' Y? i.il De avant-garde na 40 jaar filmgeschiedenis Nabetrachting en vooruitzicht IX de herdenking van den glorieuzen opnmrsch van deze 40 filmjaren past liet du avant-garde een be scheiden plaatsje in te nemen. Niet, omdat zij als overwonnene achter den zegekar der triumfators dient te wor den gespannen, maar wel omdat zij bij openbaar vertoon en tevreden her inneren haar vooruitgeschoven positie gaarne aan anderen overlaat. Misschien zijn er velen, die een graf schrift op do nvnnt-garde bij dit 40jarig herdenken beter op zijn plaats hadden geacht. De tijd der beelden stormers, of wel van hen, die niet wisten, hoe gek ze hun camera moes ten houden," ligt naar het schijnt ver achter ons. En ook de toekomst be hoort veeleer aan de mannen der wetenschap, de ingenieurs, die straks het bewerkte celluloid zullen stoffeeren met kleur en perspectief. '//ij, die in de film gelooven uit .ar moede, hebben met de avant-garde reeds lang afgedaan. Voor hen was deze heele beweging, ontstaan uit gemeenschappelijke verontwaardiging en gedragen door gemeenschappelijke geestdrift, een soort nieuwlichterij zonder achtergrond, een doeUoos zwer ven van de camera, een door elkaar gooien van beelden op het witte doek hoe gekker, hoe mooier, Voor hen bepaalde de mate van nauwkeurig heid, waarmee de werkelijkheid werd afgedrukt, de groei van de f Urn. Twintig jaar lang kon de handel in bedrukt celluloid zich ontwikkelen, zonder in deze ontwikkelingsgang ook maar in het minst te worden gestoord door eenige zelfcontrole. De gedurfde middelmatigheid riep een filmkeuring in het leven, de vlakke veelzijdigheid kreeg rechtvaardiging in theorieën over dagdrooinvervxüling en de vlucht vuur het luchtledige van dezen tijd. Kn trouw betaalde men zijn obool voor dit zwart-wit panopticum des levens, gedreven door het zoet ver langen, zoo dichtbij als slechts mogelijk was onder de tcerheden en verschrik kingen .der wereld te mogen ade i on. twintig jaar het geloof zich baan in de rijkdom van de film. Wanneer in Frankrijk, nu ongeveer twintig jaar geleden, de jong gestorven Louis Delluc zijn reeks arti kelen begint, tegen het levende beeld on voor de film, als hu zijn scénario's schrijft en de jongeren helpt en steunt, dan vindt deze daad binnen tien jaar weerklank over de geheele wereld. Allen, die in de film meer wilden zien dan een levensschim, allen die geloof den in de wonderlijke rijkdom der verbeelding, schaarden zich achter deze beweging. Het is niet noodig bijv. het enthousiasme rondom de Filmliga in de eerste jaren weder naar voren te halen. Zij was een deel van een wereld mouvement, opgeroepen door hen, die geloofden in de rijkdom van de f Urn. Dat dit réveil" samenviel met een tijdperk op kunstgebied, waarin de verste begrenzing als een beperking werd gevoeld, heeft de film-avantgarde den naam bezorgd slechts l'art pour'l'art" te willen bevorderen. ' Tien jaar lang heeft de avant-garde haar stempel gedrukt op de geschie denis der cinematografie. Niet alleen, dat elke nieuwe vondst de film ver rijkte met grooter bekwaamheid zich uit te drukken, ook de publieke opinie dwong de filmproducenten een an deren, beteren weg in te gaan. En zoo ontstond de prachtige reeks films, van Nibelungen tot Die Erde, van Kean tot A Girl in Every Port, van G reed tot de Wind van Sjöström, van Sternberg's Snlvation Hunters tot Clair's Het Strooien Hoedje. Het was niet langer de machine pour refaire la vie," die aan het woord was, niet het levende beeldenspel, maar de film, die zich vrij vocht van de realiteit en een vlucht nam naar het ryk der ver beelding. VER de afgeloopen tien jaar kan ik kort zijn. Op het ongunstigste mo ment schonken ons de ingenieurs het ge luid. Alle verworven vrijheid, alle fantaisie werd met deze gift in n klap ge kortwiekt. De slinger sloeg den anderen kant uit en we kwamen weer in de levende beelden-periode terecht. Al leen