JOHN RAEDECKER VIJFTIG JAAR ?J. ?'T ijEen romantisch beeldhouwer IK herinner mij toen photo, waar Raedecker ge nomen is van het strand af, maar liggend in de zee. Het groote lichaam, door wat water over spoeld, geeft aan Raedecker iets van een Triton, maar toch weer niet van een Oceaantriton; meer heeft de beeldhouwer daar van een Land- en Strand triton. Toch is deze gelijkenis niet wat mij het meest heeft getroffen in deze afbeelding. Er is iets anders en dat andere is, dat het groote lichaam van Raedecker niet vervreemd doet van wat het omringt, natuur, maar elementair blijft tegenover, bij en in de twee elementen: water en lucht. Ik geloof, dat dit gevoel spelenderwijs zou kunnen worden uitgeplozen en nagegaan en zonder te veel te hechten aan symbolen, geloof ik toch, dat vertrouwelijkheid met de natuur, maar niet als realist, een groote eigenschap is van Raedecker en van zijn werk. En al verder gaand, zou ik willen schrijven, dab n der eerste elementen onzer nabuur is de zinnelijkheid, een zinnelijkheid, niet verfijnd van intellectualiteit, maar ondervonden en genoten als een levenbrengende omarming. Het werk van Raedecker is vol van een zinnelijkheid, die in .onze kunsten dikwijls te zeldzaam was en waardoor menig werk niet die gemeenzaamheid verwekte en verwekt, die ben eenenmale noodig is. Dit bezit van het zinnelijke geeft een der eerste bekoringen aan heb romantisch werk van Raede cker; dit zinnelijke, dit primair element, onder scheidt onmiddellijk Raedecker's werk van dat door Krop gemaakt. Krop's vrouw is de gezel van den man ben eerste ha zyn arbeid, in zijn gezin; Krop's vrouw is de gezel van den man ben eerste in zijn arbeid, in zijn plichten; de vrouw is bij Krop heb deel van heb gezin, dabmeb den man heb loven aanvaardt, draagt en voltooit. Dévrouw bij Raedecker wordt zelden als zoodanig gezien; zij is meer de natuurlijke lokking, het natuurlijk tegendeel dan wat anders ook. Zij is meer de daad der zinnen dan de verantwoording tegenover de züinehjkheid. ZU verantwoordt niet; zij is en zij kan nieb anders zijn. Dab geeft haar een onbeperkZEIST BOUWTERREINEN en HUIZEN te koop in -het Centrum der Gemeente. Inlichtingen: PARK KERSBERGEN Kantoor: Montaubanstraat 4, ZEIST fcn% macht tlnu \val ook, tlnu uok welke beschou wing. Zij is een lichaam, een huid, een lijfelijke bouw, die dikwijls noodt zonder voorbedachten rade, maar omdat zulks haar wezen is. Ik zou soms willen,-schrijven: al dansende.-verderft zjj l" ??. Hieruit volgt, dat uieer dan een ander, Racdecker de beeldhouwer van do vrouw is. Maar Raedecker is tevens de romantische beeldhouwer. Het geeft '»em iets Duitseh.... In een land als het onze, A-aar veel gemengd Arisch'' bloed gevonden wordt, ook wel by Raodeeker, doet dat soms merkwaardige dingen vinden. Ook de beeldhouwer Polet is van ..gemengd*' bloed; wel Duitseh en 'Fransen door elkander. Maar zooals bij Polet na een barokke vrouwefiguur een slankere leniger-gebouwdc vrouwofiguur tegenwoordig kenmerkend is en franschcr van wezen is dan het vroegere werk was; het fvansch overwon bij Polet! is en bleef bij Raedcckcr wat. ik in tegenstelling het Duitsche wil noemen, bestaan. Het romantisch beeldhouwwerk van Racdcckor heeft daardoor do eigenschap, het wekt het gevoel, dat het niet ten eenenmale afge scheiden is uit en van het omringende leven, wat Polei's werk wel heeft, maar dat het verband nooit gansch en al verbroken werd, maar dat de gestalte weer wil keerch tot het geheel, de natuur. Racdcckcr is niet alleen de beeldhouwer echter van do vrouw, hij is ook de makker van de Man netjes", (figuur verwant aan de Xeanderthalmensch) die wel vleugels hebben, maar toch nog verbonden zijn met de Aarde, sterk verbonden aan den grond. Hij ontkent de Aarde, het eerste voor hem, het verband van alle levende wezens dus nooit, al ontkent hij, als kunstenaar, de vlucht, moeizaam en zwaar, nooit van de Aarde af. Deze bekentenis vindt ge niet alleen in die gevleugelde, zware, korte mannefiguren. Zij is ook in den grooten kop, die ik eens de wordende gedachte