Slot Nijenrode: door de romen wooft de zomerwind d/e het woter in de slotgracht even rimpelt en het zilveren spinneweb zacht beweegt.... Zijn wij werkelijk in de twintigste eeuw? <ASTÉEL NIJENRODE . Thans lustslot voor iedereen Prof. Dr. W. VOGELSANG IS het soms niet alsof in onzen tijd van snel verkeer ook de Nederlander, maar heel zeker de argeldoze vreem deling de meer intieme, echt Neder landsche schoonheden van de Vecht lichtelijk verwaarloost ? Heel die van ouds icoo geliefde streek, waar welge stelde bewoners van Utrecht en Am sterdam zoo lang hun landhuizen hebben gebouwd of liever waar zg' in de tweede helft der 17e en gedurende de 18e eeuw hun massieve stads woningen pompeuzer en meer geïso-, eerd plachten t« verdubbelen, is meer en meer geworden tot een aardigen doorgang naar de wat hooger gelegen, boschrijkcr gedeelten aan den heide rand en op de Velwve.De conventioneele fantazie van de groot e menigte omtrent natuurschoon wint het hu eenmaal. Zeker, de bussen, de particuliere wagens, helaas ? ook zware vracht auto's snorren eri hobbelen in eindelooze reeks langs den wat- nauwou kronkelenden hoofdweg, tusschen de donkere, hooge iepen. Maar de be zoeker ziet er uit zijn portierraampje op reis naar elders als hij zich voelt, de oude Heerlijkheden" nog wel liggen in hun lommerrijke parken, achter hun zonlichtbeplektc gazons, maar hij wijdt er geen aandacht meer aan. Hij noteert ze terloops, zooals wij zooveel meer en meer terloops" en van verre doen. Hij kent of onthoudt nog maar een enkelen naam, verheugt zich, in den zwenk van het voorbljclraaicn, een oogwenk over een of ander rijkgesmeed, met vergulde krullettcrs .gesierd, door steenen posten geflan keerd hek en draagt straks weinig mee. Hij haast zich of men haast hem verder. En zeker een der merkwaardigste van die oude bezittingen, het kasteel Nijenrode met zijn omgeving, leek na te korte jaren cener onverwachte glorie, ook alwoer te verzinken in de vergetelheid van een stillen en gestagen achteruitgang: een nieuwe periode van verval scheen aan te breken, na die van do tweede helft der 10e eeuw, die ons weinig meer had overgelaten van de schoonheid, die wij uit oude prenten, uit de schilde ryen van Salomon van Ituysdael en J. van der Houden, nog konden reconstruccren. En toch was juist dit Nijenrode, wat de vorige eigenaar en herschepper zoo juist heeft ge voeld, een der zeer zeldzame monu menten aan de Vecht waar nog andere, rijkere herinneringen aan zijn verbonden dan aan die, altijd statige, maar in haar talrijke manifestaties uiteraard wat monotone welvaart van 10de en 18de oeuwsche deftige koop lieden en hun in ambten en waardig heden terecht gekomen afstamme lingen. Hier toch is, voor wie iets van de geschiedenis weet, ook nog een waas van de romantiek onzer Nederlandschc Middeleeuwen; van clie ro mantiek die men terecht moge weren uit de kritisch-historischc wetenschap, maar die voor het leven en het acsthetisch genot hnor aantrekkelijk heid en haar recht van bestaan nooit zal verliezen. Daarom alleen al is het, dunkt ons, van groot belang voor de gemeente waartoe Nijonroilo behoort, voor Hreukelcn dus, maar ook voor Utrecht on Amsterdam en voor geheel Neder land en vooral voor don vreemdeling dlo door ons land t rokt, dat or oen middel is gevonden om dit merk waardig monument oen bestemming te geven, die hot tenminste voor oni'.on tijd een kans schenkt om te worden bezien en gokond. Kon be stemming waardoor het gemakkelijk toegankelijk wordt en de moeite loont. Nü'enrudo is thans wel goon Museum in 's land» bezit, maar hot is ook geen als monument gcvaor loópendc en ontoegankelijke