met dit verschil by de vorige, dat het thans op het witte doek nog echter, toegaat dan vroeger. Een enkele maal waagde een der avantgardisten eens een poging zich vrij te maken uit deze vergulde ketenen. waarin du film gebonden werd; de bekoring van het spektakel der bedriegelijk nagebootste realiteit bleek nog zoo groot, dat hut bij deze enkele. pogingen moest blijven. Kn thans de toekomst, liet kan zijn, dat de film een tijd verschijnsel in, juist geschikt om ons 20ste ceuwers te vermaken en bezig te houden, oui onze verwrongen zenuwen wat te ont spannen en onze dagdroomen van rijkdom, hartstocht en rechtvaardig heid in vervulling te doen gaan. Voor dit verschijnsel is veertig jaar een lang tijdperk, want het is zeer wel mogelijk dat reeds het volgende geslacht geen belangstelling meer heeft in het schaduwspel der werkelijkheid. In dit geval zijn die tien jaren avant-garde een mooie droom geweest, die niet in vervulling ging. Wanneer echter de f Urn "meer zou zijn dan een smeerseltje tegen de geesteswonden van den tijd, wanneer zij zich uiteindelijk toch weer zou weten vrij te maken om den weg te vinden naar het r'uk der verbeelding, welnu, dan ligt de geschiedenis der avantgarde nog voor ons en zijn de afge loopen veertig jaren niet meer dan een aanloop geweest naar de ontwikkeling der film als kunst. Wie gelooft in de rijkdom van de film, gelooft ook in het element in haar, dat zichzelf steeds tracht te vernieuwen, en wie dit geloof formuleert, zegt: Avant-garde". MANNUS FRANKEN Filmk en Een tedrijf op IN du byna vierentwintig jaar, waar in ik achtereenvolgens met het theater-, verhuur- en tenslotte het productiebedrijf kennis maakte, heb ben geweldige wijzigingen plaatsge vonden op ieder gebied. Hoewel men gaarne geneigd is, te beweren, dat deze evolutie in hoofdzaak zijn beslag vond door de actie van buiten het filmbedrijf staande lieden, die zich opmaakten den volke te beleeren, zou ik zoo gaarne in alle bescheidenheid er op willen wijzen, dat zonder de be* rocpsfilmers nooit iets bereikt zou zijn. Typeerend was het, dat de Filmliga in haar eerste prospectus beweerde, dat films als Het kabinet van doctor Caligari" het publiek nooit voldoende bereikt hadden en men verweet dit het filmbedrijf. Deze beschuldiging werd toenmaals zonder voldoende onderzoek klakkeloos als leuze ge bezigd om de stelling te kunnen vol» houden, dat de menschen in het film en bioscoopbedrijf zouden bestaan uit een groep conservatieven, die zich met hand en tand verweerden tegen ver nieuwing uit vrees voor het verlies van enkele guldens. Hoe het in andere landen was, weet ik niet, maar in Nederland werden films als Caligari" vele jaren voordat de Filmliga werd opgericht, met alle risico's aan zulke experimenten verbonden, door het bedrijf zelf geïmporteerd en iedere bioscoopdirecteur, zoowel in de groot c , ' ? . f ? ? ' '''...v '? ..?'??>' ? Wjftfen Jaar sex-dppeaf: de Nederfandsche actrice Emmy Arbous In een film uit 1920 en een Amerfkaansche girlln een hedendaagscne fi'"1 lilmexploi tant gezonde oasis PAG. 8 DE GROENE No.3041 steden als in de kleinste provincieplaatsen, stelde er een eer in, vaak met opoffering van hooge recettes, om zulke films te vërtoonen. Ik herinner mij, dat Dr. Caligari", welke ik exploiteerde, door WHly Mullens, toon nog werkendn onder de firmanaam Albert Frères, les Hois des Bloscopes", in het 2500 plaatsen bevattende Gebouw voor K, en W." te Den Haag werd opgevoerd. De pers was zeer ongunstig. Vooral het Va derland" publiceerde een critiek van den. heer Ramakers, waarin Mullens de hevigste, verwijten werden gemaakt, dat hu het gewaagd had zulk een film aan het Haagsche publiek voor te zetten. Niettegenstaande de eerste zeven dagen het theater bijna regel matig uitverkocht was. werd de film onder invloed van de fnuikende pers niet geprolongeerd, hoewel hiervoor alle aanleiding was geweest. Ook hl