JUBILEUM-ROES...* f *? i/» " ? m '-i'', ..,,;;.of filmwereld op haar kof) DE REPORTAGE VAN DE WEEK Veteranen aan 't woord Interviews met de oude garde WANNEER men zelf met veteranen-allures bebept is, dan gaat onwillekeurig een warme en intense belangstelling uit naar het verspreide corps oud-gedienden, dat ons nog is overgebleven uit de dagen van het prille begin der film. De gesprekkeu met de leden dier oude garde worden tot een merkwaardige verzameling historische documentaties en ook wel in zeer veel opzichten tot een openbaring. Hoe meer men met deze pioniers te doen heeft, des te meer betreurt men het, dat het verslag zich tot de uiteraard be perkte ruimte van een weekblad moet bepalen en ook, dat men ze niet allen aan het woord kan laten. Want zelden zal het voorkomen, dat de bron nen van een stuk cultuurgeschiedenis nog zoo dicht te benaderen zjjn en zelden zal het mogelijk bUjken een voor het nageslacht zoo interessante studie dermate by den oorsprong te verkennen. Drie veteranen hebben ons in de gelegenheid ge steld van het voor-historisch tijdperk van les temps héroiques" der film te gewagen. Dat zfl, die niet aan het woord kwamen dit mogen be schouwen als een Saluut l" aan alle baanbrekers» on-corps! F. A. BfUggeraih LORA'M.... het oude Flora" van vóór n*- den brand in 1003 verrast met dezen naam! Het antieke caf'-conc'" zooals wij het bij de eeuwwisseling kenden. Tafeltjes, consumptie, een dameskapel, nummers".... een schuin achter in de zaal een vreemd apparaat, dat trillende, primitieve beelden op het doek wierp, waarnaar de generatie der pofmouwen en gekleede jassen in ongeloovige verbazing staarde. Het is een idee waaraan wij ons nog steeds niet kunnen wennen, dat de film die zoo geheel van ons" is, ook toen reeds bestond en met aandacht luister ik naar den stillen, matigen man die zijn herinneringen ver zamelt en ietwat moeizaam onder woorden brengt. Wat zal ik u zeggen het is voor mij een afgesloten chapiter..... ik heb sinds jaren niet meer met de film te maken en mijn gedachten concentreeren zich reeds lang op geheel andere din gen." Maar wanneer de interviewer voorzichtig begint te vragen eühet verleden geleidelijk aan uit den nevel tevoorschijn treedt, dan wordt on gemerkt het verhaal vlotter en het betoog leven diger. Jaartallen, namen, feiten volgen elkaar steeds sneller op en voor wy het weten zitten wij midden in de fin-de-siècle" periode. Eind '07 ging ik naar Engeland", vertelt mijn zegsman, om het vak te leeren. Bij de WarwickTrading Cy. begon ik films te maken.... d.w.z. ik stond achter het opnam'etoestel, Verzorgde ?het ontwikkelen en afdrukken en vertoonde tenslotte zelf mijn producten." . Een oogenblik stokt de aandacht van den ondervrager bij een dergelijke universaliteit n voor zijn oog ontrolt zich de eerbiedwaardige waschujst van medewerkenden, die tegenwoordig iedere film inluidt. Vertoonde.... ?" Ja zeker ik vertoonde ze zelf * dikwijls in drie theaters op n avond. Het ras der f Urn-operateurs moest nog geboren worden en zoo sjouwde de filmmaker in dien tijd zijn projectietoestel en films netjes in een . hansom" om op verschillende punten in de stad zijn nummers hoogst eigenhandig af te draaien. Ik zeg: eigenhandig"?want de toestellen werden toen nog met de .hand bediend en ik verzeker u dat. het geen sinecure was! Uit dien tijd dateert ook deze curieuse foto, waar u meine Wenigkeit" als aankomend jongeling achter de camera in eenantediluviaansche auto ziet. zitten. Ik volgde n.l. een andere auto, die voorbestemd was om van de rotsen Jaspers etaleert de allernieuwste modellen echte Jaspers lampen" voor .het licht-selzoen 1935-1936. JASPERS CEINTUURBAAN 3O8 AMSTERDAM. TEL Z1OO6 in zee te storten. Zooals u kunt nagaan: een praemature voorlooper van de latere Amerikaansche sensatiefilms.... tja er is nou eenmaal niets nieuws onder de zon i" Het was een drukke tijd" vervolgt de geïnter viewde; ik filmde als reporter alles wat los en vast was, hoofdzakelijk actualiteiten en natuuropnamen. ... heel Europa door, tot zelfs op IJs land. ... l In 1008 nam dit roerige leventje een eind mijn vader stierf en ik had de heele affaire met haar lusten en lasten op eigen schouders te nemen. De lusten waren vele.... de lasten niet gering l Filmen was in die dagen iets anders dan nu het had de thrill van het onbekende van het avontuur. Maar ook de