particuliere woning, wat er in te zien is moge, zoovor liet roerende goederen zijn, handelsobject kunnen hoeten, oen winkel, een show room met schilderachtig allegaartje is er waarlijk niet in terecht gekomen. Het oude slot i» een buitengewone omlijsting, waarin do welbekende en op bijzondere manier geleide kunst handel Goudstikker uitstekende kunst werken en merkwaardige oudheden uit den rijken voorraad zóó heeft weten bijeen te zetten, dat zoowel het gebouw als de tentoongestelde voor werpen er grootelijks bij winnen. Er is hier een pakkend geheel ver kregen, zonder dat men heeft getracht te historiseeren. Men heeft met voor treffelijk' resultaat, .gestreefd naar harmonie tusschen de meubelen, schil derijen, de gereedschappen, beeld houwwerken en tapijten aan den nen, met de wanden, vloeren, zol deringen, betimmeringen en schoorsteenen, ramen en deurkozijnen, die men er vond aan den anderen kant. Nergens is gezocht naar de steeds ijdel gebleken verwezenlijking van de fictie, de panopticumachtige illuzie dat dit alles te eeniger tijd zóó geweest zou kunnen zijn. Paedagogischc historische plichten die andere Musea, in streng schoolschen zin, meenden te moeten vervullen, waren , hier niet aan de orde, noch kon iemand ze eischen. 'Er zy'n doodeenvoudig mooie, kloeke dingen, die vaak chrono logisch gesproken zekere gemeenschap van stijl vertegenwoordigen, goed bijeengebracht in op zich zelf mooie, aangenaam aandoende, meestal goed dat wil niet steeds zeggen zoo sterk mogelijk verlichte vertrekken. Zoowel Nederlandsche als Italiaansche, Fransche, Duitsche en Boheemsche kunstwerken vindt men hier. Maar keuze en plaatsing waarborgen ons overal de harmonie van het geheel. Dat het verband van tijd, zelfs ruim genomen, meestal veel sterker is dan de totale saamhoorigheid komt hier overal duidelijk uit. Maar ook daarvan is gcon principe gemaakt. In de 17e eeuwsche witte hal, waar reeds de vorige vour het herstel van Nijenrode met zooveel liefde en talent strijdende eigenaar ao mooicn, maar veel oude ren schoorsteen had doen plaatsen, hangen thans werken van Cranach, van Faber, van Ambrosius Benson, van Jacob Cornelisz en anderen en zij hangen er perfect J Het geheel, met do 10e eeuwsche Italiaansche tafel in het midden, doet hot"; niet his torisch, maar aesthotisch. Hier is ' slechts gewerkt volgens dat wonder baarlijk recept dat niet is tp codific. eren en dat daarom helaas ook niet kan worden doorgegeven en dat men ..g joden smaak" pleegt te noemen. Nog een ander curiosum biedt het kasteel zelf: het in Middeleeuwsch karakter opgetrokken gedeelte, de volgens eenige oude gegevens bijna geheel nieuw gebouwde groote hoek. toren. Ik weet dat wij hier een teer punt raken.'Men heeft in onze dagen zooveel getheoretiseerd over restau ratie van oude gebouwen. Maar ik meen in dit geval te mogen zeggen, dat ook juist dit deel dat de heer M. Onnes in zijn enthousiasme voor het herstel van dit kasteel heeft doen verrijzen, van groot belang is en ware het slechts voor een later te schrijven geschiedenis over de be ginselen en de praktijk van het restaurceren. In dit brok toch heeft een onzer aller bekwaamste specialisten op , dit gebied, de heer van Hee^wijk getoond wat men, bezijden' de convëntioneel*rechtzinnige opvattingen van een tijd, vermag, mits men over genoegzame kennis voldoende onder vinding en nimmer verf Jouwenden ijver beschikt en.... mits die onder vinding en die .observaties niet hebben galeid tot nuchtere navolging, maar daarentegen worden beheerscht door een vast streven naar nheid en ingetogen schoonheid. Het is geen schepping van den modernen geest, het is een