Bioscopy Spel met L. J. Chester M. Franklin Sequoia,11 (Tuschinski, Amsterdam) Duitsche letterkunde .V ?tl ? l' Willi Fritïch (Jupitcr) en Paul Kemp (Mercurius) in de Ufo-fi/m Amphytrion" (Rembrandt, Amsterdam H (i. WK M .S In-fit do faut ast iselio {jroschieilonis gesrlirovon van oen goleenlo. Dr. Moren u. die op oen afgelegen en onbewoond ??ilaiul allerh*! womlorlijko proeven noemt mol lovorido (lieren. Uings woti'nsi'hnppi'lijjc-exporimentoolon wog In-engt hij zo monsrholijko-lïtstiiicti'i» on metiHi-holijk vei-stand bij on het slot is een wilde strijd tiiHschon do goïnjeete<>r(li> begrippen on gevoelens on do oorspronkelijke dierlijke driften. Hot is oen fasdnoorond boek. ondanks don ge waagden opzet. Want boven on buiten de ietwat krasse gebeurtenissen, staat dit wonderlijke spel met hot loven ? ?? dit koene goochelen met biolo gische wetten, waardoor wij gegrepen worden omdat het do uiterste grenzen dor mcnsrholijko smvoroinitoit schijnt te ovorsuhrijdon. ' Dezelfde thrill" gaat. meen ik. van do film Sequoia" uit. Ik verklaar mij absoluut onbevoegd om te booordeefen of hot mogelijk Is. dat oen jong hort en oen jonge poema na in gevangenschap bij mensehen te zijn opgegroeid, ook na hun terugkeer tot do natuur dezelfde vriendschap voor elkaar bewaren. Een gevoel van ernstigon twijfel aan do waarschijnlijkheid eener zoodanige idylle laat zich niet afwijzen, vooral wanneer het hert zijn moodoiTooneel HET NIEUWE SEIZOEN Eduard Verkade viimiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiimiiiiitiiiHiiiiiMmmiiimiHiimiiiiiuimm^ s s MET dit artikel treedt de heer Eduard Verkide ' ' in de rij der vaste medewerkers aan D GROENE. Reeds gerulmen tijd was de heer Henrik Scholte door andere werkzaamheden dermate gebonden, dat hét hem zwaar begon te vallen de tooneelrubriek in ons blad te blijven verzorgen. Met leedwezen zien wij hém ver trekken. Doch tegelijkertijd verheugt het ons in den heer Verkade een man te hebben gevonden 'die wel bij uitstek bevoegd is om onze lezers in deze materie voor te lichten. Red. DE GROENE | s 5 s s s H KT nieuwe .seizoen in do theaterwereld i.< woer begonnen. Do Amsterdamschc critici hebben niet moer of minder'dan vier pre mières moeten verslaan op vier achtereenvolgende dagen. .???'. . Van 20 Augustus af werden gegeven door De Hagospolers" Arm* and the man". Wapens en de menscir van Bernard Shaw; door Iret.Centraal Toonoel Lover's leap". Oost West? Egypte 't beat" van Philip Johnson; door het Hollandsch Toonenl Mr. Wu" van Haróld Qwen; en door het Nieuwe Schouwtooncel .',The dominant sex". ..Met sterke geslacht" van Michael Egan; vier Kngelscho stukken dus woartusschcn men een vergelijking mag maken, waaraan, een soort algemecne beschouwing van deze vier gezelschappen moge worden toegevoegd. . Het oudste stuk is Mr. Wu", een soort gruwelstuk, bnhoorend tot een genre, dat tijdelijk mode is geweest, in wezen niet beter of slechter dan Het Chineeschc landhuis". Op den keper be schouwd een draak, mot een soort tendenz ten opzichte van rassen-verschil en dan nog. speciaal hoe de Engèlschcn zich tegenover den Chinees -verhouden. De wijze waarop een dergelijk stuk gegeven kan worden is heden ten dage ander» dan twintig jaar geleden. Vroeger kon men zulk een gegeven nog wat aandikken, heden ten dage is het noodzakelijk dit tb versoberen en de karakters van een genuanceerde psychologie uit te spelen: dn hoofdfiguur zal veelal een pathologischen indruk maken. De Chinees kan alleen ten voeten uit ontstaan in de juiste omgeving en de tegenover hem gestelde Europeanen bohooren te stappen als uit de,Sketch. Wanneer zoo do schijn van het contrast tusschen de. twee rassen wordt bereikt, duet het er weinig toe of het nu wel een echte Chinees is. dio. tegenover