincha-eilanden transporteerden. Slechts enkelen van hen keerden terug. Twee jaar later kwamen er paters missionarissen. Zij waren de eersten die een min of meer stelselmatig onder zoek instelden naar de overblijfselen eener oeroude' beschaving die op het » Afe ^ Unfcj de reuzenbeelrfen oon den voet van den Roic K.irofcu; rechts wordt met f roote zorg zulk een bee/d aan boord van de Mercotor" gebracht aanwezig waren n nog zijn. '/u vonden houten tafeltjes met inscrip tii'S in beeldsclmft. zooicts als tl* Egyptische hlëroglyphen. doch strak ker en meer gestylcerd en waarvan d« i-cgels afwisselend'van links naar recht en van rechts naar links werden gel<sien. De ontcijfering van dit schrift U herhaaldelijk beproefd doch nooit ge lukt. Toen men ze vond was nieman>: der oilnndbewoners in staat ze te lezen. 'Wel wisten zij te vertellen dat zij vei halen over oude goden bevatten, ver halen waarvan zij er nog verschillendkenden, doch tot een reconstructie var hot oude schrift heeft dit niot geleid Dit schrift is vooral hierom zo» merkwaardig* omdat het Paascheiland eenzaam midden in den Stillen Oceaan ligt en er overigens bijna ner gens in dit eilandengebied volken t«» vinden zijn onder welke een geschreven schrift is ontstaan. Eerst duizend mij len verder, op de Carólinen, vinden wij sporen van schrijfkunst maar dan van geheel'anderen aard. Het cenigr schrift hetwelk met dat der Paascheilanders eenige overeenkomst ver toont is het schrift dcf oude Azteken in Mexico. Maar hoe kunnen die oude* volken met elkander in contact ge komen, zijn? Het raadsel blijft. ' Nog sterker dringt het raadsel der beelden zich aan den onderzoeker op. Reeds in de kust vlakte treft wen »& aan, reusachtige koppen, negen en tien meter hoog. De meeste zijn thans om gevallen, andere zijn tot aan de kin in den grond weggezakt. Meer vindi men er echter óp de hellingen van den Rano Karaku,een uitgedoofd en vul kaan, waar. blijkbaar alle beelden ge maakt zyh. En merkwaardigerwijze vindt men ze hier in alle stadia van bewerking, met de fteenen werktuigen er om heen verspreid. Een reusachtig* beeldhouwerswerkplaats, die plotse ling dóór de werklieden verlaten schijnt te zijn. Wanneer? Waarom? De beel den zwijgen, en het ziet er naar -uil alsof niemand ooit het antwoord zal kunnen geven. .. * * ? ' . ? ? ? * ' HET Paascheiland ligt buiten d<« route der scheepvaartlijnen. Wij kwamen er met de Mercatpr", het ? J.'; -ïiseht' schoolschip, en haddon opht behalve' de Fransch-Belgisclu* i\|i-ditie, die op hot eiland onderzoeli«i'-.»c»n had verricht, uenige beelden en ? ?i film mee naar huis te brengen. ! '?' Mercator" liet het ander vallen ??M ,iu Cooksbaai, waaraan llanga Roa. }'i eenige dorp van het eiland ligt. i :-iga Boa telt 450 bewoners: alles ?.>.it er is overgebleven van een bevol.?I! i die door Roggevc-en nog op 2(ionii / ?'-n werd geschat. Er zijn nu meni --uien dan menschen op het eiland. »'-)«?? hts 10% van den grond Wordt Vi-ii ?? de bevolking gebruikt; het overij,.-- '.s door de Ohileenscho regeering ' nicht aan een Engelsche mnntli'tppij die hier 35000 schapen houdt. * reurig en eentonig is het leven op K eiland, waar zelfs de natuur geen tuisseling biedt. En dubbel eentonig ?n van de oude gebruiken niets meer * ??vergebleven en ook de vlijt der ;nóo bewoners geheel is verdwenen. l u tegenstelling met de andere PolyK *i3che eilanden met hun rijken boomr.