verdichtsel als men wil,. een romantisch gedicht. Maar men . aanvaardt het en men is er blij om. D lCTATO R C. van Steenderen Jr. DE K.L.M, heeft pech. En wij zijn dat niet gewend. Tot het ongeluk met de Uiver" liep alles vrijwel op rolletjes. De machines kwamen aan en vertrokken met de regelmaat van een klok, van noodlandingen of ongelukken hoorde je praktisch niet. In ieder gevat, de tijd die verliep tusschen twee ongevallen was dermate lang, dat men" een en ander accepteerde als vrij normale gebeurtenissen, zooals een spoorweg» ongeluk of een ongeval met een autobus als niets bijzonders wordt beschouwd. De Uiver"-ramp was al een tikje anders. In de eerste plaats was die Douglas een vliegtuig van vreemde makelij, waar men met eenig wan trouwen tegenover stond. Dan was het succes in de Melbournerace buiten proporties opgezweept, men had er een Nationale Gebeurtenis van 'ge maakt en de bemanning tot ziek wordens toe gehuldigd. Daarna de volkomen overbodige en verkeerde geheimzinnigheid met dat Uiverrapport. Een en ander creëerde een aenuwaehtige stem ming. Toen de Leeuwerik", daarna de Kwik staart" en nu, vlak daarop, de Maraboe". ? Was de stemming na het gebeurde van Zondag reeds niet gunstig, deze is thans volkomen ongun stig. The man in the street, die buiten de vliegerij staat en wiens angst voor het vliegen eigenlijk alleen maar ingedut is, zoekt naar een oorzaak van deze pech" en tracht een slachtoffer to vin den op wien de schuld van een en ander kan worden geladen. Want volgens hem zijn die ongc lukken niet meer zuiver pech, wat ze in werkelijk heid wél zijn, maar het gevolg van een fuut, gemaakt ergens bij de K.L.M. Het satoty fust zou weg zijn, er wordt maar raak gevlogen, de piloten zijn in vee) gevallen te jong en riet berekend voor hun taak, do technische dienst beschikt over onvoldoend geschoolde krachten, do ziuik is te snel gegroeid. . ' * ' * ??? En dan komt vanzelf .de naam van den baar" naar voren. Plesman. Hij is niet populair. Kun dat ook niet zijn, want zijn van nature norsche aard maakt, dat hij menschen niet aantrekt. Zijn korte, barschc manier van spreken stoot af. En hij is een Dictator. Zijn wil is wét bij de K.L.M. en ook ver daar buiten. Hij regeert praktisch de geheele burgerlijke vliegerij en het is vrijwel uitgesloten, dat iemand daar iets kan beginnen. indien hij de K.L.M., zegge Plesman, tegen zich heeft. Officieel is dat niet waar, in werkelijkheid wél. ? " HU regeert met sterke, straffe hand. Hij eischt alles van zijn menschen zooals hij alles van zich zelf eischt. En toen het erop begon te lijken alsof do K.L.M., zijn K.LM., zou worden overvleugeld door buitenlandsche maatschappijen, toen zette hij de tanden op elkaar, liet een dienstregeling ontwerpen, die* alle Voorgaande dienstregelingen met stukken sloeg en eischte van zgn menschon, dat ook zij de tanden pp elkaar zetten zooals hij. En zijn menschen hebben de tanden op elkaar gezet en zij werken. Een enkele mag het te hard gaan, een enkele kan dit tempo misschien niet volhouden en kankert". En uit die ontevreden heid van. een enkel lid van het K.L.M.-personeel zijn verhalen voortgekomen, eerst fluisterend verteld, langzamerhand gemeengoed geworden, waaruit de niets-wetende buitenstaander zou kunnen concludeeren, dat diégeheele K.L.M. in een overwerkten toestand verkeerde, waaruit ongelukken moesten voortkomen. En, nu er een paar ernstige ongevallen zijn gebeurd, nu conclu deert men inderdaad, dat de schuld van dat alles geheel ligt büdien nen man, dien Dictator, die récht op zijn doel afgaat, bij Plesman. Den machtsZaal In het kasteel Nijenrode AAN INZENDERS VAN MANUSCRIPTEN ' " . - -. _^?i?'