den Westerling slaat. of niet. Het gaat uitsluitend om effecten en niet om waarachtigheid in een dergelijk stuk. Louis de Vries is een zeer goed, veelzijdig tooneolspeler van de oude school; de artistieke leiding van het Hollandsch Tooneel berust nu in zijn handen on in die van Adriaan van der Horst; 'een groot onderling contrast. Adriaan van der Horst heeft de leiding gehad van de vroegere Tooneel Verconiging, heeft het werk voltooid van de in vele opzichten zoo begaafde leiders Chrispijn Sr. en Van Kuyk en höd het geluk over krachten als Esther de Boer, Alex Paassen. Tilly Lus en vooral niet te vergeten Mevrouw van der Horst;-van dor Lugt Melsert te beschikken, die met elkaar vrijwel ieder naturalistisch stuk in de perfectie konden spelen. Louis de Vries heeft in datzelfde soort repertoire veel bereikt (?Familie Lehmann" en ...Schakels"), maar in wezen behoort hij tot do romantische school, zooals ledere acteur of actrice» deel blyft uitmaken van de school waarin hij of zij de eerste successen heeft behaald. Het nieuwe gezelschap bezit een aantal goede krachten van Verschillenden stijl en de artistieke waarde van deze combinatie in de naaste toekomst is afhanke lijk van de eenheid, die verkregen zal kunnen worden met de zeer uiteenloopcnde dames en heeren. waarvan enkelen op hun eigen terrein hebben gedomineerd: Oscar . Tourniaire. Anni«« Verhuist. De uiteindelijke artistieke resultaten zullen mede afhankelijk zijn van een juiste keuze der stukken, in verband mot de mogelijkheden voor dit soort combinatie n de leiding. Een goed geschreven, degelijk stuk is The dominant, sex". Het houdt den typischen Engelschen humor in. vermengd metjietwat Amerikanisme en is vol kracht, zij het ook! dat de dialoog hier en daar wat te uitvoerig is, dus snel tempo cischt. Het is een zeer moeilijk stuk om in zijn geheel tot zijn recht te brengen; en verdraagt geen omzetting naar een andere sfeer dan door den schrijver als Ehgelschman is bedoeld. Het Nieuwe Schouwtooneel is samengesteld uit vele ex-leden van het oude Schouwtooneel onder leiding van Adriaan van der Horst en Jan Musch. De huidige leiding "wordt door . een combinatie van ortisten gevoerd, waarbij de regisseurs elkaar afwisselen: Ko van Dijk, Frits Bouwmeester en Snoek. Van de spelers is Lau Ezerman ongetwijfeld de meest begaafde. Het gezelschap heeft blijk gegeven te kunnen excelleeren in een werk als De vier jaargetijden" van Gooien en zal elk stuk. waarvan de problemen in hun sfeer liggen on door PAG. 8 DE GROENE No. 3040 hen-overzien, worden, ernstig en degelijk kunnen ' uitbrengen. Kiest het voor hen minder geëigende. werken, die óf te fantastisch voor liun spccinlon Hollandsehen aard zijn of geheel in een ander milieu spelen dan wordt hel resultaat onberekenbaar. ..Oost West? Kgypte 't best" is een geesti» geschreven societystuk. zonder eenige innerlijke waarde. Maar het i» vlot uu speelt in'een typiseh fêngelsch milieu van vrouwen van om en bij de dertig. behoorendo tot de middcnklasso-sorioty. en dito mannen, liet heeft de stijl van Somersot Maugham. tuinder cynisch, even vrijmoedig poschreven. Een ontspanningsstuk, zoonis or honder den de laatste jaren in Engeland en Amerika zijn gemaakt. Het Centraal Tooneel onder de nrlifitioko leiding van Ceos Lasour'hooft de grooto troef te kunnen beschikken over een kwartet jongere menschen. dat in samenstelling beter is dun eeitig ander gezelschap in ons land momenteel bezit. Bovendien is dit kwartet al eenige jaren geheel. op elkaar ingespeeld en vrijwel ieder' stuk met twee vrouwnn en twee mannen tussclirn de twintig en vijfendertig jaar zal bij dit gezelschap goed tot zijn recht kunnen komen. Cees Lasour maakt «en voortreffelijke miso-en-scêno. geeft een sobere regie. Bij