genoemd heb, een kop, waarin ge de eerste moeiten tot be- : wustzqn te geraken, gesymboliseerd vindt; ge symboliseerd in een van Racdecker's belangrijkste werken. De Man en de Vrouw werden, dat volgt uit het voorgaande, door Racdecker, diep en een» voudig geformeerd, ieder naar een essentieeion trek. HET Romantische is een vorm geven van binnen-uit; het realisme is een beteekenis geven van buiten naar binnen toe indringend. Het Ro mantische is n teeken van een algemeener Idee in den kunstenaar (achter alle verscheidenheid een algemeenheid .weten of vinden of voelen); het romantische kent, omdat het van binnen-uit is, een gevaar tegenover het realisme; het kan in her halen vervallen juist omdat het van binnen-uit is . en dus is aangewezen op een aantal schemata in den geest, die mij steeds beperkter lijken en bleken dan dikwijls wordt gemeend. Het zou onwaar zijn, zelfs op dezen feestdag van Raedecker, nu hij vijftig jaar wordt, hier niet -neer te schreven, dat dit ge vaar door Raedecker niet alttfd is'overwonnen .en ' dat ge bij hem herhalingen vindt van een gemoeds staat, die al voorkwam! Maar toch inoet onmid dellijk daarna worden vastgesteld, dat het voelen van n Leven overal en in alles zoo goed als allen Beeldhouwwerken van John Raedecker. Van links naar rechts; Tors, Mannetje, Kop In beton beelden van Raedecker een adem" geeft, die het werk moet doen blijven. Is de vrouwe-gestalte, voor den man Raedecker dus de onniijdbre vertolking zijner verbeelding; hij heeft ook dieren gemodelleerd. De Arenden daartusschen zijn allicht de traditioneele voorstel ling van den Trots en behooren daardoor voor mij niet tot de meest bijblijvende werken van den beeldhouwer. Een katachtig dier is Raedecker reden tot sterker vertolking; het is het vrouwelijke in een andere gestalte ! Dit maakt zijn diercbeeldeu om een andere reden, weer verschillend van Krop's. Bij Krop zijn vooral de kleine dierbeelden een be wijs van zijn komischen zin; bij Racdecker is het katachtig dier de erkenning weer van de vrouw tegenover den man, de erkenning van een lémen tair verschil. Ik meen, wanneer wij Raedecker zóó zien op zijn vijftigsten jaar, wij ongeveer den kern van zijn wezen hebben benaderd. Misschien zouden wij kunnen wenschen, dat de verscheidenheid, die de realist steeds vindt in het omringende, Raedecker nu en dan eenigszins voorzichtig mocht maken en hem er steeds van mocht afhouden in zijn werk te veel te komen tot n en bepaald type van aan schouwen of ondervinden maar wjj moeten, willen wij juist zijn en juist bhjven, dit verlangen toch anders formuleeren. Een botsing, nu en dan met het objectieve" in een buste, in een portret b.v. kan Raedecker nooit tot schade zijn, omdat zulke botsing zyn gevoel, door weerstand, een scherper kracht kan geven en kan aanzetten van uit nog grooter diepte der gestalten, die zich in hem formeeren tot het licht te heffen. Dab is toch de werkelijke daad van den romantischen kunstenaar, en dat is wat wij van Raedecker onophoudelijk verwachten. . PLAPSCHAEHT Permeke Tentoonstelling 1>IJ BufTa te Amsterdam ER zijn twee schilderijen inde verzameling Permeke's, nu by Buffa, die ten opzichte van mUn waardeering voor dit groot. spontaan en natuurlijk werk, Permeke werkelijk vertegenwoordigen. Heb is heb groote schilderij van de Oogsb", een rijkdom van gelen en roodeoranjes en heb kleine, langwerpige schilderij de Koeien" wel gezien vlak bij de hofstede zélf. Deze twee schilderijen, d'een vol van een vlammend realisme; heb andere sonoor, klankrijk als zelden een schilderij is,' eveneens realistisch, hebben en bezitten die eigenschappen, die mij dezen schilder doen erkennen als .van zeldzame grootte, en hem tegenover de overigen voor mij maken tob een waarheid en de anderen, de zwakkeren als lieden, die slechts converseeren over wat ze schilderen en niet als hij de dingen zijn, maar bepraten. Deze schildergen ge kunt du overigen ervoor ten geschenke krijgen, do andere Permeke's. Ik bedoel «laarmeêniet, dat die overigen niets waard zijn zouden, dat i» bij Permeke