. '. > wordt verzocht bij hun bijdragen een gefrankeerd briefomslag met adres van den afzender in te sluiten. Op hét adres van stukken; voor de redactie bestemd, vermelde men gén namen vah personen. wollusteling, den slavendrijver, den man zonder hart. Don man, die menschen den dood in jaagt. Om Plesmun beter te kunnen begrijpen moeten wij do geschiedenis der K.L.M, nagaan. Vijftien j mr geledon startte het eewte, gehuurde, toestel van Schiphol naar Croydon. Een open, omge bouwde militaire verkenner. Bestuurd door een buitonlandschen piloot. Eén dienst per dag heen on wour naar Londen. En in die vijftien jaar is hot bedrijf gegroeid tot een wereldlichaam. Twee maal por week naar Indië, tachtig van de belang rijkste steden in Europa zijn uit Holland binnen n dag te bereiken. De vloot is gegroeid tot ruim veertig eigen machines, die worden bestuurd door Hollandschc piloten. Er wordt gevlogen onder alle weersomstandigheden, dank zij een geporfcctionneerden radiodienst en de modernste navigatic-instrumcnten. Het vliegend materiaal is steeds verbeterd en gemoderniseerd, de oplei ding der piloten heeft gelijken tred gehouden met de zwaardere eischen van het moderne lucht verkeer. * * PAG. 6 DE GROENE No.3033 Een dergelijke organisatie vereischt een zeer krachtig leider, een man die weet wat hij wil on die zich door niets en niemand laat tegen houden. Zoo iemand ? is geen salonjonker, zoo iemand is zoo druk bezig, heeft zooveel dingen aan zijn hoofd, dat hij zijn uitdrukkingen dikwijls niet ménageert. En zoo iemand duldt geen tegen spraak,'geen ...Ta maar". Hij heeft'daarvoor geen tijd. Hij hoeft zijn assistenten, zijn medewerkers, die do détails voor hom verzorgen, maar hij moet zorgen voor de groote lijn, hij moet jaren vooruit ?/.ion en hij moet zorgen, .dat zijn K.L.M, steeds paraat is, Plesman te mot de K.L.M, opge groeid, het is zijn creatie. Is het dan een wonder. dat hij er voor vecht, van zich af trapt, als hij slechts denkt, dat iemand die K.L.M, nadeel wil berokkenen? Een employéhardgrondig op zijn kop geeft omdat hij iets fout deed en daardoor de zaak niet vooruit hielp? Maatregelen neemt, harde maatregelen dikwijls, om to zorgen dat de K.L.M. nummer n blijft? Dat hij bij dat vechten dikwijls anderen voor het hoofd stoot. Is volkomen natuur lijk. Mnar iemand met een soepeler karakter, met meer takt hier en daar, zou nooit van de K.L.M. hebben kimnen maken wat zij thans is en zal ook vandaag niet van de K.L.M, verder kunnen maken, wat zij straks zijn zal. ? Wij zien het aan andere luchtvaartmaatschap pij on, waar soepele, prettige menschen regeerden. De dienst verslapte, regelmaat was ver te zoeken, betrouwbaarheid was volkomen afwezig. Ku zij gingen achteruit. Men" vloog liever met do K.L.M.. die op tijd vertrok, wind of geen wind, weer .of geen weer. En in de landen, waar die soepele, prettige menschen aan het hoofd van lucht vaartmaatschappijen stonden, moest de regeering ingrijpen, moest worden gereorganiseerd en nog maals worden gereorganiseerd. Hun piloten waren spreekwoordelijk slecht, want zij hadden geen ? moreel. Zij waren bang voor alles wat maar ecnigszins niet normaal was en zij maakten ieder moment noodlandingen. Zij waren niet gewend de tanden op elkaar te zetten, omdat hun baas", .die prettige, soepele baas, die zoo vriendelijk en aardig kon praten, ook nooit zijn tanden op elkaar zette.doch takt had en liever de moeilijkheden uit den weg ging dan ze overwon. '? ' ' ? ?'"? :>:?*.' ...; ..?'?'.'? ?-.'