hot Voreenigd Toonool heeft hij y.o<-r veol ervaring opgedaan. Mary Dreaselhuys is een uiterst intelligente, beschaafde, charmante actrice: Rie Gtlhuys heeft verdiend haar plaats bij dit gezelschap gevonden, evenals Joan Rommelt H.' Het kwartet is nog veel beter bij olknnr passoml dan dat hetwelk ("Vos Laspur. Vora Bondam. Minny ton Hove oh Dirk Verbeek bij hot Voroonlgd Tooneel vormden. Het hoort moor bij elkaar in algemeene atmosfeer. ? De moeilijkheid voor dit genre onsvnihlc U een go,leidelijkon overgang to vinden tot intenser knraktoropol. nanimnto zij oen dool van» Imu jougdcharme verliezen. Tenslotte Wapens on do motwi-h" van Hoinard Shaw. Dit is en blijft oen geniale uit ing van mi groot schrijver en zeldzame persoonlijkheid. Al vervalt Shaw. nu hij oud wordt, wel eens in oen soort uitleg in dialoogvorm, hij bezit als goon ander de gave met een enkelen zin of gezegde een wereld van gedachten te openen. De figuren i n ^Wapens on de mensch" zijn karakters in het vroolijkr spotzieke brein van den jeugdigen philosnof Shaw ontstaan. Zij behooron daarom als karika turen te wórden gespeeld, maar toch mot do.levenswaarheid, die zij als synthetische lovonsmodellon inhouden. Dit is zeer moeilijk werk. owcht begrip en kunnen van leiding en spelots en is steeds weer een vruchtdragende studie voor oen leder. Het gezelschap Do Hagospolois -i*.'behoudens.. Riica Hopper, den directeur-van Hoven en don leider, gróót endeels samengesteld uit jonge, talent volle, doch min of meer oru/oroutineerde nionsehon on het is de bedoeling van do leiding van dit ge1 zolschap zooveel mogelijk in goed werk krachten te scholen, die. in niet t o vorro toekomst^ wo»-r oen waarachtig roportoiro kunnen spolen. het leven JORDAAN loos jong in de bescherming derzelfde menschen terugvoert en gezegde poema op het juiste moment den strooper aanvalt, die z|jn vriend, het hert. wil neerschieten. Ik meen wel eens gelezen te hebben. dat gevoelens als waarvan het hert blijk geeft wanneer het zijn natuurgenooten uit. een val bevrijdt in flagranten strijd zijn met het onver biddelijke chacun puur sol" dat het dierlijk leven beheerscfat.... Maar ik behoef in dei-gelijke overwegingen niet ti» treden.... gelukkig! Want dan zou ik en kostelijk en leer sprookje minder genoten hebben. Hier ia een historie, die met de grootste open hartigheid het menschelijke sentiment als grond toon kiest. Vriendschap, trouw, dankbaarheid. zelfopoffering.... het is het complete register van menschelUko reacties, die het doen en laten dezer dieren bepalen. Het zijn de sprookjes van Orimm en Andersen, die hier hun volledige en geraffineerde verbeelding vinden. De gracieuso majesteit van het hert, de groteske logheid van den beer. de sluipende verschrikking van den tijger.... motieven uit de ongerepte, natuur gelicht, worden verwerkt tot een nieuwe realiteit ' met eigen wetten en eigen waarheid. Een hert. dat turn een bron drinkt, wordt door een poema beslopen. In een grandlozen climax van spanningen, wisselen do beeld-moticven elkaar af: de ranke rust van het drinkende wild de wreede gratie van den sluipenden poema de edele kop met de kroon van gewei in luisterende aandacht geheven het grijnzende Medusamasker van den aanvaller...'