onmogelijk! Maar t'Vcnmin aln de twee groote toekeningon van deze tentoonstelling do andere t rekeningen van Permeke kunnen doon vergeten die ik uens bij KIcykaiitp %ag, evenmin halen ten opzichte van de twee genoemde de andere schilderyen het hier. Er is in de twee geprezen Permeke's dat geheime, steeds te genietenc, dat by hem ook een kleino teekening een vroegdienst" bezit. Het grootste schilderij is groot als een natuurverschijnsel; de koeien, daarin is de kleur en het samenstel deikleuren als een onweerstaanbre, trage, i-yke melodie. Kn zóó moet Permeke niet in twee werken, maar in alle werken van een tentoonstelling gegeven worden; zeker moet dat zoolang gebeuren, totdat zijn roem in Holland niet meer betwist wordt. Kn zoo iets kan bij Permeke gebeuren. Het is ren verkeerd systeem hem langs en door zijn ge makkelijker werk in de waardeering van velen trachten binnen te loodsen. De velen komen er niet op aan; heb gaat om de weinigen,. dio ten slotte de meening scheppen omtrent een werk van een schilder. Ik hoop daarom, na deze ver zameling op een andere verzameling. Daar kunnen mUnentwege de velen, de massa, op de achterste pooten gaan staan, maar daar zal dan ook du l'ermeke te zien zijn, die Vlaanderen een wonder lijke plaats geeft te midden van zooveel andere, kleine schilderkunst; daar vindt ge onweerstaan baar den Permeke van onzen eerbied, den eenvoudigen. grooten, geheimzinnige!» schilder. Pi. Caricaturen van een dokter . J»r. Th. J. J. Buren: Capita Selecta (Kuholtens en Zoon* Groningen) WIE eenigszins bekend is met de schilder kunst enmet. wabzich inhaaromgevingbevindb en beweegt, weeb dab hij daar steeds ? -n aantal dokters aan treft. Ik heb mij dikwijls afge vraagd, waarom dab dab is en ik kreeg steeds l»«t antwoord, dat ik verwachtte: in de uitingen «lor schilderkunst vinden de genezers-der-kwalen ? ??n soort pleizierige afleiding van de ellende der kwalen. Heb is misschien een fout van mij, niet («?n eenen male tevreden te zijn met deze herdaalde verklaring: wellicht zoek ik heb te ver. f u den laatsten tijd echter schijnt zich de ver houding: schilderkunst, tcekcnkunst en dokter te wijzigen en van beschouwende liefhebberij te worden, nu en dan, tot een actief, een werkzaam il'-elnemcr aan de schilderkunst en teekenkunst. Het mg het meest bekende geval is dat van Dr. Wiegersma te Deurnc (die als schilder en teekenaar lu't reeds bracht tob een bepaalde bekendheid); l."t geval, dab daarna mij ter kennis kwam is dat van Dr. Noé, uib Den Haag, wiens romantisch«udervonden werk mij door sommigen op een rste tentoonstelling (in Den Haag) te gul geschat tverd; heb derde en laatste geval vormen de Capita Selecta, de uitgezochte hoofden" van Dr. Th. .T. .L Suren, die te Groningen studeerde, en nu een K-eks teekeningen uitgaf naar professoren, stu denten en andere objecten. Het merkwaardige van al deze drie gevallen is, dat deze dokters hun praktijk blijven volhouden «?u Muze en Medica tesaara waardeeren, zij het meestal op verschillend uur van don dag. Ver schillend zijn hun talenben, eveneens. Dat van Dr. Suren is een talent vol humoristische op merkingen omtrent de gestalten enzoovoorb zijner leermeesters; het is nieb kwaadwillig; heb is be schaafd en heb nadert nieb altijd tob de karikatuur, ofschoon r4jn vroolijkheid dab soms doet toeschij nen. Heb behandelt, zyn verschenen werk, vakfjewijze wie zyn docenten waren en heb geeft deze in de omgeving hunner werkzaamheden, dus meb de vakattributen erby-, die als vulling dienen, voor den achtergrond. Heb werk staat natuurlijk niet los in de wereld der teekening; heb is, als ieder ander werk wat verwant.met ander, en ge zoudt, wanneer ge nieb be zeer den nadruk daarop legt, heb nu en dan in verband kunnen brengen niet duitech werk, wat ook voor Groningen nieb verwonderiyk is. Heb is als werk, dat gedeeltelijk toch wel als liefhebberij wordt bedreven, al is die liefhebberij allicht onweerstaanbaar, ongelijk; soms is heb krachtig en humoristisch; soms staat een geteekende figuur wat leeg in zyn conbour en wat leeg op heb blad, maar wien zou dab ver wonderen? Doch bal van teekeningen achfc ik zeker aangenaam, geslaagd. Heb ia te hopen, dab Dr. Suren heb nieb laat bij dezen eenen bundel; humor en karikatuur van een dokter over zyn vak bezitten wij niet te veel. ..'