?: Plesman drijft zijn menschen, zweept ze op. Als een enkele zwakke broeder daar niet tegen kan, jammer. Maar dan is er voor hem gén plaats in dat nieuwe, nog steeds groeiende bedrijf, dat alleen maar menschen kan gebruiken, die zich met volle toewijding aan hun taak geven, ook al beteekent' dat wel eens zich kapot werken.. Doch hij .doet dit alleen opdat zijn K.L.M. groot worde en blijve, niet omdat hij in werkelijkheid een machts wellusteling, een slavendrijver, een man zonder hart zou zijn. Want ondanks die uiterlijke hard heid, is niemand er beroerder aan toe als een van zijn jongens" iets is overkomen, dan die* zelfde beul". '?",'.. . Heb een hekel aan hem, noem hem ikwcetnietwat, maar vergeet nooit, dat wij vandaag een Koninklijke Nederlandsche Luchtvaart MaatschapPAG. 7 DE GROENE No.3033 A. P/ejmon, Directeur der K.LM. pij voor Nederland on Koloniën hebben, die vér staat boven de luchtvaartmaatschappijen in landen, ongeveer oven grout als het onze en di zeker niet. minder is dan do Duitsche, Engelsche en Fransche maatschappijen. En dat dit resultaat bereikt b niet alleen, doch dat ouk de K.L.M. ec-n voorbeeld blijft gevon aan die wel grootere landen, i* t* danken aan hot feit, «lat Plesman weet wat hij wil. oen krachtig leider te. Prof. J.. Prinsen r E midden r«in den maalstroom der gebeurte nissen nni dezen tijd verwijlt de gemiddelde menseh. die dagelijks de schokkendste gebeur' tenissen om zich heen ontwaart, minder aandachtig en bezonken bij het htengaan voor immer van bekende en verdienstelijke figuren, die de dood niet ontmoeten in een katastrofe. maar aan het einde van een langen smartelijk ziekbed. Toch vragen u-ij een oogenblik ttiltc voor den 'Amsterdamschen geleerde. die aan de studie der yedeflandsehe Mieren ontviel: Prof. Prinsen. Over den geleerde Prinsen bestaan vele schakecringen van wuardeering. Maar wie sieh bewogen op sijn gebied, si j erkennen in Prinsen, den grooten en grondigen ieder, die sich in het bizonder verdienstelijk heeft gemaakt ten aanzien van de literatuur der achttiende eeuw. die hij kende als weinigen. In wifder kring blijft de naam van Prinsen voort leven om sijn uitvoerige geschiedenis der yederlandschc literatuur, een handboek, dat door ieder beoefenaar der Xederlandschc letterkunde wordt ge raadpleegd', het eenige uitgebreide handboek (dat van Grcshoff en de Vries is veel minder omvangrijk) dat in de laatste tijden het licht zag. Prinsen maakte het sijn lezers niet moeilijk. Hij verstond de kunst, sijn stof systematisch te be handelen, en soo populair, dat ook de minder-ont wikkelde leser er zonder inspanning van kennis neemt. Wie de voorkeur geeft aan de grondiger literatuur' behandeling van Verwey mag niet vergeten, dat het werk van Prinsen getuigde van moed en onderne' mingsgeest en dat het de opvolger was van literatuur geschiedenissen, die of door haar onverteerbaarheid of door haar oppervlakkigheid geenszins hebben be antwoord aan het gestelde doel. En aan Prinsen komt onvoorwaardelijk de eer toe, dat hij het eerst in n omvangrijk, door 'de wetenschap gesanctionneerd geschrift rechtheeft gedaan'aan de moderne letterkunde De opvatting der literatuurgeschiedenis ontwikkelt zich met den tijd, maar Prinsen heeft door zijn baanbrekende daad deel aan de erkenning der litte raire beweging van'SO. ' Wie het voorrecht had, den mensch Prinsen ie kennen is getroffen door een diepe hartelijkheid, die zich wel eens onder een, hoekig uiterlijk verborg. Diep-in was hij een gemoedelijk man, en wij, die met hem mochten samenwerken bij zoovele gelegen heden, in prijsvraagcommissies en bekroningsraden, waar de'literatuur eerbied eischte en belangstelling, wij zullen de:cn goeden, goedwilligen en ernstigen mensch niet licht vergeten. ', .. R. 2