Amsterdam, Waar de film in de Union op den Heiligeweg werd ver toond, was de pers lang niet mak. Een der groote bladen noemde haar oen film van den waanzin" en waarschuw de het publiek voor dit boerenbedrog. En niettemin vertoonden in de eerst»' verschijningsperiode bijna 50 biosco pen in alle deelen van Nederland ..Dr. Caligari" l Wel een bewijs, dat de bioscoopdirecteuren behalve het spek ken van hun zakken, zooals hot toenmaals heette, ook nog wel terwillo van de film-evolutie iets aandurfden. En zoo is het steeds geweest. Bijna alle belangrijke oudere filmwcrkon. die de Filmliga voor haar propaganda gebruikte, waren met het volle risico door het beroeps-filmbedrijf geïmpor teerd en tot het publiek gebracht. 1 Wel is er veel veranderd in een botrekkeiyk korte spanne tijds. Er is waarschijnlijk geen kunst-industrie" die, zooals de bioscopie, in 40 jaren zich van een primitieve en geluidloozo prenten-kiekkast heeft ontwikkeld tot oen artistieke beeld- en gcluidprojectie. Dit is evolutie in revolutie-tempo. doch Gode zij dank is datgene wat o r uit ontstaan is, geen revolutiebouw, doch rust het op gezonde basis. Het zijn kunstenaars, die deze kunstindustrie noodig heeft om in stand te blijven en een steeds hougeren trap van ontwikkeling te be stijgen. Zulke genieën zijn schaarsch. niet alleen bij de filmkunst, doch bij alle kunsten, het moge schilderkunst of dichtkunst zijn. Doch evenmin als men alle schilderijen en gedichten af wijst ondat ze niet door een begena digd genie zijn voortgebracht, even min mag men alle films als onbedui dend kwaUficeeren, indien ze niet door het zeldzame genie" zijn gewrocht.. Het zijn juist deze zeldzamèn, die als steun en voorbeeld dienen voor minder begenadigde kunstbroeders, de ro manciers, novellisten en vertellers. Die evenals in de literatuur ieder naar hun aard gewaardeerd worden. Het is verheugend, dat de pers, die zich vroeger, op enkele uitzonderingen na, afzijdig of vaak onbillijk kritisch tegen over de film stelde, de laatste tien jaren door nauwer contact en dieper onderzoek tot de overtuiging gekomen is, dat in .de kringen der filmproductie, gesteund door de overige onderdeden van het film- en bioscoopbedrijf, het' streven bestaat om, zonder de'econo mische eisenen, te verwaarloozen, een ??steeds beter, steeds' hooger" te be reiken. Dit elkander begrijpen kan slechts leiden tot een vervolmaking van hot wonder van Lumiere. CHAftLES VAN BlENE Dir. Tóbia Füm 3e DRUK IN 3 MAANDEN VERKRIJGBAAR IN DE BOEKHANDEL CONTACT - A'DAM N/WWWWWWWWWWV/W KIPS & Co. - SCHIEDAM PLAATIJZEREN RESERVOIRS BUISLEIDINGEN: SCHEEPS-TAMKS AUTOGENE LASSGHINO N.V.VERZEKERING-MAATSCHAPPIJ / OPGERICHT A2 1894. - AMSTERDAM C-KEIZERSGRACHT 570 INBRAAK; &RAND:ONGEVALLEN EN WATERLEIDINGSCHADEVERZEKERING. ij *> / {'V t TAPIJTEN Ei\ GORDIJWEtf CIIE M L JL K KARPET 240 x 340 centimeter 29.5O -g ft 7 5 200 x 275 centimeter.... JL«tr» HAARVELOURS KARPET extra-solide kwal., zeer modern, 225 x 325 cM. MOqLETTE JLOOPER in fraaie, Perzische dessins. 70 cM. breed, p. M. 3.85 2.5O 50 centlm. breed, per Mtr. 8.fc5 HANDGEWEVEN DIVANKLEED zeer mooie sort. 1 40 x 270 cM. 9.75 5.9O HANDGEWEVEN TAFELKLEED - nieuwste uitv., 140x170 cM. 7.5O 5.5O HANDGEWEVEN KLEEDJES: steeds het .nieuwste; - afmetingen 50x100 centlmeter....:...7.9O GORDIJNSTOFFEN imitatie handgeweven, 120 cM. breed, per Meter O.75 0.5O K'ZIJDEN .DAMASTEN voor gordijnen, prima kwal., zeer mod. dessins, p M. 3.50 2.50 BEDR. FANT. VOILE met ruches, 90 centlm breed, per Meter O.7O - Effen kunst zijden marqulsette ? per Meter ECHT LINNEN CRETONNE prima kwaliteit, 120 centim. breed, per Meter iaid P- 1 jk & ge .a liet ? WOLBY prima wollen gordijnstoffen in moderne tinten, * 1.50 centimeter breed, p. Meter JLMIT. HANDGEWEVEN OVERGORDIJNEN extra zware kw., per paar 4.9O 120x270 centimeter, per paar detöenkorT ^j^r . AMSTERDAM . . PAG. 9 DE GROENE No. 3045