???? ?",.' ' ' ' '. Pi» Internationaal strafrechtcongres T TAX het #/?</<? Inlvrniilionitlf Strafrecht\/ congres te Berlijn heeft men uit de couranten niet veel vernomen. De heeren ttchijnen met stille trom maar weer huis-toe gegaan te zijn; min of meer onthutst en verbijsterd door den stormwind van Nazi-propaganda, waaraan zij eenige dagen hadden blootgeataan. Er werden enkele magere resoluties aangenomen, doch de grootv vraag der nieuwe Duitsche Strafrechttheorieën liet men liever blauw-blauw. Tenslotte kregen de leden niodelgevangenisaen in Duitschlund te sten. Of men hun ook concentratiekampen toonde, meldt het verhaal niet. Het geheel maakt den indruk van een botten en groven opzet en een even botte als brutale uitvoering. Internationale congresleden zijn geen S.A.-jongena en de overstrooming met Duitsche congressteten, blijkbaar om een meerderheid te forceeren, de donderrede van Franck en de verbazende propagandaspeech van fi'öbbels hebben niet nagelaten een volmaakt verkeerd effect teweeg te brengen, gelijk men dut van de huidige Duitsche machthebbers tegenover het buitenland verwachten kon. Dit speciale buitenland" 'der strafrechtgeleerdt-n moester niets van hebben. Dat blijkt wel uit de weinige en karige persberichten. Doch er blijkt ook vit, dat zij niet al te hevig protesteerden. En dat is een beetje teleurstellend. Toen men in het voorjaar las van de bloeddorstige artikelen, zoo duidelijk door partijicocde ingegeven, die het nieuw Duitsch stru/icelboek bevatten ging, van recht en onrecht, dat met het staats- (lees nasi-J belang stond en viel; van de uitbreiding der misdadig heid naar het volksgeiceten", ook buiten de geschreven teksten; van de straf weer beschouwd als een soort van wraak; van sterilisatie en castratie, alsbijkomende ttlraf toegepast, enzoovoort, had menigeen de hoop, nis het buitenland er dan anders machteloos tegen over stond, dat tenminste het internationaal straf' rechtcongres sou stelling nemen en fel protesteeren tegen dezen Unfug". Aldus de stem van een geresu meerde West-Europeesche menschheid verheffend tegen waanzin en barbaarschheid. Dat is intusschen niet, of maar heel zuchtjes, geschied. Waarschijnlijk in de afdeelingen. Het verluidde, dal de voorzitter een Belg en een Engelschman tot de orde had moeten roepen vanwege de heftigheid huns optredens. Maar waarover dit ging, bleek niet genoegzaam en in de volle vergaderingen schijnt alleen van star partijfanatisme en Nazi-rumoer gebleken te zijn. Toch hadden juist in die plenaire zittingen de stemmen van het beschaafd Europa moeten klinken tot een rustig en waardig desnoods minachtend -*protest, een koel-vencerpend neen tegenover de uitzinnige begeerte naar geweld en wraak. Maar criminalisten zijn geen donderprofelen en zelfs geen demagogen. Zij zijn voor het meerendeel maar kamergeleerden, een beetje schuw voor al te luide openbaarheid. Zij zullen hun achtbare hoofden hebben geschud en zeer sceptisch en verbaasd hebben gekeken-. En waarschijnlijk te laat gedacht, hoe zij hier eigenlijk niet hoorden en bezig waren hun vak en hun wetenschap een beetje te compromitteeren. Dat laatste heeft toen eenigen hunner ten slotte tot een daad gebracht. Zij hebben geiceigerd over de voornaamste Duitsche stellingen anders dan volksgewijs te stemmen, opdat men niet zou kunnen zeggen, dat het congres in zijn meerderheid met die. gruweltheorieën meeging. Toen i* er maar liever niet gestemd en bleef het congres ongeeompromittefrd. Maar dat was dan ook al. Een vlammend protest" is er niet van uitgegaan. F. C. PAG. 10-11 DE GHOENE No 3040 De verloskundige staf van de medische faculteit te Groningen: Prof. Dr. J. L. B. Engelhard (op den achtergrond) en zijn assistenten J. Wolf. F, Roest, C H. F. Kleljn en E. H. Hymersma. Uit Th. J. J. Suren: Capita Se/ecto"