«-i en overvloed van vruchten stann in alleen in Hanga Roa wat boornen; 'oor het Qverige is het eiland met dor ia- begroeid. Gras overwoekert de "t-Men, gras bedekt ook de ruïnen der iixicUtige platformen, en de ? sporen v<tn andere bouwwerken die men hior i-u .laar nog aantreft. -Bouwwerken» M* Ilig minder volmaakt dan de oude Kjs> ptische, doch die den bouwers ?vut,- moeilijkheden van bewerking en t .hu -sport moeten hebben gesteld wel? met die der Egyptische pyramidén-; Mhvers volkomen te vergelijken zijn. Langs de kust liggen de ahu's: (kli'-iuere bouwsels met een platform «i- vnor waarop de dooden werden opiH'jiard en waar zij bleven liggen tot iillfi'ii de beenderen overbleven. Deze *<?»?? len dan tusschen de steenen ge!?l'ttt!st, en het geheel werd Jbekroond tt"'< een beeld dat door de familie bij &*?: l^eldhouwers van het eiland werd' . Zoolang dezen er aan werkten zjj door déopdrachtgevers van voorzien. Als het beeld klaar kreeg het een soort kroon of hoed "ii rooden tufsteen. La Pérousêheeft "-' heelden niet zoo'n hoed op hun "«?tstuk zien staan thans liggen zü-'He met hun neus in den grond en ' PAG. 10 EN II DE GROENE No. 3011 de tufsteenen kronen zijn >en eind verder weg gerold. Alleen aan den voet van den Rano Knraku staan nog oen vijftigtal beel den oviMvind.. Kon primitieve wog, waarna n hior on daar boeiden liggen die tijdons liet transport zijn achter gebleven, leidt van daar den beeldhouwersberg op. Op de helling treft men beelden aan in n lle standen en stadia. Xanst Hknaiv bovon olkaar. van do eerste ruwe» vormen af. uit gehakt in den steen, tot volledige beelden toe, compleet met de tw steonen die het verhinderen van don borg af te glijdou als een schip van zijn holling. f« ras groeit uit .monden on ougcn. Zij laten zich bokijken. mot on. filmen en oen der kleinere krijgen wij met oneindig veel moeite on voor zorgen aan de kust en aan boord. Mumzij bewaren hol gohoint vnn hun horkomst. ER is nog een vulkaan op hot oiland : doRanokao. Van zijn top .mol hol. liofolijko kratermoor hooft inon hot mooiste uitzicht over het eiland, poch de zee vreet langzaam in de helling on op den duur zal er een breuk ontstaan waardoor het kratorraecr met zout water zal wordon govuld. Beneden in de diepte 'ligt hot vogr'luiland Moto Xui. Oude oilanders wuti-u te vertellen dat vroeger o, heel lang geleden de wachters in hut thans verlaten dorp Orongo, waarvan do huizen, uit platte steonen opgetrok ken, van den Ranokao af te zien zijn, de eerste vogelkretcn uit Moto Nu i afwachtten om zich in zee te storten ert naar het eiland te zwemmen. De gene die het eerste ei vond' en terug'bracht kreeg voor een jaar den titel van vogelman". Orongo is nog om geven door beeldnissen met vogel mannetjes, ingebeiteld in de rotsen: menschenlichamen met vogelkoppen en gebogen snavels. Niets is meer over van deze oude gebruiken. De beeldhouwers zijn ge storven en niemand heeft, hen opge volgd. Alleen de vogels keeren ieder jaar terug op Moto Nui. JOHN FEBNHOUT Wij verwachten Uw aanvraag «... Ons nieuw verschenen werkje over is zóó aantrekkelijk van inhoud, dat wij U raden het omgaand aan te vragen aan afd. S; van R. & D. Gratis en franco toezending volgt daarna direct. Salubra-behangsels b l ij v e n altijd mooi. Ze zijn gegarandeerd kleurecht en bovendien afwaschbaar. jSEHflNCSELS Rath& Doodeheefver N.V. Hoofdvestiging Amsterdam Prinsengracht 730?736. Tel. 36300. Binnenkort worden de koffers gepakt! Hoera... 't wordt vacantietijdl Nu is er feitelijk nog maar n ding te doen: eens nauwkeurig Uw zomergarderobe inspecteereri. Even kijken, of Palthe niet 't een en ander kan opfrisschen. 'n Costuum oppersen, een japonnetje of 'n jaskraag ontvlekken. . 'n verschoten kleedingstuk nieuw" maken door het te verven.... Laat PALTHE Uw zomerkleedlng in orde maken! Dat is goedkoop... en prima werk! PALTHE J