hemeltergendste be zwaren l Ik was een brutaal broekie destijds, vol durf en enthousiasme. Bouwde een eigen studio" in Sloterdijk, huurde mijn spelers en draaide dra ma's. ... in het zakformaat van dien tijd wel te verstaan t En daar zat zoo wat ellende en tegen spoed aan vast! Ik heb het betrekkelijk lang vol gehouden: met do Bouwmeesters, Lageman, Caro van Dommelen en Chrispijn gedraaid.... De greep", De gebroken spiegel" en dergelijke dingen meer. Toen moest ik tenslotte het hoofd in den schoot leggen en trok ik mij in de exploitatie en filmverhuur terug. En zooals ik u zei: sinds jaren ligt ook die periode achter nuj en ben ik een filo sofisch toeschouwer geworden..;." Aldus het ? verhaal van den oudste der oude gardisten t Theo Frenkel 8r« EEN ander milieu een andere verschijning l Elegant, jeugdig, ondanks het grijze haar v levendig van gebaar en expressie, waarmee de bestudeerde, verzorgde tooneelspelersdictie vreemd contrasteert. Rondom schilderijen cu kunstvoor werpen. Onder alle vriendelijkheid echter geen merkbaar enthousiasme om weer in het licht der publiciteit te treden. Waartoe? De f Urn schijnt het buiten mij te kunnen stellen en ik kan, god dank, rustig en onafhankelijk mijn eigen weg gaan. Niet dat ik geen films zou kunnen of willen ma ken. ..." Even vlamt de blik op en kleurt het rozige gelaat zich hooger. Om den dit-en-dat niet.... maar, taisons-nous ik wil daar niet meer over spreken l" De interviewer manoeuvreert handig om het onderwerp heen praat over oude tijden, infor meert naar verschillende schildergen, door den heer des huizes gemaakt. ,.Ja -?dat is een onuit roeibare liefhebberij van me, van huis-uit ben ik eigenlijk schilder;... Quellinus-school en zoo, ziet u?" Precies J" luidt het listige antwoord. Zoo als trouwens ook de meeste filmers.... Fritz Lang, Murnau...." en dan met een zacht en overgang: Hoe kwam u eigenlijk van het schilderen tot de film?" De geïnterviewde byt". Via het tooneel. Eerst heb ik de ,',Btthne" gediend.... dat kon nou eenmaal niet anders: een familiekwaal! Zoo speel ik op eerigoeiendag (het was in 1008) in Brussel een n-acter.... met Harry Baur waarachtig, nou ik me goed bezin. Daar komt een Fransche meneer ? (Vervolg pag. 6) Hoes men In den oertijd filmde: met een g/eter maakte men regen, en gén bloscoopganger, die door hei cotipéraampjt de hoornen zag voorbljsnellen, ver moedde hóe zij Inderdaad voorbij dt vast opgestelde camera waren gesneld T' Veertig jaar film J T TEERTIG jaar is het geleden dat de gebroeders ^f Lwnière in de kelders van het Grand Café" aan den Boulevard des Capucines hun eerste filmprojecties op het doek wierpen en de ziener, die hun toen verklaard zou hebben, dat zij met dit bescheiden duwtje een cultuur tot omwenteling brachten, zou hun eerzame wetenschappelijke haren te berge hebben doen rijzen. Xochtans stond het in de sterren beschreven. Het locaal-treintje dat vreed zaam La Ciotat" kwam binnenstoonun, maakte de baan vrij voor duizenden botsingen, treinmoordcn, achtervolgingen en ontsporingen. De sproeiende tuin man uit L'arroseur arrosé" opende de sluizen voor overstroomingen, dijkdoorbraken tot en met den Roode-Zeedoortocht en den Zondvloed. De brave werklieden uit La sortie' des U eines-Lu miére" bleken de voorhoede van onafzienbare menigten. Velen onzer zijn met de film opgegroeid, hebben verbaasd het rijzend wonder zien wassen" en er zal wel niemand zijn, die nicfdiep onder den indruk is van deze phenomenale ontwikkeling. Voor- en tegen standers zullen gelijkelijk moeten erkennen dat het hier een cultuur-evenement geldt dat zijn wederga zoekt en zoo,ooit dan zijn bij déze herdenking een terugblik en een meditatie gerechtvaardigd. Zoo heeft dan ook De Groene" gemeend haar aandacht aan dit jubileum te moeten wijden en een extra ruimte voor het onderwerp af te staan. Men zal er verschillende vooraanstaande figuren uit heden en verleden der film aan het woord hooren vete ranen en nieuwlichters uit bedrijf en avant-garde. Ieder hunner zegt wat hij op het hart heeft al dan niet polemisch.... de redactie meende in deze een iegelijk het volle pond te moeten tocmeten. Dat het moge bijdragen tot de verheldering der 'begrippen en tot heil van het machtige cultuurverschijnsel, tcelks veertigjarig jubileum wij heden herdenken! K Er is maar n Jaspers' op de Ceintuurbaan. PAG. S DE GROENE No. 3045