.. dan de verrassende oplossing der wederzijdsche herkenning. Onwaar schijnlijk? Wat doet het ertoe tegenover de vir tuoze poëzie van zulk een sprookje! Het eenige storende en gevaarlijke element: de mensch, werd met waardeerbare omzichtigheid toegepast. Jean Parker, Samuel Hinds n Ben Alden zijn niet meer dan de aanknoopingspunton van dezen teeren en bewogen droom. Wat domi neert, dat is het dier in zijn ongerepte gratie on schoonheid. ? En het wonderlijke, poëtische spel met het leven, dat de camera voor onzen verbaasden blik opvoert. ? Het land van den Negus Abessynlë" (Roxy, Amsterdam) ERC5ENS ver weg- in het Zwarte Wereld deel ligt Abessynlë.... het land van den Negus".... een leege klank, vaag en niets zeggend tUBSchen Dollart en Schelde. Met branden de opgen houdt de menschheid den blik gevestigd op dit raadselachtige stuk grond, waar een onheil spellend gerommel het gerucht van het politieke gemarchandeer dreigt te overstemmen. Hoe ziet dit land eruit, dat sinds weken de vraag van oorlog of vrede binnen zyn grenzen besloten houdt? Wij grepen naar ledere foto?kijken lang en gretig naar het starre, vlakke plaatje on leggen het onbevredigd terzijde*... Maar daar komt de film en zij neemt óns mee door een wintersch Servië, over besneeuwd" Alpentoppen, den Acropolis en den Orieksclien Archipel tot do Afrikaansche kust als een trillend-witte etrook uit. den nevel opdoemt. Oerwouden schuiven onder ons weg, woestijnen schijnen zich op te rollen een matte, metalen spiegel bezaaid met vreemde, driehoekige zeilen.... het Tsana-Meer.... een breed, zilveren lint.... de Nljl l Het is alles verrassend onecht. Dan een barre hoogvlakte gebarsten in duizend plateau's .... Abèpsyni^ een half geciviliseerde negerkraal.... Addis-Abebal Wij dalen temidden van een oostersch ras niet geprononceerde negerkenmerken. Gestalten met het kruis der Christenen op de borst en de extase van oude heidengodsdiensten in iedere beweging. Groteske figuren in fantastisch-witte gewaden. zonderling .uitgedost met moderne, westersche bewapening. Dansende zwarte mannen en vrouwen zwljmelend in déobscene vervoering van rytl>misch beweeg..... tropisch Afrika l Het is niet vreemder of opzienbarender dan dozijnen andere exotische filmbeelden. Maar hot zuigt onze aandacht op, omdat het den klank belichaamt die als een klaroenstoot, over de angst ig wachtende wereld vaart. Abessynië.... ! HET DERDE RIJK EN PANTOUFLES BÜDU Uhse, de vroegere hoofdredacteur van het na t ionaal-socialistische Itzehoer Tageblatt" (Holstein) schildert ons in zijn eerste boek: Söldner und Soldat". dat bij de Editions du Carrefour" te Parijs verschijnt. waarom en onder welke omstandigheden hij van een natiomwl-socialistiseh leider zich tot een fel tegenstander van het nationaal-socialistisch regiem. en als gevolg hiervan tot een door Hitler van zijn burgerrechten beroofd, geëmigreerd schrijver ont wikkelde. Uhse is niet de eerste Duitsche soldenier. die OIIH zijn ommekeer schildert. Er zijn er velen. In Der Aufbruch". het maandblad van dez«« schrijversgroep. schreef Richard Scheringer des tijds: In den loop der jaren werden we heel andere menschen en groeiden van rebellen tot re vol utionnairen. Het eerste, wat we verloren, was het geloof aan zekere lieden, die den mond vol hadden van nationale bevrijding en eigenlijk bescherming van den privaten eigendom bedoelden. Wij be gonnen langzamerhand te merken, dat er verband bestond tusachen het nationale en hot sociale probleem, ook al konden we de consequenties hiervan nog niet begrijpen. Hitler's groote tijd brak aan. Geestdriftig sloten we ons aan bij de N.S.D.A.P., droegen een hakenkruis-insigne, lieten ons halfdood slaan en belandden in de gevangenis. alles in het vaste geloof een rechtvaardige zaak te dienen. Dit was het laatste ongelooflijke bedrog. waarvan we het offer werden, de laatste maal. flat we het Verleden dienden." Ook de schrijver van Söldner und Soldat" meende een rechtvaardige zaak te dienen, toen hij als soldenier in dienst der nationaal-soelalistische beweging trad. Hij is de zoon van een Duitsch officier. Daar er geen geld is om hem te laten studeeren, belandt hij als volontair op de redactie van een provinciale courant. Een paar jaar woont hjj in een provincie stadje, waar de fouten en de slapheid der Duitsche republiek nog duidelijker in het oog vallen dan in de groote steden. Als gevolg van de verwarring en de politieke onzekerheid onder de opgroeiende jeugd, meent hij in het corps berland" onder bevel van Beppo Romer heldenmoed, vaderlands liefde en de noodige romantiek te zullen vinden. Hij neemt deel aan den strijd in het Roergebied en aan de schermutselingen aan de grens van Beieren en Thürlngen, maar de beruchte Hit Ierputsch te Münchep wordt door de lafheid der leiders een diepe ontgoocheling voor hem. Jaren van wanhoop en twyfel volgen. Intusschen vindt in Holstein. waar Uhse in deze jaren redacteur is, pen boerenrevolutie plaats. Claus Hemt. hun leider, een rebel, diéaan Thomas Münzer en Florian Geyer doet denken, trekt hem in zijn ban. en als de eerste relletjes met arbeiders plaats vinden, voelt Uhse steeds duidelijker hoe voos het pathos der nat ionaal-socialistische vrijheids' '-parolen in werkeltykheid te. Op zekeren avond, na een gevecht tusschen arbeiders en S.A., staat hij voor de lijken van drie offers (twee nazi's en een arbeider). Opnieuw maakt zich de twijfel van hem meester: ..Üeze Stürzebecher (de arbeider X.R.) had eerlijk voor zijn zaak en die van zijn kameraden gevochten. ..Ik staarde weer naar de drie lijken aan onze voeten. Nog eenmaal trokken de gebeurtenissen van dezen nacht voorbij, maar nu donker en veront rustend. Ik zag sommige dingen, waar ik eerst niet op gelet had. plotseling veel duidelijker. Natuurlijk had ik partij moeten kiezen voor mijn beide kame raden in hun bruine hemden; aan wier marsch in den dood ik niet tnelentaat onschuldig was. ..Had ik er niet. al mijn kracht en energie aan besteed hen. en indien het mogelijk \vas nog velen duizenden te laten marcheeren ? ..Hadden ze in de courant mijn artikelen niet gelezen, die hen verleid hadden het bruine hemd aan te trekken ? Hadden ze niet aan al de idealen geloofd die mij. nu ik voor hun doode gezichten sta. niet te binnen vallen rik schrok, omdat ik voelde dat ik de beide dooden aan mijn voeten verloochende, en bemerkte, dat mijn hart eerbiedig boog voor den derde, voor den arbeider, wiens gelaatstrekken een felle haat en aanklacht uitdrukten en die den naam van den ouden zeeroover en rebel, dien hij droeg. door zijn dood alle eer aandeed. Bij hem vormden leven en dood n rechte lijn. Hij was arm. onder drukt en uitgebuit daaraan was voor mij geen twijfel mogelijk en had wie zou het willen bestrijden tegen zijn lot en dat van duizenden anderen gevochten. Hier was geen sprake van kwade bedoelingen. ..Ik had niet willen strijden tegen zijn klasse, aan wier kracht ik ondanks alles geloofde. Bij het lijk van dezen arbeider kwam ik tot het inzicht, dat dit de quintessens van mijn nationaal-socialisme was. JCu bleven me nog slechts twee wegen open: naar links of haar rechts recht of onrecht." J Jij zoekt dus een uitweg uit dezen dreigenden chaos on kiest tenslotte samen met Bruno von Salomon. zijn wapenbroeder, de partij van Killer 's felste tegenstanders. Söldner und Soldat" bevat in de eerste plaat? de droeve tragedie van de Duitsche jeugd, dio tevens de tragedie van de republiek van Weimar U. De auteur maakt het zich niet gemakkelijk. schrijft eerder een woord te weinig dan te veel, wordt nimmer, hoewel er hier stellig genoeg aan leiding voor is. pathetisch, maakt nergens ophef van zijn bekeering, doch is steeds zou discreet mogelyk. Nergens wekt dit boek den indruk van een eersteling en bijna op elke pagina bewijst de schrijver zijn groot talent, menschen en toe standen iu zakelijke woorden dichterlijk te schil'deren. Nico Rost TIJDGENOOTEN To*kinln( voor dt Grotnt van Ch. Rotloftt ... l J Cafeteria: Het voederen der menschen PAG. 9 DE GROENE No. 3010